Lomiga mo le Polokalame mo le Sauniga o le Faiva ma le Olaga Faa-Kerisiano
SETEMA 2-8
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | EPERU 7-8
“Le Ositaulaga e Faavavau e Uiga Faatasi ma Mekisateko”
(Eperu 7:1, 2) Auā o Mekisateko lenei, o le tupu o Salema, o le ositaulaga a le Atua Silisili Ese, o lē na feiloaʻi ma Aperaamo ina ua foʻi mai i le faatoʻilaloina o tupu ma ia faamanuia atu iā te ia, 2 o lē foʻi na foaʻi atu i ai e Aperaamo le sefuluaʻi o ana mea uma, e muamua ona avea ma “Tupu o le Amiotonu” (e tusa ma le faaliliuga o lona igoa), o ia foʻi o le tupu o Salema, o lona uiga o le “Tupu o le Filemu.”
it-2 366
Mekisateko
O le tupu o Salema ma le “ositaulaga a le Atua Silisili Ese,” o Ieova. (Ke 14:18, 22) O ia o le ositaulaga na muamua taʻua i Tusitusiga Paia; na tofia i lenā tulaga a o lumanaʻi le 1933 T.L.M. I le avea ma tupu o Salema, o lona uiga o le “Filemu,” na faamatalaina ai e le aposetolo o Paulo Mekisateko o le “Tupu o le Filemu” ma e tusa ai ma le faaliliuga o lona igoa o le “Tupu o le Amiotonu.” (Epe 7:1, 2) O Salema anamua lea na faia aʻe ai le aai lea na faaigoa mulimuli ane o Ierusalema, ma o nisi taimi pe a taʻua Ierusalema, o loo faasino atu iā “Salema.”—Sl 76:2.
Ina ua faatoʻilaloina e Aperamo (Aperaamo) Kitalaoma ma tupu na ʻaufaatasi ma ia, ona alu ane lea o ia i le Fanua Laugatasi o Savee po o le “Fanua Laugatasi o le tupu.” O i inā, na aumaia ai e Mekisateko o “meaʻai ma uaina” ma faamanuia iā Aperaamo, ma faapea atu: “Ia faamanuia Aperamo e le Atua Silisili Ese, o Lē na faia le lagi ma le lalolagi: Ia viia le Atua Silisili Ese, o Lē ua tuuina i ou lima ē na sauā mai!” Ona avatu lea e Aperaamo iā te ia “o le sefuluaʻi o ana mea uma,” o mea lelei mai i “mea na faoa,” na maua mai i lona manumalo i le taua faasaga i tupu na siitaua ane.—Ke 14:17-20; Epe 7:4.
(Eperu 7:3) Talu ai e leai sona tamā, po o sona tinā, po o sona gafa, e leai foʻi se amataga i ona aso po o se mutaaga o lona ola, ae na faia o ia e pei o le Alo o le Atua, ua tumau ai o ia o se ositaulaga e faavavau.
it-2 367 ¶4
Mekisateko
Na faapefea ona moni lenei manatu iā Mekisateko, ʻe leai se amataga o ona aso po o se mutaaga o lona ola’?
Na taʻua e Paulo se manatu e faatatau iā Mekisateko i lona faapea mai: “Talu ai e leai sona tamā, po o sona tinā, po o sona gafa, e leai foʻi se amataga i ona aso po o se mutaaga o lona ola, ae na faia o ia e pei o le Alo o le Atua, ua tumau ai o ia o se ositaulaga e faavavau.” (Epe 7:3) I le pei o isi tagata, sa fanau mai Mekisateko ma oo foʻi ina maliu. Peitaʻi, e lē o faamauina igoa o lona tamā ma lona tinā, o lona tupuaga ma augātupulaga, ma e leai ni faamatalaga i Tusitusiga Paia e uiga i le amataga po o le mutaaga o lona olaga. O lea la, na fetaui lelei le faaataina mai e Mekisateko o Iesu Keriso, o lē e leai se gataaga o lana faiva faaositaulaga. I le pei o Mekisateko e leai se tasi e tutusa o la tulaga, e faapena foʻi Keriso, e leai se ositaulaga sili na tutusa ma ia, ma ua taʻua i le Tusi Paia o le a leai lava se tasi e tutusa ma ia. O lea, e ui na fanau mai Iesu i le ituaiga o Iuta ma i le gafa tautupu o Tavita, ae e leʻi auala mai i lona tupuaga faaletino lana faiva faaositaulaga po o lona tulaga o se tupu, ae na ala mai i le tautoga na faia e Ieova iā te ia.
(Eperu 7:17) Auā ua faapea mai le molimau: “O oe lava o le ositaulaga e faavavau e uiga faatasi ma Mekisateko.”
it-2 366
Mekisateko
Faaataga o le Faiva o le Ositaulaga a Keriso. I se valoaga tāua e uiga i le Mesia, na tautō ai Ieova i le “Alii” o Tavita e faapea: “O oe o le ositaulaga e faavavau e uiga faatasi ma Mekisateko!” (Sl 110:1, 4) O lenei salamo, na manatu ai tagata Eperu i le Mesia folafolaina o ia o le ositaulaga ma o le tupu. I le tusi a le aposetolo o Paulo i Kerisiano i Eperu, na ia aveesea ai so o se masalosaloga na iai e uiga i le tupuaga o lē na valoia mai, i lona taʻua o Iesu “ua fai o ia ma ositaulaga sili e faavavau e pei o Mekisateko.”—Epe 6:20; 5:10.
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Eperu 8:3) Auā ua tofia ositaulaga sili uma e ofo atu meaalofa ma taulaga; o le mea lea e tatau ai foʻi ona iā te ia se mea e ofo atu e fai ma taulaga.
Taulaga na Finagalo Malie i ai le Atua
11 Ua taʻua e le aposetolo o Paulo e faapea: “Ua tofia ositaulaga sili uma ina ia ositaulaga i mea alofa ma taulaga.” (Eperu 8:3) Seʻi mātau mai, ua vaevaeina e Paulo taulaga sa faia e le ositaulaga sili o Isaraelu anamua i vasega se lua, o “mea alofa” ma “taulaga,” po o “taulaga mo agasala.” (Eperu 5:1) E masani ona aumai e tagata meaalofa e faailoa mai ai o latou lagona māfana ma le talisapaia, aemaise foʻi ina ia ati aʻe ai se faigāuō, se faiā lelei, po o le taliaina. (Kenese 32:20; Faataoto 18:16) I se tulaga talitutusa, e tele taulaga o loo faamatalaina i le Tulafono e mafai ona vaai i ai o ni “mea alofa” e ofo atu i le Atua ina ia maua mai ai lana faamaoniga ma lona finagalo malie. O agasala o le Tulafono sa manaʻomia ai se toe faafoʻisiaga, ma ina ia toe faaleleia, sa ofoina ai “taulaga mo agasala.” I le Penetatuka, aemaise lava i tusi o Esoto, Levitiko, ma le Numera, o loo faamatalaina ai le anoanoaʻi o faamatalaga e faatatau i ituaiga eseese o taulaga ma meaalofa. E ui ina mafai ona avea o se matuā luʻi mo i tatou le taumafai e malamalama ma manatua uma auʻiliʻiliga, ae e iai ni manatu autū e faatatau i ituaiga eseese o taulaga e lelei ona tatou uaʻi atu i ai.
(Eperu 8:13) I lona faapea mai “o se feagaiga fou,” ua ia faalēaogāina ai le mea na muamua. O lenei, o le mea ua faalēaogāina ma ua tuai, ua latalata ona mavae ese atu.
it-1 523 ¶5
Feagaiga
Na faapefea ona “faalēaogāina” le feagaiga o le Tulafono?
Peitaʻi, na “faalēaogāina” le feagaiga o le Tulafono ina ua folafola mai e le Atua e ala mai i le perofeta o Ieremia, o le a iai se feagaiga fou. (Ie 31:31-34; Epe 8:13) I le 33 T.A. na soloia le feagaiga o le Tulafono, e ala i le maliu o Keriso i luga o le laau e faapuapuagatia ai (Ko 2:14), ma suia ai i le feagaiga fou.—Epe 7:12; 9:15; Ga 2:1-4.
it-1 524 ¶3-5
Feagaiga Fou. Na valoia e Ieova le feagaiga fou e ala mai i le perofeta o Ieremia i le senituri lona fitu T.L.M., ma faailoa mai o le a lē pei lenei feagaiga o le feagaiga o le Tulafono lea na solia e Isaraelu. (Ie 31:31-34) I le po a o leʻi maliu o ia iā Nisani 14, 33 T.A., ina ua ia faavaeina le faamanatuga o le Talisuaga Afiafi a le Alii, na faailoa atu ai e Iesu Keriso le feagaiga fou, lea o le a faamaonia i lana taulaga. (Lu 22:20) I le aso lona lima sefulu talu ona faatūina mai o ia, o le sefulu lea o aso talu ona toe afio aʻe o ia i lona Tamā, na ia liligiina ifo ai le agaga paia lea na ia mauaina mai iā Ieova, i luga o ona soo o ē na potopoto i se potu pito i luga i Ierusalema.—Ga 2:1-4, 17, 33; 2Ko 3:6, 8, 9; Epe 2:3, 4.
O i latou e iai i le feagaiga fou, o Ieova ma le “Isaraelu a le Atua”, o ē ua faauuina i le agaga e aufaatasi ma Keriso, ua faia aʻe ai lana faapotopotoga po o le tino. (Epe 8:10; 12:22-24; Ka 6:15, 16; 3:26-28; Ro 2:28, 29) Ua mafai ona faavaeina le feagaiga fou ona o le toto na faamaligiina (le taulaga togiola mo tagata) o Iesu Keriso, lea na ofoina atu le tāua iā Ieova ina ua toe afio aʻe Iesu i le lagi. (Mat 26:28) Pe a filifilia e le Atua se tasi i le valaau mo le lagi (Epe 3:1), e aumaia e le Atua o ia i Lana feagaiga e ala i le taulaga togiola a Keriso. (Sl 50:5; Epe 9:14, 15, 26) O Iesu o le Puluvaga o le feagaiga fou (Epe 8:6; 9:15) ma o ia o le vaega autū o le Fanau a Aperaamo. (Ka 3:16) I le avea ai o Iesu ma puluvaga o le feagaiga fou, e fesoasoani o ia iā i latou o iai i le feagaiga ina ia avea ma vaega o le fanau moni a Aperaamo (Epe 2:16; Ka 3:29) e ala i le faamagaloina o a latou agasala. E taʻuamiotonuina i latou e Ieova.—Ro 5:1, 2; 8:33; Epe 10:16, 17.
O i latou nei ua faauuina i le agaga paia, o uso faauuina o Keriso, e avea ma faitaulaga a le Ositaulaga Sili, o “ositaulaga ua avea ma tupu”. (1Pe 2:9; Fal 5:9, 10; 20:6) E latou te faia se galuega faaositaulaga, o se “auaunaga i le lautele” (Fil 2:17), ma e taʻua o ni “auauna o le feagaiga fou.” (2Ko 3:6) E tatau ona latou mulimulituʻi ma le faamaoni i tulagāaao o Keriso, seʻia oo ina maliliu; ona faia lea e Ieova o i latou ma malo o ositaulaga, ma avea ai i latou e pei o le Atua. O le a maua lo latou taui o le ola e lē mafai ona oti ma le tino e lē pala, e avea ai ma suli faatasi ma Keriso i le lagi. (1Pe 2:21; Ro 6:3, 4; 1Ko 15:53; 1Pe 1:4; 2Pe 1:4) O le fuafuaga o le feagaiga, ina ia filifilia ai ni tagata mo le suafa o Ieova, o se vaega o le “fanau” a Aperaamo. (Ga 15:14) E avea i latou ma faletua o Keriso, ma o le vaega o tagata ua avatu e Keriso i le feagaiga o le Malo, ina ia pule faatasi ma Ia. (Ioa 3:29; 2Ko 11:2; Fal 21:9; Lu 22:29; Fal 1:4-6; 5:9, 10; 20:6) E faaauau pea le fuafuaga o le feagaiga fou, seʻia toetutū uma le “Isaraelu a le Atua” i le ola e lē mafai ona oti i le lagi. E faavavau aogā o le a latou maua mai i lenā fuafuaga, ma o le māfuaaga lenā e taʻua ai o “le feagaiga e faavavau.”—Epe 13:20.
it-1 1113 ¶4-5
Faiva faaositaulaga a Mekisateko. O Mekisateko le ositaulaga muamua o loo taʻua i le Tusi Paia, “o le ositaulaga a le Atua Silisili Ese” ma o le tupu o Salema (Ierusalema). Na feiloaʻi atu Aperaamo i le tupu ma o le ositaulaga ina ua foʻi mai i le faatoʻilaloina o tupu e toʻatolu na aufaatasi ma le Tupu o Kitalaoma i Elama. Na amanaʻia e Aperaamo le tulaga pule o Mekisateko e ala i le avatu iā te ia o le sefuluaʻi o mea uma o lona manumalo ma ia taliaina faamanuiaga mai iā Mekisateko. E lē o faamauina i le Tusi Paia ni faamatalaga o le tupuaga o Mekisateko, lona aso fanau po o le aso na maliu ai. E leai ni ē na muamua atu pe na sosoo ane iā te ia.—Ke 14:17-24.
Le Faiva Faaositaulaga Sili a Iesu. O loo taʻua i le tusi o Eperu, talu ona faatūina Iesu Keriso ma afio atu i le lagi, na taʻua ai o ia o le “ositaulaga sili e faavavau, e uiga faatasi ma Mekisateko.” (Epe 6:20; 7:17, 21) Ina ia faamatala le silisili ese o le faiva faaositaulaga a Keriso ma e sili atu i le faiva faaositaulaga a Arona, na faailoa mai e le tusitala, o Mekisateko o le tupu ma o le ositaulaga na tofia e le Atua Silisili Ese ae e lē o lona tupuaga. E lē o le ituaiga o Iuta ae o le gafa o Tavita ma e leʻi maua mai lenā tofi i lona tupuaga mai iā Arona, e pei foʻi Mekisateko. E lē gata i le folafolaga i le Salamo 110:4: “Ua tautō Ieova (ma e lē liliuese mai ai): “O oe o le ositaulaga e faavavau e uiga faatasi ma Mekisateko!” lea na tofiaina ai e avea ma tupu ma ositaulaga i le lagi, ae na mauaina foʻi e Keriso le tulaga pule i le Malo e ala i lona gafa tautupu mai iā Tavita. O le a avea o ia ma suli o le malo lea na folafola mai i le feagaiga ma Tavita. (2Sa 7:11-16) O lea, ua ia mauaina ai le tulaga tautupu ma le faiva faaositaulaga e pei foʻi o Mekisateko.
Faitau Tusi Paia
(Eperu 7:1-17) Auā o Mekisateko lenei, o le tupu o Salema, o le ositaulaga a le Atua Silisili Ese, o lē na feiloaʻi ma Aperaamo ina ua foʻi mai i le faatoʻilaloina o tupu ma ia faamanuia atu iā te ia, 2 o lē foʻi na foaʻi atu i ai e Aperaamo le sefuluaʻi o ana mea uma, e muamua ona avea ma “Tupu o le Amiotonu” (e tusa ma le faaliliuga o lona igoa), o ia foʻi o le tupu o Salema, o lona uiga o le “Tupu o le Filemu.” 3 Talu ai e leai sona tamā, po o sona tinā, po o sona gafa, e leai foʻi se amataga i ona aso po o se mutaaga o lona ola, ae na faia o ia e pei o le Alo o le Atua, ua tumau ai o ia o se ositaulaga e faavavau. 4 Faauta i le silisili o lenei tagata, o lē na foaʻi atu i ai e Aperaamo, o le ulu o le aiga, le sefuluaʻi o mea e aupito i sili ona lelei mai i mea na faoa. 5 E moni, o tane mai i atalii o Levi o ē na maua lo latou faiva o ositaulaga, sa poloaʻiina ina ia aoaoina le sefuluaʻi o mea mai i le nuu e tusa ma le Tulafono, e mai i o latou uso, e ui lava na latou tupuga mai i le tino o Aperaamo, 6 a o le tagata e lē tau lona gafa iā i latou, na te aveina mea e sefuluaʻi mai iā Aperaamo, ma faamanuia atu iā te ia o lē na mauaina le folafolaga. 7 O lea, e lē mafai ona fefinauaʻi i lenei mea, e faamanuia e lē e sili o lē e itiiti. 8 O lenei, o tagata o le a feoti latou te mauaina le sefuluaʻi o mea, o lē e molimau i ai Tusitusiga Paia o loo ola ia. 9 Afai foʻi e mafai ona ou faapea atu e ala iā Aperaamo, na maua ai e Levi le sefuluaʻi o mea, ae na ia totogia foʻi le sefuluaʻi o mea, 10 auā sa iai o ia i le tino o lona augātamā ina ua feiloaʻi o ia ma Mekisateko. 11 Afai na lelei atoatoa mea e ala i le faiva o ositaulaga o sa Levī, (auā o se tasi lea o vala o le Tulafono na tuuina atu i le nuu,) aiseā la e toe manaʻomia ai se isi ositaulaga e pei o Mekisateko, ae e lē pei o Arona? 12 Talu ai ua suia le faiva o ositaulaga, e tatau foʻi la ona suia le tulafono. 13 Auā o le tagata o loo fai faatatau i ai lenei mea, na sau o ia mai i le tasi ituaiga, e leai se tasi o i latou na auauna i le fata faitaulaga. 14 Auā e manino lava o lo tatou Alii na tupuga mai iā Iuta, o se ituaiga e leʻi faia i ai se tala a Mose e faatatau i le faiva o ositaulaga. 15 E matuā manino foʻi le tulaʻi mai o se isi ositaulaga e pei uma lava o Mekisateko, 16 o lē ua avea ma ositaulaga e lē ona o le poloaʻiga a le tulafono e tusa ma le itu faaletino, ae e tusa ma le mana o le ola e lē faaumatia, 17 auā ua faapea mai le molimau: “O oe lava o le ositaulaga e faavavau e uiga faatasi ma Mekisateko.”
SETEMA 9-15
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | EPERU 9-10
“Le Ata o Mea Lelei i le Lumanaʻi”
(Eperu 9:12-14) e leʻi ulu atu o ia i le mea paia ma toto o ʻoti ma tamaʻi povi poʻa, ae o lona lava toto, e faatasi lava ona faia, ma mauaina ai e ia le faaolataga e faavavau mo i tatou. 13 Auā afai na mafai i le toto o ʻoti, ma povi poʻa, ma le sausauina o lefulefu o le povi fafine, ona faapaiaina ai e oo lava i le faamamāina o tino o i latou ua faaleagaina, 14 pe e lē sili ea ona faamamāina o tatou lotofuatiaifo mai i galuega iʻuvale i le toto o Keriso, o lē na ofo atu o ia lava ma le lē taʻuleagaina i le Atua, e ala i le agaga e faavavau ina ia tatou tuuina atu le auaunaga paia i le Atua soifua?
it-1 862 ¶1
Faamagaloga
E tusa ai ma le tulafono a le Atua na avatu i le nuu o Isaraelu, ina ia faamagaloina agasala a le tagata na agasala i le Atua po o lona tuaoi, e tatau ona faasaʻo muamua lana mea sesē e tusa ai ma le Tulafono, ona ofo atu lea o se taulaga iā Ieova e faaaogā ai le toto o se manu. (Le 5:5–6:7) O lea, na taʻua e Paulo le mataupu silisili: “Ioe, e toetoe o mea uma lava e faamamāina e le toto e tusa ai ma le Tulafono, ma e lē mafai ona faamagaloina agasala seʻi vaganā ua faamaligiina le toto.” (Epe 9:22) O le mea moni, e leʻi mafai e le toto o manu na osi ai le taulaga, ona faamagaloina ai agasala ma avatu ai i tagata taʻitoʻatasi se lotofuatiaifo mamā. (Epe 10:1-4; 9:9, 13, 14) I se faaeseesega, o le feagaiga fou na valoia mai ua maua ai le faamagaloga moni, e ala i le taulaga togiola a Iesu Keriso. (Ie 31:33, 34; Mat 26:28; 1Ko 11:25; Efe 1:7) E oo lava i le taimi na iai Iesu i le lalolagi, na ia faamālōlōina se tamāloa na pē le tino, ma ua faailoa mai ai e iā te ia le mana e faamagaloina ai agasala.—Mat 9:2-7.
(Eperu 9:24-26) Auā e leʻi ulu atu Keriso i le mea paia na faia e lima, o le ata lea o le mea moni, a o le lagi lava ina ia tulaʻi ai nei o ia i luma o le Atua mo i tatou. 25 E lē ina ia ofoina atu soo o ia lava, e pei ona ulu atu o le ositaulaga sili i le mea paia, i lea tausaga ma lea tausaga ma le toto ese. 26 Ana lē o lea, semanū e puapuagatia soo o ia talu mai le faavaeina o le lalolagi. Ae peitaʻi, ua faatasi ona ia faaalia mai o ia i le taufaaiʻuiʻuga o faiga o mea a le lalolagi, ina ia aveesea agasala e ala i le faataulagaina o ia lava.
cf 183 ¶4
“Ia Mulimuli Mai Pea iā te Aʻu”
4 E lē o taʻua i Tusitusiga Paia ni faamatalaga ina ua taunuu Iesu i le lagi, o lona toe afio atu, ma lona toe aufaatasi atu ma le olioli i lona Tamā. Peitaʻi, na muaʻi valoia e le Tusi Paia le mea o le a tupu i le lagi pe a toe afio atu Iesu. Mo le sili atu i le 15 senituri, na molimauina ai pea e tagata Iutaia se sauniga paia. E tasi le aso i tausaga uma, e ulu atu ai le ositaulaga sili i le Mea Sili Ona Paia o le malumalu ina ia sausau le toto o taulaga o le Aso o le Togisala i luma o le atolaau o le feagaiga. Na faaata mai e le ositaulaga sili i lenā aso le Mesia. Na faatasi lava ona faataunuu e Iesu le uiga faavaloaga o lenā sauniga ina ua toe afio aʻe i le lagi. Na ulu atu o ia i le afioaga mamalu o Ieova i le lagi—le nofoaga e sili ona paia i le vateatea—ma ofo atu le tāua o lana taulaga togiola i lona Tamā. (Epe 9:11, 12, 24) Pe na taliaina e Ieova?
(Eperu 10:1-4) Talu ai ua iai i le Tulafono le ata o mea lelei i le lumanaʻi ae lē o le tino mai o mea, e lē mafai lava la e tagata o ē e ofoina atu e lē aunoa taulaga i lea tausaga ma lea tausaga, ona faia ia lelei atoatoa ai o ē e tapuaʻi atu i le Atua. 2 Ana lē o lea, po ua lē taofia ea la le ofoina atu o taulaga, talu ai o i latou ua tuuina atu le auaunaga paia o ē ua faatasi ona faamamāina, ua lē toe iloa le agasala i le lotofuatiaifo? 3 A o nei taulaga, ua faamanatu atu ai agasala i lea tausaga ma lea tausaga, 4 auā e lē mafai ona aveesea agasala e le toto o povi poʻa ma ʻoti.
it-2 602-603
Tulaga Lelei Atoatoa
Aogā o le Tulafono a Mose. O le tulafono na avatu iā Isaraelu e ala iā Mose, na aofia ai sauniuniga o tulaga faaositaulaga ma le ofoina atu o taulaga eseese i manu. E ui e aumai i le Atua, ma sa lelei atoatoa, ae e leʻi mafai e le Tulafono, o le faiva faaositaulaga, po o taulaga, ona aumaia le tulaga lelei atoatoa i ē na nonofo i le Tulafono e pei ona taʻua e le aposetolo. (Epe 7:11, 19; 10:1) Na i lo le aumaia ai o le saʻolotoga mai le agasala ma le oti, sa faamaonia atili ai le faia o le agasala. (Ro 3:20; 7:7-13) O nei sauniuniga, na faataunuu ai le fuafuaga na faia e le Atua; ia avea le Tulafono o se Taʻitaʻitama e taʻitaʻia tagata iā Keriso, ma faavae atoatoa ai “le ata o mea lelei i le lumanaʻi.” (Kala 3:19-25; Epe 10:1) Ina ua talanoa Paulo i le “mea na lē mafaia e le Tulafono ina ua vaivai ona o le tino” (Ro 8:3), na ia faasino atu i le lē mafai e se ositaulaga Iutaia faaletino (o lē na tofia e le Tulafono e vaaia le faatulagaga o taulaga,ma o lē na ulu atu i le Mea e Sili Ona Paia i le Aso o le Togisala ma toto o taulaga) ona ia “faaola atoatoa” i latou na auauna i ai, e pei ona faamatala i le Eperu 7:11, 18-28. E ui o taulaga na ofo atu e ala i le faiva faaositaulaga a Arona, na faatumauina ai le tulaga mamā o tagata i luma o le Atua, ae e leʻi mafai ona latou saʻoloto atoatoa mai ai i āuga o le agasala. Na taʻua e Paulo lenei manatu i lona faapea mai, o taulaga i le aso o le togisala, e leʻi mafai ona “ona faia ia lelei atoatoa ai o ē e tapuaʻi atu i le Atua” e tusa ai o o latou lotofuatiaifo. (Epe 10:1-4; faatusatusa i le Epe 9:9.) E leʻi mafai e le ositaulaga sili ona saunia le tau e manaʻomia mo le togiola, ina ia saʻoloto atoatoa ai mai le agasala. E na o le faiva faaositaulaga a Keriso ma lana taulaga, e faataunuu ai lenā tulaga.—Epe 9:14; 10:12-22.
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Eperu 9:16, 17) Talu ai o loo iai se feagaiga ma le Atua, e tatau la ona oti le tagata o loo faataunuuina lenei feagaiga. 17 E faamaonia se feagaiga pe a oti se tagata, talu ai e lē aogā pe afai o loo ola pea le tagata na faataunuuina le feagaiga.
Fesili mai le Au Faitau
Sa taʻua e Paulo faapea, sa manaʻomia le oti ina ia aogā ai le feagaiga i le va o le Atua ma tagata. O se faaaʻoaʻoga, o le feagaiga o le Tulafono. O Mose o lona puluvaga, o lē sa na aumaia lenei maliega i le va o le Atua ma Isaraelu faaletino. I lea na faia ai e Mose se vaega tāua, ma o le tagata sa feutagaʻi ma Isaraelu ina ua aumaia i latou i lenei feagaiga. I lea, sa mafai ai ona manatu ia Mose o le tagata o lē na faia le feagaiga o le Tulafono na puna mai ia Ieova. Ae pe sa sasaa ea e Mose lona toto ola ina ia aogā ai le feagaiga o le Tulafono? E leai. Na i lo o le faia o lenā mea, sa ofoina atu toto o manu e sui ai le toto o Mose.—Eperu 9:18-22.
Ae faapefea le feagaiga fou i le va o Ieova ma le nuu o Isaraelu faaleagaga? Sa faia e Iesu Keriso le vaega mamalu o le faalaa ane lea e avea ma Puluvaga i le va o Ieova ma Isaraelu faaleagaga. E ui o Ieova na faapogaia lenei feagaiga, ae sa taatia atu ia Iesu Keriso. Sa lē gata i le avea ma Puluvaga o lea feagaiga, ae sa faia e Iesu feutagaʻiga tuusaʻo i la le tino ma i latou o ē o le a muaʻi aveina atu i lenei feagaiga. (Luka 22:20, 28, 29) E lē gata i lea, sa taʻuagavaaina foʻi o ia e saunia le taulaga na manaʻomia ina ia aogā ai le feagaiga. O lenei taulaga sa lē na o ni manu maulalo ae o se soifua lelei atoatoa faaletagata. O lea ua mafai ai ona faasino atu e Paulo i le Keriso o le tagata o lē na faia le feagaiga fou. Ina ua uma ona “ulu atu Keriso i le . . . lagi lava, ina ia iloa ai nei o ia i luma o le Atua mo i tatou,” ona aogā ai lea o le feagaiga fou.—Eperu 9:12-14, 24.
I le taʻua o Mose ma Iesu o ni fai feagaiga faaletagata, sa leʻi tautala ai Paulo e uiga ia Mose ma Iesu faapea o so o se tasi o i laʻua sa amataina ia feagaiga e lua, ia na faia moni lava e le Atua. Na i lo o lea, o na tagata e ʻsa matuā aafia lava i le avea o ni puluvaga i le faatinoina o na feagaiga e lua. I ia tulaga taʻitasi, sa manaʻomia ai se oti—e fai ma sui o Mose, ma o Iesu na ofoina atu lona lava toto faaola mo i latou o iai i le feagaiga fou.
(Eperu 10:5-7) O le mea lea, ina ua afio mai o ia i le lalolagi, ua ia fetalai mai: “ʻ O taulaga ma mea na ofoina atu ua e lē finagalo i ai, a ua e saunia se tino mo aʻu. 6 E te leʻi fiafia foʻi i taulaga mū ma le taulaga o agasala.’ 7 Ona ou faapea atu lea, ʻ Faauta! Le Atua e, ua ou sau e fai lou finagalo (auā ua tusia e uiga iā te aʻu i le tusi tāʻai).’”
it-1 249-250
Papatisoga
Na taʻua e Luka na tatalo Iesu i le taimi o lona papatisoga. (Lu 3:21) Na taʻua atili i le tusi o Eperu, ina ua sau Iesu Keriso “i le lalolagi” (e lē faasino atu i le taimi na fanau ai auā e leʻi mafai ona faitau ma taʻua nei upu, ae o le taimi na papatiso ma amata ai lana faiva) na ia faapea mai, e tusa ai ma le Salamo 40:6-8 (LXX): “O taulaga ma mea na ofoina atu ua e lē finagalo i ai, a ua e saunia se tino mo aʻu. . . . Faauta! Le Atua e, ua ou sau (auā ua tusia e uiga iā te aʻu i le tusi tāʻai) e fai lou finagalo.” (Epe 10:5-9) Na fanau mai Iesu o se tagatanuu Iutaia, o se nuu na osia se feagaiga faapitoa ma le Atua, o le feagaiga o le Tulafono. (Eso 19:5-8; Ka 4:4) O lea, ua leva ona aofia ai Iesu i se feagaiga ma Ieova le Atua ina ua papatisoina o ia e Ioane. Na faia e Iesu i inā se gaoioiga e sili atu i le mea na manaʻomia mai e le Tulafono. Na ia ofoina atu o ia lava i lona Tamā o Ieova, ina ia faia le “finagalo” o lona Tamā e ala i le ofoina atu o lona tino ua “saunia,” ma soloia ai taulaga i manu lea na ofoina atu e tusa ma le tulafono. Na taʻua e le aposetolo o Paulo: “O le ʻfinagalo’ foʻi lea ua faapaiaina ai i tatou i le ofoina atu o le tino o Keriso Iesu, lea e na o le faatasi lava ona faia.” (Epe 10:10) O le finagalo o le Tamā mo Iesu e aofia ai galuega e fesootaʻi i le Malo, ma sa ofo atu foʻi e Iesu o ia mo lenā auaunaga. (Lu 4:43; 17:20, 21) Na taliaina ma faailoa mai e Ieova lona Alo, i le faauuina o ia i le agaga paia ma fetalai mai: “O loʻu Atalii pele oe, ua malie loʻu loto iā te oe.”—Mar 1:9-11; Lu 3:21-23; Mat 3:13-17.
Faitau Tusi Paia
(Eperu 9:1-14) O lenei, i le feagaiga muamua sa masani ona faia ai sauniga o le auaunaga paia, ma sa iai foʻi lona mea paia i le lalolagi. 2 Sa fausia le potu muamua o le faleʻie lea sa iai le tuugāmolī ma le laulau, sa laulauina ai falaoa; ma ua taʻua lea mea o “le Mea Paia.” 3 Ae o tala atu o le ʻie puipui lona lua, sa iai le potu o le faleʻie e taʻua o “le Mea e Sili Ona Paia.” 4 O lenei potu sa iai le ipu auro, ma le atolaau o le feagaiga na ufitia atoa i le auro, sa iai foʻi i totonu le fagu auro sa iai le manai ma le tootoo o Arona lea na fua, ma papamaa o le feagaiga; 5 sa i ona luga kerupi mamalu sa faamalumalu i le ufiufi o le atolaau. Peitaʻi, e lē o le taimi lenei e faamatala auʻiliʻili ai nei mea. 6 Ina ua uma ona fausia faapena o nei mea, ona ulu atu lea o ositaulaga i le potu muamua o le faleʻie i taimi uma lava ina ia faia le auaunaga paia; 7 a o le potu lona lua, e na o le ositaulaga sili e faatasi i le tausaga ona ulu atu i ai, ma le toto lea na te ofo atu ai le taulaga mo ia lava, atoa ma agasala e fai ma le lē iloa e le nuu. 8 A ua faamanino mai e le agaga paia, e leʻi faailoaina mai le ala e ulu atu ai i le mea paia a o tū ai pea le faleʻie muamua. 9 O lenei faleʻie o le faatusa lea mo taimi atofaina ua oo mai, ma o loo ofoina atu ai meaalofa ma taulaga seʻia oo mai i le taimi nei. Ae peitaʻi, e lē mafai e nei mea ona faaatoatoaina le lotofuatiaifo o le tagata o loo faia le auaunaga paia, 10 ae e faasino atu nei mea i na o meaʻai, ma vaiinu, ma le faatofuina o mea eseese i le vai. O mea na sa manaʻomia e le tulafono i le itu faaletino, ma na faatulaga mai seʻia oo i le taimi atofaina e faasaʻo ai mea. 11 Ae ina ua afio mai Keriso o se ositaulaga sili o mea lelei ua faataunuuina, e ala i le faleʻie e sili ma atoatoa ona lelei e leʻi faia e lima, o lona uiga, e lē o se foafoaga faalelalolagi, 12 e leʻi ulu atu o ia i le mea paia ma toto o ʻoti ma tamaʻi povi poʻa, ae o lona lava toto, e faatasi lava ona faia, ma mauaina ai e ia le faaolataga e faavavau mo i tatou. 13 Auā afai na mafai i le toto o ʻoti, ma povi poʻa, ma le sausauina o lefulefu o le povi fafine, ona faapaiaina ai e oo lava i le faamamāina o tino o i latou ua faaleagaina, 14 pe e lē sili ea ona faamamāina o tatou lotofuatiaifo mai i galuega iʻuvale i le toto o Keriso, o lē na ofo atu o ia lava ma le lē taʻuleagaina i le Atua, e ala i le agaga e faavavau ina ia tatou tuuina atu le auaunaga paia i le Atua soifua?
SETEMA 16-22
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | EPERU 11
“Aiseā e Tāua ai le Faatuatua?”
(Eperu 11:1) O le faatuatua, o le faatalitali lea ma le mautinoa i mea ua faamoemoe i ai, o le faamaoniga manino lea o mea moni e ui ina e lē o vaaia.
Ia Faaalia Lou Faatuatua i Folafolaga a Ieova
6 O loo faamatala i le Tusi Paia le faatuatua i le Eperu 11:1. (Faitau.) O le faatuatua e taulaʻi atu i ni mea se lua e lē mafai ona tatou vaaia: (1) O “mea ua faamoemoe i ai.” E mafai ona aofia ai mea na folafola mai o le a tutupu i le lumanaʻi ae e leʻi oo ina faataunuuina, e pei o le iʻuga o mea leaga uma ma le oo mai o le lalolagi fou. (2) ʻO mea moni e lē o vaaia.’ I lenei mau, o le upu Eleni ua faaliliuina i “faamaoniga manino,” e faasino atu i faamaoniga maufaatuatuaina o se mea moni e lē o vaaia, e pei o Ieova le Atua, Iesu Keriso, agelu, ma mea o loo faia e le Malo i le lagi. (Epe. 11:3) E faapefea ona faamaonia atu o loo malosi pea lo tatou faamoemoe, ma e tatou te talitonu i mea e lē o vaaia o loo taʻua i le Afioga a le Atua? E ala lea i a tatou upu ma galuega, auā a aunoa ma nei mea o le a lē atoatoa lo tatou faatuatua.
(Eperu 11:6) E lē gata i lea, a aunoa ma le faatuatua e lē mafai ona faafiafiaina ai o ia, auā o lē e faalatalata atu i le Atua, e tatau ona ia talitonu o loo soifua o ia, ma e na te tauia ē e matuā saʻili iā te ia.
“E na te Tauia Ē e Matuā Saʻili iā te Ia”
O le ā e tatau ona fai ina ia faafiafiaina le finagalo o Ieova? Na tusi Paulo: ʻA aunoa ma le faatuatua e lē mafai ona faafiafiaina o ia [le Atua].’ Mātau, e lē o faapea mai Paulo e faigatā ona faafiafiaina le Atua pe a aunoa ma le faatuatua. Nai lo lea, na ia faapea mai pe a aunoa ma le faatuatua e lē mafai ona faafiafiaina le Atua. I se isi faaupuga, ina ia faafiafiaina le Atua e tatau ona iai le faatuatua.
O le ā le ituaiga o faatuatua e manaʻomia ina ia faafiafiaina ai Ieova? E lua vala o lo tatou faatuatua e tatau ona iai. Muamua, e ʻtatau ona talitonu o loo soifua o ia.’ E faapefea ona faafiafiaina Ieova pe afai e tatou te lē mautinoa o loo soifua o ia? E lē lava le tau na ona iai o le faatuatua moni, auā e oo foʻi i temoni e talitonu o loo soifua Ieova. (Iakopo 2:19) O le talitonu o loo soifua Ieova e uunaʻia ai i tatou e gaoioi, ma faamaonia atu lo tatou faatuatua e ala i le ola i se auala e faafiafiaina ai o ia.—Iakopo 2:20, 26.
Lona lua, e tatau ona tatou talitonu o le Atua o lē e “tauia.” O le tagata e moni le faatuatua e talitonu atoatoa o loo aogā ana taumafaiga ina ia ola i se auala e faafiafiaina ai le Atua. (1 Korinito 15:58) E faapefea ona tatou faafiafiaina Ieova pe afai e tatou te fesiligia lona tomai po o lona finagalo e tauia i tatou? (Iakopo 1:17; 1 Peteru 5:7) O se tasi e faapea mai e lē manatu mamafa, lē lotofaafetai ma e lē agalelei le Atua, o le mea moni e na te lē iloa le Atua o le Tusi Paia.
O ai e tauia e Ieova? ʻO ē e matuā saʻili iā te ia.’ I se tasi o tusi o loo faaaogāina e tagata faaliliu o le Tusi Paia, o loo faasino atu le faaupuga Eleni ua faaliliuina “matuā saʻili” i le faia o taumafaiga ina ia “tapuaʻi” i le Atua, nai lo o le tau ina saʻili mo le Atua. Ae i se isi lomifefiloi, o loo uiga atu lenei faaupuga Eleni i taumafaiga filigā ma malolosi. O le mea moni e tauia e Ieova i latou e tapuaʻi atu iā te ia ma le lotoatoa ona o le faatuatua.—Mataio 22:37.
(Eperu 11:33-38) o le faatuatua na latou faatoʻilaloina ai malo, faatupu ai le amiotonu, maua ai folafolaga, punitia ai gutu o leona, 34 taofi ai le malosi o le afi, sao ai mai i le pelu, toe malolosi ai mai i tulaga vaivai, avea ai ma tagata toa i taua, ma tutuliese ai ʻautau mai i isi atunuu. 35 Na toe maua ai e fafine o latou tagata oti ina ua toetutū mai; a o faataugāina ai isi tagata auā e latou te leʻi talia le faasaʻolotoina o i latou i se togiola, ina ia latou maua ai se toetū e sili atu ona lelei. 36 Ioe, na faapuapuagatiaina isi e ala i tauemuga ma le sasa faamoʻamoʻa, ae e sili ai i noanoataga ma le faafalepuipuiina. 37 Na fetogia i latou i maa, na tofotofoina, na vaevaeina i ili, na feoti i pelu, na feoaʻi solo i ofu paʻu mamoe, ma paʻu o ʻoti, e lē tagolima, ma faapuapuagatia, ma faileagaina; 38 ma e lē aogā le lalolagi ona ola ai i latou. Na latou feoaʻi solo i toafa, ma mauga, ma ana, ma lua i le eleele.
Ia Faamalosia Lou Faatuatua i Mea ua E Faamoemoe i Ai
10 I le Eperu mataupu e 11, o loo faamatala ai e le aposetolo o Paulo tofotofoga na tumau ai le toʻatele o auauna a Ieova e lē o taʻua o latou igoa. O se faaaʻoaʻoga, o loo taʻua e le aposetolo ni fafine faatuatua na maliliu a latou fanau, ae na mulimuli ane toe faatutūina mai. Na sosoo ai ma lona taʻua o nisi e “leʻi talia le faasaʻolotoina o i latou i se togiola, ina ia latou maua ai se toetū e sili atu ona lelei.” (Epe. 11:35) E ui e tatou te lē o mautinoa po o ai na faasino atu i ai Paulo, ae o nisi e pei o Napota ma Sakaria, na fetogia i maa ma oo ai i le oti ona o le usiusitaʻi i le Atua ma le faia o lona finagalo. (1 Tu. 21:3, 15; 2 No. 24:20, 21) Sa mafai ona “faasaʻolotoina” Tanielu ma ana aumea pe a lē tausisi i le faamaoni. Peitaʻi, o lo latou faatuatua i le mana o Ieova na pei ai lava na latou ʻpunitia gutu o leona,’ ma ʻtaofia le malosi o le afi.’—Epe. 11:33, 34; Tani. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23.
11 O nisi o perofeta e pei o Mekaio ma Ieremia, ʻna faapuapuagatiaina e ala i tauemuga ma le faafalepuipuiina’ ona o lo latou faatuatua. O isi e pei o Elia, na “feoaʻi solo i toafa, ma mauga, ma ana, ma lua i le eleele.” Sa tumau i latou uma ona ʻo le faatalitali ma le mautinoa i mea ua faamoemoe i ai.’—Epe. 11:1, 36-38; 1 Tu. 18:13; 22:24-27; Iere. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Eperu 11:4) O le faatuatua na ofo atu ai e Apelu i le Atua le taulaga e sili ona lelei nai lo o Kaino, o le faatuatua foʻi lea na molimau iā te ia o le tagata amiotonu, na molimau foʻi le Atua e tusa ma ana meaalofa; ma o lona faatuatua foʻi, e ui lava ina oti o ia, ae o loo tautala mai pea.
it-1 804 ¶5
Faatuatua
Faaaʻoaʻoga o le Faatuatua i Aso Anamua. O i latou taʻitoʻatasi o le “vaega e toʻatele o molimau” na taʻua e Paulo (Epe 12:1) sa iai se faavae mausalī o le faatuatua. Mo se faaaʻoaʻoga, na mautinoa lelei Apelu e uiga i le folafolaga a le Atua i se “fanau” o le a tuʻimomomoina le ulu o “le gata.” Na ia vaaia faamaoniga manino i le faataunuuina o le fetalaiga a Ieova i ona mātua i Etena. I fafo o le faatoaga o Etena, na aai Atamu ma lona aiga ma le afu auā ua faamalaiaina le laueleele, ma ua tutupu mai ai laau tuitui ma laau talatala. Atonu foi na mātauina e Apelu le faananau atu o le loto o Eva i lana tane, ma vaaia le pulepuletutū o Atamu iā Eva. E mautinoa sa taʻua e lona tinā le tigā o lona maʻitō. Sa leoleoina foʻi le faitotoa i le faatoaga o Etena e kerupi ma le peluafi mumū saesae. (Ke 3:14-19, 24) O nei mea uma sa avea o se “faamaoniga manino” e faamautinoa ai iā Apelu e faapea, o le a oo mai le faaolataga e ala i le ʻfanau folafolaina.’ Na uunaʻia o ia e lona faatuatua e “ofo atu se taulaga i le Atua,” lea na mautinoa le sili atu o lona aogā na i lo le taulaga a Kaino.—Eperu 11:1, 4.
(Eperu 11:5) O le faatuatua na aveeseina ai Enoka ina ia lē vaai i le oti, ma e leʻi maua o ia i se mea ona na aveeseina o ia e le Atua; auā a o leʻi aveeseina o ia, na ia maua ai le molimau na matuā finagalo malie le Atua iā te ia.
ʻNa Ia Faafiafiaina le Atua’
Na faapefea la ona “aveeseina” Enoka ina ia lē “vaai i le oti”? E foliga mai na aveese e Ieova Enoka i se auala filemu, ina ia lē matuā sauāina o ia e ona fili ma oti ai. Ae muamua atu, na maua e Enoka “le molimau na matuā finagalo malie le Atua iā te ia.” Na faapefea ona tupu lenā mea? A o leʻi maliu Enoka, atonu na ia maua se vaaiga mai i le Atua lea atonu na ia vaaia ai ua avea le lalolagi ma parataiso. Ina ua māeʻa ona vaaia e Enoka lenā faamaoniga manino o le finagalo malie o Ieova iā te ia, ona moe ai lea o ia i le oti. Na tusi le aposetolo o Paulo e faatatau iā Enoka ma isi tane ma fafine faamaoni: “Na feoti i latou uma nei a o faatuatua pea.” (Eperu 11:13) Atonu i se taimi mulimuli ane na saʻili ai e fili o Enoka lona tino, ae “e leʻi maua o ia i se mea” atonu sa aveesea e Ieova, ina ia aua ai neʻi faaleagaina e fili lona tino pe faaaogā foʻi e faaauiluma ai tapuaʻiga sesē.
Faitau Tusi Paia
(Eperu 11:1-16) O le faatuatua, o le faatalitali lea ma le mautinoa i mea ua faamoemoe i ai, o le faamaoniga manino lea o mea moni e ui ina e lē o vaaia. 2 Auā e ala i lenei mea, na maua ai e tane i aso anamua le molimau e faapea, na finagalo malie le Atua iā i latou. 3 O le faatuatua ua tatou iloa ai na saunia mea uma lava i le lagi ma le lalolagi ona o le afioga a le Atua, o lea na oo mai ai mea ua vaaia mai i mea e lē o aliali mai. 4 O le faatuatua na ofo atu ai e Apelu i le Atua le taulaga e sili ona lelei nai lo o Kaino, o le faatuatua foʻi lea na molimau iā te ia o le tagata amiotonu, na molimau foʻi le Atua e tusa ma ana meaalofa; ma o lona faatuatua foʻi, e ui lava ina oti o ia, ae o loo tautala mai pea. 5 O le faatuatua na aveeseina ai Enoka ina ia lē vaai i le oti, ma e leʻi maua o ia i se mea ona na aveeseina o ia e le Atua; auā a o leʻi aveeseina o ia, na ia maua ai le molimau na matuā finagalo malie le Atua iā te ia. 6 E lē gata i lea, a aunoa ma le faatuatua e lē mafai ona faafiafiaina ai o ia, auā o lē e faalatalata atu i le Atua, e tatau ona ia talitonu o loo soifua o ia, ma e na te tauia ē e matuā saʻili iā te ia. 7 O le faatuatua na faaalia ai e Noa le mataʻu i le Atua, ma fausia ai le vaa e faasaoina ai o ia ma lona aiga, ina ua uma ona lapataʻia e le Atua i mea e lē o vaaia; o le faatuatua foʻi na ia taʻusalaina ai le lalolagi, ma avea ai o ia ma suli o le amiotonu e tusa ai ma le faatuatua. 8 O le faatuatua na usiusitaʻi ai Aperaamo ina ua valaauina o ia, ma alu ai i se nofoaga na folafola atu e fai ma ona tofi; ona alu lea o ia, e ui lava e lē iloa le mea o loo alu i ai. 9 O le faatuatua na aumau ai o ia e pei o se tagata ese i le nuu o le folafolaga e lē o sona nuu, na nonofo i faleʻie faatasi ma Isaako, ma Iakopo, o suli faatasi ma ia o lea lava folafolaga. 10 Auā na ia faatalitali atu i se aai e iai ona faavae moni, o le tufuga ma o lē na fausia lea aai, o le Atua lea. 11 O le faatuatua na maua ai e Sara le malosi e afuafua ai se fanau, e ui lava ina ua matua tele ua lē mafai ona toe fanau, auā na manatu o ia e faamaoni lē na faia le folafolaga. 12 E faapea foʻi le tane e toʻatasi, e ui ina e lē o toe mafai ona fanau, ae na fanau mai iā te ia fanau e pei o le tele o fetu o le lagi, ma e lē mafaitaulia e pei o oneone o le sami. 13 Na feoti i latou uma nei a o faatuatua pea, e ui lava e leʻi faataunuuina folafolaga i o latou aso, ae na latou iloa mamao atu nei mea, ma talia ma le fiafia, ma folafola atu i le lautele e faapea, o i latou o tagata ese ma aumau i nuu na latou nonofo ai. 14 Auā o i latou e fai mai faapena, ua faaalia ai o loo latou saʻili ma le naunau i se mea e latou te nonofo ai. 15 Peitaʻi, ana latou mafaufau pea i le nuu na ō mai ai, semanū e latou te toe foʻi atu i ai. 16 A o lenei ua latou faanaunau atu i se nofoaga e sili ona lelei, lea e fesootaʻi atu i le lagi. O le mea lea e lē mā ai le Atua iā i latou pe a tatalo atu iā te ia o lo latou Atua, auā ua ia saunia se aai mo i latou.
SETEMA 23-29
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | EPERU 12-13
“Aʻoaʻiga—Faamaoniga o le Alofa o Ieova”
(Eperu 12:5) Ae ua matuā galo iā te outou le apoapoaʻiga lea na taʻua ai outou o atalii: “Loʻu atalii e, aua le manatu māmā i le aʻoaʻiga mai iā Ieova, aua foʻi neʻi faavaivai pe a aʻoaʻia oe e ia;
Aua Neʻi “Tepa i Tua”
18 Aʻoaʻiga tigā. Atonu e tatou te mafaufau pea i se aʻoaʻiga na maua i taimi ua teʻa. E lē gata e mafai ona oo mai ai lagona tigā, ae o lagona foʻi o le faanoanoa, lea e iʻu ai ina tatou “faavaivai.” (Epe. 12:5) E tusa pe vave ona tatou teena, pe taliaina le aʻoaʻiga ae mulimuli ane tatou faavaivai, e tasi lava le taunuuga, tatou te lē o faatagaina le aʻoaʻiga ina ia fesoasoani iā i tatou. Maʻeu le lelei pe a tatou utagia upu a Solomona: “Ia taofimau i upu ua e aʻoaʻoina; aua neʻi faamaamuluina. Ia leoleo i ai, auā o lou ola lea.” (Faata. 4:13) I le pei o se avetaavale e utagiaina faailoilo i le auala, e tatau foʻi la iā i tatou ona taliaina aʻoaʻiga, faatatau, ma agaʻi pea i luma.—Faata. 4:26, 27; faitau le Eperu 12:12, 13.
(Eperu 12:6, 7) auā e aʻoaʻia e Ieova o lē e alofa i ai; o le mea moni, e na te faasalaina foʻi atalii uma ua ia taliaina.” 7 Ua outou tumau ona o le aʻoaʻiga. O loo feagai le Atua ma outou e pei o ni atalii. Auā o ai se atalii e lē aʻoaʻia e se tamā?
ʻPe a Outou Tatalo, ia Faapea Atu, le Tamā e’
E aʻoaʻi e se tamā alofa lana fanau, ona e manatu mamafa i le ituaiga o tagata o le a iai i latou. (Efeso 6:4) Atonu e maumauaʻi lenā tamā, ae e lē taitai ona faasauā pe a faasaʻoina lana fanau. I se tulaga taitutusa, e iai taimi atonu e finagalo ai lo tatou Tamā i le lagi ua tatau ona aʻoaʻia i tatou. Ae o aʻoaʻiga a le Atua e aumaia pea i se auala alofa ma e lē faasauā. I le pei o lona Tamā, e leʻi faasauā Iesu, e oo lava i taimi e leʻi vave ai ona usitaʻia e ona soo ana faasaʻoga.—Mataio 20:20-28; Luka 22:24-30.
(Eperu 12:11) E moni, e foliga mai o aʻoaʻiga e lē o se mea e olioli ai i le taimi lenā, ae o se mea e faanoanoa ai; peitaʻi, mulimuli ane e fua mai ai e i latou ua aʻoaʻoina fua o le filemu, o le amiotonu lea.
ʻIa Faalogo i Aʻoaʻiga Ina ia E Atamai Ai’
18 E moni e avea aʻoaʻiga ma mea e tigā ai. Peitaʻi, e iai se mea e sili atu ona tigā nai lo o aʻoaʻiga, o āuga lē lelei ia e ono iʻu i ai ona o le lē taliaina o aʻoaʻiga. (Epe. 12:11) Seʻi mātau le faaaʻoaʻoga iā Kaino ma le tupu o Setekaia. Ina ua matuā ita Kaino iā Apelu ma manaʻo e fasioti o ia, na ʻaiʻoi atu le Atua iā Kaino: “Aiseā ua e matuā ita ai ma ua e faaʻūʻū ai? Pe afai e suia ou ala ma faia le mea lelei, po ou te lē taliaina ea oe? Ae afai e lē suia ou ala ma faia le mea lelei, o loo faatalitali mai le agasala i le faitotoʻa, e uaʻi atu foʻi lona manaʻo iā te oe; ae pe e te pule ea i ai?” (Kene. 4:6, 7) E leʻi faalogo Kaino. Na manumalo le agasala iā te ia. Pagā le tele o tigā ma puapuaga na oo iā Kaino! (Kene. 4:11, 12) Pe ana faalogo Kaino i le Atua, semanū e lē matuā ogaoga ni tigā e oo iā te ia.
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Eperu 12:1) O lea la, ona ua iā i tatou se vaega e toʻatele o molimau o loo siʻomia ai i tatou, seʻi o tatou tuu ese ai foʻi mea mamafa uma ma le agasala o loo faigofie ona faalavelave mai iā i tatou, a ia tatou taufetuli ma le onosaʻi i le tuuga o loo i o tatou luma,
Ia Taufetuli ma le Onosaʻi i le Tuuga
11 O le “vaega e toʻatele o molimau,” e lē o se vaega o tagata na iai e tau ina maimoa i le tuuga, pe matamata ua manumalo la latou tagata afeleti po o le ʻau e fiafia i ai. Nai lo lea, sa fai so latou vaega, e pei o ni tagata tamomoʻe i se tuuga. Ma na latou taufetuli ma le taulau manuia i le tuuga ma taunuu i le tini. E ui ua maliliu i latou, ae o le manatunatu i la latou faaaʻoaʻoga, e mafai ona faalaeiau ai tagata fou ia faaauau ona tamomoʻe i le tuuga. Seʻi faaāta i le mafaufau faalogona o se tagata tamoʻe, pe afai na ia iloa o tagata na siʻomia o ia pe matamata atu, na aofia ai nisi o tagata tamomoʻe sa sili ona taulau manuia i tuuga. Po o le a lē uunaʻia ai o ia e fai le mea e gata mai ai lona malosi pe sili atu foʻi? Na faamaonia mai e na molimau faatuatua anamua, e mafai ona manumalo i lenā tuuga faafaatusa, e tusa lava po o ā fitā e tulaʻi mai. O lea, o le manatuaina o le faaaʻoaʻoga a le “vaega e toʻatele o molimau,” na mafai ai ona faalototeleina Kerisiano Eperu i le uluaʻi senituri, ma “taufetuli ma le onosaʻi i le tuuga,”—ma e faapena foʻi i tatou i aso nei.
(Eperu 13:9) Aua neʻi taʻitaʻisesēina outou i mataupu eseese ma aʻoaʻoga ese; auā e lelei ona faamalosia le loto e le agalelei faifua o le Atua, ae e lē o meaʻai e lē aogā iā i latou o ē e pupū tele i ai.
Ia Ofo Taulaga e Faafiafia ai Ieova
10 O le mea lea e manaʻomia ai e tagata Eperu ona ʻaloese mai le “feaveaʻiina . . . i mataupu ese ma [aʻoaʻoga] eseese” faa-Iutaia. (Kalatia 5:1-6) E lē ala mai i aʻoaʻoga peitaʻi ʻe ala i le alofa tunoa o le Atua e mafai ai ona faatumauina le loto’ ina ia tumau ai i le upu moni. E manino mai faapea sa finau atu nisi e uiga i meaʻai ma taulaga, auā na faapea mai Paulo sa leʻi faatumauina le loto e ala i “meaʻai, ua leai se aoga i e ua taofi i ai.” E maua aogā faaleagaga i le tuutoina atu i le Atua ma le talisapaia o le togiola, ae lē mai le soona popole i ni meaʻai patino ma le faamanatuina o aso faapitoa. (Roma 14:5-9) Ae lē gata i lea, o le taulaga e Keriso na faaleaogāina ai taulaga a sa Levī.—Eperu 9:9-14; 10:5-10.
it-1 629
Atonu e faatagaina e Ieova sauāga e oo i ana auauna e avea o ni aʻoaʻiga, po o ni toleniga, ina ia fua mai ai fua o le amiotonu, ma olioli ai i le filemu pe a mavae atu luʻi. (Epe 12:4-11) E oo lava i le Alo o le Atua, na saunia lelei o ia e avea ma ositaulaga sili e agalelei ma tigā alofa, ona o sauāga na faatagaina e lona Tamā e oo ia te ia.—Epe 4:15.
Faitau Tusi Paia
(Eperu 12:1-17) O lea la, ona ua iā i tatou se vaega e toʻatele o molimau o loo siʻomia ai i tatou, seʻi o tatou tuu ese ai foʻi mea mamafa uma ma le agasala o loo faigofie ona faalavelave mai iā i tatou, a ia tatou taufetuli ma le onosaʻi i le tuuga o loo i o tatou luma, 2 a o tatou vaavaai totoʻa atu iā Iesu o le Sui Sili, ma o Lē e faaatoatoaina lo tatou faatuatua. Ona o le olioli sa i ona luma, na tumau ai o ia e ui ina faapuapuagatia i le laau, na lē amanaʻia e ia le mā, ma nofo o ia i le itu taumatau o le nofoālii o le Atua. 3 Ia manatunatu lelei i lē na tumau e ui i upu faifai a tagata agasala ia na taʻusalaina ai i latou, ina neʻi outou lē lavavā ma faavaivai ai. 4 I le faia pea o la outou taua faasaga i lenā agasala, tou te leʻi tetee atu ai e oo lava i le faamaligiina o outou toto, 5 ae ua matuā galo iā te outou le apoapoaʻiga lea na taʻua ai outou o atalii: “Loʻu atalii e, aua le manatu māmā i le aʻoaʻiga mai iā Ieova, aua foʻi neʻi faavaivai pe a aʻoaʻia oe e ia; 6 auā e aʻoaʻia e Ieova o lē e alofa i ai; o le mea moni, e na te faasalaina foʻi atalii uma ua ia taliaina.” 7 Ua outou tumau ona o le aʻoaʻiga. O loo feagai le Atua ma outou e pei o ni atalii. Auā o ai se atalii e lē aʻoaʻia e se tamā? 8 Ae afai e lē aʻoaʻia outou e pei ona aʻoaʻia o tagata uma lava, o fanau la o le pō outou, ae e lē o ni atalii. 9 E masani foʻi ona iai o tatou tamā faaletino sa aʻoaʻia i tatou, ma na tatou ave i ai le faaaloalo. Pe e lē sili ea ona tatou gauaʻi atu i le Tamā na fanauina i tatou i le agaga ma ola ai? 10 Auā sa masani ona latou aʻoaʻia i tatou e mo ni nai aso, e tusa ma mea e foliga mai e lelei iā i latou, ae ua ia faia faapea mo lo tatou lava lelei ina ia tatou tofusia faatasi ai i lona paia. 11 E moni, e foliga mai o aʻoaʻiga e lē o se mea e olioli ai i le taimi lenā, ae o se mea e faanoanoa ai; peitaʻi, mulimuli ane e fua mai ai e i latou ua aʻoaʻoina fua o le filemu, o le amiotonu lea. 12 O lea la, ia faasaʻo lima ua gagase ma tulivae ua vaivai, 13 ma ia faasaʻo ala mo o outou vae, ina ia lē see sooga o le vae ua pipili, ae ia toe lelei. 14 Ia outou tausisi i le filemu ma tagata uma, ma pe a lē faapaiaina se tagata, e lē vaai o ia i le Alii, 15 ma ia vaai lelei ina neʻi teʻa ese se tasi mai i le agalelei faifua o le Atua; ina neʻi iai se aa oona e tupu aʻe, ma faatupu ai faafitauli, ma faaleagaina ai le toʻatele; 16 ina ia leai sē e faitaaga po o se tasi na te lē talisapaia mea paia, e pei o Esau o lē na lafoaʻia lona tofi o le ulumatua ina ia maua ai se ʻaiga e tasi. 17 Auā ua outou iloa na teena o ia ina ua manaʻo mulimuli ane e maua le faamanuiaga, ma e ui lava ina matuā ʻaiʻoi atu ma loimata, a ua lē maua e ia se mea e suia ai le mafaufau o lona tamā.
SETEMA 30–OKETOPA 6
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | IAKOPO 1-2
“Le Auala e Taʻitaʻia ai i le Faia o le Agasala ma iʻu ai i le Oti”
(Iakopo 1:14) A ua faaosoosoina tagata taʻitoʻatasi ona ua tosina ma maileia i ona lava tuʻinanau.
Faaosoosoga
E faaosoosoina oe pe afai e te tosina i se mea, aemaise lava se mea sesē. O se faataʻitaʻiga, a o fai sau faatau ua e vaaia se mea ua e manaʻo lava i ai. Ua oso aʻe i lou mafaufau le manatu e faigofie ona e gaoia lenā mea ma e lē maua oe. Peitaʻi, ua faapea mai lou lotofuatiaifo e leai. O lea ua e faateʻa ai mai i lou mafaufau lenā manatu. O le taimi lava lenā e uma ai le faaosoosoga, ma e manumalo mai ai.
LE MANATU O LE TUSI PAIA
Pe a faaosoosoina oe, e lē faapea ai o oe o se tagata leaga. Ua faailoa manino mai i le Tusi Paia e oo uma lava iā i tatou faaosoosoga. (1 Korinito 10:13) O le mea e sili ona tāua o le auala e tatou te tali atu ai pe a faaosoosoina i tatou. O nisi e mafaufau pea i le faaosoosoga ma iʻu ina lolo atu i ai. Ae o isi o le taimi lava e aliaʻe mai ai faaosoosoga, o le taimi foʻi lenā e latou te teena ai.
“A ua faaosoosoina tagata taʻitoʻatasi ona ua tosina ma maileia i ona lava tuʻinanau.”—Iakopo 1:14.
(Iakopo 1:15) Auā a tō le tuʻinanau, ona fanau mai ai lea o le agasala, a matua le agasala ona fanau mai ai lea o le oti.
Faaosoosoga
Ua faailoa mai i le Tusi Paia mea e iʻu atu ai i le faia o se mea sesē. Ua taʻua i le Iakopo 1:15: “Auā a tō le tuʻinanau, ona fanau mai ai lea o le agasala.” I se isi faaupuga, pe a tatou mafaufau pea i tuʻinanauga sesē, o le a iʻu atu ai i le leai o se mea e mafai ona toe fai i ai, e tai pei o se fafine o le a fanau. Peitaʻi, e mafai ona ʻalofia le avea o i tatou o ni pologa i tuʻinanauga lē mamā. E mafai ona tatou pulea na tuʻinanauga.
Saʻiliʻiliga Loloto mo ʻOa Faaleagaga
(Iakopo 1:17) O meaalofa lelei uma ma mea uma e atoatoa ona lelei, e mai i lugā, auā e sau mai i le Tamā o le malamalama, e lē fesuisuiaʻi pe liliu o ia.
it-2 253-254
Malamalama
O Ieova o “le Tamā o le Malamalama.” (Iako. 1:17) E lē gata o ia o “Lē na tuuina mai le lā ina ia malamalama ai le ao, o tulafono o le masina ma fetu ina ia malamalama ai le pō” (Iere. 31:35) ae o ia foʻi o le Puna o le malamalama faaleagaga. (2 Ko 4:6) Ua fai ana tulafono, faaiʻuga faafaamasinoga ma lana afioga ma malamalama iā i latou e mananaʻo e savavali ai. (Sl 43:3; 119:105; Fat 6:23; Isa 51:4) Na faalauiloa mai e le faisalamo: “O le malamalama foʻi mai iā te oe, ua matou iloa ai le malamalama.” (Sl 36:9; faatusatusa i le Sl 27:1; 43:3.) E pei lava ona faaauau ona susulu mai le malamalama o le la ma atili ai ona malamalama seʻia oo “ina matuā ao lelei le aso,” e faapena le ala o lē amiotonu, e faasusulu e ala i le atamai faale-Atua ma atili ai ona malamalama ai pea. (Fat 4:18) Ina ia mulimuli i le ala ua faatulaga e Ieova, ia savavali i lona malamalama. (Isa 2:3-5) I le isi itu, pe a vaai se tagata i mea i se auala lē mamā, ua iai la o ia i le matuā pogisa faaleagaga. E pei ona taʻua e Iesu: “Afai e leaga lau vaai e pōuliuli uma ai lou tino. Afai e pōuliuli le malamalama o loo iā te oe, ona matuā pōuliuli ai lava lea!”—Mat 6:23; faatusatusa i le Te 15:9; 28:54-57; Fat 28:22; 2Pe 2:14.
(Iakopo 2:8) Afai ua outou usiusitaʻi i le tulafono silisili e tusa ai ma tusitusiga paia: “Ia e alofa atu i lou tuaoi e pei o oe lava iā te oe,” ua lelei lava lea.
it-2 222 ¶4
Tulafono
“Tulafono Silisili.” O lenei “tulafono silisili” e maualuga ma tāua nai lo isi tulafono faaletagata lea e pulea ai e se tupu tagata. (Iako. 2:8) O le autu o le feagaiga o le Tulafono o le alofa; ma “ia e alofa atu i lou tuaoi e pei o oe lava iā te oe” (o le tulafono silisili) o le poloaʻiga lona lua lenā e faavae ai le Tulafono atoa ma le ʻau Perofeta. (Mat 22:37-40) E ui e lē o toe ola Kerisiano i le feagaiga o le Tulafono, ae e latou te gauaʻi i le tulafono a le Tupu o Ieova ma lona Alo, le Tupu o Iesu Keriso, lea e fesootaʻi atu i le feagaiga fou.
Faitau Tusi Paia
(Iakopo 2:10-26) Auā o sē e tausia le Tulafono uma ae solia se poloaʻiga e tasi, ua solia e ia tulafono uma. 11 Auā o ia na fetalai: “Aua e te mulilua,” na fetalai foʻi: “Aua e te fasioti tagata.” Afai e te lē mulilua ae e te fasioti tagata, ua e solia le tulafono. 12 Ia outou tautatala faapea ma ia outou faia faapea, e pei o ē o le a faamasinoina e tusa ma le tulafono o le saʻolotoga. 13 O le tagata e lē alofa mutimutivale, e faamasinoina o ia e aunoa ma le alofa mutimutivale. E manumalo le alofa mutimutivale i le faamasinoga. 14 Oʻu uso e, o le ā le aogā o le faapea mai o se tasi e faatuatua ae leai ni ana galuega? Pe e mafai ea e lenā faatuatua ona faaolaina ai o ia? 15 Afai e leai ni ofu o se uso po o se tuafafine, ma ua lē lava ana meaʻai mo le aso, 16 o le ā le aogā pe a fai atu se tasi o outou iā i latou: “Inā ō ia ma le fifilemu, ia māfanafana ma ia maoona,” ae tou te lē foaʻi atu ni mea e tatau mo le tino? 17 E faapea foʻi ona mate le faatuatua pe a leai ni galuega. 18 Ae peitaʻi, a faapea mai se tasi: “Ua iā te oe le faatuatua, a ua iā te aʻu galuega. Inā faaali mai ia lou faatuatua e aunoa ma galuega, ae ou te faaali atu loʻu faatuatua e ala i aʻu galuega.” 19 Po ua e talitonu ea e toʻatasi lava le Atua? Ioe, ua lelei lava lea. Ae e talitonu foʻi temoni ma latou tetemū. 20 Le tagata valea e, pe e te lē iloa ea, e mate le faatuatua pe a leai ni galuega? 21 Pe e leʻi taʻuamiotonuina ea Aperaamo lo tatou tamā i galuega, ina ua ia ofoina atu lona atalii o Isaako i luga o le fata faitaulaga? 22 Ua outou iloa na galulue faatasi lona faatuatua ma ana galuega, ma o ana galuega na faaatoatoaina ai lona faatuatua. 23 Ua taunuu ai tusitusiga paia: “Na faatuatua Aperaamo iā Ieova, ma na ia silasila ai iā te ia o lē e amiotonu,” ma na taʻua ai o ia o le “uō a Ieova.” 24 Ua outou iloa foʻi, e taʻuamiotonuina le tagata i galuega, ae e lē na o le faatuatua. 25 Pe e leʻi faapena foʻi ona taʻuamiotonuina Raava le fafine talitane i ana galuega, ina ua ia talileleia avefeʻau ma aauina atu i laʻua i se isi ala? 26 E pei lava ona oti le tino pe a leai le agaga, e faapea foʻi ona mate le faatuatua pe a leai ni galuega.