APANDISE
Kipwa kya 1914—Nkipwa kikata mu butemuki bwa mu Bible
BIPWA pepi na 40 kumpala, balongi ba Bible abaadi balambukishe shi myanda ikata ayikyebe kukitshika mu kipwa kya 1914. Ibaadi myanda kinyi, na nkinyi akilesha shi kipwa kya 1914 nkipwa kikata?
Yesu bakwile bino mu Luuka 21:24: “Yeelusaleme abamufuntu ngwa kwi beena bingi bisamba, nyaa naa apakumbeena aabo nguba.” Yeelusaleme baadi bu epata dya bufumu bwa kisamba kya beena Yuda—mbalo ibaadi ayikunkwisha ba nfumu ba mu kifuko kya Nfumu Daavide. (Misambo 48:1, 2) Byabya, bano banfumu abaadi belekeene na banfumu ba ingi miilo. Abaadi bashaale ku “lupuna-nsulu lwa Yehowa” bu abalesha mpala y’Efile Mukulu aye nabeene. (1 Myanda 29:23) Byabya Yeelusaleme baadi alesha bufumu bwa Yehowa.
Bufumu bw’Efile Mukulu bubabangile ‘kufuntwa ngwa kwi beena bingi bisamba’ nsaa kinyi na mushindo kinyi? Bino bibaadi bikitshikye mu 607 K.B.B. “Lupuna-nsulu lwa Yehowa” lubashadile bisumanga, na bufumu bwa banfumu ba mu kifuko kya Daavide bubaadi bwimane. (2 Banfumu 25:1-26) Kuno ‘kufuntwa’ kubaadi kutungunukye looso su? Nya, mwanda mutemuki Ezekyele bakwile pabitale Sidekiyawu nfumu a nfudiilo mu Yeelusaleme shi: “Kaasha mukaba, okaashe dingi lubango lwa bufumu. . . . Tabikala bya muntu su ngumune mpa na apakafiki sha matalwa, na nankamupa byanka.” (Ezekyele 21:26, 27, NWT) Yawa “sha matalwa” a kudya bufumu bwa mu kifuko kya Daavide nyi Yesu Kidishitu. (Luuka 1:32, 33) Byabya ‘kwashinwa’ kubaadi akutungu kupwa nsaa ayikala Yesu bu Nfumu.
Wawa mwanda ukata ubaadi autungu kukitshika nsaa kinyi? Yesu balesheshe shi: Ba maumbo [bingi bisamba] abakyebe nkamunana mu kipungo kampanda. Mu mukanda wa Danyele shapitre 4 mwi myanda ayitukwasha bwa kuuka bula bwa kyakya kipungo. Abesamba pabitale kilotwa kya Nabukodonosore Nfumu a mu Babilone. Bamwene mutshi wibula ngofu ubabadi bashinde. Taubaadi na mushindo wa kutuusha masaki mwanda kukishishi kyawo abaadi bekwanye kyamo ky’ebakanyi na kya munyinga usangwe. Mwikeyilu bakwile shi: “Bipungo musambobidi abikidi pambidi paawo.”—Danyele 4:10-16.
Mu Bible ingi nsaa mutshi auleshaa bufumu. (Ezekyele 17:22-24; 31:2-5) Byabya kushinda kwa uno mutshi wa mu kileshesho akulesha mushindo ubaadi autungu kwimika bufumu bw’Efile Mukulu, bubaadi na banfumu mu Yeelusaleme abaadi abaleesha mpala yaaye. Byabya, kilotwa kibaadi akikwasha bwa kuuka shi ‘kwashinyibwa ngao kwa Yeelusaleme’ takubaadi kwa mafuku ebungi nya—kubaadi kwa kipindji kya “bipungo musambobidi.” Kyakya kipungo kibaadi bula bwi naminyi?
Mukanda wa Bifumbulwe 12:6, 14 aulesha shi nyi mbipwa bisatu na kipingidji byooso abilombana “mafuku kinunu na nkama ibidi na makumi asaamombo.” “Bipungo musambobidi” bibaadi abitungu kukila aa mafuku bula misusa ibidi, sunga mafuku 2520. Kadi bingi bisamba tabibaadi bilekye ‘kufunta’ bufumu bw’Efile Mukulu penda mu mafuku 2520 kunyima kwa kabutu ka Yeelusaleme nya. Byabya dingi abimweneka shi, buno butemuki bubaadi bupwe mafuku akile bungi. Ku bukwashi bwa mukanda wa Mbadiko 14:34 na wa Ezekyele 4:6, ayisamba pabitale “efuku dimune bwa kipwa kimune,” byabya “bipungo musambobidi” bibaadi abitungu kupwa bipwa 2520.
Bipwa 2520 bibabangile mu mweshi w’Ekumi wa kipwa kya 607 K.B.B., nsaa ibapoone Yeelusaleme ku maasa a beena Babilone na banfumu ba mu kifuko kya Daavide abaadi bebakatushe ku bufumu. Kyakya kipungo kibayimeene mu mweshi w’Ekumi mu kipwa kya 1914. Mu yaaya nsaa, “kipungo kitshibibwe bwa bingi bisamba” kibayimene, na Yesu Kidishitu abamutudile ku Bufumu bwa mwiyilu bw’Efile Mukulu.a—Misambo 2:1-6; Danyele 7:13, 14.
Anka bu bibaadi bileshe Yesu, “kwikadika” kwaye kwa bu Nfumu a Bufumu bwa mwiyilu kubaadi kumwenekyele ku myanda ikata ibaadi ikitshikye pa nsenga ishima bu—ngoshi, nsala, kutshinkatshinka kwa nsenga, na bipupa. (Mateo 24:3-8; Luuka 21:11) Kukitshika kwa yaaya myanda akulesha patooka shi Bufumu bwa mwiyilu bw’Efile Mukulu bubabangile mu kipwa kya 1914 na kyakya kipwa ndjo mbangilo a “mafuku a nfudiilo” a uno ndumbulwilo a myanda ibubi.—2 Timotee 3:1-5.
[Mwanda wi mushi mwesaki]
a Kubanga mu mweshi w’Ekumi wa kipwa kya 607 K.B.B. na ku mweshi w’Ekumi wa kipwa kya 1 K.B.B. akukidi bipwa 606. Bu bya kushii kipwa kya kishengu, kubanga mu mweshi w’Ekumi wa kipwa kya 1 K.B.B. na ku mweshi w’Ekumi wa kipwa kya 1914 B.B. atupete bipwa 1914. Patusanga bipwa 606 na bipwa 1914, atupete bipwa 2520. Bwa kuuka myanda ibungi pabitale kubutuka kwa Yeelusaleme mu kipwa kya 607 K.B.B., tala mutwe wa mwanda wabadi bafunde’shi “Chronologie” wi mu mukanda wa Étude perspicace des Écritures, wabadi batuushe kwi Batemwe ba Yehowa.