MWISAMBO WA KULONGA 8
Tukimbeyi kufukama pa kukambila kyutu
“Tukimbeeyi myanda ilombeene kutwala butaale na kwikwasheena.”—LOM. 14:19.
LOONO 113 Twi mu kufukama
KYABAKWILA MWANKAa
1. Kyutu kibaadi na bukitshi kinyi kwi kifuko kya Yoosefe?
YAAKOBO baadi mufule bana baye balume boso, anka badi mufule Yoosefe mwan’aye badi na bipwa 17 ngofu. Bakwabo na Yoosefe abamwene byanka naminyi? Abambangile kumukwatshila kyutu, kyebatakula mu kumushikwa. Yoosefe tabadi mukite kintu su nkimune kibabadi balombene kumushikwa kwi bakwabo nya. Sunga mbyabya, babaadi bapaane Yoosefe mu bupika, abo nkudimba nshaaye’shi nyema a bukyelo bayipaa mwan’aye mulume. Kyutu kibalwishishe kufukama kubadi mu kifuko na abo nkwinyongosha nshaabo.—Kib. 37:3, 4, 27-34.
2. Muyiile Beena-Ngalatea 5:19-21, bwakinyi kyutu nkikile bubi?
2 Mu Bible, kyutub mbekiteemune mu “mifubo ya mbidi” ikumbene kukutshishwa muntu kutwela mu Bufumu bw’Efile Mukulu. (Badika Beena-Ngalatea 5:19-21.) Kyutu nyi mushi autushaa bikuba bibi bu kwikakena, mushikwa, na nsungu ikile.
3. Myanda kinyi yatutalula mu uno mwisambo?
3 Kileshesho kya bakwabo na Yoosefe akilesha mushindo ukumbeene kyutu kulwisha kipwano na kufukama mu kifuko. Sunga tatwi bakumbene kukita bibakitshine bakwabo na Yoosefe, atwe boso twi na mashimba akutwe kupwidika na alamalama. (Yel. 17:9) Banda kunangushena bwakinyi ingi nsaa twi balombene kukwatshila bangi kyutu. Tubande kutaluula bingi bileshesho bya mu Bible abitulongyesha na kwitukwasha bwa kutundula bwakinyi kyutu nkilombene kumena mishi mu mashimba etu. Atutala dingi kyatudya kukita bwa kukambila kyutu na kukimba butaale.
NKINYI KILOMBENE KUFWISHA KYUTU?
4. Bwakinyi beena Filistine abadi bakwatshile Isaake kyutu?
4 Nsaa i ungi muntu na bupeta. Isaake badi muntu sha bupeta, bena Filistine abadi abamukwatshila kyutu bwa bupeta bwaye. (Kib. 26:12-14) Babaadi mpa na bashikye meena a meema abaadi abundule Isaake bwa kutomesha nyema yaaye. (Kib. 26:15, 16, 27) Anka bu bena Filistine, bangi bantu lelo uno bakwete kukwatshila baba be na bintu bya ku mbidi bikile byabo kyutu. Tabe na penda lukalo lwa bintu bya bangi nya, anka t’abakumiina’shi baba bantu bekale na byabya bintu nya.
5. Bwakinyi bakata ba bipwilo abadi abakwatshila Yesu kyutu?
5 Nsaa yabadi bafule muntu kwi bantu bebungi. Bakata ba bipwilo ba bena Yuuda abadi abakwatshila Yesu kyutu mwanda bantu bebungi babadi bamufule ngofu. (Mat. 7:28, 29) Yesu badi alesha mpala y’Efile Mukulu, na badi alongyesha bya binyibinyi. Sunga mbyabya, bano bakata ba bipwilo babadi bapalakashe myanda ya madimi bwa kulwisha eshina dibuwa dya Yesu. (Mak. 15:10; Yo. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Uno mwanda awitulongyesha kinyi? Abitungu tulwe na binangu byoso abitutakula mu kukwatshila bangi kyutu mwanda wa ngikashi yabo yabasangeela mu kakongye. Pamutwe wa kwibakwatshila kyutu, abitungu twambule ngikashi yaabo.—1 Kod. 11:1; 3 Yo. 11.
6. Mushindo kinyi ubaadi Dyotrefese muleshe’shi e na kyutu?
6 Nsaa ayipete muntu mashito mu kakongye. Mu siekele a kumpala Dyotrefese badi akwatshila baba abadi abakunkusha kakongye ka bena Kidishitu kyutu. Badi akumiina kwikala pa “mbalo ya kineemo” munkatshi mwa bena kakongye, paapa aye nkupalakasha myanda ya madimi bwa kulwisha nkumo ya Yowano mutumiibwa na bangi bakwetu. (3 Yo. 9, 10) Sunga tatukumiina kukita kibaadi Dyotrefese mukite, twi balombene kukwatshila bena Kidishitu abapete mashito atukulupilanga kupeta kyutu—bikishekishe su atupusha’shi atwe nyi balombene kwiukita kalolo kukila ungi muntu sunga akita naminyi.
Eshimba dyetu di nka bu nsenga, ngikashi yetu ibuwa namu bu kilongo, anka kyutu ki nka bu lubishi lubi. Kyutu nkilombene kushikiila ngikashi ibuwa bu kifulo, lusa na kalolo (Tala kikoso 7)
7. Kyutu nkilombene kwikala na bukitshishi kinyi kwatudi?
7 Kyutu kii nka bu mutshi wa bulembe. Su ntete yakyo yamena mwishimba dyetu, bi kwikala bukopo bwa kwiyitukula. Binangu bi bubi, kwitatula, lwabi na kukutwa kwa lwishinko nkulombene kutamisha kyutu. Kyutu nkilombene kukutshishwa muntu kulesha ngikashi ibuwa bu kifulo, lusa, na kalolo. Nsaa yoso yatumono kyutu kibabanga kumena mishi mwatudi, bibuwa twikitukule mu mashimba etu. Mushindo kinyi watudya kulwa na kyutu?
IKALA NA KWIYISHA NA OSANKYE NA BYODI NABYO
Mushindo kinyi watudi balombene kukambila kyutu? Ku bukwashi bwa kikudi kiselele ky’Efile Mukulu, twi balombene kutukula kyutu na kwikipyanyika na kwiyisha na kusanka na kyatudi nakyo (Tala kikoso 8-9)
8. Ngikashi kinyi ikumbene kwitukwasha bwa kukambila kyutu?
8 Twi balombene kukambila kyutu pa kwikala na kwiyisha na kusanka na byatudi nabyo. Nsaa yatudi na ino ngikashi ibuwa, kyutu ta nkikumbene kwikala mwatudi. Kwiyisha akwitukwasha bwa kupela kwiata na kinemo kikilekile. Muntu sha kwiyisha tapwandikishaa’shi aye mmulombene kwikala na bintu bikile bya bangi nya. (Nga. 6:3, 4) Muntu asanka na byadi nabyo t’epikenaa na bangi nya. (1 Tim. 6:7, 8) Muntu sha kwiyisha na asanka na byadi nabyo, su bamono mungi muntu bapete kintu kibuwa, asanka pamune naye.
9. Muyiile Beena-Ngalatea 5:16 na Beena-Fidipe 2:3, 4, kikudi kiselele akitukwasha bwa kukita kinyi?
9 Twi na lukalo lwa bukwashi bwa kikudi kiselele ky’Efile Mukulu bwa kupela kwikala na kyutu na, kwitukwasha bwa kwikala na kwiyisha na kusanka na byatudi nabyo. (Badika Beena-Ngalatea 5:16; Beena-Fidipe 2:3, 4.) Kikudi kiselele kya Yehowa akitukwasha bwa kutaluula myanda ifwame mu binangu na mu mashimba etu. Ku bukwashi bwa kikudi ky’Efile Mukulu, twi bakumbene kukatusha binangu bibubi na kutwesha binangu bibuwa. (Mis. 26:2; 51:12) Banda kutala kileshesho kya Moyiise na Mpoolo, bantu babaadi bakambile kyutu.
Nsongwalume mwina Isaleele bafiki lubilo kwi Moyiise na Yooshwa bwa kwibalungula’shi, mu mbalo yabadi bashale, mwi bantu babidi bakwete kwakula bu batemuki. Yooshwa atekye Moyiise bwashi atoshe baaba bantu, kadi Moyiise apele. Anka balungula Yooshwa’shi, pamutwe pa kwibatosha, e na muloo wa kumona’shi Yehowa bele kikudi kyaye mwi baaba bantu babidi. (Tala kikoso 10)
10. Mwanda kinyi ubadi ukumbene kutula Moyiise mu kutompibwa? (Tala kifwatulo kya ku kipusu.)
10 Moyiise badi na matalwa ebungi kwi mwilo wa Yehowa, anka tabadi apele’shi bangi namu bekale na aa matalwa nya. Kileshesho, ungi mususa, Yehowa batshile ndambo ya kikudi kiselele kwi Moyiise, aye nkwikipa kisaka kya bakulu ba mu Isalele babadi bemane peepi na nshibo ya kwibungila. Kunyima kwa kapindji kapeela, Moyiise bapushishe’shi bakulu babidi bashibadi ku nshibo ya kwibungila, nnabo namu babapete kikudi kiselele na ababanga kwakula bu batemuki. Bakitshine kinyi pabafikile Yooshwa amuteka bwa kutosha baba bakulu babidi? Moyiise tabadi mwibakwatshile kyutu bwa bukwashi bwa Yehowa bubabapetele nya. Anka, na kwiyisha kooso badi musankye nabo bwa bushito bubabapetele. (Mb. 11:24-29) Ndilongyesha kinyi dyatulongyela kwi Moyiise?
Bakulu mbalombene kwikala na kwiyisha bu kwa Moyiise naminyi? (Tala kikoso 11-12)c
11. Bakulu mbalombene kwambula Moyiise naminyi?
11 Su we mukulu, tababadi bakutekye bwa kulongyesha mungi byadya kukita mudimo odi mufule ngofu su? Kileshesho, pangi we mufule mudimo obe wa kukunkusha kulonga kwa Kitenta kya Mulami lubingo looso. Anka su we na kwiyisha bu Moyiise, twe mulombene kupusha bubi su bakuteka bwa kulongyesha mungi mukwetu bwashi, ungi mususa ekale na mushindo wa kwiukita. Wekala na muloo wa kukwasha mukwenu.
12. Lelo uno beena Kidishitu bebungi bakwete kulesha kwiyisha na kusanka na byabadi nabyo naminyi?
12 Banda kutala ungi mwanda ukwete kufumankana nao bangi bakwetu bakulu abapu kununupa. Kileshesho, munda mwa bipwa bibungi, mbafube bu bakunkushi ba tusaka twa bakulu. Kadi nsaa yabalombasha bipwa 80, abakumiina kuleka wawa mudimo. Bakunkushi ba bifunda bapwe kulombasha bipwa 70 abalekye mudimo wabo na kwiyisha kooso bwa kukumiina ungi mudimo wilekene na wabakitanga. Na mu bipwa bishaale, bena Betele bebungi ba mu nsenga ishima mbabangye kufuba ingi midimo mu teritware. Bano bakwetu basha lulamato, tabakwete kukwatshila baba abafubu mifubo ibabadi abakitshi kyutu nya.
13. Bwakinyi Mpoolo badi mukumbeene kutompibwa bwa kukwatshila batumibwa 12 kyutu?
13 Mpoolo mutumiibwa nyi nkingi kileshesho kibuwa kya muntu badi na kwiyisha na asanka na byadi nabyo. Mpoolo tabadi mutadile’shi kyutu kitame mwadi. Bafubile ngofu mu bulungudi, anka bakwile na kwiyisha kooso’shi: “Nee mukile bupeela a ku batumiibwa booso, ami tshii mulombeene kwitaanyinwa bu mutumiibwa.” (1 Kod. 15:9, 10) Batumibwa 12 abadi balonde Yesu mu mudimo waye wa pa nsenga, anka Mpoolo mu aa mafuku, tabadi mubande kufika bu mwina Kidishitu, kadi bafikile bwanka kunyima kwa lufu na lusangukilo lwa Yesu. Sunga mbibabadi bamusangule bwa kwikala “mutumiibwa a baa maumbo” Mpoolo tababadi bamusangule bwa kwikala munkatshi mwa batumibwa 12 nya. (Lom. 11:13; Bik. 1:21-26) Pamutwe pa kukwatshila baaba batumibwa 12 kyutu mwanda wa kipwano kibabadi nakyo na Yesu, Mpoolo badi nka asanka na bibadi nabyo.
14. Nkinyi kyatudi balombene kukita su twi na kwiyisha na, atusanka na byatudi nabyo?
14 Su twi na kwiyisha na atusanka na byatudi nabyo, atwikala nka bu Mpoolo na atunemeka baaba babapa mashito kwi Yehowa. (Bik. 21:20-26) Mmwate mpango ya kutula bantu ba kukunkusha kakongye ka bena Kidishitu. Sunga mbyabadi bakutwe kupwidika, Yehowa e bamono bu “bantu [bekale] bya buntu.” (Ef. 4:8, 11) Nsaa y’atunemeka bano balume batudibwe mpa na kulonda bukunkushi bwabo na kwiyisha kooso, atushala peepi na Yehowa na kwikala mu kufukama na bakwetu bena Kidishitu.
“TUKIMBEEYI MYANDA ILOMBEENE KUTWALA BUTAALE”
15. Abitungu’shi tukite kinyi?
15 Su twekala atukwatshila bangi kyutu sunga betukwatshila kyutu kwi bangi, tatwi balombene kwikala mu kufukama. Abitungu tukatushe kyutu mu mashimba etu na kupela kutakula bangi mu kwikala nakyo. Twi balombene kukita bino bintu bi na muulo su atukookyela miiya ya Yehowa na ‘kukimba myanda ilombeene kutwala butaale na kwikwashena.’ (Lom. 14:19) Nkinyi kyatudi balombene kukita menemene bwa kukwasha bangi bwa’shi bakambile kyutu, na kutwala butaale?
16. Mushindo kinyi watudya kukwasha bangi bwa kukambila kyutu?
16 Mweneno etu na bikitshino byetu mbilombene kwikala na bukitshishi bwi bukopo kwi bangi. Uno ndumbulwilo akumiina’shi twikale na “kwisadika” bwa bintu byatudi nabyo. (1 Yo. 2:16) Anka bino binangu mbilombene kupa bantu kyutu. Twi balombene kukita bya’shi bangi tabetukwatshilanga kyutu nsaa y’atupele kwakula nsaa yoso bwa bintu byatudi nabyo sunga byatukyebe kuula. Ungi mushindo wa kukwasha bwa’shi kyutu takikalanga kwanka mpa kwikala na kipopeelo nsaa yatudi na mashito mu kakongye. Su tukwete kwisamba nka pabitale mashito atudi nao, atutakula bangi bwabadya kwitukwatshila kyutu. Pamutwe pa byabya, nsaa y’atupasukila bangi na kusankila myanda ibuwa yabakitshi, atwibakwasha bwabadya kusanka na byabadi nabyo na kutwesha buumune na butaale mu kakongye.
17. Bakwabo na Yoosefe babadi na mushindo wa kukita kinyi? na mbwakinyi?
17 Twi kukambila kyutu! Banda kutala dingi kileshesho kya bakwabo na Yoosefe. Bipwa bibungi kunyima kwa’bo kukyengesha Yoosefe, abaadi bemoneene naaye mu Ejiipitu. Kumpala kwa’shi Yoosefe elubule kwi bakwabo, bebatompele bwa kumona su mbapwe kushintuluka. Badi mulumbuule kya kudya aye nkupa mwin’aye Benyamine bidibwa bibungi kukila bakwabo boso. (Kib. 43:33, 34) Kadi, takwi mbalo su ngimune yabadi baleshe’shi bakwabo abakwatshiile Benyamine kyutu. Anka, abadi betuule ngofu pa mbalo ya mukwabo mpa na ya nshabo, Yaakobo. (Kib. 44:30-34) Pa mwanda bakwabo na Yoosefe abalekyele kumukwatshila kyutu, babadi na mushindo wa kwalusha butaale mu kifuko kyabo. (Kib. 45:4, 15) Bi mumune, su tubakatusha kyutu kyoso mwatudi, atukwasha bwa’shi kifuko kyetu na kakongye ketu kekale mu butaale.
18. Muyiile Shake 3:17, 18, nkinyi kilombene kukitshika su atutwesha butaale mbalo yatudi?
18 Yehowa akumiina’shi tukambile kyutu na kutwesha butaale. Abitungu twitatshishe ngofu bwa kukita bino bintu. Anka bu bibatwibimono mu uno mwisambo, atwikalaa na binangu bya kukwata kyutu. (Shak. 4:5) Na twibefunyishwe na bantu abatakula bangi bwa kwikala na kyutu. Kadi su twekala na kwiyisha, atusanka na byatudi nabyo, na kusankila bangi, tatulekyela kyutu mbalo nya. Anka, atukwasha bwa’shi mbalo yatudi ikale butaale bwa kwikala na ngikashi ibuwa.—Badika Shake 3:17, 18.
LOONO 130 Twifwileneyi lusa
a Ndumbulwilo a Yehowa nga kufukama. Anka kuno kufukama nkulombene kukutshikwa su twatadiila’shi kyutu kitame munkatshi mwetu. Mu uno mwisambo atukyebe kulonga akifwishaa kyutu. Atwisambila dingi byatudya kukambila dino eyikashi dibubi na mushindo wa kwikala mu kufukama.
b KISHIMA KYABADI BAPATUULE: Bu byabadi bebileshe mu Bible, kyutu nkilombene kutakula muntu kushi penda mu kulakila bintu bi nabyo bangi kadi na mu kukutwa kusanka na byabadi nabyo.
c BI MU BIFWATULO: Mu kisangilo kya kasaka ka bakulu, mukwetu bapu kukula akunkushaa kulonga kwa Kitenta kya Mulami mu kakongye abamutekye bwadya kulongyesha mukulu kii mukinga bwa’shi ekale akitshi uno mudimo. Sunga byekala’shi uno mukwetu bapu kukula mmufule uno mudimo, anka bakwatshishena kitshibilo kya kasaka ka bakulu pa kulongyesha mukulu kii mukinga na kumutumbula n’eshimba dyaye dyoso.