Myanda ikumbeene kwitukita bipangwa bya mu kikudi

1. Bwakinyi abitungu tulongye myanda itale miikeyilu?

BWA kuuka muntu kalolo misango ibungi bibuwa kuuka kifuko kyaye. Bi mumune, bwa kuuka Yehowa Efile Mukulu, abitungu kubanda kuuka baana baaye bebuwa be mwiyilu. Bible ayitanyina miikeyilu bu ‘baana b’Efile Mukulu.’ (Yoobo 38:7) Byabya, bano baana be na mbalo kinyi mu mpàngo y’Efile Mukulu? Mbakite kinyi mu myanda ya kala ibaadi ikitshikile bantu? Miikeyilu ngikumbeene kukita kintu kampanda mu muwa obe su? Su mbyabya, mu mushindo kinyi?

2. Nnanyi baadi mupangye miikeyilu, na ibungi kinyi?

² Bible esamba pabitale miikeyilu misango nkama na nkama. Tubande kutala kikumbeene kwitulongyesha angi maverse a ku ano aesamba pabitale miikeyilu. Nnanyi baadi mupangye miikeyilu? Mukanda wa Beena-Kolose 1:16 awamba shi: “Mwadi’ye [Yesu Kidishitu], ngi mubaapangiilwe byooso, bii mwiyilu na pa nsenga.” Byabya, bipangwa byooso bya mu kikudi abitanyinwa bu miikeyilu nyi Yehowa aye nabeene baadi mwibipangye ku bukwashi bwa Mwan’aye mbedi. Miikeyilu i bungi kinyi? Bible alesha shi nkama ya midiyo ya miikeyilu ibaadi ipangibwe, na shi yooso i na bukome.​—Misambo 103:20.a

3. Mukanda wa Yoobo 38:4-7 awitulesha kinyi pabitale miikeyilu?

³ Bible, Eyi dy’Efile Mukulu, aditulungula shi pababapangile nsenga, ‘baana booso b’Efile Mukulu babelele musaase wa kusepeela.’ (Yoobo 38:4-7) Byabya miikeyilu ibadi kwanka kumpala kwa kupangibwa kwa bantu, mpa na kumpala kwa kupangibwa kwa nsenga. Ano maverse aalesha dingi shi miikeyilu ayipushaa nsungu sunga muloo, mwanda Bible amba shi ‘abelele musaase wa kusepeela.” Bomono shi “baana booso b’Efile Mukulu” abaadi basepeele pamune. Mu aa mafuku, miikeyilu yooso ibaadi bu kifuko akifubila Yehowa mu bu umune.

MIIKEYILU AYITUKWASHA NA KWITUKALWILA

4. Mushindo kinyi aulesha Bible shi miikeyilu ayitatshishaa bwa myanda itale bantu?

⁴ Kubanga pababamwene kupangibwa kwa bantu ba kumpala, bipangwa bya mu kikudi bi na bulamate bibaadi na muloo wa kumona mushindo ubaadi bantu abafwimi na ubaadi mpàngo y’Efile Mukulu ikwete kwenda na kukumbana. (Myeele 8:30, 31; 1 Mpyeele 1:11, 12) Kadi, kunyima kwa mafuku, miikeyilu ibaadi imone mushindo ubaadi bantu bebungi bakwete kuleka kufubila Mupangi aabo sha kifulo. Kushi mpaka, uno mwanda ubaadi winyongoshe miikeyilu. Ku lungi lupese, nsaa yooso ayaluluka muntu su ngumune bwa kufubila Yehowa, akwikalaa “muloo kwi miikeyilu.” (Luuka 15:10) Bu bi miikeyilu ikwete kukimba buwa bwa baaba bakwete kufubila Efile Mukulu, atumono bwakinyi Yehowa baadi mutume miikeyilu misango ibungi pa nsenga bwa kunyingisha bafubi baaye ku mashimba na kwibakalwila. (Badika Beena-Ebreeyi 1:7, 14.) Tubande kutala yanka.

5. Myanda kinyi i mu Bible ayilesha shi miikeyilu ayikwashaa bantu?

⁵ Miikeyilu ibidi ibaadi ikwashe Loota, muntu mululame, na baana baaye bakashi bwa kupanda ku kabutu ka Sodome na Gomoore payo kwibatusha mu kyakya kibundji. (Kibangilo 19:15, 16) Bipwa bibungi kunyima, mutemuki Danyele baadi mwedibwe mu bwina bwa ntambwe, kadi baadi mupande aye nkwamba shi: “Efile Mukulu ande batumu mwikeyilu waye, ubaakanga mbangabanga ya ntambwe.” (Danyele 6:22) Mu mafuku a batumibwa, mwikeyilu umune ubaadi utuushe Mpyeele mutumibwa mu lukano. (Bikitshino 12:6-11) Na dingi, miikeyilu ibaadi inyingishe Yesu ku mbangilo kwa mudimo waye pano pa nsenga. (Maako 1:13) Na mafuku apeela kumpala kwa lufu lwa Yesu, mwikeyilu umune ubaadi umutuukile bwa “kumukankamika.” (Luuka 22:43) Uno mwanda ubaadi unyingishe Yesu ngofu mu kyakya kipindji kya muulo ukata kya muwa waye!

6. (a) Lelo uno miikeyilu ikwete kukalwila bafubi b’Efile Mukulu naminyi? (b) Nkonko kinyi yatukyebe kwalula binobino?

⁶ Ano mafuku, miikeyilu tayimwekyelaa bantu dingi pa nsenga nya. Sunga mbyabya, miikeyilu y’Efile Mukulu isha bukome ikwete kutungunuka na kukalwila bantu baaye, menemene pabitale kintu kyooso kikumbeene kulwisha kipwano kyabo n’aaye mu kikudi. Bible amba shi: “Mwikeyilu wa Yehowa ngwifunyishe booso abamutshinyi bwa kwibakalwila.” (Misambo 34:7) Bwakinyi ano mayi ngakumbeene kwitunyingisha ku mashimba? Mwanda kwi bipangwa bya mu kikudi bibubi abikyebe kwitubutula! Bino mbipangwa kinyi? Nnanyi mwibipangye? Mushindo kinyi wabikwete kukimba kwitulwisha? Bwa kwalula ino nkonko, tubande kutala mu kikoso mwanda ubaadi ukitshikye mafuku apeela kunyima kwa kupangibwa kwa bantu.

BIPANGWA BYA MU KIKUDI BISHIKWANYI N’ETU

7. Satana mobeshe kupambusha bantu bungi kinyi kwi Efile Mukulu?

⁷ Bu byatumwene mu Shapitre 3, umune a ku miikeyilu baadi mutamishe malaka a kumuna bangi na aye nkutombokyela Efile Mukulu. Kunyima, uno mwikeyilu nkufika Satana Diabulu. (Bifumbulwe 12:9) Munda mwa bipwa 1600 kunyima kwa’ye kudimba Eeva, Satana mmobeshe kupambusha bantu booso kukasha penda ndambo ya bantu abaadi balamate kwi Efile Mukulu, bu kileshesho Abele, Enoka, na Nowa.​—Beena-Ebreeyi 11:4, 5, 7.

8. (a) Mushindo kinyi ubaadi ingi miikeyilu ifikye bu bademo? (b) Bwa kupanda ku Mpeshi a kabutu mu mafuku a Nowa, bademo abakitshine kinyi?

⁸ Mu mafuku a Nowa, ingi miikeyilu ibaadi itombokyele Yehowa. Abalekyele mbalo yabo mwiyilu, abo nkufika pa nsenga, na dingi nkwata mbidi ya bu bantu. Bwakinyi? Mukanda wa Kibangilo 6:2 awamba shi: “Baana balume b’Efile Mukulu nkumona’shi baana bakashi ba muntu babaadi buwa ngofu. Abo nkwata bano babaadi beebalongamine, bu bakashi.” Kadi Yehowa Efile Mukulu tabaadi mutadiile miikeyilu bwashi itungunukye na kukita byabya nya nashi bubi bwayo butungunukye na kulwisha nyikashi ya bantu. Baadi munokyeshe mpeshi a kabutu mu nsenga ishima, aye nkubutula bantu babi booso kadi nkupaasha bafubi baaye abaadi bamulamate. (Kibangilo 7:17, 23) Byabya, bibaadi abitungu shi miikeyilu ibaadi itombokye, sunga bademo, balekye mbidi yabo ya bu bantu na bafwale mbidi ya mu kikudi bwa kwaluka mwiyilu. Abayile ku lupese lwa Diabulu, aye nkufika “nfumu a bikudi bibi.”​—Mateo 9:34.

9. (a) Nkinyi kibaadi kikitshikye pabalukiile bikudi bibi mwiyilu? (b) Nkinyi kyatukyebe kulonga pabitale bademo?

⁹ Pabalukiile miikeyilu ishibaadi ikokyele mwiyilu, ayo na Satana nfumu ayo tambebakumiine mwanka dingi nya. (2 Mpyeele 2:4) Sunga byekala shi ta be na mushindo wa kufwala dingi mbidi ya bantu, bakwete kutungunuka na kutuma bantu mu kukita myanda ibubi. Na dingi, ku bukwashi bwa bademo, Satana kwete ‘adimbi bantu ba pano pa nsenga poso.’ (Bifumbulwe 12:9; 1 Yowano 5:19, Kilombeno kipya) Mu mushindo kinyi? Misango ibungi bademo bakwete kutumika na mayele ebungi bwa kudimba bantu. (Badika 2 Beena-Kodinto 2:11.) Tubande kutala angi mayele abakwete kutumika nawo.

MUSHINDO UKWETE BADEMO KUDIMBA BANTU

10. Malenganyi nkinyi?

¹⁰ Bwa kudimba bantu, bademo abatumikaa na malenganyi. Malenganyi nkutumika kwa muntu aye nabene na bademo sunga kutumika na’bo ku bukwashi bwa mpaki a manga. Bible akandika myanda ya malenganyi na etudimusha bwa kukasha kantu kooso katale myanda ya malenganyi. (Beena-Galate 5:19-21) Bademo abatumika na myanda ya malenganyi nka abitumika balobi ba mishipa na kinunwa. Mulobi a mishipa atumikaa na binunwa bya mishindo ilekene bwa kukwata mishipa ya mishindo ilekene. Bi mumune na bikudi bibi, abitumika na myanda ya malenganyi ya mishindo ilekene bwa kuponesha bantu ba mishindo yooso bwashi bekale mu bukunkushi bwabyo.

11. Lubuko nkinyi na bwakinyi abitungu twikale atwilusuuku?

¹¹ Kingi kinunwa kyabakwete kutumika nakyo kwi bademo nyi ndubuko. Lubuko nyi nkinyi? Nyi nkukimba kuuka myanda i kumpala sunga myanda ifwame. Ingi mishindo ya kubuka nyi nkutaluula kwa nyenyenyi, kutaluula mifunda ya mu maasa, na kukimba kwa kuuka akifiki mu mafuku e kumpala, sunga kukimba kwa kupatuula bilotwa. Sunga byekala shi bantu bebungi abamonaa shi kwenda mu kubuka takwi masaku, Bible alesha shi baaba bantu abafumbulaa bifwame na bikudi bibi abatumikaa pamune. Bu kileshesho, Bikitshino 16:16-18 abyakwila pabitale ‘demo a lubuko’ baadi apa nsongwakashi umune bukome bwa “kutemuka.” Kadi pabatukile yawa demo mwadi, bashimishe bukome bwaye bwa kutemuka.

12. Bwakinyi kwisamba na bafwe kwi masaku akile?

¹² Ungi mushindo ukwete bademo kudimba bantu nyi nkwibatuma mu kwisamba na bafwe. Bantu bebungi abadidi bakwabo bafwe abadimbibwa misango ibungi na myanda ya madimi pabitale bafwe. Bangi abambaa shi bafwe bakwete kwibakyengyesha. Byabya, bantu bebungi abakumina shi bafwe be na muwa na shi mbakumbeene kwibakwasha sunga kwibakyengyesha. Kadi bwabwa “bukwashi” mbwa madimi na bwi masaku. Bwakinyi? Mwanda bademo mbakumbeene kwambula eyi dya muntu mufwe. (1 Samwele 28:3-19) Na dingi, bu byatumwene mu Shapitre 6, bafwe ta be kwanka dingi nya. (Misambo 115:17) Byabya muntu “esamba na bafwe” mudimbibwe na bikudi na kwete kukita myanda ishi ipusheene na akikyeb’Efile Mukulu. (Badika Miiya Ikituulwe 18:10, 11; Yeeshaya 8:19) Byabya, dimuka na suuka kino kinunwa ki masaku kya bademo.

13. Nkinyi kibaadi kikwashe bantu bebungi abaadi abatshinyi bademo bwashi balekye kutshina?

¹³ Bikudi bibi tambifudiile nka mu kudimba bantu nya, bikwete kwibatshinyisha. Ano mafuku, Satana na bademo baaye abauku shi kubashaala nkapenda “mafuku apeela” kumpala kwabadya kwibanyina, na be n’etombo dikile. (Bifumbulwe 12:12, 17) Sunga mbyabya, bantu bebungi abaadi efuku dyooso abatshinyi bino bikudi bibi tabakwete kutshina dingi nya. Nkinyi kibakwashe? Muntu e kukita kinyi sunga ekala shi baadi akitshi myanda ya malenganyi?

MUSHINDO WA KUKAMBILA BIKUDI BIBI

14. Bu bibakitshine beena Kidishitu ba kumpala mu Efeeze, mushindo kinyi watudi bakumbeene kuleka myanda ya bikudi bibi?

¹⁴ Bible etulungula mushindo wa kukambila bikudi bibi na mushindo wa kuleka kwipaana mu myanda yabyo. Twate kileshesho kya beena Kidishitu ba kumpala ba mu kibundji kya Efeeze. Bangi ba kwabadi abaadi abakitshi myanda ya malenganyi kumpala kwa kufika bu beena Kidishitu. Pababatshile kitshibilo kya kuleka myanda ya malenganyi, abakitshine kinyi? Bible amba shi: “Bantu bebungi babatwelakeene mu malenganyi bababungile mikanda yaabo, abo nkwiyishiika kaalo munkatshy’a bantu.” (Bikitshino 19:19) Pa kushiika mikanda yabo ya myanda ya malenganyi, bano beena Kidishitu mbape bano booso abakyebe kuleka myanda ya bikudi bibi kileshesho kikata. Bantu abakyebe kufubila Yehowa abitungu bakaashe bintu byooso bitale myanda ya malenganyi. Mbikumbeene kwikala mikanda, ma julunale, ma filme, bifwatulo, na ngono ayitumu bantu mu kukita myanda ya malenganyi sunga kulesha shi ino myanda ibuwa. Mu byabya bintu, twi kutemuna ma nkishi na bingi bintu abifwala bantu bwa kwibakalwila ku bubi.​—1 Beena-Kodinto 10:21.

15. Bwa kukambila bikudi bibi, abitungu tukite kinyi?

¹⁵ Bipwa bibungi kunyima kwa beena Kidishitu ba mu Efeeze kushiika mikanda yabo ya myanda ya malenganyi, Mpoolo mutumibwa bafundjile shi: ‘Tukwete kulwa . . . na bikudi bya bubi.’ (Beena-Efeeze 6:12) Bademo ta mbalekye kwitulwisha nya. Bakwete kukimba kwitutshokola. Byabya, baaba beena Kidishitu babakitshine kinyi? Mpoolo bambile shi: “Bikishekishe twalayi ngabo a lukumiino, enupa matalwa a kushima kaalo ka mikyetwe ya mubi [Satana].” (Beena-Efeeze 6:16) Su ngabo a lukumino lwetu e bukopo, atoobesha kukambila bukome bwa bikudi bibi.​—Mateo 17:20.

16. Mushindo kinyi watudi balombeene kunyingisha lukumino lwetu?

¹⁶ Byabya, mushindo kinyi watudi balombeene kunyingisha lukumino lwetu? Mmu kulonga kwa Bible. Kunyinga kwa mudimba nkutale bukopo bwa kitako kyawo. Bi mumune na kunyinga kwa lukumino lwetu, nkutale bukopo bwa paludi lushalele, kiukilo kya binyibinyi kya Bible, Eyi dy’Efile Mukulu. Su atubadika na kulonga Bible efuku dyooso, atunyingisha lukumino lwetu. Bu mudimba wibukopo, lwalwa lukumino alukyebe kwikala bu ngabo etukalwila ku myanda ya bikudi bibi.​—1 Yowano 5:5.

17. Abitungu tukite kinyi bwa kukambila bikudi bibi?

¹⁷ Nkinyi dingi kibaadi akitungu shi beena Kidishitu ba mu Efeeze bakite? Abaadi na lukalo lwa kukalwilwa mwanda abaadi bashaale mu kibundji kiwule na myanda ya bademo. Byabya Mpoolo bebalungwile shi: “Elayi nteko ya mishindo yooso na kwitenda . . . tekaayi ngub’oso mu kikudi.” (Beena-Efeeze 6:18, NWT) Bu byatudi na’twe namu bashaale mu nsenga iwule na myanda ya bademo, abitungu twele nteko n’eshimba dimune kwi Yehowa bwashi tobeshe kukambila bikudi bibi. Ky’eyendo abitungu tutemune eshina dya Yehowa mu nteko yetu. (Badika Myeele 18:10.) Byabya, abitungu tutungunukye na kwela nteko kwi Efile Mukulu bwashi aye “etupaashe kwi mubi,” Satana Diabulu. (Mateo 6:13) Yehowa akyebe kwalula yaaya nteko yatwele n’eshimba dimune.​—Misambo 145:19.

18, 19. (a) Bwakinyi twi balombeene kukulupila shi atutshokola ngoshi yatukwete kulwa na bikudi bibi? (b) Ndukonko kinyi lwatukalula mu shapitre alondo?

¹⁸ Bikudi bibi mbikumbeene kwitukita myanda ibubi, kadi tatwi na kya kwikala atwibitshinyi nya su tukwete kubindwila Diabulu na kwifubwila pepi n’Efile Mukulu mu kukita akikyeb’eshimba Dyaye. (Badika Jaake 4:7, 8.) Bukome bwa bikudi bibi bwi na nfudiilo. Abaadi bebanyokye mu mafuku a Nowa, na bakwete kwindila kubutudibwa mu mafuku aafiki. (Yuude 6) Tentekyesha dingi shi miikeyilu ya Yehowa isha bukome ikwete kwitukalwila. (2 Banfumu 6:15-17) Yaaya miikeyilu i na muloo ukata pa kwitumona atukambila bikudi bibi. Twi kwamba shi miikeyilu ikwete kwitunyingisha. Tushaaleyi pepi na Yehowa na pepi na baana baaye bebuwa be mwiyilu. Tushikweyi mishindo yooso ya malenganyi na kulonda dingi malango a Mwiyi dy’Efile Mukulu efuku dyooso. (1 Mpyeele 5:6, 7; 2 Mpyeele 2:9) Byabya twi bakumbeene kukulupila shi atutshokola ngoshi yatukwete kulwa na bikudi bibi.

¹⁹ Kadi bwakinyi Efile Mukulu mutadiile bikudi bibi na bubi bufwishile bantu ano ooso makyenga? Luno lukonko atukyebe kwilwalula mu shapitre alondo.