Ki buwa na ki bubi: Akikunkushaa be bungi

Tui kuamba’shi bangi bantu abaukaa’shi bingi bikitshino bi buwa sunga’shi bi bubi ngofu. Bu kileshesho, kuipayishena, bu ntomboshi, kutambuka na bana bakinga lusandi, mbikandikue ngofu. Kadi kululama, kalolo, na kuituula pa mbalo ya bangi, mmianda i buwa. Anka mu ingi mianda ya mu nshalelo bu, kutambuka lusandi, kululama, sunga kutanda bana, bantu be bungi abambaa’shi ta kui ki buwa na ki bubi, muntu nabene e kuisanguila. Bakuete kunangushena’shi kitshibilo kioso kiuata ki nka buwa. Ke bungi bantu bakuete kuata bitshibilo bimeene ku bi’abapusha, na ku abipusha bantu bebefunyishe pabitale muanda kampanda. Misuusa yoso bino abikalaa binangu bi buwa su?

BI’ATUPUSHA

Ke bungi atuataa bitshibilo bimeene ku mushindo w’atupusha pabitale ki buwa na ki bubi, bantu be bungi abetanyinaa biabia bi’atuipusha bu kondo k’eshimba. (Bena Loma 2:​14, 15) Sunga bana bakinga abawukaa kuilekeena kui pankatshi pa ki buwa na ki bubi, su babakitshi kintu ki bubi abenyongolaa. P’atuende na kukula atulongaa ki buwa na ki bubi kui bantu b’atukisha n’abo nsaa pamune. P’atuata bitshibilo, kondo ketu k’eshimba aketulungulaa su tubaata kitshibilo ki buwa sunga ki bubi.

Kuuka kuetu kua ki buwa na ki bubi akuitutakula mukuituula pa mbalo ya bangi, kuikala na lutumbu, kululama, na lusa. Kui kuitutakula bua kuleka kukita mianda ilombene kutapa bantu booso batudi bafule ku mashimba, sunga ilombene kuitukuatshisha buufu na kuituinyongosha.

Bi’atupushaa misuusa yooso mbukunkushi bua kukulupila su? Garrick pa baadi ki nsongua, baadi musangule nshalelo a kukita kioso ki’akumiina, amba’shi: “Naadi nankitshi nka kioso kiankumiina.” Anka naadi musangane’shi kukita kiakia kinaadi namono’shi ki buwa, ta kubaadi akutuusha bipeta bi buwa. Apatuula’shi baadi na nshalelo shi a muloo, muanda baadi “mmuule na kutambuka kua lusandi, kutoma bintu abikoluanaa, na bu ntomboshi.”

ABIPUSHAA BANGI

Kukatusha bi’atupushaa atue banabene, ke bungi atukunkushibua na bilombene kupusha bangi pabitale bitshibilo bietu. Bino bi kuitupa mushindo wa kupeta bukuashi ku mianda yabadi bamone na ku binangu biabo. Tui kupeta kaneemo mu kifuko kietu, bakuuku beetu, na kui bangi bantu nsaa y’atukitshi kiakia ki’abanangushena’shi ki buwa.

Abipusha bangi mbukunkushi buatudia kukulupila misuusa yooso su? Priscila pa baadi ki nsonguakashi baadi akitshi mianda ibaadi bantu be bungi na bakuuku baaye abakitshi, na baadi na bulungantu bua kukita lusandi aye ki muana mukinga ngofu. Baadi mumone’shi kukita kiakia kibaadi bangi abamono’shi ki buwa, ta kubaadi kumuikashe na muloo nya. Amba’shi: “Kukita kiakia akikitshi bantu booso kubaadi akumpa kenyongoshi. Nkuntakule mu kukita mianda i bubi na i masaku.”

KUI MUSHINDO WI BUWA WA KUATA BITSHIBILO BI BUWA SU?

Nsaa y’atuata kitshibilo pabitale ki buwa na ki bubi, bi’atupusha na abipusha bangi bi na muulo. Anka penda buabua bukunkushi t’abutushaa bipeta bi buwa. Ingi nsaa tui kutapika ku mashimba atue banabene sunga kutapa bangi, muanda ta tui bamone bipeta bi buwa bia bitshibilo bietu. (Nkindji 14:12) Na ta kui kitungo kia’shi nka mueneno eetu sunga mueneno a bangi ngi atudia kukulupila na’shi te bia kushintulua. Nfudiilo a bioso, bangi abalulukaa bamona’shi kiinyi ki buwa ngi ki bubi, bangi namu abalulukaa bamona’shi kiinyi ki bubi ngi ki buwa.

Kui bukunkushi bui buwa bua kuata kitshibilo pabitale ki buwa na ki bubi su? Kui mayi a kulonda alombene kuitukunkusha lelo uno ashi alombene kui tukuatshisha buufu su?

Tui na lutumbu muanda kui nsulo ya bukunkushi i na mayi a kulonda a kukulupila aakunkusha muntu ooso, na mbalo yooso yaadi. Mu muisambo aulondo, atukataluula mushindo watudi balombene kupeta bukunkushi bua kukulupila bua kuata kitshibilo kia ki buwa na ki bubi.