Mikanda yatudi bafubishe mu Programe a bisangilo bia Buina Kidishitu na mudimo wetu
LUBINGO LUA 2-8/5
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 1 SAMWELE 27-29
“Mayele a ngoshi ya Davide”
it-1-F 71 ¶2
Akishe
Misusa ibidi pabadi Davide asuku Saule, badi mufuamine mu nsenga ya Mfumu Akishe. Musango wa kumpala, nsaa ibabadi bapuandikishe’shi muishikuanyi nabo, Davide bedimbile mombe na, Akishe namu nkumumona bu kitesha kishakumukita kintu. (1Sam 21:10-15; Mis 34:Mayi a mbangilo; 56:Mayi a mbangilo) Musango wa kabidi, pabayile Davide, badi na bena ngoshi 600 na bifuko biabo na Akishe namu nkuibatula buabadia kushala mu Sikelage. Munda mua kipua na mieshi inanka mubaabadi kuakua, Akishe badi apuandikisha’shi Davide na bantu baye, bakuete kuenda mu kulua mu bibundi bia Yudeya, aku namu Davide badi anyengie bintu bia bena Geshure, bena Girizi, na bena Amaleke. (1Sam 27:1-12) Mayele abakuatshikile mu mushindo ubadi Akishe, mutule Davide bu mulami aye nsaa ibadi bena Filistine, abelumbula bua kuenda mu kulua na Mfumu Saule, anka penda mu nsaa ya nfudilo, na mu kushishimikila kua bangi ba mfumu ba bena Filistina, nyi pababadi balushe Davide na bantu baye ku Sikelage. (1Sam 28:2; 29:1-11) Nsaa ibafikile Davide bu mfumu, na ibayile mu kulua na Gate, abimueneka’shi Akishe tababaadi bamuipee. Badi na muwa mpa na ku mbangilo kua bufumu bua Salomone.—1Bf 2:39-41; tala GATH.
Ba nsongwalume—nwi kukita kinyi bwa’shi bangi benukulupile?
8 Tala lungi lukalakashi lubadi lupete Davide. Kunyima kwaye kwedibwa mwimu bu mfumu, Davide badi mutengyele bipwa bi bungi kumpala kwa’shi abangye kukunkusha bu Mfumu mu Yuda. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Munda mwa aa oso mafuku, nkinyi kibadi kikwashe Davide bwa kutengyela na lwishinko? Pamutwe pa kubofula kwishimba, Davide badi mutule binangu byaye ku kibadi mulombene kukita. Bu kileshesho, pabadi musukile mwiumbo dya bena Filistine, Davide badi mufubishe yaya nsaa bwa kulwa na beshikwanyi ba bena Isaleele. Pa kukita bino, badi mukalwile mikalo ya nsenga ya bena Yuda.—1 Sam. 27:1-12.
it-2-F 255 ¶6
Madimi
Su Bible akandika madimi, bino t’abilesha’shi abitungu tulungule bantu mianda ya binyibinyi yabashina matalua a kuuka nya. Yesu batushile dino elango’shi: “Tanupanga mbwa bintu bya kishila, tanwelelanga ngulube mabwe eenu a muulo tala yeashina, akupu yenwalulukila na kwinutombokyela.” (Mat 7:6) Nyi muanda kinyi mu ingi misusa, Yesu baadi apele kulungula bantu mianda yoso sunga kualula ku ingi nkonko nsaa yabibadi bilombene kutusha masaku. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Yo 7:3-10) Nyi mushindo umune watudi balombene kuata bibakitshine Abrahame, Izake, Rahabe, na Elisha, babapelele kulungula bantu bashibaadi abalanguila Yehowa bia binyibinyi sunga kupela kuibalungula mianda yoso.—Kib 12:10-19; shap 20; 26:1-10; Yos 2:1-6; Shak 2:25; 2Bf 6:11-23.
Mabue a muulo a mu kikudi
w10-F 1/10 20 ¶5-6
Bafue be kukuasha abatala su?
Banda kunangushena. Bible amba’shi apafu muntu “aluka ku nsenga,” na’shi “biapuandikishanga kukita namu abifudila’anka diadia efuku.” (Mis 146:4) Saule na Samuele babadi abauku’shi, Efile Mukulu mmupele kuenda mu kubuka. Buakinyi? Muanda Saule badi muntu a kumpala kukimba kukatusha mianda ya bikudi bibi muiwumbo!—Bena-Levi 19:31.
Banda kuela binangu. Su Samuele muntu sha lulamato badi mutungunukie na kuikala na muwa bu kikudi, badia kukumina kuipa muiya w’Efile Mukulu pa kuipushena na mpaki a manga buabadia kuisamba na Saule? Yehowa bapelele kuisamba na Saule. Mpaki a manga badi mulombene kukitshisha Efile Mukulu Sha bukome boso pa bukopo buashi esambe na Saule ku bukuashi bua Samuele badi mupue kufua su? Nya. Abimueka patooka’shi, uno “Samuele” tabadi uno mutemuki a Efile Mukulu sha lulamato mu ungi mushindo nya. Kibadi kikudi kibi—demo badi mukite bia’shi amuenekie bu Samuele badi mupue kufua.
LUBINGO LUA 9-15/5
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 1 SAMWELE 30-31
“Nyinga ku bukuashi bua Yehowa Efile Mukulu obe”
w06-F 1/8 28 ¶12
Tshinayi Yehowa—Na anuikala na muloo!
12 Kutshina kua Yehowa takubadi penda kutakule Davide bua kupela kukita bubi nya. Kubamupele bukome bua kukita mianda na binangu, n’eshimba dimune pabadi mu nkalakashi. Munda mua kipua na mieshi inanka, Davide na bantu baye abakashalele ku Sikelage mu nsenga ya bena Filistine pababadi abasuku Saule. (1 Samwele 27:5-7) Dingi efuku pabadi Davide na bantu baye tabepanka, ba ntomboshi ba bena Amaleke, abashiikile kibundi kaalo, benda na bakashi na bana mpana nyema yabo. Davide na bantu baye p’ababalukiile bamona kibadi kikitshikie, abadidile. Musango umune, kinyongua kibashintulukile kiafika mushikua, na bantu ba Davide abadi abakula’shi abitungu bamuase mabue. Sunga mbibadi mukalakashue, Davide tabadi mushimishe lukulupilo nya. (Nkindji 24:10) Pa muanda wa’shi badi atshinyi Yehowa, badi mukimbe bukuashi Kuadi na aye “benyingiishe dimo kwishimba na bukuwashi bwa Yehowa.” Ku bukuashi bu’Efile Mukulu, Davide na bantu baye, babalondele bena Amaleke bebanyenga bintu bioso.—1 Samwele 30:1-20.
w12-F 15/4 30 ¶14
Yehowa etukaluilaa bua kuitupaasha
14 Davide badi mufumankane na nkalakashi i bungi mu nshalelo aye. (1 Sam. 30:3-6) Mayi abafundile ku bukuashi bua kikudi kiselele, aalesha’shi badi mushinkamishe’shi, Yehowa badi auku bi’epusha. (Badika Misambo 34:19; 56:8.) Efile Mukulu auku’nyi bi’atuipusha. Nsaa yatudi na “mashimba asaasukye” sunga “batshobolokye,” efubuila pepi netu. Kuuka bino nkulombene kuitunyingisha, anka biabibadi binyingishe Davide aye nkuyimba’shi: “Nee na muloo ukata bwa kalolo koobe, mwanda we mumone makienga ande oshinguula bi mpombo yande.” (Mis. 31:8) Anka Yehowa temenaa penda pa kumona makienga etu nya. Etukuatshishenaa pa kuitusamba na kuitunyingisha. Mushindo umune w’ebikita nku bukuashi bua bisangilo bia bena Kidishitu.
Mabue a muulo a mu kikudi
w05-F 15/3 24 ¶8
Mianda ikata ya mu mukanda wa 1 Samwele
30:23, 24. Kino kitshibilo kimene mu mukanda wa Mbadiko 31:27, akilesha’shi Yehowa ataa na muulo baba abakuatshishena midimo ya kakongie. Biabia, mufubo oso w’atufubu, ‘twiufube n’eshimba dyoso bu’twe abafubila Yehowa kushii bu abafubila bantu.’—Bena-Kolose 3:23.
LUBINGO LUA 16-22/5
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 SAMWELE 1-3
“Nkinyi kiatulongiela ku “loono lua buta?”
w00-F 15/6 13 ¶9
Nemekayi bano abenukunkusha
9 Mianda i bukopo ibadi ifumankane nayo Davide ibadi imubofushe su? Davide bedidile kui Yehowa’shi: “Benyi . . . abakimbi bia kunshimisha.” (Misambo 54:3) Davide badi mulungule Yehowa bioso bibadi muishimba diaye, bambile’shi: “Efile Mukulu mpâshe kui balwishi bande, ndamwine kwi beeshikwanyi- naami. Mpaashe kwi bankitshish’a bubi, ompaashe kwi bantàpanyi. Mwanda mbaaba bambelamine, baa-sha- kifita abambutshikila, aku ntshii mukite kintu sunga mmulwisho, Yehowa! ntshii mupiile, aku mbaaba abafiki lubilo mu kuntuuka ngoshi. Imana bwimane! efubwile kwandji, bwa’shi omone!” (Misambo 59:1-4) Todi mupushe bino su?—kuamba’shi tue mukitshine muntu e na matalua kintu ki bubi, kadi atungunuka na kuikasha nshalelo obe bukopo? Davide tabadi mukutue kunemeka Saule. Pabafuile Saule, pamutue pa kusanka, Davide badi mufunde loono lua maalo aluamba’shi: “Saule na Yonatane, abádi betomêne kifulo bikata. Abádi pamune, abo bakí na mûwa, . . . Abádi lubilo kukila konyi ka mumba, na mashimba e bukopo kukila nyema a ntambwe. Anue bâna bakashi ba mu Isalêle, dilai Saule.” (2 Samwele 1:23, 24, EEM) Kino nyi nkileshesho ki buwa kia kulesha muedibue muimu a Yehowa kanemo kakata, sunga bibadi Saule mukitshine Davide bi bubi!
w12-F 15/4 10 ¶8
Kupaana muntu—nyi nkitunduilo kia mafuku a ku nfudiilo!
8 Mu Bible mui bileshesho bia bantu be bungi basha lulamato. Tutaluleyi bibidi bia ku bianka, na tumone kiatudia kulongiela kuanka. Atubanga na kileshesho kia muntu badi muleshe Davide lulamato. Yonatane, muana mbedi a Mfumu Saule, badi mulombashe mianda yoso bua kupiana nshaye bu mfumu mu Isalele—anka Yehowa tabadi mumusangule bu mfumu nya. Kadi badi musangule Davide buadia nkekala bu mfumu mu Isalele. Yonatane badi mukumine kitshibilo kia Yehowa. Tabadi mukuatshile Davide mukao sunga kuipikena naye. Anka, Yonatane “beelamatshisheene na Davide” aye nkumulaa’shi ekala nka na lulamato kuadi. Badi mpa na mupe Davide bilamba biaye, lupete lua ngoshi, buta, na mukaba, nkuamba’shi badi mumupe kinemo kia bu mfumu. (1 Sam. 18:1-4) Yonatane badi mukite kioso akitungu bua ‘kunyingisha Davide,’ batudile mpa na muwa waye mu masaku, bua kuakuila Davide kui Saule. Na lulamato loso Yonatane balunguile Davide’shi: “Nnoobe akamunana mu Isaleele, ami nakakulondela.” (1 Sam. 20:30-34; 23:16, 17) Nyi buakinyi kunyima kua lufu lua Yonatane, Davide badi muleshe kinyongua na kifulo kibadi nakio buaye mu musambo wa malo ubadi mufunde.—2 Sam. 1:17, 26.
Mabue a muulo a mu kikudi
it-1 928 ¶3
Mukuetu
Kishima “mukuetu” abekifubishaa bua kuakuila bantu abafubu mu buwumune, bua muanda umune na be na bipatshila bimune. Bu kileshesho, Mfumu Hirame a mu Tire badi muitamine Mfumu Salomone bu mukuabo, kushi penda pa muanda wa’shi boso abadi ba mfumu nya. Anka pangi, mbua muanda umune wa mabaya na bingi bintu bia kuibaka nabio ntempelo. (1Bf 9:13; 5:1-12) “Nyi mulòo kinyi na mmwabi kinyi, wa kushaala pamune buu beena- kifuko!” Pabafundile Davide, tabadi akiebe kuamba’shi kipuano ki pankatshi pa bena kifuko nyi akibekashaa nka na butaale na buwumune munkatshi muabo nya. (Mis 133:1) Davide badi muitamine Yonatane bu mukuabo, muanda wa kifulo na mianda i mumune ibabadi nayo. Ta muanda wa’shi abadi bena kifuko kimune. (2Sam 1:26) Ba kuku be na ngikashi imune, na binangu bimune, sunga biekala bubi, abeyitamishenaa nka bu bakuabo.—Nki 18:9.
LUBINGO LUA 23-29/5
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 SAMWELE 4-6
“Ikala nka na moo wa kupela kuinyongosha Yehowa”
w05-F 15/5 17 ¶8
Mianda ikata ya mu mukanda wa 2 Samwele
6:1-7. Sunga bibadi Davide na binangu bi buwa, kutuadisha mushete mu etempu kubadi kuikutuene na muiya w’Efile Mukulu. Nyi buakinyi takubadi kutuushe bipeta bi buwa. (Efilu 25:13, 14; Mbadiko 4:15, 19; 7:7-9) Kikitshino kia Uza kia kukuma mushete, akishinkamisha’shi sunga tuekala na binangu bi buwa, bino t’abishintuula akitutekie Efile Mukulu’shi tukite.
w05-F 1/2 27 ¶20
Yehowa akitaa nka mianda i buwa
20 Tulamine’shi Uza badi auku muiya kalolo. Mushete ubadi aulesha kuikala kua Yehowa. Muiya ubadi aulesha patoka’shi, muntu shi na matalua ta mulombene kukuma mushete nya. Na kulesha’shi, yawa oso eutupilua, abamutshibila kibawe kia lufu. (Mbadiko 4:18-20; 7:89) Biabia, kusemusha mushete wa kishila na kuenda nao ku ingi mbalo, takubadi bu mudimo wa kuata na muulo upela nya. Eyendo’shi Uza badi muina Levi (sunga tabadi tshite-muakuidi), badi mulombene kuiubidishena na Muiya. Aku namu, bipua kumpala mushete abadi beulame mu nshibo ya nshaye. (1 Samwele 6:20–7:1) Ubadi ushaale kuanka munda mua bipua pepi na 70, mpa na pabatshile Davide kitshibilo kia kuiutentuula. Biabia abimueka’shi kubanga ku bukinga buaye, Uza badi auku miiya pabitale Mushete.
w05-F 1/2 27 ¶21
Yehowa akitaa nka mianda i buwa
21 Anka biatuibimonanga kumpala, Yehowa ena mushindo wa kuuka bi muishimba dia muntu. Bu bi Eyi diaye aditamina kikitshino kia Uza bu ‘kukutwa kua kanemo,’ Yehowa badi mumone binangu kampanda bi bubi, biabashi batemune mu uno muisambo. Uza badi pangi muntu sha kuitatula pa kukimba kukita mianda yashi na matalua su? (Nkindji 11:2) Kukunkusha kutuala kua Mushete munkatshi mua bantu ubadi ushale mu nshibo muabo kubadi kumupe binangu bia kuisadika su? (Nkindji 8:13) Uza badi mukutue lukumino pa kunangushena’shi mboko ya Yehowa ngipi biayishi ilombene kuimika mushete waye wa kishila bua’shi tauponanga ao aulesha kuikala Kuaye su? Sunga biekala naminyi, atushinkamisha’shi Yehowa bakitshine nka ki buwa. Bamuene kintu kampanda muishimba dia Uza kibadi kimutakule buadia kumunyoka musango umune.—Nkindji 21:2.
Mabue a muulo a mu kikudi
w96-F 1/4 29 ¶1
Tusumbuileyi Yehowa bushito buetu nsaa yoso
Bu bibadi Davide mfumu badi na biaye bilubilo. Mianda ibakitshine ayilesha’shi sunga muntu e mu kipuano ki buwa na Yehowa, ingi nsaa padi kumpala kua bitompuanga, mulombene kukutua kukita mianda i buwa. Kia kumpala Davide badi mufiite munda. Akupu abanga kupusha moo. (2 Samwele 6:8, 9) Lukulupilo luaye na kipuano kiaye na Yehowa bibadi mu kitompuanga kikata. Nsaa ibadi mukutue kulonda miiya ya Yehowa, abimueneka’shi, Davide bakutshilue kusumbula bushito buaye kui Yehowa. Ingi nsaa bino t’abitukitshikila namu su? Tatuatopekiele namu Yehowa bua mianda ayitukitshikila aku namu natue banamuinyi balengule kulonda miya yaye?—Nkindji 19:3.
LUBINGO LUA 30/5–5/6
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 SAMWELE 7-8
“Yehowa akitshi kilombeno na Davide”
w10-F 1/4 20 ¶3
“Bufumu boobe abukekala nka kuanka bua losoo”
Lukalo lubadi nalo Davide lubakumine Yehowa kuishimba. Bua kulesha’shi musankile lulamato lua Davide na mu kuipushena na butemuki, Efile Mukulu bakitshine kilombeno na Davide amulungla’shi, mu kifuko kiaye amutuku muntu akamunana bua loso. Natane balunguile Davide mulayilo wa Yehowa awamba’shi: ‘Kifuko kyobe na bufumu bwobe abikala bua losoo, lupuna loobe lunyingye bwa loso.’ (Verse 16) Nnanyi mpianyi a loso a kino kilombeno—Ngiawa akamunana bua losoo su?—Misambo 89:20, 29, 34-36.
w10-F 1/4 20 ¶4
“Bufumu boobe abukekala nka kuanka bua losoo”
Yesu a ku Nasalete badi muana a Davide. Nsaa ibadi muikeyilu akula pabitale kutandikua kua Yesu, bambile’shi: ‘Yehowa Efile Mukulu amupa lupuna lua Davide nshaye kulu, abikala looso mu kifuko kya Yakobo, na bufumu bwaye t’abwikala na mpwilo.’ (Luka 1:32, 33) Kilombeno kia Yehowa na Davide kibadi kilombene mui Yesu Kidishitu. Biabia bukunkushi bua Yesu, t’abutukila ku kitshibilo kia muntu nya, nyi nkumulayilo w’Efile Mukulu aumupa matalua a kumunana bua loso. Tutentekiesheyi’shi, milayilo y’Efile Mukulu, t’ayikutuaa kulombana.—Yesh 55:10, 11.
Ikala na lukumiino lunyingye mu Bufumu
14 Tubande kutala kibaadi Yehowa mulee Nfumu Daavide a mu Isalele a kala ku bukwashi bwa kilombeno kya Daavide. (Badika 2 Samwele 7:12, 16.) Yehowa mmukite kino kilombeno na Daavide munda mwa mafuku a kumunana kwa Daavide mu Isalele, aye nkumulaa shi Mesiya baadi na kya kwikala kekulu kaaye. (Luk. 1:30-33) Byabya, Yehowa baadi mupwe kulesha mulongo aukatuku kekulu na kulesha dingi shi kekulu ka Daavide kabaadi na kyakwikala na “matalwa aakatukila mu miiya” bwa nkwasa a Bufumu bwa Mesiya. (Ez. 21:25-27, NWT) Ku bukwashi bwa Yesu, Bufumu bwa Daavide “abukashidikibwa pepoo bwa looso.” Byabya, lutandwa lwa Daavide “alwikala kwanka bwa looso; lupuna-nsulu lwaye alwikala bu bikale nguba kumpala kwende.” (Mis. 89:34-37) Kushi mpaka, Bufumu bwa Mesiya tabukalwishibwa nya, na myanda yabukyebe nkakita ayikyebe kuyisha bwa losoo!
Mabue a muulo a mu kikudi
it-1-F 623 ¶2
Mafuku a ku nfudiilo
Butemuki bua Balaame. Bibadi kumpala kua’shi Isalele atuele mu Nsenga ya Mulayilo pabaadi mutemuki Balaame mulungule Balake Mfumu a mu Moabe’shi: ‘Fika, nakyebe kukwiukisha byabakakitshina mwilo oobe kwi bena Isaleele mu mafuku a ku nfudiilo. . . . Dia ku Yakobo akukamina lwenyenyi, dya ku Isaleele akuiboo mukombo wa bufumu. Aukamunu bena Moabe dingi awipaa bana boso baasha etombo.’ (Mb 24:14-17) Mu kulombana kua kumpala kua buno butemuki, “lwenyenyi” lubadi Mfumu Davide, badi mutshokole bena Moabe. (2Sam 8:2) Biabia, mu kulombana kua buno butemuki bukata, “mafuku a ku nfudiilo” ababangile, nsaa ibafikile Davide bu mfumu. Bu bibadi Davide bu muesheshe wa Yesu padi bu Mesiya Mfumu, buno butemuki abukalombena Yesu, nsaa y’akatshokola beshikuanyi baye.—Yesh 9:7; Mis 2:8, 9.
LUBINGO LUA 6-12/6
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 SAMWELE 9-10
“Davide badi muleshe kifulo ki na lulamato”
w06-F 15/6 14 ¶6
Olo, we mulombene kupeta muloo
Davide bafundile’shi: “Yawa atentekyeshâ balanda, ee na mulô.” Batungunukile’shi: “Apakamufikila malwa, Yehowa akamupâsha, Yehowa akamulama na kulamwina mûwa wê. Akamwikasha na mulô pa nsenga.” (Misambo 41:2, 3 EEM) Mushindo ubadi Davide mupasukile na kifulo kioso Mefiboshete badi na kilema, muana a Yonatane kuku a p’eshimba a Davide, nyi nkileshesho kikata pabitale kuikala na mueneno e buwa bua bantu bafudile.—2 Samwele 9:1-13.
w05-F 15/5 17 ¶12
Mianda ikata ya mu mukanda wa 2 Samwele
9:1, 6, 7. Davide badi mulombashe mulayilo waye. Mpa na atue namu abitungu tuitatshishe bua kulombasha mayi etu.
w02-F 15/2 14 ¶10
Abadi banyingiile mulobo mu mbidi yabo
10 Bipua bipela kunyima, Mfumu Davide pa muanda wa kifulo kikata kibadi nakio bua Yonatane, badi mukitshine Mefiboshete mianda na kalolo koso. Davide bamupele nsenga yoso ya Saule aye nkutula Ziba mufubi a Saule buadia kuiyilama. Davide balunguile Mefiboshete’shi: ‘Obe nabene, wekala odi ku mesa ande.’ (2 Samwele 9:6-10) Kushi mpaka, kalolo ka Davide kabadi kanyingishe Mefiboshete na kupelesha kinyongua kibadi nakio muanda wa kilema kiaye. Nyi ndilongiesha dibuwa bukile! Atue namu abitungu tuleshe kalolo, kui baba boso bakuete kunyingila mulobo mu mbidi yabo.
Mabue a muulo a mu kikudi
it-1-F 270
Miefu
Bantu be bungi ba kala ba lupese lua kutunduka, mpa na bena Isalele, miefu abadi abeyata na muulo bu kitunduilo kia kinemo kia muana mulume. Muiya w’Efile Mukulu ubadi mupe bena Isalele, ubadi awibakandika kutshiba nyene “ku mpese” pankashi pa matui na meso na kumpese kua miefu. (Lv 19:27; 21:5) Kushi mpaka, mpa muanda munkatshi mua bangi ba mpangano, bino bibadi bu kipikua mu lulanguilo luabo.
LUBINGO LUA 13-19/6
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 SAMWELE 11-12
“Totadilanga’shi luabi lukukunkushe”
We kuposoka mu miteo ya Satana!
10 Lwabi lubadi lutakule Mfumu Davide bwadya kwilwa bintu bibadi Yehowa mumupe, bu bupeta, bufumu na ngobesha ya kutshimuna beshikwayi baye. Davide badi mushingule’shi, bya buntu by’Efile Mukulu “mbikile bungi, tabii kubadikwa.” (Mis. 40:5) Anka, Davide badi mupete lwabi na aye nkulakila bintu bi bungi. Sunga bibadi Davide na bakashi be bungi, badi mulakile mukashi abene. Yawa mukashi badi Betesabee, na mulum’aye badi Uriya mwina Hitite. Davide badi mutambukye lusandji na Betesabee, na aye nkwimita. Kibakitshine Davide kibadi bubi, anka bakitshine kingi kikile bubi, batshile mpángo ya kwipayisha Uriya! (2 Sam. 11:2-15) Davide badi apwandjikisha kinyi? Badi apwandjikisha’shi Yehowa t’amumono su? Sunga bibadi Davide mufubile Yehowa munda mwa mafuku e bungi, bekele na lwabi na bino nkumufwishila makyenga e bungi. Mwanda wi buwa, badi mutonde mulwisho waye na aye nkwilanga kwishimba. Badi na muloo p’aye kukuminyibwa dingi na Yehowa!—2 Sam. 12:7-13.
Atukuminaa kukookyela Yehowa—Bwakinyi na mushindo kinyi?
15 Yehowa badi mutule Daavide kushi penda bu mukunkushi a kifuko kyaaye, kadi bu mukunkushi a mwilo ushima wa Isaleele. Bu bibaadi Nfumu, Daavide badi na matalwa ebungi. Ingi nsaa badi mufube bibubi na matalwa abadi nao aye nkukita bilubilo bikata. (2 Sam. 11:14, 15) Anka badi mukookyele kwi Yehowa pa kukumiina dinyoka. Balungwile Yehowa byoso bi mwishimba dyaaye mu luteko. Na aye nkukita mwaye mooso bwa kukookyela elango dya Yehowa. (Mis. 51:3-6) Badi na kwiyisha dingi pa kukumiina elango dibuwa kushii penda dya bana balume kadi mpa na dya bana bakashi. (1 Sam. 19:11, 12; 25:32, 33) Daavide balongyeele ku bilubilo byaaye na aye nkukita mwaye mooso bwa kutuula kufubila Yehowa bu kintu kina muulo ukata mu nshalelo aaye.
Lekyela miiya y’Efile Mukulu na mayi a kulonda bilongyeshe kondo kobe k’eshimba
7 Tabitungu nka’shi atwe banabene tupete masaku a kutupilwa ku miiya y’Efile Mukulu ngi tumone mushindo wa kulonga bwa kuuka kibuwa na kibubi nya. Twi balombene kulongyela ku bilubilo bibabakitshine kwi bantu ba mu mafuku a kala. Bino bileshesho bi mu Bible. Mukanda wa Nkindji 1:5 awamba’shi: “Sha-binangu atemeshe, bwa kufimisha kuuka kwaye.” Ano malongyesha aafiki kwi Efile Mukulu na ngakile angi malongyesha oso! Bu kileshesho, banda kunangushena bibakyengyele Daavide kunyima kwa’ye kukutwa kukookyela Yehowa na kutambuka lusandji na Betesheba. (2 Samwele 12:7-14) Nsaa yobadika ino myanda, eyipushe obe nabene’shi: ‘Daavide badi mulombene kupela kukita ino myanda naminyi? Ami namu ne mulombene kukita naminyi su napeta mwanda wi mumune na uno? Su ne kumpala kwa kitompwanga kya kutambuka lusandji, ne mulombene kukita bu Daavide su ne kukita bibakitshine Yoosefe?’ (Kibangilo 39:11-15) Su tubanangushena kalolo pabitale bipeta bibubi byatudi balombene kupeta ku mulwisho, atukanyisha ‘kushikwa bubi’ mu myanda yoso.
Mabue a muulo a mu kikudi
it-1-F 600 ¶6
Davide
Biabia, Yehowa badi amono, na aye nkutusha wawa muanda wi bubi patoka. Su Yehowa badi mutadile bua’shi muanda wa Davide na Betesabe beutshibe kui ba nsushi ba bana ba bantu mu kulonda kua Muiya wa Moyise, boso babidi abadi bakite muluisho, babadia kuipayibua, eyendo’shi mpa na muana a mu lusandi ababadia kutanda, badia kufua na nyinaye. (Miy 5:18; 22:22) Biabia, Yehowa baadi mutshibe kilumbu aye nabene, na aye nkufuila Davide lusa pa muanda wa kilombeno kiaye kia Bufumu. (2Sam 7:11-16), kushi mpaka muanda Davide nabene badi afuila bantu lusa (1Sam 24:4-7; puandikisha na Shak 2:13) na muanda badi mumone’shi bantu babadi bakite muluisho babadi belangie ku mashimba. (Mis 51:1-4) Anka tababadi bakutue kunyokibua nya. Kukidila kui mutemuki Natane, Yehowa bambile’shi: “Naakakubushiisha malwa, munkatshi mwa nshibo yoobe obe nabeene.”—2Sam 12:1-12.
LUBINGO LUA 20-26/6
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 SAMWELE 13-14
“Amnone bakimbile buwa buaye’ye nabene abio kumufikisha ku masaku”
it-1-F 31
Absalome
Kuipayibua kua Amnone. Buwa bua mpala bua Tamare nkashanaye na Absalome, bubadi butakule Amnone tutu a Absalome a mua ungi mukashi buadia kumulakila. Amnone badi muidimbe maladi, aye nkukita bia’shi batume Tamare kuaye, akamuteekiele ka kudia. Kunyima bamukuatshile pa bukopo, aye nkulala naye. Akupu buwa bua mbidi bubatakuile Amnone buadia kumufula, bubashintulukile buafika mushikua wi bukopo. Aye nkutumina bantu eyi bua’shi, basumbule Tamare mu kilayi. Tamare basanuine nkandio aye a mifunda mifunda, badi alesha’shi nsonguakashi kamame a kua mfumu; na aye nkuiyela buto mu mutue, na aye nkufumankana na Absalome. Absalome batshile muanda mu masa muaye musango umune, na aye nkubanga kuelela Amnone binangu bi bubi. Alesha’shi ayikalanga mupue kuuka bi luabi lua mukuabo mulume a mua ungi mukashi. Absalome badi mutoshe mukuabo mukashi buashi tewakulanga dingi, na aye nkumuata, nkuenda naye ku nshibo kuaye buashi akashaale.—2Sam 13:1-20.
Ikala na butontshi bwa mbidi
11 Bible etupa bingi bileshesho bya bantu babadi bakutwe kukambila kitompwanga kya kutambuka lusandji. Na dingi etulesha bipeta bi bubi byatudi balombene kupeta su tubakutwa kwikala na butontshi bwa mbidi. Su we na mwanda wi mumune na wa Kim, nangushena pa mwanda wa nsongwalume mupatakane abadi baleshe mu mukanda wa Nkindji shapitre a 7. Nangushena dingi pa mwanda wa Amnone na bipeta bibubi bya mwikelo waye. (2 Samwele 13:1, 2, 10-15, 28-32) Ba nambutwile be kukwasha bana babo bwabadya kwikala na butontshi bwa mbidi na binangu p’abo nkwisambila bino bileshesho mu lulangwilo lwa mu kifuko.
it-1-F 32 ¶1
Absalome
Kunyima kua bipua bibidi, pabalombene kipungo kia kukuula mikooko buaa, kipungo kia muloo, Absalome bakitshine musangelo ku Baale Azore mu bilometere pepi 22 ku N.N.E kua Yelusaleme, badi muitamishe bana ba mfumu mpa na Davide nabene. Nshaye pabapelele kuenda, Absalome badi mumusendele bua’shi atume namu Amnone muan’aye mbedi pa mbalo yaye. (Nki 10:18) Ku musangelo, nsaa ibadi Amnone “kyakwatshika maalua,” Absalome balunguile bafubi baye buabadia kumuipa. Bangi bana abalukile ku Yelusaleme, na Absalome nkusuka nkuenda mu kufuamina kua nshaye kulu a mu Siri mu bufumu bua Geshure, ku lupese lua kutunduka kua kalunga ka Ngalileya. (2Sam 13:23-38) “Lupete” lubabadi batemukie kui mutemuki Natane, lubatuelele mu “nshibo” ya Davide na lubaadi na kia kushala muanka mpa na ku nfudilo kua muwa waye.—2Sam 12:10.
Mabue a muulo a mu kikudi
g04-F 22/12 8-9
Buwa bui na muulo
Mu kuilekena na biabia banda kuata kileshesho kia Absalome, umune a ku bana balume ba Davide. Bashintulukile afika muntu e bubi sunga mbibadi buwa bua mpala. Bible akula buaye’shi: “Takubaadi muntu mu Isaleele mushima ee buwa bwa mpala buu Absalome. Babamukanyanga byatshiile mushy’angwa na ku nsongw’a mutwe baadi shii kato.” (2 Samwele 14:25) Luabi lua Absalome lubamutakuile buadia kutombokiela nshaye, na kukimba kuata bufumu pa bukopo. Badi mpa na mulaale na makupi a nshaye pa bukopo. Pa muanda wa biabia, Efile Mukulu badi mufiitshile Absalome munda, aye nkufua lufu lua makienga.—2 Samwele 15:10-14; 16:13-22; 17:14; 18:9, 15.
We mulombene kusangela Absalome su? Eyendo’shi nya. Mu bioso, uno ta muntu a kuikala su mpepi naye. Buwa buaye bua mpala bubadi bumutakule mu kuikala na kuitatula mpa na kukutua kua lulamato, tabubadi bumupashe nya. Ku lungi lupese, mu Bible mui bileshesho bibungi bia bantu basha binangu, be buwa babashi bakule kantu su nkapela pabitale buwa buabo bua mpala. Eyendo’shi kibadi na muulo ukata nyi mbuwa buabo bua munda.
LUBINGO LUA 27/6–3/7
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 SAMWELE 15-17
“Kuitatula kubadi kutakule Absalome bua kutomboka”
it-2-F 630
Mukiendi
Mu kipikua kia bantu ba lupese lua kutunduka, abadi abatumu bantu lubilo kumpala ku’etempu dia mfumu bua kulumbula na kuwukisha bantu kufika kua mfumu mpa na kumukuasha. (1Sam 8:11) Absalome na Adoniya, abadi bambule matalua aekala nao mfumu bua kukita bia’shi bimuenekie bu’shi ta mbanyengie bufumu pa bukopo nya, abo nkutula bantu 50 abasuku lubilo kumpala kua matempu abo.—2Sam 15:1; 1Bf 1:5; tala COURREURS.
w12-F 15/7 13 ¶5
Tufubileyi Efile Mukulu a bulungantu
5 Mu Bible mui bileshesho bi bungi bia bantu abadi na bukitshishi bui bubi kui bangi. Kimune kia ku bianka nkia Absalome, muana mulume a Mfumu Davide. Absalome badi muntu e buwa bua mpala bukile. Anka bu Satana, muenda mafuku, Absalome badi mutadile luabi alutama muishimba diaye, aye nkubanga kulakila bufumu bua nshaye buashibadi na matalua a kuata. Absalome na mayele oso badi mukimbe kunyenga bufumu, badi muidimbe bu kuete kupasukila bakuabo bena Isalele, na kuamba’shi kuipata dia mfumu tabakuete kuibapasukila nya. Eyendo, anka bu Diabulu mu lupango lua Edene, Absalome badi mukimbe kuimuesha bu muntu e buwa aku namu kuete kusabula nshaye.—2 Sam. 15:1-5.
it-1-F 1101 ¶ 4
Ebrone
Kunyima kua bipua bipela, Absalome muana a Davide, balukile ku Ebrone aye nkubanga kukimba bia kunyenga bufumu bua nshaye, anka ta mobeshe nya. (2Sam 15:7-10) Su Absalome badi musangule Ebrone bu kibundi kiadia kubanga kukimba biadia kunyenga bufumu, mpa muanda kino kibundi kibadi kiende nkumo bu biakibadi epata dia Yunda kala, na nkibundi kiaye kia butandua. Kunyima, Mfumu Roboame, muikulu a Davide badi muibakuule Ebrone. (2Mya 11:5-10) Kunyima kua bena Babilone kubutula Yunda, na kualukiila kua bena Yunda mu bupika, bangi ba kuabadi babalukile mu bupika babadi bashale ku Ebrone (Kiriate-arba).—Ne 11:25.
Mabue a muulo a mu kikudi
We na bishinkamisho su?
11 Pangi atwe banabene twi bapwe kupeta misango yabadi betwinyongoshe kwi bantu pa mwanda wa’shi mbakule myanda itutale yabadi basangye na myanda ya madimi. Uno ngi mwanda ubadi ufikile Mefiboshete. Nfumu Daavide badi mupe Mefiboshete bipindji bya nsenga byoso bibadi bya nshaye kulu Saule. (2 Samwele 9:6, 7) Kunyima, bantu babafikile balungula Daavide myanda ibubi itale Mefiboshete. Daavide bakutshilwe kutaluula bwa kuuka su myanda yabamulungula ngya binyibinyi, aye nkunyenga Mefiboshete bintu byaye byoso. (2 Samwele 16:1-4) Pabadi mwisambe na Mefiboshete kunyima, Daavide basangene’shi aye nabene mmukite kilubilo. Kubanga nkapapa badi mwalwishe Mefiboshete bingi bintu byaye. (2 Samwele 19:24-29) Su Daavide batshile nsaa ya kukimba bishinkamisho pamutwe pa kwata kitshibilo bukidibukidi pa mwanda wa myanda ishii ilombane ibapushishe, Mefiboshete tabadya kukyenga bwa kuno kukutwa kwa kululama nya.