“Ia Faamalolosi i le Taua i la le Faatuatua”!
“Ia faamalolosi i le taua i la le faatuatua na tuuina mai faatasi i le au paia.”—IUTA 3, NW.
1. O le ā le uiga o loo auai Kerisiano moni i aso nei i se taua?
O FITAFITA o i le taua e masani lava ona fesagai ma ni olaga faigata. Seʻi manatu faapea ua faamaulu uma au auupega mo le taua ma savali atu i ni maila se tele e tusa lava po o le ā le tulaga o le tau, o loo fesagai ma se aʻoaʻoga faigata i le faaaogaina o auupega, po o loo e taumafai foi e puipui oe mai ituaiga uma o faamataʻuga e ono oo ai i le oti po o lou faamanuʻalia ai. Peitai, o Kerisiano moni, e lē faia sa latou vaega i taua a atunuu. (Isaia 2:2-4; Ioane 17:14) E ui i lea, e lē tatau lava ona tatou faagaloina o loo tatou iai uma i se taua i le uiga faaleagaga. Ua faatumulia Satani i le ita ia Iesu Keriso ma ona soo o loo i le lalolagi. (Faaaliga 12:17) O i latou uma e filifili ina ia auauna ia Ieova le Atua, o lona uiga, ua avea i latou ma fitafita e tauina le taua faaleagaga.—2 Korinito 10:4.
2. Ua faapefea ona faamatala e Iuta le taua faa-Kerisiano, ma e mafai faapefea e lenei tusi ona fesoasoani ia i tatou e onosai ai i lea taua?
2 Ua talafeagai ai le tusi mai o le ʻafa uso o Iesu o Iuta e faapea: “Le au pele e, o loo ou matua faamalosi e tusi atu ia te outou i le faaolataga ua tuu tele, ua tatau ai lava ona ou tusi atu ia te outou, e apoapoai atu ia faamalolosi i le taua i la le faatuatua na tuuina mai faatasi i le au paia.” (Iuta 3, NW) Ina ua faalaeiau atu Iuta i Kerisiano ina ia “faamalolosi i le taua,” sa ia faaaogā se faaupuga e fesootai atu i le upu mo le “tiga matuitui.” Ioe, e mafai ona faigata lenei taua, e oo lava ina tiga matuitui! Pe iai ea ni taimi e te iloa ai le faigata ona onosaia o lenei taua? O le tusi puupuu ae malosi a Iuta e mafai ona fesoasoani mai ia i tatou. E uunaia ai i tatou ia teena amioga lē tatau, ia faaaloalo i le pule ua tofia mai le Atua, ma ia tatou tumau pea i le alofa o le Atua. Seʻi o tatou vaai pe faapefea ona faatatauina lenei fautuaga.
Ia Teena Amioga Lē Tatau
3. O le ā le tulaga faanatinati na fesagai ma le faapotopotoga Kerisiano i aso o Iuta?
3 Sa mafai e Iuta ona iloa e lē o manumalo ona uso Kerisiano uma i le taua ma Satani. Sa fesagai le lafu ma se faafitauli faanatinati. Na “o ane” ni tagata leaga, o le tusi lea a Iuta. O nei tagata sa latou uunaia faalilolilo amioga lē tatau. Ma na latou faamatala ma le atamai le faatagā faafoliga mai o a latou gaoioiga e tonu, ina ia “liua e i latou le alofa tunoa o lo tatou Atua i le faamatāitu.” (Iuta 4) Atonu, i le pei o nisi tagata anamua o le talitonuga sa taʻua o le Gnostic, sa latou manatu faapea o le tele e agasala ai se tasi, o le tele foi lena o lona mauaina o le agalelei faifua o le Atua—o le iuga la, sa sili ai ona lelei pe a faia atili le agasala! Pe atonu foi sa latou mafaufau o le a lē tāitai ona faasalaina e se Atua agalelei i latou. Po o le ā lava le tulaga, ae sa sese i latou.—1 Korinito 3:19.
4. O ā faaaoaoga e tolu faale-Tusi Paia o faamasinoga a Ieova i aso anamua o loo sii mai e Iuta?
4 Ua faaali atu e Iuta le sese o o latou mafaufauga leaga e ala i le siiina o faaaoaoga e tolu o faamasinoga a Ieova i taimi ua tuanai: faasaga i le fanauga a Isaraelu o ē “na le faatuatua”; faasaga i “agelu o e na . . . tuua e i latou le mea sa latou nofo ai” ina ia faia le agasala ma fafine; ma faasaga i tagata sa nonofo i Sotoma ma Komoro, o ē na “faitaaga pei o i latou, ma mulimuli atu i tuinanau ese o le tino.” (Iuta 5-7; Kenese 6:2-4; 19:4-25; Numera 14:35) I tulaga uma taitasi, na aumaia e Ieova se sala faafaamasinoga na talafeagai mo ē na faia le agasala.
5. O ai le perofeta anamua lea na sii mai e Iuta lana valoaga, ma na faapefea i lena valoaga ona faaalia ai le matuā moni aʻiaʻi o lona faataunuuga?
5 Mulimuli ane, ona faasino atu lea e Iuta i se faamasinoga e sili atu ona mamao lona taunuuga. Ua ia sii mai le valoaga a Enoka—o se fuaitau e lē o maua i se isi lava vaega o le Tusi Paia.a (Iuta 14, 15) Na valoia e Enoka se taimi o le a faamasinoina ai e Ieova tagata uma faalemataʻu ma a latou gaoioiga faalemataʻu. O le mea mataina, sa tautala Enoka i le taimi ua tuanai, talu ai o faamasinoga a le Atua sa mautinoa lelei e pei lava ua uma ona faataunuuina. Atonu sa faaamuamu tagata ia Enoka ma mulimuli ane foi ia Noa, peitai na malelemo uma na tagata taufaifai i le Lolo tele.
6. (a) O le ā sa manaomia ona faamanatu atu i Kerisiano i aso o Iuta? (e) Aisea e tatau ai ona tatou teuloto faamanatuga a Iuta?
6 Aisea na tusia ai e Iuta nei faamasinoga tauatua? Talu ai sa ia iloa o nisi o ē na auaufaatasi ma faapotopotoga Kerisiano i ona lava aso sa latou faia ni agasala e tutusapau le inosia ma le matagā ma agasala na māfua ai faamasinoga i na taimi ua tuanai. O lea, ua tusi ai Iuta faapea e manaomia ona faamanatu atu i faapotopotoga nisi o upu moni autū faaleagaga. (Iuta 5) E foliga mai ua galo ia i latou sa silafia mai e Ieova le Atua mea na latou faia. Ioe, pe a solia ma le loto i ai e ana auauna ana tulafono, ma faaleagaina ai i latou lava faapea ma isi, e silafia mai lava e ia. (Faataoto 15:3) O gaoioiga na e matuā faatiga ai i lona finagalo. (Kenese 6:6; Salamo 78:40) O se lagona matautia le iloa o i tatou ua na o ni tagata, ae mafai ona tatou faaaafiaina lagona o le Alii Pule Silisiliese i le aoao o mea. E silasila mai o ia ia i tatou i aso taitasi, ma pe a tatou faia le mea e sili ona lelei e mulimuli ai i tulagaaao o lona Alo, o Iesu Keriso, ona faafiafiaina lea o lona finagalo i a tatou amio. O lea, aua lava neʻi o tatou lē fiafia i na faamanatuga e pei ona faamanatu mai e Iuta ae ia matuā utagiaina.—Faataoto 27:11; 1 Peteru 2:21.
7. (a) Aisea e tāua ai mo i tatou ua aafia i measese matuia ona sailia vave se fesoasoani? (e) E mafai faapefea e i tatou uma lava ona alofia amioga lē tatau?
7 E lē gata ina silasila mai Ieova, ae gaoioi foi o ia. Ona o le Atua o le faamasinotonu, na te aumaia ai le faasalaga i ē amioleaga—i lana taimi atofaina. (1 Timoteo 5:24) O i latou e manatu faapea o faamasinoga a Ieova o ni mea ua leva ma lē toe aogā, ma faapea e lē o manatu mamafa mai o ia i mea leaga o loo latou faia, ua faaseseina e i latou i latou lava. Maeu le tāua mo so o se tasi i aso nei o ē ua aafia i amioga lē tatau ona ia sailia vave fesoasoani mai toeaina Kerisiano! (Iakopo 5:14, 15) Atonu tatou te manatu mamafa uma lava i le lamatiaga o loo aumaia e amioga lē tatau i la tatou taua faaleagaga. E iai lava i latou e aafia ai i tausaga taitasi—o tagata ua faateʻaeseina mai i la tatou auaufaatasiga, o le toatele lava o i latou e māfua ona o le faia ma le lē salamō o ni amioga lē mamā. E tatau ai ona tatou filifili ma le maumauai ia teena so o se faaosoosoga e ono amata ona taitaia atu ai i tatou i lena itu.—Faatusatusa i le Mataio 26:41.
Faaaloalo i le Pule ua Faatuina e le Atua
8. O ai i latou o “e ua mamalu” ia o loo taʻua i le Iuta 8?
8 O le isi faafitauli lea ua sagaʻi atu i ai Iuta o le leai lea o se faaaloalo mo le pule ua faatuina e le Atua. Mo se faataitaiga, i le Iuta fuaiupu e 8 ua ia tausalaina ai tagata leaga lava ia i lo latou “upu leaga i e ua mamalu.” O ai i latou nei o “e ua mamalu”? O i latou o tagata e lē lelei atoatoa, ae sa iai ni tiute tauave na faaee atu ia i latou e le agaga paia o Ieova. Mo se faaaoaoga, sa iai i faapotopotoga ni toeaina, o ē na tofia e leoleoina le lafu mamoe a le Atua. (1 Peteru 5:2) Sa iai foi ovasia femalagai, e pei o le aposetolo o Paulo. Ma sa gaoioi le autoeaina i Ierusalema o se vaega pule, i le faia o filifiliga e aafia ai le faapotopotoga atoa Kerisiano. (Galuega 15:6) Sa matuā popole Iuta ona sa iai nisi i faapotopotoga na latou tautatala faatautee, pe upu leaga i na tane.
9. O ā faaaoaoga e faatatau i le lē faaaloalo i le pule o loo sii mai e Iuta?
9 I le tauleagaina o na ituaiga o tautala lē faaaloalo, ua sii ai e Iuta i le Iuta fuaiupu e 11, nisi faaaoaoga se tolu e fai ma faamanatu: Kaino, Palaamo, ma Koru. Na lē amanaia e Kaino le fautuaga alofa a Ieova ae faataunuu pea ma le loto i ai lona lava ala o le ita ma oo ai i le fasioti tagata. (Kenese 4:4-8) Na faasosoo ona maua e Palaamo lapataiga e lē mafesiligia sa aumai i se puna e lē o se tagata—e oo lava i lana asini fafine na tautala atu ia te ia! Peitai sa faaauau pea ma le manatu faapito e Palaamo lana togafiti faasaga i tagata o le Atua. (Numera 22:28, 32-34; Teuteronome 23:5) Sa iai ia Koru sana ia lava tofiga tau tiute tauave, peitai sa lei faamalieina ai o ia. Sa ia faatupuina se fouvalega e faasagatau atu i le tagata e sili ona agamalu i le lalolagi, o Mose lea.—Numera 12:3; 16:1-3, 32.
10. Ua faapefea ona paʻūū atu nisi i aso nei i le mailei o le “upu leaga i e ua mamalu,” ma aisea e tatau ai ona alofia lena ituaiga o tautala?
10 Maeu le matuā manino o le aʻoaʻoina o i tatou e nei faaaoaoga ina ia tatou faalogo i fautuaga ma faaaloalo i ē ua faaaogā e Ieova e tauaveina tofiga! (Eperu 13:17) E faigofie lava ona iloa masei o toeaina tofia, auā e lē lelei atoatoa i latou, e pei foi ona lē lelei atoatoa i tatou uma. Ae pe afai tatou te mafaufau pea i o latou masei ma manatu māmā ai e faaaloalo atu ia i latou, pe lē o lo tatou ‘upu leaga ea lena i ē ua mamalu’? I le fuaiupu e 10, o loo taʻua ai e Iuta i latou o ē “upu leaga i mea latou te le iloa.” I nisi taimi, e iai nisi o le a faitioina se faaiuga ua faia e le autoeaina po o se komiti faafaamasinoga. Peitai, latou te lē malamalama atoatoa i auiliiliga uma sa iloiloina e toeaina na māfua ai ona faia lea faaiuga. Aisea la e upu leaga ai i mea latou te lē o iloa moni? (Faataoto 18:13) O i latou e faaauau pea i lena ituaiga o tautala faatautee e mafai ona latou faapogaia fevaevaeaiga i le faapotopotoga ma atonu e faatusaina i latou i ‘papa maamaai o loo lilo i lalo o le vai” i potopotoga a uso talitonu. (Iuta 12, 16, 19) Ia aua lava neʻi o tatou mananao e faatulai atu se lamatiaga faaleagaga i isi. Nai lo lea, seʻi o tatou taitoatasi ma manatu e talisapaia tane tofia mo a latou galuega mamafa ma lo latou tuutoina atu i le lafu mamoe a le Atua.—1 Timoteo 5:17.
11. Aisea na aloese ai Mikaele mai lona avatua o se faamasinoga i ni upu malolosi ia Satani?
11 Ua taʻua e Iuta le faaaoaoga a se tasi o lē na ia faaaloalogia le pule na faatuina e le Atua. Ua ia tusi: “A o Mikaele o le agelu silisili, ina ua la finau ma le tiapolo na ia finau i le tino o Mose, ua na le faamalosi ona lafo atu o se upu leaga e faasala ia te ia, a ua na faapea atu, ‘Ia aoai le Alii [Ieova] ia te oe.’” (Iuta 9) O lenei tala uigaese, e na o Iuta lava o loo ia faamauina i le Tusi Paia faagaeeina, e lua ni lesona maʻoti e aʻoaʻoina mai ai. I se tasi itu, ua aʻoaʻo mai ai i tatou ina ia tuu ia Ieova na te faia le faamasinoga. E foliga mai na manao Satani e faaaogā sese le tino o le tagata faamaoni o Mose ina ia faia ai se tapuaiga sese. Pagā le matuā leaga! Peitai, na aloese ma le lotomaulalo Mikaele mai le faia o se faamasinoga, auā e na o Ieova e iai lena pule. Maeu foi la le sili atu mo i tatou ona aloese mai le faamasinoina o tane faamaoni o ē o loo taumafai e auauna ia Ieova.
12. O le ā e ono aʻoaʻoina e i latou o loo iai tofiga o tiute tauave i le faapotopotoga Kerisiano mai le faaaoaoga a Mikaele?
12 I le isi itu, o i latou ua iai i se tulaga pule i totonu o le faapotopotoga e mafai foi ona latou aʻoaʻoina se lesona mai ia Mikaele. Ae maise lava, e ui o Mikaele o le “agelu silisili,” o le pule i agelu uma, ae sa ia lei faaaogaseseina lona tulaga tau pule, e oo lava i tulaga na luʻia ai. E mulimulitui atu toeaina faamaoni i lena faaaoaoga, i lo latou iloa o le faaaogaseseina o lo latou pule o se lē faaaloalo lea i le pule silisiliese a Ieova. E tele ni mea na taʻua e le tusi a Iuta e faatatau i tane na iai tulaga aloaia i totonu o faapotopotoga, ae na latou faaaogaseseina la latou pule. Mo se faataitaiga, i le Iuta fuaiupu e 12 e oo i le 14, o loo tusia ai e Iuta se matuā tausalaina o ‘leoleo mamoe o ē na latou aai ma le lē mataʻu.’ (Faatusatusa i le Esekielu 34:7-10.) I se isi faaupuga, o lo latou faanaunauga sili o le maua o ni o latou lava lelei, ae lē o le lelei o le lafu mamoe a Ieova. E mafai e toeaina i aso nei ona aʻoaʻoina mea e tele mai na faaaoaoga lē lelei. O le mea moni, o upu a Iuta iinei o loo faamatala manino mai ai mea tatou te lē mananao tatou te iu i ai. Pe a tatou lolo atu i le manatu faapito, e lē mafai ona avea i tatou ma fitafita a Keriso; ua tatou mātele atu i le sailia o o tatou lava manaoga. Nai lo lea, seʻi o tatou usitaia fetalaiga a Iesu: “E sili le manuia o le na te foai atu, i lo le na te talia mai.”—Galuega 20:35.
“Ia Outou Faatumau ia te Outou i le Alofa o le Atua”
13. Aisea e tatau ai ia i tatou uma lava ona matuā naunautai e tumau i le alofa o le Atua?
13 A o agaʻi atu i le iuga o lana tusi, ua aumaia ai e Iuta le fautuaga faamafanafanaloto lenei: “Ia outou faatumau ia te outou i le alofa o le Atua.” (Iuta 21) E leai se isi mea o le a fesoasoani ia i tatou i le tauina o le taua faa-Kerisiano nai lo le tumau i le alofa o Ieova le Atua. Ae maise ai, o le alofa o le uiga autū lea o Ieova. (1 Ioane 4:8) Na tusi atu Paulo i Kerisiano i Roma: “Ua ou mautinoa, e le mafaia e le oti, po o le ola, po o agelu, po o alii, po o e malolosi, po o mea i nei ona po, po o mea atali, po o le maualuga, po o le loloto, po o se tasi mea na faia, e le mafaia e ia mea ona faateaeseina mai i tatou i le alofa o le Atua, o loo ia Keriso Iesu lo tatou Alii.” (Roma 8:38, 39) Ae faapefea la ona tatou tumau i lena alofa? Seʻi mātau mea nei e tolu e mafai ona tatou fua i ai, e tusa o upu a Iuta.
14, 15. (a) O le ā le uiga o le ati ae o i tatou lava i lo tatou “faatuatua e silisili ona paia”? (e) E mafai faapefea ona tatou iloiloina le tulaga o lo tatou ofutau faaleagaga?
14 Muamua, ua taʻu mai e Iuta ia i tatou ina ia faaauau pea ona ati ae i tatou lava i lo tatou “faatuatua e silisili ona paia.” (Iuta 20) E pei ona tatou matauina i le mataupu na muamua atu, o se faagasologa faifai pea lenei. Ua pei i tatou o ni fale e manaomia pea lava pea ona faamausalīina ina ia tatalia mea faigata. (Faatusatusa i le Mataio 7:24, 25.) O lea, seʻi aua lava neʻi o tatou soona mautinoa naʻuā. Nai lo lea, seʻi o tatou mātau po o iai se mea e tatau ona tatou faaleleia ai le faavae o lo tatou faatuatua, ia faamalosia atili, ia avea o ni fitafita sili ona malolosi ma faamaoni a Keriso. Mo se faaaoaoga, atonu tatou te manatunatu i vaega eseese o le ofutau faaleagaga lea e faamatalaina i le Efeso 6:11-18.
15 O le ā le tulaga o loo iai lo tatou ofutau faaleagaga? Po o iai ea lo tatou “talipupuni o le faatuatua” i le malosi e tatau ona iai? A o tatou toe tepa i tausaga na seʻi mavae atu, po o tatou iloa ai ni faailoga o le faapalapala, e pei o le tau lē toe auai i sauniga, le mou atu o le maelega i le faiva, po o le fāi atu o le aasa mo suesuega totino? E matuia na faailoga! E manaomia ona tatou gaoioi nei e atiina ae ma faamalosia i tatou lava i le upu moni.—1 Timoteo 4:15; 2 Timoteo 4:2; Eperu 10:24, 25.
16. O le ā le uiga o le tatalo faatasi ma le agaga paia, ma o le ā le mea e tasi e tatau ona tatou ole atu ai pea lava pea ia Ieova?
16 O le auala lona lua e tumau ai i le alofa o le Atua o le faaauau i le “tatalo faatasi ma le agaga paia.” (Iuta 20, NW) O lona uiga ia tatalo i lalo o le taaʻiga a le agaga o Ieova ma ia ogatusa ma lana Afioga ua faagaeeina e lona agaga. O le tatalo o se vala tāua tele e faalatalata totino atu ai ia Ieova ma faaleo atu lo tatou tuutoina ia te ia. Aua lava neʻi o tatou faagaloina lenei faaeaga ofoofogia! Ma pe a tatou tatalo, e mafai ona tatou ole atu—o le mea moni, e ole atu pea lava pea—mo le agaga paia. (Luka 11:13) O le malosiaga e sili ona malosi lea ua faaavanoa mai ia i tatou. Ona o lena fesoasoani, e mafai ai pea ona tatou tumau i le alofa o le Atua ma onosai ai o ni fitafita a Keriso.
17. (a) Aisea ua mataina tele ai le faaaoaoga a Iuta i le mataupu o le alofa mutimutivale? (e) E mafai faapefea e i tatou taitoatasi ona faaalia pea le alofa mutimutivale?
17 Lona tolu, ua uunaia i tatou e Iuta ina ia faaalia pea le alofa mutimutivale. (Iuta 22) E mataina lana ia lava faaaoaoga i lenei itu. Ae maise ai, sa tiga ma le tonu o ia i mea leaga, o amioga lē tatau ma le faaaposetasi, ia na sosolo ane i totonu o le faapotopotoga Kerisiano. Ae ui i lea, sa lei gatete ai o ia ma mafaufau faapea ua oo i taimi faigata ua matuā lamatia ai le faaali atu o lena ituaiga o uiga “mālū” e pei o le alofa mutimutivale. E leai, sa ia faalaeiauina ona uso ina ia faaalia pea le alofa mutimutivale i so o se taimi e mafai ai, i le talanoa atu ma le agalelei ia i latou o loo iai masalosaloga ma ia ‘seʻi ese mai le afi’ i latou ua seesee mālie atu i le ono faia o agasala matuia. (Iuta 23; Kalatia 6:1) Maeu se timaiga matagofie mo toeaina i nei taimi o puapuaga! E tatau foi ona latou taumafai e faaalia le alofa mutimutivale i so o se mea e talafeagai ai, ae i le taimi e tasi o loo maumaututū pea pe a manaomia. Ia faapena foi ia i tatou uma ona mananao e faaalia le alofa mutimutivale o le tasi i le isi. Mo se faaaoaoga, nai lo le tumau pea o le ita i ni nai mea iti, e mafai ona tatou agalelei i lo tatou loto faamagalo.—Kolose 3:13.
18. E mafai faapefea ona tatou mautinoa le manumalo i la tatou taua faaleagaga?
18 O le taua o loo tatou tauina e lē faigofie. E pei ona fai mai Iuta, o ‘se taua e faigata.’ (Iuta 3) E malolosi tele o tatou fili. E lē gata ia Satani, ae o lana lalolagi amioleaga ma o tatou lava tulaga lē lelei atoatoa o loo faasagatau uma mai ia i tatou. Peitai, e mafai ona tatou mautinoa atoatoa i lo tatou manumalo! Aisea? Auā o loo tatou iai i le itu a Ieova. Ua faaiu e Iuta lana tusi i le faamanatu mai faapea, ua talafeagai ona avatu ia Ieova le “viiga ma le mamalu, o le malosi ma le pule, i le amataga, i nei ona po, ma ia oo i le faavavau lava.” (Iuta 25) Po ua lē o se manatu faagaeeloto ea lena? Pe mafai ea la ona fesiligia, po o le Atua lava lenei “na te mafaia ona leoleo ia te outou ina neʻi pauu”? (Iuta 24) E mautinoa e lē fesiligia! Seʻi o tatou taitoatasi ma filifili maumauai e faaauau pea ona teena amioga lē tatau, ia faaaloalo i le pule ua faatuina e le Atua, ma ia faatumauina pea i tatou lava i le alofa o le Atua. O le faia faapea, o le a tatou olioli faatasi ai i se manumalo faamamaluina.
[Faaopoopoga i lalo]
a E ioeina e nisi tagata suesue faapea o loo siiina mai e Iuta upu mai le apokalifa e taʻua o le Book of Enoch (Le Tusi a Enoka). Peitai ane, fai mai R. C. H. Lenski: “Tatou te fesili ifo: ‘O fea e puna mai ai lenei galuega tuufaatasi, le Tusi a Enoka?’ O lenei tusi o se vaega o se tusitusiga tele, ma e leai se tasi o ia mautinoa aso na tusia ai ona vaega eseese . . . ; e leai se tasi na te faamautinoaina pe na aumai nisi o ona faamatalaga pe leai, mai upu a Iuta lava ia.”
Fesili mo le Autaluga
◻ Ua faapefea ona aʻoaʻoina i tatou i le tusi a Iuta ina ia teena amioga lē tatau?
◻ Aisea e tāua tele ai le faaaloalo i le pule ua faatuina e le Atua?
◻ O le ā le matuia o le faaaogaseseina o le pule i le faapotopotoga?
◻ E mafai faapefea ona tatou galulue ina ia tumau i le alofa o le Atua?
[Ata i le itulau 15]
I le lē pei o fitafita Roma, o loo tau Kerisiano i se taua faaleagaga
[Ata i le itulau 18]
E auauna leoleo mamoe Kerisiano, e lē ona o le manatu faapito, ae ona o le alofa