SHAPITRE A KUMPALA
Bya binyibinyi pabitale Efile Mukulu
Efile Mukulu kwete kwitatshisha boobe su?
E naminyi? E n’eshina su?
Twi balombeene kwifubwila pepi naaye su?
1, 2. Bwakinyi bibuwa kwelanga nkonko?
TOPWILE kumona mushindo awelaa baana bakinga nkonko su? Bebungi ababangaa kwela nkonko nka’bo bakya babanga kwakula kalolo. Abakushindika mbatoone meso, na abakwipusha shi: Eyilu ndifudiile kwikunyi? Nyenyenyi ayendaa kunyi mu kaanya? Nanyi mulongyeshe toonyi kupapama? We mukumbeene kukita moobe mooso bwa kwalula, kadi ta mbibofule nya. Mwanda sunga omupa lwalulo lwibuwa naminyi, akwele lungi lukonko shi: Bwakinyi?
2 Ta nkapenda baana nyi abelaa nkonko nya. Patukwete kwenda na kukula, atutungunukaa na kwela nkonko: Bwa kwipusha eshinda dya kwenda, bwa kuuka masaku atudya kusuuka, sunga nkapenda bwa kuuka bisumanga. Kadi bantu bebungi lelo mbapwe kuleka kwela kwa nkonko, menemene ino i na muulo ukata. Twi kwamba shi mbalekye kukimba myalulo yaayo.
3. Bwakinyi bantu bebungi mbapwe kuleka kukimba myalulo ya nkonko i na muulo ukata?
3 Banda kwela binangu pabitale lukonko lwi ku kipusu kya uno mukanda, nkonko i mwisaki dya kasatu na dya kasamombo, sunga ino i ku mbangilo kwa uno shapitre. Ino nyi ngingi ya ku nkonko i na muulo ukata ikumbeene muntu kwiyipusha. Kadi, bantu bebungi mbapwe kuleka kukimba myalulo ya ino nkonko. Bwakinyi? Mu Bible mwi myalulo yaayo su? Bangi abapwandikishaa shi myalulo yaayo i bukopo bwa kwiyipusha. Bangi abamonaa shi bi buufu kwela ino nkonko. Bangi namu abamba shi ino nkonko ngitale bakata ba bipwilo na balambukishi ba myanda y’Efile Mukulu. Kadi obe namu, omono naminyi?
4, 5. Nkonko kinyi i na muulo yatudi balombeene kwiyipusha mu muwa wetu, na bwakinyi bibuwa tukimbe myalulo yayo?
4 Abimweka shi we na lukalo lwa kuuka myalulo ya ku nkonko i na muulo ukata pabitale muwa obe. Pangi we kwiyipusha shi: ‘Bwakinyi ne na muwa? Su tubaafu, kubapu nka byabya su? Efile Mukulu e naminyi?’ Bibuwa kwiyipusha ino nkonko, na abitungu kutungunuka na kwiyipusha mpa na popete myalulo ibuwa yoodi mukumbeene kukumina. Yesu Kidishitu, mulongyeshi mukata, bambile shi: ‘Tungunukayi na kuteka abenupa, tungunukayi na kukookola abenushitwila, tungunukayi na kukimba anukapete.’—Mateo 7:7.
5 Su tubatungunuka na kukimba myalulo ku nkonko i na muulo ukata, atukyebe kumona shi kuno kukimba akukyebe kwitukwasha ngofu. (Myeele 2:1-5) Sunga bangi bantu bakulungula naminyi, uuka shi myalulo i kwanka, na we mulombeene kwiyipeta mu Bible. Tangikile bukopo bwa kwiyipusha nya. Kadi ngikumbeene kwitupa lukulupilo na muloo. Na dingi, ngikumbeene nkukwasha bwashi wekale na nshalelo ebuwa kubanga binobino. Bwa kubanga, tubande kutala lukonko alukalakasha bantu bebungi.
EFILE MUKULU T’ETATSHISHAA BWETU NA E N’ESHIMBA DIBUKOPO SU?
6. Bwakinyi bantu bebungi abapwandikisha shi Efile Mukulu tetatshishaa bwabo nsaa yabadi mu makyenga?
6 Bantu bebungi abapwandikisha shi bi nka byabya. Abamba shi: ‘Su Efile Mukulu etatshishaa bwetu, myanda i pa nsenga tayibadya kwikala ungi mushindo su?’ Patutala mbalo yooso, tukwete kumona shi nsenga ngiule na ngoshi, na mushikwa mpa na mpombo. Na dingi atwe booso tukwete kukumba, kukyenga na kufwisha bantu batudi bafule. Nyi bwakinyi bantu bebungi bakwete kwamba shi: ‘Su Efile Mukulu etatshishaa bwetu na bwa myanda yetu, tabadya kwimika yaya myanda yooso bwashi tayitufwilanga’yo?’
7. (a) Mushindo kinyi wi bakata ba bipwilo bakwete kufwisha bantu mu kupwandikisha shi Efile Mukulu e n’eshimba dibukopo? (b) Bible alongyesha kinyi pabitale bitompwanga byatudi balombeene kufumankana nabyo?
7 Ungi mwanda wa kukanya, bakata ba bipwilo nyi abafwisha bantu mu kunangushena shi Efile Mukulu e n’eshimba dibukopo. Mushindo kinyi? Apakitshika masaku, abambaa shi nyi mu kukumina kw’Efile Mukulu. Pabamba byabya, baaba balambukishi bakwete kutopeka Efile Mukulu bwa yaaya myanda yooso ibubi ikwete kukitshika. Wawa mmwanda w’eyendo pabitale Efile Mukulu su? Kadi Bible alongyesha namu kinyi? Jaake 1:13 amba shi: “Su muntu batompibwa takumanga kwakula shi: ‘Nyi Efile Mukulu bantompo.’ Mwanda Efile Mukulu teuku kutompibwa na bubi n’e nabene namu tatompaa muntu nya.” Byabya Efile Mukulu tamulombeene su naminyi kwikala nsulo ya bubi bokwete kumona pa nsenga nya. (Badika Yoobo 34:10-12.) Tatupele nya, Efile Mukulu atadiilaa shi myanda ibubi ikitshikye. Kadi kutadiila bwashi mwanda ukitshikye na kwiufwisha mbintu bibidi bilekeene.
8, 9. (a) Nkileshesho kinyi kyodya kutuusha bwa kulesha shi kutadiila bubi na kwibufwisha nyi myanda ibidi ilekeene? (b) Bwakinyi tabibuwa twekala atutopeka Efile Mukulu pa’ye kutadiila bantu bwashi balonde eshinda dyabakumina?
8 Bu kileshesho, banda kupwandikisha shi nshe mwana sha kifulo e na mwana aaye bapu kukula kii mushale kwaye ku nshibo. Mwana aaye batomboka na baata kitshibilo kya kukatuka ku nshibo, nshaaye bamutadiila bwashi ende. Mwana babanga kukita myanda ibubi na bakapete malwa. Nshe mwana nyi bafwishila mwana aaye makyenga su? Nya. (Luuka 15:11-13) Bi mumune n’Efile Mukulu, baadi mutadiile bantu abaadi balonde eshinda dibubi dibabadi basangule, kadi ta nnaye mwibafwishile malwa ooso aafiki ku bubi bwabo nya. Byabya, tabibuwa kutopeka Efile Mukulu bwa makyenga akwete kupeta bantu nya.
9 Efile Mukulu auku bwakinyi mmutadiile bantu bwabadya kulonda eshinda dibubi. Bu byadi Mupangi etu sha bukome na sha binangu, tatwi balombeene kumukamika bwashi etupatulwile byanka nya. Kadi bu byadi na kifulo, mmwitupatulwile byanka. Atukyebe kwibimona mu Shapitre 11. Kadi uuka shi t’Efile Mukulu kwete kwitufwishila myanda yatukwete kufumankana nayo nya. Aku namu, aye kwete kwitupa lukulupilo lwa kwiyipudisha.—Yeeshaya 33:2.
10. Bwakinyi twi balombeene kwikala na lukulupilo shi Efile Mukulu akalumbuula myanda yooso yabadi bafwishe kwi bantu bebubi?
10 Na dingi, Efile Mukulu e selele. (Yeeshaya 6:3) Nyi kwamba shi mutookye soo, te na kalema. Te na kantu su nkamune ka bubi nya. Byabya twi bakumbeene kutuula lukulupilo lwetu looso mwadi. Tatwi balombeene kwikala na lukulupilo lwi byabya mwi bantu nya, mwanda ingi nsaa abo mbakumbeene kwidimba. Misango ibungi mpa na bantu balulame be ku bufumu tabobesha kulumbuula bubi bwabadi bakite kwi bantu bebubi nya. Kadi Efile Mukulu e na bukome booso. Mmukumbeene na akyebe kukatusha myanda yooso ikwete kukyengyesha bantu yabadi bafwishe kwi bantu bebubi. Pakebikitshi, Efile Mukulu akeyipudisha bwa looso.—Badika Misambo 37:9-11.
EFILE MUKULU APUSHAA NAMINYI PABETUKITSHINA MYANDA YA KUKUTWA KULULAMA?
11. (a) Efile Mukulu apushaa naminyi pabitale kukutwa kwa kululama? (b) Pamono bantu abakyengye, Efile Mukulu apushaa naminyi?
11 Kumpala kwa byabya, Efile Mukulu amonaa myanda ikwete kukitshika mu nsenga na mu muwa obe naminyi? Olo, Bible alongyesha shi Efile Mukulu “mmufule bululame.” (Misambo 37:28) Byabya etatshishaa ngofu bwa myanda yooso ibuwa na ibubi. Mushikwe myanda yooso ya kukutwa kululama. Bible amba shi Efile Mukulu ‘baadi mwinyongole’ pabaadi bubi buule mu nsenga mu mafuku a kala. (Kibangilo 6:5, 6) Efile Mukulu ta mmwalulukye nya. (Malakii 3:6) Mpa na lelo kii mushikwe kumona myanda ikwete kukyengyesha bantu mu nsenga ishima. Na Efile Mukulu mmushikwe kumona bantu abakyengye. Bible amba shi: “Efile Mukulu kwete kwitatshisha bwenu.”—Badika 1 Mpyeele 5:7, NWT.
12, 13. (a) Bwakinyi twi na ngikashi ibuwa bu kifulo, na kino kifulo akikutumaa mu kumona myanda i pa nsenga naminyi? (b) Bwakinyi we na kya kukumina shi Efile Mukulu akyebe kupudisha myanda i mu nsenga?
12 Nkinyi akilesha shi Efile Mukulu mushikwe kumona bantu abakyengye? Tala myanda ayilesha byanka: Bible alongyesha shi muntu baadi mupangibwe mu kifwatulo ky’Efile Mukulu. (Kibangilo 1:26) Byabya twi na ngikashi ibuwa mwanda Efile Mukulu e nayo. Twate kileshesho, opushaa bibubi su bomono muntu shi mukite mwanda kwete kukyenga? Su okwete kupusha bibubi bwa ino myanda ya kukutwa kululama, uuka shi Efile Mukulu namu kwete kupusha bibubi nkukila.
13 Kingi kintu kikile buwa ki nakyo bantu nyi nkifulo kyabadi nakyo. Kyakya kifulo akilesha kifulo ky’Efile Mukulu. Bible alesha shi “Efile Mukulu nyi nkifulo.” (1 Yowano 4:8) Twi na kifulo mwanda Efile Mukulu e na kifulo. Kifulo kyodi nakyo akikutumaa mu kupudisha makyenga na myanda ya kukutwa kululama yokwete kumona mu nsenga su? Su we na mushindo wa kwiyipudisha, we kwiyipudisha su? Kushi mpaka! Byabya we na kya kukumina shi Efile Mukulu akyebe kupudisha makyenga na myanda ya kukutwa kululama. Milayilo i mwisaki dya kananka na dya katano dya uno mukanda ta mmyeele sunga bilotwa bya bisumanga nya. Milayilo y’Efile Mukulu tayakukutwa kukumbana nya! Kadi bwashi wekale mutuule lukumino mu ino milayilo, abitungu oukye kalolo Efile Mukulu mwitupe ino milayilo.
EFILE MUKULU AKYEBE SHI OMUUKYE
14. Eshina dy’Efile Mukulu nnanyi, na bwakinyi abitungu wekale weditemuna?
14 Su okyebe kwilubula kwi muntu, nkinyi kyodya kukita? We kumulungula eshina dyobe su? Efile Mukulu e na dyay’eshina su? Bipwilo bibungi abyamba shi eshina dyaye nyi “Efile Mukulu” sunga shi nyi “Mwanana,” kadi ano ooso ta mashina nya. Nyi myasu, nka bu bi “nfumu” na “mukunkushi.” Bible alongyesha shi Efile Mukulu e na myasu ibungi. “Efile Mukulu” sunga shi “Mwanana” ngingi ya ku yaaya myasu. Kadi, Bible alongyesha dingi shi Efile Mukulu e na eshina dya bu: Yehowa. Mu Misambo 83:19 (NWT) atubadika shi: “Eshina dyoobe mbu Yehowa, obe bupenka, Sha-kwiyilu kula, pa nsenga ishima.” Su mu Bible oobe ta mwi dyady’eshina, we kutala mu Apandise, mwisaki dya 195-197 bwa kumona bwakinyi tadi mwanka. Uka shi mu ma maniskri a kala a Bible dino eshina dy’Efile Mukulu adimweka misango binunu. Byabya Yehowa akyebe shi oukye eshina dyaye na wekale weditemuna. Twi kwamba shi, Efile Mukulu elubula koodi ku bukwashi bwa Bible.
15. Eshina Yehowa adilesha kinyi?
15 Efile Mukulu mmwate eshina adipatuula myanda ibungi. Eshina dyaye, Yehowa, adilesha shi Efile Mukulu mukumbeene kukumbasha milayilo yaaye yooso na shi mmukumbeene kukita kyooso ki mwishimba dyaye.a Eshina dy’Efile Mukulu di nkapenda bupenka bwadyo, takwi dingi dimumune nadyo nya. Nka penda aye nyi mukumbeene kwikala nadyo. Mu myanda ibungi, dino eshina Yehowa ndimukumbeene nkapenda aye nabene. Bwakinyi atwamba byabya?
16, 17. Nkinyi kyatudi balombeene kulonga pabitale Yehowa ku ino myasu yaye ya bu: (a) “Sha bukome booso”? (b) “Nfumu a looso”? (c) “Mupangi”?
16 Tubakatuka mu kumona shi Misambo 83:19 ayamba pabitale Yehowa shi: “Obe bupenka, [we] Sha-kwiyilu kula.” Na dingi nka penda Yehowa bupenka bwaye nyi abetanyinaa bu “Sha bukome booso.” Bifumbulwe 15:3 abyamba shi: “Mifubo yobe ngikata, dingi ngya kukaanya, Yehowa Efile Mukulu Sha bukome booso. Mashinda oobe ngalulame na nga binyibinyi, Nfumu a maumbo [a looso, NWT].” Mwasu “Sha bukome booso” awitulongyesha shi Yehowa nyi mukile booso bukome. Bukome bwaye bwi kunundu kwa angi makome ooso. Mwasu “Nfumu a looso” awitutentekyesha ungi mwanda aulesha shi Yehowa e pa bwaye. Aye bupenka e kwanka mu bipungo byooso. Mukanda wa Misambo 90:2 awamba shi: “Obe tobòòdi Efile Mukulu a-looso na bwa-looso.” Tomono shi uno mmwanda wa kukanya?
17 Yehowa mwilekene na booso mwanda nka penda aye nyi Mupangi. Bifumbulwe 4:11 abyamba shi: “Yehowa, Efile eetu, we mulombeene kupeta ntumbo, kineemo na bukome, mwanda obe ngi baapangile bintu byooso, bookyebele’shi biikale panka, abyo nkupangiibwa.” Bintu byooso byouku—kubanga ku bipangwa bya mu kikudi bi mwiyilu mpa na ku nyenyenyi iwule mwiyilu na bikuba abipa ku mitshi na mishipa ayitambuka mu myela ikata na mu mbù—byooso byabya bi kwanka mwanda Yehowa nyi Mupangi!
WE MULOMBEENE KWIFUBWILA PEPI NA YEHOWA SU?
18. Bwakinyi bangi bantu abamonaa shi ta mbalombeene kwifubwila pepi n’Efile Mukulu, kadi Bible alongyesha kinyi?
18 Bangi bantu pababadika myanda itale ngikashi ya kukanya ya Yehowa abemonaa bu be bisumanga kumpala kwaye na bakwete kumupusha moo. Abamono shi Efile Mukulu mmukile bukata, byabya tambalombeene kwifubwila pepi naye sunga kwikala na muulo ku meso kwaye nya. Kadi bi byabya su? Bible talongyesha byabya nya. Amba pabitale Yehowa shi: “Te kula na muntu oso a kwatudi.” (Bikitshino 17:27, Kilombeno kipya 2009) Na dingi Bible amba shi: “Efubwileyi kwi Efile Mukulu, byabya aye naamu efubwila peepi neenu.”—Jaake 4:8.
19. (a) Mushindo kinyi watudi balombeene kubanga kwifubwila pepi n’Efile Mukulu, na atupete kinyi? (b) Nyikashi kinyi y’Efile Mukulu ayikusankisha ngofu?
19 Mushindo kinyi odya kwifubwila pepi n’Efile Mukulu? Kya kumpala, tungunuka na kulonga myanda itale Efile Mukulu bu byokwete kukita binobino. Yesu bakwile shi: “Muuwa wa looso naamu ngi’shi bantu bakuwukye, obe buupenka Efile a binyibinyi, na yaawa abootumine, Yesu Kidishitu.” (Yowano 17:3) Olo, Bible alongyesha shi kulonga myanda pabitale Yehowa na Yesu akukunkusha bantu ku “muuwa wa looso”! Anka bu byatudi bapwe kwibimona, “Efile Mukulu nyi nkifulo.” (1 Yowano 4:16) Yehowa e na ingi nyikashi ikata na i buwa ngofu. Bu kileshesho, mu Bible abamba shi: nyi ‘Efile Mukulu sha lusa na kalolo shaakwataa nsungu bukidi, muule na kifulo na binyibinyi.’ (Efilu 34:6) Aye “e buwa na afwidishenaa lusa.” (Misambo 86:5, NWT) Efile Mukulu e na lwishinko. (2 Mpyeele 3:9) Aye mmululame. (Bifumbulwe 15:4) Mu kubadika koobe kwa Bible, okyebe kusangana shi Yehowa muleshe shi e na ino nyikashi yabadi baleshe na ingi nyikashi ibungi.
20-22. (a) Kukutwa kwa kumona Efile Mukulu nkulombeene kwitukutshisha kwifubwila pepi naaye su? Patuula. (b) Bangi bantu abamweka bu abakimbi buwa boobe mbalombeene nkutakula mu kukita kinyi, kadi abitungu shi okite kinyi?
20 Eyendo, twe mukumbeene kumona Efile Mukulu mwanda nyi nkikudi. (Yowano 1:18; 4:24; 1 Timotee 1:17) Su olonga myanda imutale ku bukwashi bwa Bible, okyebe kumumona bu muntu a binyibinyi. Nka bu bibambile mufundji a misambo, we mukumbeene “kubandjila bii buwa bwa Mwanaana [Yehowa].” (Misambo 27:4; Beena-Looma 1:20) Potungunuka na kulonga myanda itale Yehowa, okyebe kumumona bu muntu a binyibinyi na okyebe kumufula ngofu na kwifubwila pepi naaye.
21 Okyebe kwenda na kushinguula bwakinyi Bible etulongyesha bwashi tumone Yehowa bu Nshetu. (Mateo 6:9) Muwa watudi nawo aufiki kwadi, akumina shi twikale na nshalelo ebuwa—anka bilombeene kukita nshe baana a kifulo kwi baana baaye. (Misambo 36:9) Bible etulongyesha dingi shi bantu mbalombeene kwikala bakuuku ba Yehowa. (Jaake 2:23) Banda kwela binangu—we mulombeene kwikala kuuku a Mupangi a eyilu na nsenga!
22 Uuka shi su botungunuka na kulonga Bible, okyebe kumona bangi bantu abamweka bu abakimbi buwa boobe abakitshi mwabo mooso bwashi olekye kulonga Bible. Mbalombeene kutshina shi tala oshintuula kipwilo. Kadi tokumanga kutadiila bwashi bakukutshishe kwikala na kuuku mukile bakuuku booso.
23, 24. (a) Bwakinyi bibuwa otungunukye na kwela nkonko pabitale byokwete kulonga? (b) Atukyebe kulonga kinyi mu shapitre alondo?
23 Binyibinyi, kwi bintu byoshi mukumbeene kupusha mususa umune. Abitungu wekale na kwiyisha bwa kukimba bukwashi, topushanga buufu. Yesu bakwile shi bibuwa kwikala mwiyishe, bu baana bakinga. (Mateo 18:2-4) Bu byatuuku, baana bakinga abelaa nkonko ibungi. Efile Mukulu akumina shi opete myalulo. Bible alesha myanda ibuwa ya bantu babaadi bepaane mu kulonga myanda itale Efile Mukulu. Babaadi abakimbuula kalolo mu Bifundwe bwa kushinguula shi myanda ibabadi abalongo ibaadi ya binyibinyi.—Badika Bikitshino 17:11.
24 Mushindo wi buwa wa kuuka myanda itale Yehowa, nyi nkulonga Bible. Bible mmukanda wilekeene na ingi mikanda yooso. Mu myanda kinyi? Atukyebe kwibilonga mu shapitre alondo.
a Ingi myanda pabitale akipatuula “eshina dy’Efile Mukulu na mushindo wa kwiditemuna.” i mu Apandise, mwisaki dya 195-197.