SHAPITRE 5
Bakulu mbatuudibwe bwa kulama lombe
YESU pabaadi afubu pano pa nsenga, baadi mumwenekye bu “mulami ebuwa.” (Yo. 10:11) Pabaadi atala kibumbu kya bantu kibaadi akimulondo lubilo, “aye nkupusha lusa, mwanda babaadi bakookye, na bafwambukye bu mikooko ishii na mulami.” (Mat. 9:36) Mpyeele na bangi batumibwa abamwene mushindo ubaadi etatshisha bwabo na kifulo kyooso. Yesu baadi mwilekeene ngofu na balami ba madimi ba beena Isaleele, babaadi abalenguula lombe mu mushindo ubaadi upalakane mikooko na wayibaadi ayifu na nsala ya mu kikudi! (Es. 34:7, 8) Kileshesho kibuwa kya Yesu kya kulongyesha na kwitatshisha bwa mikooko, nkufika mpaa na mu kupaana muwa waaye bwayo, kibalongyeshe batumibwa mushindo wabadya kukwasha baaba be na lukumiino bwa’shi balukiile kwi Yehowa, “mulami a mikooko na a myuwa [yaabo].”—1 Mp. 2:25.
2 Ungi musango pabaadi esamba na Mpyeele, Yesu baadi mushimikye kasele pa muulo wa kudiisha na kulama mikooko. (Yo. 21:15-17) Uno mwanda ubaadi ukume Mpyeele kwishimba ngofu na, kunyima aye nkunyingisha bakulu ba mu kakongye ka beena Kidishitu ka kumpala’shi: “Lamayi mikooko y’Efile Mukulu yabadi benupe, kushii mu kukamika, anka mu muloo ooso, bu abikyebe Efile Mukulu, kushi na lwabi, anka mu kwilambula kwenu. Tanwikalanga na bufumu bwa kumuna baaba babadi benupe kulama, anka ikalayi bu kileshesho kwi kakongye.” (1 Mp. 5:1-3) Mayi a Mpyeele ngatale dingi bakulu be mu kakongye lelo uno. Mu kulonda kwa kileshesho kya Yesu, bakulu bakwete kufuba na mashimba aabo ooso na abekitshisha bwa kwikala bu kileshesho kwi lombe, nsaa yabakunkusha mudimo wa Yehowa.—Eb. 13:7.
Mu kulonda kwa kileshesho kya Yesu, bakulu bakwete kufuba na mashimba aabo ooso na abakitshi mwabo mooso bwa kwikala bu kileshesho kwi lombe, nsaa yabakunkusha mudimo wa Yehowa
3 Twi na lutumbu lukata bwa bano bakulu babadi batuule mu kakongye ku bukwashi bwa kikudi kiselele. Tukwete kupeta myabi ibungi ku bukwashi bwa bulami bwabo. Bu kileshesho, bakulu abakankamikaa muntu ooso e mu kakongye na kumupasukila. Ku lubingo looso, abakunkushaa bisangilo bya kakongye kalolo, mwamwa booso bakwete kudishibwa mu kikudi. (Lom. 12:8) Byooso byabakwete kukita bwa kubamba lombe ku masaku, bu kileshesho kwibakalwila kwi bantu bebubi, abitukwasha bwa kwikala mu kufukama. (Yesh. 32:2; Tt. 1:9-11) Mushindo wabetukunkusha mu mudimo wa bulungudi awitukankamika bwa kwikala na kisumi mu mudimo pa kulungula mukandu wibuwa ku mweshi ooso. (Eb. 13:15-17) Yehowa kwete kwibaka kakongye ku bukwashi bwa bano “bantu [bekale] bya buntu.”—Ef. 4:8, 11, 12.
MYANDA ITEKIBWE BWA KWIKALA MUKULU
4 Bwa’shi kakongye kalamiibwe kalolo, balume babadi batuule bwa kukunkusha abitungu balombashe myanda itekibwe Mwiyi dy’Efile Mukulu. Anka su abeyilombasha, paapa twi balombeene kwamba’shi mbatudibwe ku bukunkushi bwa kikudi kiselele. (Bik. 20:28) Eyendo, myanda itekibwe mu Bifundwe bwa bakulu beena Kidishitu i bukopo, mwanda kwikala mukulu nyi mbushito bukata. Kadi ino myanda tangikile bukopo mu mushindo wabashii balombeene kwiyilombasha kwi balume beena Kidishitu be na kifulo ky’eyendo bwa Yehowa na abakumiina’shi atumikye nabo nya. Abitungu bantu booso bamone’shi, bakulu mbantu abatumikila malango a mu Bible mu midimo ya mu nshalelo aabo.
Bwa’shi kakongye kalamiibwe kalolo, balume babadi batuule bwa kukunkusha abitungu balombashe myanda itekibwe mu Eyi dy’Efile Mukulu
5 Mu mukanda wa kumpala ubaadi mufundjile Timote na Tite, Mpoolo baadi muteemune myanda ikata itekibwe mu bifundwe bwa kwikala mukulu. Mukanda wa 1 Timote 3:1-7, (NWT) awamba’shi: “Su muntu e na lukalo lwa kwikala mukunkushi, mmufubo uneeme wakumiina wawa. Abitungu mukunkushi ekale shii na matope, ekale na mukashi umune’nka, ekale muntu mwiyeeshe mu byubishi byaaye, e na binangu bibuwa, akitshi myanda mu mulongo, atambula benyi, mwiukye kulambukisha, tekalanga mwipaane mu kutoma, shii na etombo, kadi mupopeele, shyalwiyaa ngoshi, shii mufule makuta, eukye kuludika nshibo yaaye kalolo, bilombeene baana baaye bekala abamukookyela na kumuneemeka mu byoso (mwanda, su muntu t’euku bya kuludika nshibo yaaye, akeuku naminyi bya kulama kakongye ky’Efile Mukulu?), tekalanga muntu mupya mu lukumiino, kupela tala akabanga kwitatula na kwineemeka, akapishibwa bu bipishibwe Diabulu. Abitungu’nyi baaba bashi bena Kidishitu bamwakwile bukamonyi bwibuwa, kupela tala bakamupeesha, aye namu apona mu muteo wa Diabulu.”
6 Mpoolo baadi mufundjile Tite’shi: “Su ne mukulekye mu Krete nyi mbwa’shi wemulumbuule myanda, na’shi otuule bakulu mu lupata looso, muyiile elango dyande. Ooso a kwabadi ee na kya kwikala shii kutopekwa, mwibakile mukashi umune, mwikale na baana beena kukumiina, bashii na nkumo ya kutambuka lusandji sunga ya kuushi kookyela. Mwanda abitungu mukulu ekale shii kutopekwa mu bwikashi bwaye bwa bu mulami a bintu by’Efile, shii na kwitatula, shy’akwataa nsungu bukidi, shii ntomi, shy’alwiyaa ngoshi, shii na lwabi lwa bupeta bwa bulamalama, kadi e na kya kupokyeela bantu, mufule myanda ibuwa, e na binangu bibuwa, mululame, e na [kishima], mwiukye bya kwiludika aye nabeene, mulamate bii bukopo ku myanda ya binyibinyi pabitale bulambukishi bwaye, byabya, ekala mulombeene kukankamika bangi n’elango di buwa na kukalashena baasha mpaka ya bisumanga.”—Tt. 1:5-9.
7 Sunga myanda itekiibwe mu Bifundwe bwa bakulu yamweneka bu i bukopo, balume beena Kidishitu ta mbalombeene kupela kukimba bya kwiyilombasha nya. Nsaa y’abalesha ngikashi ibuwa ya beena Kidishitu itekibwe bwa bakulu, abanyingisha bangi be mu kakongye bwabadya kulesha namu yaaya ngikashi. Mpoolo bafundjile’shi bano “bantu [bekale] bya buntu” mbebatuule “mwanda wa kulumbuula bantu b’Efile Mukulu byabadya kukita mufubo wa kutamisha mbidi ya Kidishitu. Mpaa na p’atukalombana atwe booso ku buumune bwa lukumiino lwetu na mu kyukilo kyetu kya Mwana a Efile Mukulu. Atukekala bu bantu bakulu, na kutama mu kipimo kilombane kya Kidishitu.”—Ef. 4:8, 12, 13, NWT.
8 Bakulu ta mbaana bakinga sunga bantu bapya mu lukumiino nya. Anka, mbantu abauku myanda ibungi, be na kyukilo kikata kya myanda i mu Bible, abapusha Bifundwe kalolo, na abalesha beena kakongye kifulo kya binyibinyi. Be n’eshimba dinyingye dya kusashila na kuludika bantu abakitshi milwisho, bwa kukalwila mikooko kwi muntu ooso mukumbeene kwiyilwisha. (Yesh. 32:2) Bakulu abeukibwa musango umune kwi beena kakongye booso bu bantu banyingye mu kikudi, bakwete kwitatshisha binyibinyi bwa lombe lw’Efile Mukulu.
9 Baaba abalombasha myanda itekibwe bwa kwikala bakulu bakwete kulesha binangu bibuwa mu nshalelo aabo. Su mmwibakile, abitungu’shi mukulu aneemekye myanda yabadi batekye beena Kidishitu bwa dibaka. Bu kileshesho, kwikala mulume a mukashi umunenka na awukye kalolo bya kuludika nshibo yaaye aye nabeene. Su mukulu e na baana bena kukumiina, baakwete kulama mu kukookyela na mu kwidingena na bashii na nkumo ya kutambuka lusandji sunga ya kukutwa kukookyela, kakongye nkalombeene kwifubwila kwadi bwa kumuteka elango na lukulupilo looso pabitale myanda ya mu nshalelo na ya mu kifuko. Na dingi, Mukulu mmuntu shii kutopekwa na abadi batundule bu muntu ebuwa mpaa na kwi baaba bashii beena Kidishitu. Ta mbalombeene kumutopeka bwa mwikeelo wi bubi ukumbeene kulwisha nkumo ya kakongye nya. Tabitungu’shi ekale muntu abekalanga basashile bwa mulwisho kampanda ukata mu mafuku ashaale nya. Bangi mu kakongye abapusha muloo wa kulonda kileshesho kyaye kibuwa na be na disanka dya kutuula muwa wabo wa mu kikudi mu maasa aaye.—1 Kod. 11:1; 16:15, 16.
10 Bano balume balombashe myanda itekibwe be na mushindo wa kukwasha kakongye ka beena Kidishitu mu mushindo umune na bibaadi bakulu ba mu Isaleele babaabadi abetamina bu “bantu ba tudingi, ba binangu na bamonemone myanda.” (Miy. 1:13) Bakulu beena Kidishitu ta mbapwidikye nya, anka abaukiibwa mu kakongye na mbalo yabadi bashaale bu balume balulame na abatshinyi Efile Mukulu, baleshe munda mwa mafuku ebungi’shi mwikelo na nshalelo aabo mbipushene na miiya y’Efile Mukulu. Kukutwa kwabo kwa kutopekiibwa akwibakwasha bwa kwakula kumpala kwa kakongye kushii kwikoka.—Lom. 3:23.
11 Balume babadi batuule bu bakulu abalesha kwiyeesha mu byubishi byabo na mu mushindo wabakitshina bangi myanda. Ta mbantu abakumiinaa myanda yooso bisumanga nya. Anka, be na nkatshinkatshi mu nshalelo aabo, na mbelame. Kwiyeesha kwabo abekulesha mu myanda bu kudya, kutoma, kukisha kapapi, na kwasha maasha. Mbeyeeshe mu mushindo waabo wa kutoma maalwa bwashi tala bapona mu bunkolwenkolwe sunga mu buntomi. Muntu mwipaane mu kutoma kwa maalwa ashimishaa binangu byaaye musango umune na te na mushindo wa kutala nkalo ya mu kikudi ya kakongye nya.
12 Bwa kukunkusha kakongye abitungu’shi muntu ekale akitshi myanda mu mulongo. Biubishi byaaye bibuwa abimwenekyela ku byaadi kumpala kwa bantu, abimweneka nshibo yaaye, mpaa na midimo yaaye ya kwifuku n’efuku. Yawa muntu taladikiishaa myanda ayitungu kukita binobino nya; atala akitungu kukita na kwata mpángo ya kwikikita musango umune. Mmulamate ku mayi a Efile Mukulu.
13 Abitungu’shi mukulu ekale mupopeele. Abitungu ekale muntu mulombeene kutumika mu buumune na bangi mu kisaka kya bakulu na kwipushena nabo. Abitungu ekale na mweneno ebuwa bwaye’ye nabeene na, kushii kutunga bangi bi bungi. Su mmupopeele, mukulu t’alamata penda ku kyamba nya, tamono binangu byaaye bu bii kunundu kwa bya bangi bakulu naaye nya. Bangi mbalombeene kwikala na ngikashi yashii nayo sunga kwikala na mushindo wa kukita myanda yashii mulombeene kukita. Mukulu aleshaa’shi mmupopeele nsaa y’aata kitshibilo kyaaye kimeene mu Bifundwe na kukita mwaye mooso bwa kulonda kileshesho kya Yesu Kidishitu. (Fid. 2:2-8) Mukulu t’ekalaa na looshi sunga etombo anka aneemekaa bangi, ebamono bu bamukile. Ta muntu sha tulewo sunga mawunga nya, akitshi nka mwaye mooso bwa’shi bakumiine kyaaye kyamba. T’akwataa nsungu bukidi, anka mmuntu sha butaale nsaa y’akitshiina bangi myanda.
14 Bi mumune, muntu alombasha myanda itekibwe bwa kwikala mukulu mu kakongye mmuntu sha binangu bibuwa. Bino abilesha’shi mmuntu mufukame, shy’ataa kitshibilo bukidibukidi. E na mpushisho ebuwa a mayi a Yehowa na mushindo wa kwiatumikila. Muntu e na binangu bibuwa atambulaa elango na bukunkushi. Ta mmulamalama nya.
15 Mpoolo baadi mutentekyeshe Tite’shi, mukulu mmuntu mufule myanda ibuwa. Abitungu ekale muntu sha kululama na kishima. Ino ngikashi ayimweneka ku mushindo w’akitshina bangi myanda na mu mushindo walamata ngofu ku myanda ibuwa. Mmuntu mulamate ngofu kwi Yehowa na akitshi mwaye mooso bwa kukwatshishena miiya ilulame. Mmukumbeene kulama myanda ifwame. Na dingi mmuntu akukilaa bantu, epaana bwa bangi na kwibapa bintu bya kwibakwasha.—Bik. 20:33-35.
16 Bwa’shi ekale afubu kalolo bu mukulu, abitungu ekale awuku kulambukisha. Muyiile bishima bya Mpoolo kwi Tite, abitungu mukulu ekale “mulamate bi bukopo kwiyi dya kishima pabitale mushindo waye wa kulambukisha, bwa’shi ekale mulombeene kunyingisha bangi na bulambukishi bwibuwa na kukalashena basha mpaka.” (Tt. 1:9, NWT) Mmulombeene kutuusha binangu, bishinkamisho, kukambila lukalakasho lwa bantu abapele kuteemesha bulungudi, na kutumikila Bifundwe mu mushindo ulombeene kutakula bangi mu kukumiina na kunyingisha lukumiino lwabo. Mukulu alesha’shi awuku kulambukisha paadi mu nsaa ibuwa na mu nsaa ya nkalakashi. (2 Tim. 4:2) E na lwishinko lulombeene kumukwasha bwa kutopeka na kalolo kooso muntu balwisha sunga kupushisha muntu e na mpaka na kumutakula ku mifubo ibuwa ya lukumiino. Kwikala muntu mulombane bwa kulambukisha munkatshi mwa bantu bebungi sunga bapeela akulesha’shi, mukulu mmulombashe uno mwanda ukata utekiibwe.
17 Bi na muulo bwa’shi bakulu bekale abalungula mukandu wibuwa na katshintshi. Abitungu bimwenekye’shi mpaa na mu uno mushindo bakwete kulonda kileshesho kya Yesu, baadi aata mudimo wa kulungula mukandu wibuwa bu mwanda wa kumpala mu muwa waaye. Yesu baadi atala nkalo ya balondji baaye, ebakwasha bwa kwikala balungudi abatuusha bipeta bibuwa. (Mak. 1:38; Luk. 8:1) Kitshibilo kya bakulu kya kukisha nsaa ibungi mu mudimo wa bulungudi sunga bekala na bi bungi bya kukita akinyingisha kakongye kashima bwa kwikala na katshintshi ke byabya. Na nsaa i bakulu abende mu bulungudi na ba mu mashibo aabo sunga bangi beena kakongye, abikwasha bwabadya ‘kwikankamishêna.’—Lom. 1:11, 12, EEM.
18 Bino byooso mbilombeene kumweneka bu’shi, abatekye bakulu myanda ikile bungi. Eyendo’shi takwi mukulu su ngumune mukumbeene kulombasha nka yooso muyiile mayi akata a mu Bible nya, anka muntu su ngumune a ku bakulu batudibwe mu kakongye t’abitungu’shi amwenekye’shi mmushadile ngofu mwiyikashi kampanda bilombeene byekala bu kilema kikata nya. Bangi bakulu mbalombeene kwikala na ngikashi kampanda ibuwa, bangi namu mbalombeene kwikala na kyukilo mu myanda kampanda. Pa mwanda wa byabya kasaka ka bakulu kooso akekala na ino ngikashi yooso itekibwe bwa kukunkusha kakongye k’Efile Mukulu kalolo.
19 Bakulu nsaa y’abasangula muntu mulombeene kwikala mukulu, abitungu balamiine bino bishima bya Mpoolo bya’shi: “Nenulungula’shi: muntu na muntu a kwanudi tekalanga eata bu e na kineemo kikile kînyi kyaadi nakyo. Bi buwa emone kipaso kikumbane na kwipima mupunda kipimo kya lukumiino kimupe Efile Mukulu.” (Lom. 12:3, EEM) Abitungu mukulu ooso emone bu mushaadile. Muntu su ngumune tekalanga “mululame bikishekishe” nsaa ya kutaluula myanda itekibwe bwa muntu kampanda. (Mul. 7:16) Nsaa yabadi balamiine myanda itekibwe mu Bifundwe bwa kwikala mukulu, abitungu kasaka ka bakulu katale su mukwetu mulume mmwiyilombashe mu mushindo kampanda wibuwa. Nsaa y’abashinguula’shi yawa muntu mmukutwe kupwidika na kukita myanda kushii kwimeena ku lupese lumune sunga na bulamalama, bakulu mbalombeene kusangula mu mushindo aulesha’shi abebikitshi na kaneemo kooso ku miiya ilulame ya Yehowa bwa buwa bwa kakongye. Kumpala kwa kusangula muntu ooso, abeele luteko na kulonda bukunkushi bwa kikudi ky’Efile Mukulu. Uno ngumune wa ku midimo ikata yabadi nayo, na abitungu beukite muyiile elango dya Mpoolo dya’shi: “Tosusakananga kutenteka muntu su ngumune maasa.”—1 Tim. 5:21, 22.
KIKUBA KYA KIKUDI KISELELE
20 Balume banyingye mu kikudi abalesha’shi bakwete kukunkushibwa na kikudi kiselele, na kulesha bipindji bya kyo mu nshalelo aabo. Mpoolo ateemuna bipindji kitema bikite kikuba kya kikudi bu ‘kifulo, muloo, butaale, lwishinko, kalolo, buuwa, lukumiino, kupopeela, butontshi bwa mbidi.’ (Nga. 5:22, 23) Bano bakulu bakwete kunyingisha bakwetu balume na bakashi na kwibakwasha bwa’shi kakongye kafubile Efile Mukulu mu buumune. Mwikeelo waabo na bipeta bya mufubo waabo abilesha’shi mbatuudibwe ku bukwashi bwa kikudi kiselele.—Bik. 20:28.
BALUME ABAKWASHA BWA’SHI BUUMUNE BWIKALE KWANKA
21 Bibuwa ngofu su bakulu abakitshi bwa’shi kakongye kekale mu buumune. Sunga mbyabadi na bumuntu bwilekene, bakulu bakwete kulama buumune bwabo nsaa yabeteemeshena kalolo, sunga bekala na mweneno ilekene mu myanda yabesamba. Su takwi mayi a kulonda a mu Bible atupilwe, abitungu ooso a kwabadi akookyele na kukwatshishena kitshibilo kya nfudiilo kyabaata kwi kasaka ka bakulu. Kwikala na binangu bya kwiyisha akulesha’shi mukulu akunkushibwa na “binangu bya mwiyilu,” abyo biikale bya “kufukama, na kupopêla.” (Shak. 3:17, 18, EEM) Mukulu su ngumune ta mulombeene kwimona bu mukile bangi sunga kutompa kukaamina bangi ku mitwe nya. Bakulu abafubu pamune na Yehowa nsaa y’abatumika mu kipwano bwa buwa bwa kakongye.—1 Kod., shap. 12; Kol. 2:19.
KUKIMBA KWIKALA MUKULU
22 Bibuwa bwa’shi balume beena Kidishitu bakimbe bya kwikala bakulu mu kakongye. (1 Tim. 3:1) Anka, kufuba bu mukulu akutekye mudimo wibungi na kwisumina ingi miloo. Bino abilesha kwipaana na kwitatshisha bwa kulombasha nkalo ya mu kikudi ya beena kakongye. Bino abilesha kwitatshisha bwa kulombasha myanda itekibwe mu Bible.
NSHALELO A MUNTU MMULOMBENE KUSHINTULUKA
23 Mukwetu mulume baadi afubu munda mwa mafuku ebungi na lulamato looso mmulombeene kukumba sunga kufudiila mu mushindo kampanda. Pangi pa mwanda wa bununu, ta mulombeene kwikala dingi na mushindo wa kutwala mashito aaye a bu mukulu nya. Sunga mbyabya, abitungu kumuneemeka bu mukulu abadi batuule mu kakongye su kii na bwabwa bushito. T’abitungu’shi alekye mudimo waye pamwanda wa kufudiila kwaye nya. Abitungu kumupa kineemo misango ibidi bu byabapeyaa bakulu booso bakwete kukita mudimo wi bukopo wa kudiisha lombe muyiile bukome bwabo.
24 Kadi su mukwetu mulume amono’shi mmulombeene kuleka mudimo wa bukulu pamwanda t’obesha’nyi kufuba dingi bu mukulu, mmulombeene kukita byabya. (1 Mp. 5:2) Abitungu nka kumuneemeka. Enka na mushindo wa kukita bibungi mu kakongye, sunga tekala dingi na mushindo wa kukita midimo ipeebwe bakulu.
MASHITO A MU KAKONGYE
25 Bakulu abekalaa na mashito elekeene mu kakongye. Kwi mukunkushi a midimo ya kasaka ka bakulu, mufundji, mukunkushi a mudimo, mukunkushi a kulonga kwa Kitenta kya Mulami, na mukunkushi a Kisangilo kya Bwina Kidishitu na mudimo wetu. Bakulu bebungi, mbakunkushi ba tusaka twa bulungudi. Bakulu be na ano mashito munda mwa kipindji kila. Eyendo, su mukwetu mulume batentuluka, su te na dingi mushindo wa kulombasha buno bushito pa mwanda wa mukumbo, sunga’shi, taky’alombasha dingi myanda itekibwe mu Bifundwe bwa kwikala mukulu, mbalombeene kusangula ungi mukulu bwa kukita mudimo wakitanga. Mu tukongye mushii bakulu bebungi, mbilombeene kwikala’shi mukulu umune akitshi midimo ibungi mpaa na apakalombeesha bangi bakwetu myanda itekibwe bwa kwikala bakulu.
26 Mukunkushi a midimo ya kasaka ka bakulu afubu bu mukunkushi a kisangilo kya kasaka ka bakulu. Pa yaaya mbalo, afubu na kwiyisha pamune na bangi bakulu bwa kulama lombe lw’Efile Mukulu. (Lom. 12:10; 1 Mp. 5:2, 3) Abitungu ekale muntu alumbulaa myanda na kukunkusha kalolo.—Lom. 12:8.
27 Mufundji a mu komite a mudimo atalaa ma rapore a kakongye na kulungula bakulu ngukisho i na muulo. Pakudi mushindo, mbalombeene kusangula ungi mukulu sunga mufubi a midimo munyingye bwadya kumukwasha.
28 Mpángo ya bulungudi sunga ingi myanda itale uno mudimo abeyitalaa kwi mukunkushi a mudimo. Akitshi programe a kwenda mu kutala tusaka twa bulungudi bwa’shi munda mwa mweshi ooso atale kasaka kamune kumpwilo a lubingo. Mu tukongye tupeela mwi tusaka tupeela twa bulungudi, mulombeene kutala kasaka kooso misango ibidi ku kipwa. Paadi mufikye mu kutala kasaka, akunkusha kisangilo kya mudimo, ende nabo mu bulungudi, na akwasha balungudi nsaa y’abalukiila mu kutala bantu bakumiine mukandu, mpaa na kulonga Bible na bantu.
BAKUNKUSHI BA TUSAKA TWA BULUNGUDI
29 Umune wa ku midimo ikata mu kakongye ngwa kufuba bu mukunkushi a kasaka ka bulungudi. Midimo yaaye ngitale mpaa na (1) kutala bi kipwano kya muntu ooso e mu kasaka ka bulungudi na Yehowa; (2) kukwasha muntu ooso e mu kasaka bwa’shi ekale na kyubishi kya kwendanga mu bulungudi, kutuusha bipeta bibuwa, na kulungula na muloo; mpaa na (3) kukwasha na kulongyesha bafubi ba midimo be mu kasaka kaaye bwabadya kukimba bya kwikala bakulu na kulombana bwa kutwala mashito mu kakongye. Kasaka ka bakulu ndjo akasangula bakwetu balume balombane ngofu bwa kulombasha ino myanda ya mu mudimo wabo.
30 Pakudi mushindo abitungu’shi, bakunkushi ba tusaka twa bulungudi bekale nka bakulu muyiile abitekye uno mudimo. Sunga kusangula mufubi a midimo munyingye bwadya kukwasha mpaa na nsaa ayikamweneka mukulu a ku kukunkusha kasaka. Mufubi a midimo akitshi uno mudimo abamwitamina bu mukwashi a kasaka ka bulungudi, mwanda takwete kufuba bu mukulu mu kakongye nya. Anka, kwete kufuba mu kulonda bukunkushi bwa bakulu bwa kulombasha mudimo waaye.
31 Kintu kikata kitale kukunkusha kasaka ka bulungudi, nkwikala bu kileshesho mu mudimo wa kulungula mukandu wibuwa. Kisumi na muloo waaye abinyingyisha beena kasaka ka bulungudi. Bi buwa kwisamba mu kasaka na kukita programe a bulungudi abadi bakumbeene koobesha kwi be bungi mwanda balungudi abasangalaa na kwinyigishena nsaa y’abafubu pamune. (Luk. 10:1-16) Mukunkushi a kasaka abitungu awukye’shi kwi teritware ilombane. Misango ibungi bibuwa akunkushe kisangilo kya mudimo na kwabila baaba abende mu bulungudi dyadya efuku. Su t’ekala panka, abitungu aate mpángo bwa’shi ungi mukulu sunga mufubi a midimo akunkushe. Su bano tabe panka, asangule mulungudi a mukandu wibuwa munyingye bwa’shi balungudi bapete mayele abadi nao lukalo.
32 Abitungu mukunkushi a kasaka ka balungudi alumbuule kufika kwa mukunkushi a mudimo mu kasaka kumpala kwa nsaa, alungule beena kasaka kaaye na kwibalesha bukwashi bwabapete su bafiki. Beena kasaka ka bulungudi mbalombeene kumukwatshishena nka su bebalungula mpángo i kwanka kalolo.
33 Kasaka ka mudimo wa bulungudi bibuwa kekale kapeela. Bino abikwasha mukunkushi a kasaka bwa’shi eubidishene na bantu ba mu kasaka kaaye. Bu byadi mulami ebuwa, etatshishaa ngofu bwa muntu ooso e mu kasaka. Akwasha na kunyingisha muntu pabwaye pabitale mudimo wa bulungudi na bwa kukwatshishena bisangilo bya kakongye. Akitshi mwaye mooso bwa kukwasha muntu ooso bwa’shi ekale munyingye mu kikudi. Ende mu kutala baaba abakumbu sunga be mu mpombo. Kutuusha kwa binangu abinyingisha sunga elango nkulombeene kutakula bangi bwabadya kukimba bya kutwala mashito mu kakongye na bwa kukwasha bakwabo ngofu. Mukunkushi a kasaka ka bulungudi atuusha kipindji kikata kya bukome bwaye bwa kukwasha baaba be mu kasaka kaaye. Byabya, bu byadi mukulu na mulami, etatshisha na kifulo kyooso bwa beena kakongye booso na mmwilumbuule bwa kukwasha ooso e na lukalo lwa bukwashi.—Bik. 20:17, 28.
34 Ungi mudimo wa mukunkushi a kasaka ka bulungudi ngwa kukongola ma rapore kwi bantu ba mu kasaka kaaye. Ano ma rapore eapa mufundji. Balungudi ba mu kasaka mbalombeene kukwasha mukunkushi a kasaka mu kumupanga ma rapore aabo pa nsaa. Bino mbilombeene kukitshika nsaa y’abapa mukunkushi a kasaka ma rapore aabo musango umune kumpwilo kwa mweshi ooso sunga kwiyela mu kashete kabadi batuule bwa kwela ma rapore mu Nshibo ya Bufumu.
KOMITE A MUDIMO A KAKONGYE
35 Kwi ingi midimo y’abakitaa kwi Komite a mudimo a kakongye, mu yawa komite mwi mukunkushi a midimo ya kasaka ka bakulu, mufundji, na mukunkushi a mudimo. Kileshesho, komite a mudimo ndjo elaa kyala pabitale kutumika na Nshibo ya Bufumu bwa mwisambo wa dibaka na wa pa kushiika kitanda na, aye ndjo abungaa balungudi mu tusaka twa bulungudi. Uno komite ndjo elaa dingi kyala pa ma formilere a ba mbala-mashinda ba myeshi yooso na bakwashi na pa ingi mishindo ya mudimo. Komite a mudimo afubaa ku bukunkushi bwa kasaka ka bakulu.
36 Midimo ilombeene kukita bano bakwetu—kusanga na yaaya ilombeene kukita mukunkushi a kulonga kwa Kitenta kya Mulami, mukunkushi a Kisangilo kya Bwina Kidishitu na mudimo wetu, na bangi be mu kasaka ka bakulu—ayituukaa mu mikanda ayifiki ku biro bya filiale.
37 Mu kakongye kooso, kasaka ka bakulu akebungaa kipungo kampanda bwa kwisambila myanda itale mushindo ulombeene kakongye kwenda kumpala mu kikudi. Kukatusha kisangilo kya bakulu akikitshikaa mu nsaa ayifiki mukunkushi a kifunda mu kutala kakongye, kisangilo kya bakulu akikitshikaa kunyima kwa myeshi isatu su mukunkushi a kifunda baakatuka mu kutala kakongye keenu. Eyendo, bakulu mbalombeene kwibunga nsaa yooso yakudi mwanda autungu kutaluula.
IKALAYI NA KUKOOKYELA
38 Bakulu ta mbapwidikye nya; anka mbitekibwe kwi beena kakongye booso bwa’shi bekale abebakokyela mwanda byabya ndjo abikumiina Yehowa. Bakulu abakayimuka kumpala kwaye bwa bikitshino byabo. Bakwete kulesha mpala yaaye na bukunkushi bwaye. Mukanda wa Beena-Ebelu 13:17, (Kilombeno kipya) awamba’shi: “Kokyelai bakunkushi benu. Nwikale kuushi kwabo, mwanda abalama mafuku ooso bikudi byenu, be na mwanda wa kulubula mifubo yaabo kumpala kw’Efile Mukulu. Su anwibakookyela, abakalombasha mufubo waabo na muloo, su ta mbyabya abeukitshi na kwinyongola, byabya tanukamono kintu mwanka.” Bu bi Yehowa atumika na kikudi kiselele bwa kutuula muntu, Yehowa akyebe kutumika na kyakya kikudi bwa kukatusha muntu bu mukulu su bakutwa kulesha kikuba kya kikudi na su nshalelo aaye ta mwipushene na abitekye Bifundwe.
39 Tukwete kusangeela binyibinyi mudimo wi bukopo na kileshesho kibuwa kya bakulu mu kakongye su? Pabaadi mufundjile kakongye ka beena Tesalonika, Mpoolo baadi mwibakankamikye’shi: ‘Anwe bakwetu, atwinutekye bwanudya kwikala na kaneemo kwi bano ba munkatshi mwenu, abakitshi mwabo mooso bwa kwinuludika mwishina dya Mwanana na bwa kwinwalusha mwishinda; bwabo ikalayi na kaneemo kakile bukata, pamune na kifulo, pamwanda wa mufubo waabo.’ (1 Tes. 5:12, 13) Midimo ibungi ya bakulu mu kakongye, ikwete kwitubofwisha mudimo watukitshina Efile Mukulu na kwitukwasha bwa’shi twiusangeele ngofu. Na dingi, mu mukanda wa kumpala ubaadi mufundjile Timote, Mpoolo alesha binangu abitungu’shi be mu kakongye bekale nabyo kwi bakunkushi. Amba’shi: “Bakulu abakitshi kalolo mufubo wa buludiki mbalombeene kineemo misuusa ibidi, bikishekishe bano abafwambuka ku mudimo wa bulungudi na bulambukishi.”—1 Tim. 5:17.
ANGI MASHITO A MU NDUMBULWILO
40 Ingi misango, mbalombene kusangula bakulu bwa’shi bafube mu Tusaka twa kutala bantu abakumbu. Bangi namu be mu ma Komite a kwipushena na ba munganga na kwendanga ku mpitaalo na kwi ba Doktere bwa kwibanyingisha bwa’shi batungunukye na kubuka ba Temwe ba Yehowa kushi kwibeela mase. Bangi bakulu bakwete kuyiisha myanda ya Bufumu kumpala pa kukwasha mu mudimo wa kwibaka na kubamba Mashibo a Bufumu na a bikongeno na p’abafubu mu Komite a bikongeno. Mudimo ukata wa bano bakwetu na kukumiina kwabo bwa kwipaana mu uno mushindo, bakwete kwikusangeela ngofu kwi booso be mu ndumbulwilo. Kushii mpaka, “atutungunuka na kwikala na kaneemo kwi bantu be byabya.”—Fid. 2:29, NWT.
MUKUNKUSHI A KIFUNDA
41 Kasaka ka Bakunkushi-Bakulu ndjo akasangulaa bakulu banyingye mu kikudi bwa’shi bekale bakunkushi ba bifunda. Biro bya filiale abitumaa bano bakwetu bwa kutala tukongye twi mu bifunda byabo misango ibidi ku kipwa. Ingi nsaa, abendaa mu kutala ba mbala-mashinda ba nsaa yooso be mu teritware i kula. Abalumbuulaa lwendo lwabo na kuukisha kakongye kooso kumpala bwa’shi kufika kwaye kwibakwashe.
42 Mukunkushi a midimo ya kasaka ka bakulu ndjo alumbuula myanda yooso bwa’shi kufika kwaye kunyingishe bantu booso mu kikudi. (Lom. 1:11, 12) Nsaa yapete mukanda wa mukunkushi a kifunda awulesha kufika kwaye na bintu byabadi nabyo lukalo aye na mukashi aaye (su mmwibakile), mukunkushi a midimo ya kasaka ka bakulu na bukwashi bwa bakwetu balume belekeene alumbuulaa bwa’shi, mukunkushi a kifunda apete byakudya na mbalo ya kulaala na bingi bintu byadi nabyo lukalo. Akitshi bwa’shi bantu booso, mpaa na mukunkushi a kifunda bawukye ino mpángo.
43 Mukunkushi a kifunda esamba na mukunkushi a midimo ya kasaka ka bakulu pabitale programe a bisangilo bya kakongye, mpaa na bya mudimo wa bulungudi. Abitungu byooso bikitshibwe mu kwipushena na myanda ayilesha mukunkushi a kifunda na yabadi baleshe kwi biro bya filiale. Abitungu booso baukye kumpala pabitale nsaa na mbalo ya kwibunga na kakongye, na ba mbala-mashinda, bakulu na bafubi ba midimo, mpaa na nsaa na mbalo ya kukitshina bisangilo bya mudimo wa bulungudi.
44 Mu dya Kabidi kunyima kwa midi, mukunkushi a kifunda ataluula ma fishe a Rapore ya balungudi mu kakongye, rapore ya bungi bwa bantu abatwele mu bisangilo, rapore ya teritware na ya kashete ka makuta. Bino abikyebe kumupa mushindo wa kuuka nkalo ya kakongye na kipaso kya kukwasha baaba abalama ano ma rapore. Abitungu mukunkushi a midimo ya kasaka ka bakulu alubwile mukunkushi a kifunda yaya rapore kumpala kwa nsaa.
45 Nsaa y’afiki mu kakongye, mukunkushi a kifunda e na kya kwata nsaa ya kutentekyesha na muntu ooso e mwanka, su e na mushindo—mu bisangilo, mu bulungudi, pa kudya, sunga ingi nsaa. Na dingi, ebungu na bakulu na bafubi ba midimo, bwa kwibapa malango ebuwa aatukila mu Bible, kwibakankamika bwa’shi batungunukye na kutwala mashito aabo bwa kulama lombe lwibapebwe. (Nki. 27:23; Bik. 20:26-32; 1 Tim. 4:11-16) Akitshi dingi kisangilo na ba mbala-mashinda bwa kwibakankamika mu mufubo waabo na kwibakwasha bwa kupudisha nkalakashi yabadi balombeene kupeta mu mudimo wa kulungula mukandu wibuwa.
46 Su kwi ingi myanda ayitungu kutaluula, mukunkushi a kifunda akyebe kukita mwaye mooso bwa kutuusha bukwashi munkatshi mwa lwalwa lubingo. Su ta mbalombeene kupudisha wawa mwanda mu lwalwa lubingo, mukunkushi a kifunda mmulombeene kulungula bakulu sunga baasha mwanda bwabadya kukimbuula mu Bifundwe bwa kupeta bukunkushi butale wawa mwanda. Su abitungu’shi biro bya filiale bilondeshe uno mwanda, aye na bakulu abakyebe kuukisha biro ka mwanda kooso katale kyakya kilumbu.
47 Mukunkushi a kifunda nsaa y’afiki mu kutala kakongye atwele nabo mu bisangilo. Bino bisangilo mbilombeene kushintuluka nsaa na nsaa muyiile myanda yabadi baleshe mu mikanda ayifiki ku biro bya filiale. Akyebe kukita miisambo ayikankamika, ayitakula bantu mu kukita kintu kampanda, ayilambukisha, na kunyingisha kakongye. Akitshi mwaye mooso bwa kutwesha mwabadi kifulo bwa Yehowa, Yesu Kidishitu, na ndumbulwilo.
48 Imune ya ku mpángo ya kufika kwa mukunkushi a kifunda mu kakongye ngya kukwasha bwa’shi mukandu wibuwa ulungulwe na kishima na kulesha mayele ebuwa akwiukita. Bebungi mbalombeene kushintuula programe yaabo bwa’shi balungule mukandu wibuwa lwalwa lubingo, pangi be kwata mpángo ya kwikala bu mbala-mashinda mukwashi mu wawa mweshi aufiki mukunkushi a kifunda. Muntu ooso akyebe kwenda naaye mu bulungudi sunga na mukashi aaye, mmukumbene kutuusha eshina dyaaye. Kwenda na mukunkushi a kifunda mu kutala bantu bolongaa nabo Bible sunga pa kwalukiila mu kwibatala nkulombeene kutuusha bipeta bikile buwa. Kwitatshisha koobe bwa kukwatshishena lubingo mu kino kipaso kwi buwa ngofu.—Nki. 27:17.
49 Ku kipwa kyooso, mbalumbuule bikongeno bibidi bya kifunda mu kifunda kyooso. Mukunkushi a kifunda ndjo akunkusha kikongeno kya kifunda mu aa mafuku akikitshika. Mukunkushi a kifunda, ndjo atuulu mukunkushi a kikongeno na mumulondele. Abafubu pamune naaye bwa kulumbuula myanda itale kikongeno. Bino abikwasha mukunkushi a kifunda bwa’shi atuule binangu byaye ku programe a kikongeno. Mukunkushi a kifunda asangula dingi bangi balume banyingye bwabadya kufuba mu ma departema elekeene. Aata dingi mpángo ya kutaluula rapore ya makuta a kifunda kunyima kwa kikongeno kyooso. Kikongeno kimune kya kifunda abekikitshi kwi muntu alesha mpala ya biro bya filiale, aye ekala bu sha mwisambo mwenyi. Pa mwanda wa tukongye twi kula’kula sunga wa bupeela bwa mbalo ya kukitshina kikongeno, bingi bifunda mbitshibuulwe mu bipindji, na kipindji kyooso akikitshi kyakyo kikongeno kya kifunda.
50 Mukunkushi a kifunda atumaa rapore yaaye ya mudimo musango umune ku biro bya filiale ku nfudiilo kwa mweshi ooso. Su mmutuushe ndambo ya makuta bwa kupudisha myanda—bu kufuta eshinda, kudya, kufuta nshibo, sunga bwa kuula bingi bintu bilombeene kumukwasha mu mudimo waye—na su kakongye tankatuushe aa makuta pa mbalo yaaye, mmulombeene kulesha byanka ku biro bya filiale. Bakunkushi ba bifunda abashinkamisha’shi, su mbatuule myanda ya Bufumu pa mbalo ya kumpala, abakyebe kwibalombeesha nkalo yaabo ya kumbidi bu bibalayile Yesu. (Luk. 12:31) Tukongye twi na kya kushinguula bushito bwato bwa kukuukila bano bakulu bakwete kwipaana bwa kwibakwasha.—3 Yo. 5-8.
KOMITE A FILIALE
51 Mu filiale ooso a Batemwe ba Yehowa mu nsenga ishima, mwi bakwetu balume banyingye mu kikudi basatu sunga bakile paapa, bakwete kufuba bu Komite a filiale akunkusha mudimo wa bulungudi mwiumbo sunga mu maumbo abakwete kutala kwi filiale aabo. Umune a ku beena Komite a filiale afubu bu Mukunkushi a midimo ya komite a filiale.
52 Baaba bakwete kufuba mu Komite a filiale abatalaa myanda ya tukongye tooso twi mu teritware a filiale aabo. Komite akunkusha mudimo wa kulungula mukandu wibuwa wa Bufumu mu teritware mushima a filiale na kukita bya’shi tukongye, na bifunda bilumbuulwe bwa kutuusha bukunkushi bwibuwa pabitale nkalo ya mu teritware. Komite a filiale atalaa mudimo wa ba misionere be mu teritware, ba mbala-mashinda ba myeshi yooso, ba nsaa yooso na bakwashi. Pakudi bikongeno bya kifunda na bya mafuku asatu, komite aata mpángo na kwabila bantu mifubo bwa’shi “byooso bikitshikye mu kalolo bu byabitungibwa.”—1 Kod. 14:40.
53 Mu angi maumbo mbatuule Komite a eumbo e ku bukunkushi bwa Komite a filiale a dingi eumbo. Bino abikwasha bwa’shi kwikale bukunkushi bwibuwa mu mbalo ayitumika Komite a eumbo. Atala midimo ya ku Betele na ma biro, atala mikanda na ma rapore, misango ibungi atalaa midimo ya bulungudi. Komite a eumbo atumika mu kwipusheena na Komite a filiale bwa kuyisha midimo ya Bufumu kumpala.
54 Kasaka ka Bakunkushi-Bakulu ndjo akasangulaa booso balombeene kufuba bu beena Komite a filiale sunga bu beena Komite a eumbo.
BANTU ABALESHA MPALA YA BIRO BYETU BIKATA
55 Misango ibungi, Kasaka ka Bakunkushi-Bakulu akataa mpángo ya kutuma bakwetu balume banyingye mu kikudi bwa nkatala ma filiale a mu nsenga ishima. Mukwetu akitshi uno mudimo abamwitamina bu muntu alesha mpala ya biro byetu bikata. Mudimo waaye wa kumpala ngwa kunyingisha beena Betele na kukwasha Komite a filiale na myanda sunga nkonko ilombeene kutuuka pabitale kukunkusha mudimo wa bulungudi na kwikasha bantu bu balongi. Uno mukwetu mulume akitshi kisangilo dingi pamune na ndambo ya bakunkushi ba bifunda babadi basangule na, ebungaa ingi nsaa na ba misionere bakwete kufuba mu teritware. Yaaya nsaa, esamba nabo pabitale midimo yaabo na nkalo yabadi nayo, ebanyingisha pabitale mudimo waabo wi na muulo ukata, mudimo wa kulungula Bufumu na kwikasha bantu bu balongi.
56 Muntu alesha mpala ya biro byetu bikata atulaa binangu byaye ngofu ku bikwete kukitshika mu teritware bu bulungudi bwa Bufumu na ingi midimo ya mu tukongye. Pakudi nsaa, mmulombeene kwenda mu kutala ma biro a kwaluula mikanda e kula. Nsaa i muntu alesha mpala ya biro byetu bikata afiki mu filiale, mmulombeene dingi kwipaana mu mudimo wa kulungula mukandu wa Bufumu.
Patukwete kutungunuka na kukookyela bakulu babadi bape bushito bwa kulama mikooko, tukwete kubungibwa mu buumune kwi Yesu Kidishitu Mukunkushi a kakongye
BULAMI BWIBUWA
57 Tukwete kupeta bukwashi na bulami bwi bungi bwa bakwetu balume beena Kidishitu banyingye mu kikudi. Nsaa y’atutungunuka na kukookyela bano bakwetu babadi batuule bwa kukunkusha lombe, atwikala mu buumune na Yesu Kidishitu, Nfumu a kakongye. (1 Kod. 16:15-18; Ef. 1:22, 23) Pa mwanda wa byabya, kikudi ky’Efile Mukulu akitwele mu tukongye twa mu nsenga ishima, na Eyi dy’Efile Mukulu adiikala kwanka bwa kukunkusha mudimo mu nsenga ishima.—Mis. 119:105.