MU nsenga ishima, mu bisamba na bipwilo byooso, bantu abelaa nteko. Abelaa nteko pabadi abo banabeene; abelaa nteko pabadi mu bisaka. Abelaa nteko pabadi mu bifwilo, mu ntempelo, mu bitumbwilo, mu mosquée na mu angi mashibo a lulangwilo. Abela nteko na ma tapis, na lusaadi, bintu byabetanyina bu moulins de priere, bingi bitundwilo, mikanda ya nteko, sunga nteko ifundjibwa mu tubaya tupeela sunga ipudikye kwiyilu.

Luteko alulesha shi bantu mbelekeene na bipangwa byooso bya muwa bi pano pa nsenga. Eyendo shi twi ma myanda ibungi yatudi mumune na nyema. Anka bu nyama, twi na lukalo lwa bidibwa, lupapi, na mema. Anka byayidi, twi batandjikwe, twi na muwa, na atufwiyaa. (Mulungudi 3:19) Kadi bantu abelaa nteko. Bwakinyi?

Pangi mu kikoso twi kwaluula shi twi na luno lukala lwa kwelanga nteko. Na dingi, bantu bebungi abamonaa shi luteko lwi bu mushindo penda umune wa kwisamba na bikudi, na byooso byabamonaa bu bi selele na bya looso. Bible alesha shi twi bapangibwe na malaka a bino byooso. (Mulungudi 3:11) Yesu Kidishitu bambile ungi musango shi: “Baba abashingûla byabadi na lukalo lw’Efile Mukulu be na wa kusepêla.”​—Mateo 5:3.

“Lukalo lw’Efile Mukulu”​—mushindo kinyi ungi watudi balombeene kupatuula bwakinyi kwi ano mashibo na bintu yooso bibakye bipwilo, na ino nsaa yooso ikwete bantu kukisha mu kwela nteko? Eyendo shi, bangi bantu bakwete kwitala abo banabeene sunga kutadiila kwi bantu naabo bwa kukumbasha nkalo yaabo ya mu kikudi. Tomono shi, sunga mbyabya, bantu ta mbalombeene kukwasha muntu bwa kupudisha ino nkalo yaaye kalolo? Twe bu mulemba, twi na muwa wa mafuku apeela, na tatumonaa kula. Nkapenda muntu sha binangu bitukile, sha bukome bwitukile na sha muuwa wa looso nyi mulombeene kwitupa kyatudi nakyo lukalo. Kadi nkalo kinyi ya mu kikudi ayitutumu mu kwelanga nteko?

Banda kwela binangu: Kasha tobomwene ingi nsaa we na lukalo lwa bukunkushi, binangu, sunga myaluulo ku nkonko ibomwene shi ngikile bukopo bwashi muntu kampanda aobeshe kwiyaluula? Kasha tobomwene shi we na lukalo lwa kusambibwa poshimisha muntu oodi mufule, sunga bukunkushi bwa kwata kitshibilo kikata, sunga lukalo lwa kufwidibwa lusaa nsaa ayikukalakasha eshimba bwa mulwisho ubokitshi?

Muyile abyamba Bible, ino ngi myanda akumbeene muntu kwelela nteko. Bible nyi mukanda wa kutudila lukulupilo pabitale uno mwanda, mu Bible mwi nteko ibaadi yele balume na bakashi basha kululame. Babaadi bele nteko bwa kusambibwa, bwa kupeta bukunkushi, bwa kufwidibwa lusa, na bwa kupeta myaluulo ku nkonko i bukopo ibaabadi abeyele.​—Misambo 23:3; 71:21; Ndanyele 9:4, 5, 19; Abakuke 1:3.

Ino nteko, sunga byekala shi ibaadi ilekeene, ngipushene ku ingi myanda. Bano babaadi beele nteko abaadi muntu ooso na kintu kibaadi kikwasha bwa kwela luteko kalolo, kintu kikwete misango ibungi kukutwa bantu abele nteko lelo. Babaadi abauku atungu kutumina nteko yaabo.

NTEKO yooso ayenda mbalo imune, sunga beyituma kwi nanyi? Lelo uno, bantu bebungi pa nsenga abapwandjikisha shi bi byabya. Binangu bi byabya abisankisha bantu bebungi abamonaa shi bibuwa kwisanga bipwilo bibungi na abakumiina shi bipwilo byooso bibuwa, sunga byekala shi mbilekenelekene. Mbikumbeene kwikala shi bino binangu ta mby’eyendo?

Bible etulongyesha shi nteko ibungi tayitumibwa mbalo ibuwa nya. Patwaluka kumongo mu mafuku abaadi Bible mufundjibwe, bantu bebungi abaadi abalangwila mankishi. Kadi, Efile Mukulu baadi mudimushe bafubi baaye pabitale bino bikitshino. Bu kileshesho, Misambo 115:4-6 amba pabitale mankishi shi: “ii na matwi, anka taayipushaa nya.” Abimweneka patooka. Bwakinyi kwela nteko kwi efile shi mulombeene kupusha?

Kwi mwisambo ukata wa Bible aulesha kalolo uno mwanda. Mutemuki a eyendo Eliya baadi mwipikeene na batemuki ba Baale bwa kwela nteko kwi efile aabo, akupu Eliya ele luteko kwi aaye Efile. Eliya bambile shi Efile Mukulu a eyendo akyebe kwaluula anka efile a madimi takyebe kwaluula nya. Batemuki a Baale abakuminyine kwipikeene abo nkwela nteko ngofu munda mwa nsaa ibungi, mpa na kusama​—kadi tabaadi mwaluule! Bible amba shi: “Takubeekeele eyi sunga lwaluulo, sunga kintu akisaanasaana.” (1 Banfumu 18:29) Kadi, mushindo kinyi ubakitshine Eliya?

Kunyima kwa Eliya kwela luteko, Efile Mukulu aaye abalulwile musango umune, aye nkutuma kaalo ka mwiyilu bwa kushika mulambu ubaadi Eliya mulumbuule. Nkinyi kibaadi kilekeene? Kwi kintu kya muulo ki mu luteko lwa Eliya lwabadi bafunde mu mukanda wa 1 Banfumu 18:36, 37. Lubaadi luteko lwipi​—lwi penda na bishima 30 mu ludimi lwa kina Ebelu kya kala. Kadi, mu ano mayi apeela, Eliya baadi mwitanyine Efile Mukulu mwishina dyaaye, Yehowa.

Baale, alesha “sha matalwa” sunga “mfumu,” baadi efile a bena Kaanana, na kubaadi befile bebungi be na dyadya eshina mu mbalo ilekenene. Anka, Yehowa nyi eshina penda dimune dya Efile penda umune mwiyilu na pa nsenga. Uno Efile balungwile mwilo waaye shi: “Nnaami Yehowa, dyaadya ngi eshina dyande; ntumbo yande ntanneeyipa bangi.”​—Yeeshaya 42:8.

Luteko lwa Eliya na nteko ya batemuki ba Baale ibaadi yende mbalo imune? Lulangwilo lwa Baale lubaadi lulwishe bantu nya myanda ya lusandji mpa na kulambula kwa bantu. Kadi, lulangwilo lwa Yehowa lubaadi alulongamisha mwilo waaye, Isaleele, kwibakuula ku bino bipikwa byooso bibubi. Byabya banda kwela binangu: Su ofundjila kuuku oobe oodi naaye kaneemo, we kukumiina shi uno mukanda beupe muntu shi n’eshinda dya uno kuuku obe na mwende nkumo ibubi ishi buy a uno kuuku oobe? Eyendo shi tokukumiina nya!

Su wele nteko kwi Yehowa, okwete kwiyela kwi Mupangi, Nshaaye na bantu booso.a Mutemuki Yeeshaya bambile mu luteko shi: “Ngi’shi nsheetu nnoobe!” (Yeeshaya 63:16) Akupu, uno nyi Efile baadi Yesu Kidishitu mwisambile pabalungwile balondji baaye shi: “Naakaamina kwi Yaaya, aye mwikale Nsheenu, kwi Efile Mukulu ande, mwikale Efile Mukulu eenu.” (Yowano 20:17) Yehowa nyi Nshaaye na Yesu. Aye nyi Efile Mukulu baadi Yesu mwelele nteko na kulongyesha balondji baaye bwashi beele nteko kwaadi.​—Mateo 6:9.

Bible etulungula bwa kwela nteko kwi Yesu, kwi Mariya, kwi bansantu, sunga miikeyilu? Nya​—nkapenda kwi Yehowa. Tutale myanda ibidi ayilesha bwakinyi. Wa kumpala, luteko nyi ngungi mushindo wa kulangwila, na Bible amba shi abitungu kulangwila nkapenda Yehowa. (Efilu 20:5) Wa kabidi, Bible alesha shi aye nyi e na mwasu a wa bu “Apusha Ntendo.” (Misambo 65:3) Sunga mbyabidi shi mu kalolo kaaye Yehowa apeyaa bangi matalwa a kukita midimo yaaye, mwanda wa kutemesha nteko ngumutale penda aye nabeene, tamupe ungi aa matalwa nya. Aye nyi Efile Mukulu etulaa shi akyebe kutemesha nteko yetu aye nabeene.

Byabya su okumiina shi Efile Mukulu atemeshe nteko yoobe, tentekyesha akyamba kino kifundwe: “Ooso eedidi eshina dya Yehowa akeekala mupaashiibwe.” (Bikitshino 2:21) Kadi Yehowa atemeshaa nteko yooso kushi kitungo kampanda? Su kwi kingi kintu akitungu kuuka su atukumiina shi Yehowa atemeshe nteko yetu?

PABITALE luteko, bipwilo bibungi abyakula bikishekishe bya myanda ayimweneka, bu kileshesho kwimana sunga kukunama, mayi aakudibwa mu luteko, sunga bingi bipikwa. Kadi, Bible etukwasha bwa kutuula bino byooso ku mbwipi na kutaluula bikishekishe myanda ya muulo pabitale luteko: “Mushindo kinyi autungu shi twele nteko?”

Bible esambila pabitale bafubi balulame b’Efile Mukulu babaadi beele nteko mu mbalo ilekenelekene na bwimane, bakuname sunga mu ungi mushindo. Abaadi beele nteko mwishimba sunga n’eyi di bukopo muyile mbalo ibabadi. Babaadi beele nteko na meso mwiyilu sunga meso pashi. Pamutwe pa kutumika na bifwatulo, mabwe a muulo, sunga mikanda ya nteko bwa kwibakwasha mu luteko, babaadi beele nteko ayifiki mwishimba na mayi abo’bo banabeene. Nkinyi kibaadi kilongamishe nteko yabo?

Bu bibatwibilesha mu mwisambo ukile, babaadi batume nteko yabo penda kwi Yehowa​—Efile Mukulu. Kwi ungi mwanda wa muulo. Atubadika mu 1 Yowano 5:14: “Talaayi lukulupilo lwatudi nalwo kumpala kwaye: su twamuteka kintu muyiile kukumiina kwaye, aye eetuteemesha.” Nteko yetu abitungu ikale ipushene na akikumiina Efile Mukulu. Bino abilesha kinyi?

Bwa kwela nteko ipushena na akikyebe Efile Mukulu, abitungu tuukye akikyebe Efile Mukulu. Byabya, kulonga kwa Bible kwi na muulo ukata. Bino abilesha shi Efile Mukulu apele kwitutemesha su tatwi Basha binangu bya Bible? Nya, kadi Efile Mukulu akumiina shi twitatshishe bwa kuuka na kutumikila kikyebe ky’Efile Mukulu. (Mateo 7:21-23) Abitungu twele ipushene na myanda yatulongo.

Patulongo pabitale Yehowa na kikyebe kyaaye, atutamisha lukumiino​—kingi kintu kya muulo pabitale luteko. Yesu bambile shi: “Kyooso kyaanutekye mu nteko, na lukumiino anwikipete.” (Mateo 21:22) Lukumiino talulesha bukuminekumine nya. Kadi, alulesha kukumiina sunga kintu kishi akimweneka, kadi pakudi bishinkamiisho bikata. (Bena-Ebelu 11:1) Bible etupa bishinkamisho shi Yehowa, atushi balombeene kumona, mmuntu a binyibinyi, atudya kwemena, na akumiina kutemesha nteko ya bano be na lukumiino mwadi. Na dingi, twi balombeene kumutekanga lukumiino, na akumiina kwitupa kyatudi nakyo lukalo.​—Luka 17:5; Shake 1:17.

Tala kingi kintu kya muulo kitale mushindo wa kwela nteko. Yesu bambile shi: “Muntu su ngumune taakwenda kwi Yaaya, kushii kukiila kwandji.” (Yowano 14:6) Byabya ­Yesu nyi eshinda dya kukidila bwa kufika kwi Yaaya, Yehowa. Nyi bwakinyi, Yesu balungu balondji baaye bwashi beele nteko mwishina dyaaye. (Yowano 14:13; 15:16) Bino tabilesha shi abitungu tutume nteko yetu kwi Yesu nya. Kadi, atwele nteko mwishina dya Yesu, kutentekyesha shi Yesu nyi etukwasha bwashi twikale na mushindo wa kwisesela pepi na Nshetu eselele na mupwidikye.

Balondji ba Yesu babaadi pepi naaye babamutekyele shi: “Mwanaana, etulambukishe bya kuteka.” (Luka 11:1) Eyendo shi tabaadi abatekye bwa kuuka ino myanda ya mbangilo ibatwisambila nya. Baadi abepusha pabitale myanda ya kwisambila mwanka​—abaadi bu abatekye shi: ‘Nkinyi kyatudy’a kuteka patwele nteko?’

LUBAADI luteko lubaabadi abamba shi ngi lwabambuula kwi bantu kukila ingi nteko yooso ya beena Kidishitu. Sunga byekala by’eyendo sunga shi ta mby’eyendo, luteko lwa kileshesho lwa Yesu​—lwabetanyinaa ingi nsaa bu Luteko lwa Mwanana sunga bu luteko lwa Yaay’Etu​—ndumune lwa ku nteko yabashi abapushaa kalolo kwi bantu. Midiyo ya bantu abambuulaa myaku I mwanka efuku dyooso, pangi mpa na misango ibungi kwifuku. Kadi Yesu tabaadi mwambe shi bantu bekale abakitshi byabya nya. Bwakinyi atwamba byabya?

Kumpala kwa’ye kubwela luno luteko, Yesu bambile shi: “Pa kuteka, tanwambuulanga bishima.” (Mateo 6:7, NWT Yesu baadi mulombeene kwakula myanda ikutwene pa’ye kwibapa dingi mayi abaadi aatungu kulamiina mu binangu na kwambuulanga? Nya! Kadi, Yesu baadi etulongyesha myanda yatudi balombeene kuteka mu nteko, na baadi mwituleshe myanda ayitungu kutuula mbalo ya kumpala mu binangu byetu nsaa yatwele nteko. Tubande kutaluula kalolo myanda ibaadi mwambe. Luno luteko lwi mu Mateo 6:9-13.

“Yaay’etu ee mwiyilu, eshina dyoobe dyende ntumbo.”

Byabya Yesu baadi mutentekyeshe balondji baadi shi nteko yooso abitungu kwiyituma kwi Nshaye, Yehowa. Kadi ouku bwakinyi eshina dy’Efile Mukulu di na muulo ukata na bwakinyi abitungu ditumbishibwe, sunga kwiditala bu diselele?

Kubanga ku mbangilo kwa muwa wa bantu, eshina diselele dy’Efile Mukulu dibaadi disabuulwe na madimi. Mwishikwanyi n’Efile Mukulu, Satana, baadi mwitanyine Yehowa bu sha Nfumu sha madimi na akimbi penda buwa bwaye na shin a matalwa a kukunkusha bipangwa Byaaye. (Kibangilo 3:1-6) Bebungi be ku lupese lwa Satana, abalongyesha bantu Efile umune shi na kifulo, ntomboshi, alusha bubi ku bubi; bangi abapele shi ta Mupangi a byooso. Bangi abalu ngoshi mpa na eshina dyaye, abakasha eshina Yehowa mu ma Bible aabo na kutosha bantu bwashi tabeditanyinanga.

Bible alesha shi Efile Mukulu akyebe kulumbuula ino myanda yooso ikutwe kululama. (Esekyele 39:7) Pa kukita byabya, akyebe kupudisha nkalo na myanda yoobe yooso. Mushindo kiny? Mayi aalondo e mu luteko lwa Yesu aetupa lwaluulo.

“Bufumu boobe bufikye.”

Lelo uno, kwi kafutakanyi kakile kwi bakata bebungi ba bipwilo pabitale mpatulwilo a Bufumu bw’Efile Mukulu. Kadi anka bibaadi abiuku bano abaadi abatemesha Yesu, batemuki b’Efile Mukulu abaadi batemukye kala shi Mesiya, Mupangi baadi Efile Mukulu musangule, akunkusha Bufumu abukyebe kushintuula nsenga. (Yeeshaya 9:6, 7; Danyele 2:44) Abukyebe kutumbisha eshina dy’Efile Mukulu pa kulesha patooka madimi a Satana na bikitshino byaaye. Bufumu bw’Efile Mukulu abukyebe kupudisha ngoshi, mikumbo, nsala​—mpa na lufu. (Misambo 46:9; 72:12-16; Yeeshaya 25:8; 33:24) Pwele ntekp bwashi Bufumu bw’Efile Mukulu bufikye, otekye bwashi ino milayilo yooso ilombane.

“Kyookyebe kikitshikye pa nsenga, mumune na mwiyilu.”

Mayi a Yesu aalesha shi kikyebe ky’Efile Mukulu akikyebe kukitshika pa nsenga nka byakikitshika mwiyilu, mbalo ishale Efile Mukulu. Takwi kintu kyobeshe kwimika kikyebe ky’Efile Mukulu kukitshika mwiyilu nya; mwamwa, Mwana a Efile Mukulu baadi mulwe ngoshi na Satana na bena lwaaye, aye nkwibasumbula pa nsenga. (Kibafumbwilwe 12:9-12) Uno mwanda wa kasatu wi luteko lwa kileshesho, anka bu ibidi ya kumpala, awitukwasha bwa kutungunuka na kutuula binangu byetu ku myanda ya muulo​—kushi penda kyatukyebe’twe, kadi akikyebe Efile Mukulu. Akikyebe Efile Mukulu nyi akikyebe kwifwishila bipangwa byooso buwa bukile. Byabya, mpa na Yesu muntu mupwidikye batekyele Nshaye shi: “Ta nkyankyebe kya kukumbana, mpenda kyookyebe’be.”​—Luuka 22:42.

“Etupe lelo kya-kudya kyatudi nakyo lukalo.”

Akupu Yesu alesha shi mu nteko yetu twi balombeene kuteka pabitale nkalo yetu. Kuteka Efile Mukulu pabitale myanda na nkalo yetu ya kwifuku takwi bubi nya. Na dingi, kukita byabya akwitutentekyesha shi Yehowa nyi “Aye ngi apeyaa booso muuwa na bukome, naa bibaashaala byooso.” (Bikitshino 17:25) Bible alesha shi nyi nshe bana sha kifulo asangeelaa kupa bana byooso byabadi nabyo lukalo. Anka bu nshe bana, tamulombeene kupa bana baaye kintu kishi bwa buwa bwaye nya.

“Etulekyele bubi bwetu.”

Ouku shi we na ebasa dy’Efile Mukulu? We na lukalo lwa’shi bakufwile lusa? Bantu bebungi lelo uno tabauku dingi akilesha mulwisho na bubi bwao. Kadi Bible alongyesha shi mulwisho nyi nsulo ya nkalakashi yetu yooso, mbwanda ao ngi witutwadile lufu. Atwe booso twi batandjikwe mu milwisho, atwe booso atukitaa milwisho, na lukulupilo penda lumune lwatudi nalo bwa mafuku e kumpala lwi penda mu lusa lw’Efile Mukulu. (Bena-Loma 3:23; 5:12; 6:23) Mashimba aetutaala pa kumona shi Bible amba shi: “Yehowa, obe sha-kalolo na lusa.”​—Misambo 86:5.

“Etupaashe kwi mubi.”

Okwete kumona mushindo watudi bukidibukidi na lukalo na kukalwilwa? Bantu bebungi abapele kukumiina shi “mubi,” Satana e kwanka. Kadi Yesu baadi mulongyeshe shi Satana e kwanka eyendo, amwitanyina bu “nfumu aa pano pa nsenga.” (Yowano 12:31; 16:11) Satana baadi mulwishe ba pano bakwete kukunkusha, na e na lukalo lwa kukulwisha, kukutshisha kwikala na kipwano kibuwa na Nshobe, Yehowa. (1 Mpyeele 5:8) Sunga mbyabya, Yehowa mukile Satana bukome na e na muloo wa kukalwila bano bamufule.

Kuno kutaluula kwa myanda i mu luteko lwa Yesu ta kwisambile myanda yooso yatudi balombeene kutwesha mu luteko nya. Tentekyesha, 1 Yowano 5:14 mwabetulungula shi pabitale Efile Mukulu shi: “Su twamuteka kintu muyiile kukumiina kwaye, aye eetuteemesha.” Byabya twekalakashanga shi myanda yooso ta ngilombane bwa kwiyilungula Efile Mukulu.​—1 Mpyeele 5:7.

Kadi binobino, twi kwamba naminyi pabitale nsaa na mbalo ya kwela nteko? Nsaa na mbalo yatwele nteko i na muulo su?

KUSHI mpaka we mupwe kumona shi bipwilo bibungi abishimika kasele ngofu pabitale mashibo a nteko na nsaa kampanda ye kwelanga nteko kwifuku n’efuku. Bible alesha shi abitungu twele nteko penda mbalo sunga nsaa kampanda?

Bible alesha shi kwi nsaa ayitungu kwela nteko. Bu kileshesho, kumpala kwa kudia, Yesu baadi mwele luteko bwa kutumbula Efile Mukulu. (Luka 22:17) Na pabaadi balongi baaye abebungu bwa lulangwilo, abaadi abeele nteko. Byabya baadi batungunukye na kiubishi kibaabadi nakyo kala mu bilambwilo bya bena Yunda na mu ntempelo a mu Yelusaleeme. Efile Mukulu baadi mukumiine shi ntempelo ekale “nshibo ya nteko bwa bisamba byooso.”​—Mako 11:17.

Apebungu bafubi b’Efile Mukulu na kwela nteko, nteko yaabo ngilombeene kwikala na bukome. Su kisaka kya bantu akibungu mu kikudi na kwela nteko yabo muyile mayi a kulonda e mu bifundwe, Efile Mukulu e na muloo. Luteko ndulombeene ndulombeene kumufwisha mu kukita mpa na kintu kyashibaadi mulombeene kukita mu ungi mushindo. (Bena-Ebelu 13:18, 19) Batemwe ba Yehowa abelaa nteko mu bisangilo byabo byooso. Atukwitanyina bwa kufika ku Nshibo ya Bufumu i pepi noobe bwa kutemesha obe nabeene.

Sunga mbyabya, Bible tamba shi kwela nteko abitungu nkapenda kwikala nsaa sunga nsaa kampanda nya. Mu Bible, mbafunde miisambo ya bafubi b’Efile Mukulu babaadi abele nteko nsaa yooso na mbalo yooso yabadi. Yesu bambile shi: “Pokyebe kuteka, twela mu kadimbo koobe, oshite kiibi, nshoobe ee mwamwa mufwame. Aye nshoobe amonaa mu bufyeefye, akupa bwedi.”​—Mateo 6:6.

Luno ta ndwitamino wibuwa? We mukumbeene kwisesela pepi na Nfumu e kunundu kwa booso mwiyilu na pa nsenga nsaa yooso, poodi bupenka, na kukulupila shi akutemesha. Byabya, tatwi kwiyipusha bwakinyi Yesu baadi nsaa isango ibungi akimbi kwila bupenka bwa kwela nteko. Ungi musango, baadi mukishe bufuku bushima ele nteko kwi Efile Mukulu, pabaadi akimbi bukwashi bwa kwata kitshibilo kikata.​—Luuka 6:12, 13.

Bangi balume na bakashi babadi bafunde mu Bible abaadi beele nteko kumpala kwa kwata bitshibilo bikata sunga pabaadi mu nkalakashi ikata. Ingi nsaa abaadi beele nteko n’eyi di bukupo ingi nsaa abatekyele mwishimba; abelele nteko mu kisaka sunga pa bupenka. Ki na muulo nkwamba shi abelele nteko. Efile Mukulu kwete mpa na kunyingisha bafubi baaye shi: “Tekayi kushi kupungila.” (1 Bena-Tesalonike 5:17) Akumiina kutemesha nteko ya bano bakwete kukita kyakumiina. Luno ta ndwitamino wa kifulo su?

Eyendo, mu uno ndumbulwilo shata myanda na muulo, bebungi bakwete kwiyipusha su kwela kwa nteko kwi na muulo. Pangi we kwiyipusha shi: ‘Akukyebe kunkwasha su?’

KWELA nteko kwi na bukwashi kampanda kwatudi? Bible alesha shi bi nka byabya, nteko ya bafubi b’Efile Mukulu bashi kululama i na bukwashi bukata kwabadi. (Luka 22:40; Shake 5:13) Byabya akwitukwasha ngofu mu kikudi, mu binangu na ku mbidi. Bwakinyi atwamba byabya?

Oolo, twambe shi we na mwana abopa bwedi. Okyebe kumulungula shit e na kya kulesha lutumbu? Su okyebe kumulongyesha bya kulesha lutumbu? Patwakula mukanwa myanda i mwishimba dyetu, atwiyitudila eshimba na ayitunyingisha. Bi nka byabya patwisamba n’Efile Mukulu? Oolo! Tutaluule bino bileshesho.

Nteko ya lutumbu. Patutumbula Nshetu bwa byakwete kwitupa, atutuulu eshimba ku myabi yatudi bapete. Bu kipeta, atwila na lutumbu mwishimba, na muloo mpa na binangu bibuwa.​—Bena-Fidipe 4:6.

Kileshesho: Yesu baadi muleshe lutumbu bwa mushindo ubaadi Nshaye mutemeshe na kwaluula ku nteko yaaye.​—Yowano 11:41.

Nteko bwa kuteka lusa. Patutekye Efile Mukulu lusa, atunyingisha kondo ketu k’eshimba, kwilanga, kwikala badimukye ngofu kumpala kwa milwisho. Atukyebe dingi kukasha bushito bwi mulwisho mwishimba.

Kileshesho: Daavide baadi mwele nteko bwa kulesha kwilanga kwaye na mpombo.​—Misambo 51.

Nteko bwa kuteka bukunkushi na binangu. Kuteka Yehowa bwashi etukunkushe sunga kwitupa binangu byatudi nabyo lukalo bwa kwata bitshibilo nkulombeene kwitukwasha bwa kwikala beyishe. Nkulombeene kwitutentekyesha byatudi bafudiile na kwitukwasha bwa kukulupila mwi Nshetu e mwiyilu.​—Nkindji 3:5, 6.

Kileshesho: Salomone baadi mutekye na kwiyisha kooso bwa kupete bukunkushi na binangu bya kukunkusha mwilo wa Isaleele.​—1 Banfumu 3:5-12.

Nteko mu nsaa ya mpombo. Su atufungwila Efile Mukulu eshimba nsaa yatudi bakalakashibwe mu binangu, mashimba etu aatala na atukyebe kwemena kwi Yehowa, pamutwe pa kwikulupila atwe banabeene.​—Misambo 62:8.

Kileshesho: Nfumu Asa belele nteko pabaadi kumpala kwa mwishikwanyi mukata.​—2 Myanda 14:11.

Nteko bwa buwa bwa bangi be mu makyenga. Ino nteko ayitukwasha bwa kulwa n’eshimba dya kukimba penda buwa bwetu na kwikala na lusa lwa bangi na kwituula pa mbalo yaabo.

Kileshesho: Yesu baadi mwele nteko bwa balondji baaye.​—Yowano 17:9-17.

Nteko bwa kutumbisha. Patutumbisha Yehowa bwa mifubo yaaye ya kukanya na ngikashi yaaye ibuwa, atutamisha kanemo ketu bwaye na kusangala naaye. Ino nteko ngilombeene kwitukwasha bwa kwisesela kwi Yaaya etu Efile Mukulu.

Kileshesho: Daavide baadi mutumbishe Efile Mukulu na muloo mwanda wa bipangwa byaaye.​—Misambo 8.

Ungi mwabi watupete pa mwanda wa nteko nyi “butaale bw’Efile Mukulu, abo butabukile binangu byooso.” (Bena-Fidipe 4:7) Kupeta butaale bw’eshimba mu ino nsenga iule na ntato nyi mwabi ukata. Abukwasha mpa na ku mbidi. (Nkindji 14:30) Kadi abwifwila abo bunabeene patukwete kutatshisha atwe banabeene? Su kwi kingi kintu ki na muulo?

LUNO lukonko lwi kunundu alutumu binangu ku mwanda awiyipusha bantu bebungi. Bible alesha shi Yehowa atemeshaa nteko. Su atemesha nteko yetu sunga kukutwa kwiyitemesha, byooso mbitutale atwe banabeene.

Yesu baadi muleshe patooka bunsesa bwa bakata ba bipwilo; abaadi abakimbi penda bwa kulesha shi bwin’efile bwabo. Bambile shi bano bantu abapete “bwedi bwabo,” nyi kwamba shi abete kyakya kyabakimbi ngofu, kukuminyibwa na bantu, kushi kyakya kyabadi nakyo lukalo, kutemeshibwa n’Efile Mukulu. (Mateo 6:5) Bi mumune lelo, bebungi bakwete kwela nteko muyile kyabakumiina abo banabeene kushi akikumiina Efile Mukulu. Bu byabapele kulonda mayi a mu Bible abatwisambila pano, Efile Mukulu ta mukumbeene kwibatemesha nya.

Kadi obe namu? Efile Mukulu akyebe kutemesha na kwaluula nteko yoobe? Lwaluulo ta ndutale ekoba dyoobe, eumbo dyoobe sunga kumona koobe nya. Bible atushinkamiisha shi: “Efile Mukulu tee na ntondo, na’shi mu kisamba kyooso, muntu ooso amutshiinyi, na akitshi myanda ya bululame apokyeelwa kwadi.” (Bikitshino 10:34, 35) Ano mayi aalesha byoodi su? Kutshina Efile Mukulu akulesha kumwata na muulo ukile, kutshina kumulwishisha. Kukita myanda ya bululame, nkukimba kukita akyamba Efile Mukulu shi kibuwa pamutwe pa kukita kyokumiina obe nabeene sunga akikumiina bangi bantu. Okumiina eyendo shi Efile Mukulu atemesha nteko yoobe? Bible akulesha mushindo wa kwela nteko bwashi Efile Mukulu akutemeshe.a

Eyendo, bantu bebungi abakumiina shi Efile Mukulu ebaluule na kukita kilengyeleshi. Kadi, sunga mu mafuku a kala, Efile Mukulu tabaadi akitshi bilengyeleshi nsaa yooso nya. Kubaadi pangi akukidi bipwa nkama pankatshi pa bilengyeleshi bibidi. Na dingi, Bible alesha shi kipungo kya bilengyeleshi kibaadi kifudiile mu mafuku a batumibwa. (1 Bena-Kodinda 13:8-10) Byabya, bino abilesha shi Efile Mukulu taluulaa nteko lelo uno? Nya ta mbyobyo nya. Tutaluule ingi nteko yaluulaa.

Efile Mukulu etupa binangu. Yehowa nyi nsulo ikata ya binangu. Ebipeya na kalolo kooso kwi bano abakimbi bukunkushi na abakumiina kwikala na nshalelo mwipushene na binangu.​—Shake 1:5.

Efile Mukulu etupa kikudi kyaaye kiselele na myabi yakyo yooso. Kikudi kiselele nyi mbukome abufu mudimo. Takwi bungi bukome bukile paapa nya. Mbukumbeene nkukwasha bwa kunyingiila mu bitompwanga. Mbukumbeene kwitupa butaale nsaa yatudi bakalakashibwe. Mbukumbeene kwitukwasha bwa kulesha ngikashi ibuwa. (Bena-Ngalatea 5:22, 23) Yesu baadi mushinkamiishe balondji baaye shi Efile Mukulu akipeyaa bafubi baaye na kalolo kooso.​—Luuka 11:13.

Efile Mukulu alongyesha bano booso abamukimbi na katshintshi. (Bikitshino 17:26, 27) Mu nsenga ishima, mwi bantu bakwete kukimba bya binyibinyi. Be na lukalo lwa kuuka Efile Mukulu​—kuuka eshina dyaaye, mpango yadi nayo bwa nsenga na bwa bantu, na kuuka mushindo wa kwisesela pepi naaye. (Shake 4:8) Batemwe ba Yehowa abafumankanaa misango ibungi na bantu be byabya na be na muloo wa kwibapa myaluulo lwa mu Bible ku nkonko i byabya.

Nyi bwakinyi bopete uno jurnale? Okwete kukimba Efile Mukulu? Pangi uno ngi mushindo waluula ku nteko yoobe.