Mikanda yatudi bafubishe mu Programe a bisangilo bia Buina Kidishitu na mudimo wetu
LUBINGO LUA 4-10/7
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 SAMWELE 18-19
“Barzilayi nyi nkileshesho kia muntu baadi auku pemene mikalo yaye”
Bena kidishitu batabadi banunu—Yehowa ataa lulamato lwenu na muulo
Bantu basatu ba mu kino kipindji kya nsenga abebakwashishe bebapa nsala ya kuladila, bya kudya bilekene, na bintu bya mu nshibo bibabadi nabyo lukalo. Umune a ku bano bantu nyi Barzilaayi. (2 Samwele 17:27-29) Kunyima kwa bu ntomboshi bwa Absalome, Daavide bapetele mushindo wa kwalukila mu Yeelusaleme, na Barzilaayi namu basabukile naye mwela wa Yoordano. Daavide bamulungwile bwadya kufika ku Yeelusaleme. Nfumu bamulungwile’shi ekala amupa bya kudya, aku namu Barzilaayi “baadi mununu bibi” na tabadi dingi na lukalo lwa bya kudya bibabadi abatusha nya. (2 Samwele 19:31-33) Anka Daavide badi akumina’shi Barzilaayi ekale mu bwipi mwaye ku Yeelusaleme bwa’shi ekale amupa malango ebuwa mwanda Barzilaayi badi mupwe kumona myanda munda mwa bipwa bibungi. Badi mupete mwabi wa kushala na kufuba mwibalasa dya nfumu!
Bena kidishitu batabadi banunu—Yehowa ataa lulamato lwenu na muulo
Bu bibadi na nkatshi-nkatshi na kwipelesha Barzilaayi balesheshe’shi tadi na bipwa 80. Akupu balombeshe’shi: “Nee mulombeene’nyi kushinguula kiibuuwa na kiibubi su?” Badi akyebe kwamba kinyi? Barzilaayi badi mupete binangu bibungi mu muwa waye. Na dingi badi mutungunukye na kutusha elango dibuwa, nka bu bibakitshine bantu “bakulu,” kunyima mu mafuku a Nfumu Roboame. (1 Banfumu 12:6, 7; Misambo 92:12-14; Nkindji 16:31) Byabya myanda ibabadi bakule kwi Barzilaayi pabitale kuuka kibuwa na kibubi ibadi ayilesha mikalo ya mbidi ibadi nayo pa mwanda wa bununu. Balombeshe’shi bununu bubadi bumukutshishwe mpa na malaka a kudya na tabadi’nyi apusha kalolo nya. (Mulungudi 12:4, 5) Barzilaayi balungwile Daavide bwadya kwata Kimekame badi ki nsongwalume bwadya kwenda naye ku Yelusaleeme, pangi Kimekame badi mwana a Barzilaayi.—2 Samwele 19:35-40.
Shala na kwipeelesha poodi mu bitompwanga
Bwakinyi Barzilaayi baadi mupele lwitanyino lwa Daavide? Mbwa kupela mashito sunga bwadya kwikala na nshalelo mupeelepeele su? Nya, mpa mwanda wa’shi Barzilaayi baadi na kwipeelesha. Bu bibaadi auku’shi nshalelo aaye mmupwe kushintuluka, baadi auku pemeene bukome bwaye. (Badika Beena-Ngalatea 6:4, 5.) Nka bu Barzilaayi, n’atwe namu abitungu twikale na kwipeelesha. Pamutwe pa kwimeena pa myanda yatudi nayo lukalo sunga kwipikeena na bangi, abitungu twikale atupa Yehowa bintu byetu bya muulo. Kukita bino kwi na muulo kukila kwikala na mudimo ukaamine sunga kwenda nkumo. (Beena-Ngalatea 5:26) Su twi na kwipeelesha, atukakitshi mwetu mooso bwa kwikwatshisheena na bakwetu mu buumune bwatudya kulangwila Yehowa na kukwasha bangi bantu.—1 Beena-Kodinda 10:31.
Mabue a muulo a mu kikudi
‘Suuka lubilo mpa na ku nfudilo’
19 Su we na lukalakashi na omono’shi bantu tabakupusha, we mulombene kunyingiishibwa ku kileshesho kya Mefiboshete. (2 Sam. 4:4) Baadi na kilema, na abaadi bamubepuule kwi Nfumu Daavide. Mefiboshete t’abaadi mukite mwanda su ngumune wi bubi bwa’shi bino byoso bimukitshikile nya. Sunga mbyabya, tabaadi na binangu bi bubi; baadi asankila bibaadi mukite. Baadi na lutumbu bwa bibaadi Daavide mumukitshine. (2 Sam. 9:6-10) Nsaa ibaadi Daavide mumutopekye, Mefiboshete baadi mwate mwanda oso mubushima bwao. Tabaadi mufiite munda mwanda wa mulwisho wa Daavide. Na tabaadi mutopekye Yehowa bwa kibaadi Daavide mukite. Mefiboshete baadi akitshi mwaye moso bwa kukwatshishena nfumu abaabadi basangule kwi Yehowa. (2 Sam. 16:1-4; 19:24-30) Yehowa mufundishe kileshesho kibuwa kya Mefiboshete mu Eyi Dyaye bwa’shi kitulongyeshe.—Lom. 15:4.
LUBINGO LUA 11-17/7
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 SAMWELE 20-21
“Yehowa nyi Efile a kululama”
it-1-F 1047 ¶3
Gabaone
Munda mua bipua nkama, bantu ba mu Gabaone abaadi batungunukie na kuikala kuanka, mpa na pabaadi Mfumu Saule akimbi kuibashimisha. Biabia, bena Gabaone abaadi batengiele na luishinko loso’shi, Yehowa nabene aleshe patooka mianda ya kukutaua kululama yababaadi bebakitshine. Bebikitshine pabatuele nsala munda mua bipua bisatu mu bukunkushi bua Davide. Davide bayipuishe Yehowa na atundula’shi babaadi bapongole mase paashi. Nyi aye nkuipusha bena Gabaone kiababadi abakumina’shi bebakitshine bua kulumbuula mianda. Bena Gabaone abaluluile kalolo’shi, uno muanda “tangutale arja sunga oolo,” muanda muyile Muiya, tatuakutambula buedi bua muntu muipayishene. (Mb 35:30, 31) Abaadi abauku dingi’shi, ta be na matalua a kuipa muntu kushi mu kuipushena na abiamba miya. Bu bibaadi Davide mutungunukie na kuibela nkonko bua kuuka kiadia kuibakitshina, bena Gabaone abamutekiele’shi, ebape “bana” musambo ba Saule bua kuibepaa. Bu bibaadi Saule na boso ba mu nshibo muaye basemune ebasa dia mase, sunga biabidi’shi Saule nyi baadi muipayishene, “bana” baye abaadi mu mushindo kampanda basemune naabo diadia ebasa dia mase. (2Sam 21:1-9) Mu uno muanda, bana tababadi balombene kufua bua miluisho ya bamashabo nya (Miy 24:16) kadi muyile miya, bueshi kululama kukitshikie, bibaadi abitungu “muwa ku muwa.”—Miy 19:21.
Mabue a muulo a mu kikudi
w13-F 15/1 31 ¶14
Bakulu bena Kidishitu—‘abafubu netu pamune bua muloo wetu’
14 Bafubi ba Yehowa, bakuete kutungunuka na kukita mudimo wa bulungudi pa nsenga ishima, sunga bi Satana na bantu baye bakuete kuibafuishila nkalakashi. Bangi ba kuatudi, abafumankanaa na nkalakashi ibukopo bukile, kadi patukulupila kui Yehowa atuiyitshimuna sunga yekala bu “Golyate.” Bu bi’atulu ngoshi ish’ayipu ya bukitshishi bua uno ndumbuluilo, abitukokieshaa na kuitubofusha ku mashimba ingi nsaa. Mu uno nshalelo e bino, tui mu masaku, muanda bitompuanga bibatudia kunyingila, mbilombene kuitukila bukopo. Mu bipungo bi biabia, mukulu mulombene kuitukuasha buatudia kupetula bukome na muloo wetu, anka bu bibimone bantu bebungi. Mukuetu mukashi mbala-mashinda a bipua bikile pa 60 amba’shi: “Kui mafuku anshinadi nepusha biya, na mudimo wa bulungudi ubaadi aunkokiesha. Pabatunduile ungi mukulu’shi, ntshikina bukome bui bungi, bafikile mu kummona. Atue nkuisamba muisambo aunyingisha wimene pa kifundue kia mu Bible. Nadi mutumikile malango abampele, na ao nkunkuasha.” Amba dingi’shi: “Uno mukulu baadi mundeshe kifulo p’aye kumona kubofula kuande na nkukuasha!” Oolo, abitukumu ku mashimba pa kuuka’shi tui na bakulu abatungunuka na kuitupasukila na kifulo kioso, nka bu bibaadi Abishayi kala, be kuanka bua ‘kuitukuasha.’
LUBINGO LUA 18-24/7
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 SAMWELE 22
“Kulupila mui Yehowa bua kupeta bukuashi”
We mukumbeene ‘kwifubwila pepi n’Efile Mukulu’ su?
11 Kubadika pabitale Efile Mukulu shi ‘makome aaye ngakata ngofu’ mmwanda wibuwa. (Yeeshaya 40:26) Kadi kwi kikile paapa. Bu kileshesho, kubadika n’eyi di bukopo pabitale mushindo ubaadi mupaashe beena Isaleele bwa kukila mu Kalunga Kamonga na kulama mwilo mu kabaaka munda mwa bipwa 40. We mulombeene kumona mu binangu mema akata kwaatshibika. We mulombeene kupwandikisha dingi bu amono bantu bakumbeene kwikala 3 000 000 bakwete kutambuka mu nsenga yuume munkatshi mwa mema emane ku mpese yooso bu bimano bikata. (Efilu 14:21; 15:8) We mukumbeene kumona mushindo ubaadi Efile Mukulu ebakalwila mu kabaaka. Mema aatuuku mu lubwebwe. Bidiibwa bi nka bu ntete itooka bibamwekyele mu nsenga. (Efilu 16:31; Mbadiko 20:11) Pano Yehowa t’alesha penda shi e na bukome nya kadi atumikaa nabo bwa kukwasha bafubi baaye. Bino se abitunyingisha patuuku shi nteko yetu ayende kwi Efile Mukulu aye “kyetu kisuukilo na kifwamino, bukwashi bwa ngub’oso mu mpombo” su?—Misambo 46:1.
w10-F 1/6 26 ¶4-6
“Webalesha lulamato”
Tubandeyi kutala kalolo mayi a Davide. Kishima kia mu kina Ebelu ki’abaluula bu “bikitshino bia lulamato,” balombene dingi kuikialuula bu “bikitshino bia kalolo,” sunga bu “kifulo ki na lulamato.” Lulamato lua binyibinyi, nduimene pa kifulo. Yehowa alamata na kifulo kioso kui bano bamulamate.
Lamina dingi’shi, lulamato ndukile biabia bi’atuipushaa; abitungu tuiluleshe mu bikitshino. Davide bamuene’shi Yehowa akitaa mianda na lulamato loso. Mu bipungo bi bukopo bia nshalelo a Davide, Yehowa baadi mumukuashe, amukaluila na kumukunkusha na lulamato loso. Na lutumbu loso, Davide baadi muleshe’shi Yehowa nyi baadi “mumupaashe mu maasa a balwishi baaye booso.”—2 Samwele 22:1.
Mayi a Davide aetulongiesha kinyi? Yehowa taashintulukaa. (Shake 1:17) Yehowa ashaalaa mulamate ku miya yaye na ku milayilo yaye. Mu umune wa ku misambo yaye, Davide bafundile’shi: “Yehowa . . . tasumbusheenaa bamulamate nya.”—Misambo 37:28.
Mabue a muulo a mu kikudi
w12-F 15/11 17 ¶7
Tuikaleyi n’eyikashi dia bu bana bakinga
7 Kileshesho kia kuiyisha ki’Efile Mukulu kibaadi na bukitshishi bui bukopo kui Davide. Baadi muyimbile Yehowa’shi: “Ompa ngabo obe a kipandilo, na kuiyisha kobe nkumpe kinemo.” (2 Sam. 22:36, NWT) Davide alesha’shi su e na kinemo mu Isalele, bua kuiyisha kua Yehowa ayikaa bua kumupasukila. (Mis. 113:5-7) Mbilekene buetu su? Mu mushindo umune, ngikashi, ngobesha na mashito e oso a kuatudi nao, ta ‘tuibebipete’ kui Yehowa su? (1 Kod. 4:7) Yawa oso ekala bu muana mukinga, ekala “mukata” muanda wa’shi e na muulo ku meso a Yehowa. (Luka 9:48) Mu mushindo kinyi? Tutaleyi.
LUBINGO LUA 25-31/7
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 2 SAMWELE 23-24
“Otushaa bia buntu su?”
it-1-F 153
Arauna
Abimueka’shi Arauna baadi mutushe mbalo, ngombe, na nteete bua mulambu ku bisumanga, anka Davide baadi mumushishimikile bua’shi amuudishe. Muanda wi mu 2 Samwele 24:24 aulesha’shi, Davide baadi muule mbalo y’abapepuilaa ntete na ngombe ku bitshele 50 bia arja (110$). Anka, muyile 1 Myanda 21:25, Davide baadi muule yaya mbalo ku bitshele 600 bia oolo (pangi 77 000$). Mufundi a mukanda wa kabidi wa Samwele akula penda pabitale kuula kua mbalo yababaadi bebakile kilambuilo na bintu bia kulambula nabio mulambu, abimueka’shi, akuila nka penda muulo wa biabia bintu bioso. Anka mufundi a mukanda wa kumpala wa Myanda, akula pabitale kuibaka kua ntempelo yaya mbalo, mpa na bungi bua makuta abayile bua lualua luibako. (1Mya 22:1-6; 2Mya 3:1) Bu biabidi’shi lupango lua ntempelo lubaadi lukata, abimueka’shi bitshele 600 bia oolo, muulo wa lualua loso lupango kushi bua kaka ka mbalo kapeela kabaadi Davide muibakile kilambuilo.
w12-F 15/1 18 ¶8
Tulongiele ku ‘kileshesho kia mianda ya binyibinyi’
8 Su mulambu wa muina Isalele ubaadi wa kuitushisha bua kulesha lutumbu kui Yehowa, sunga bua mulambu wa kushiika, tabibaadi abimuelela bukopo bua kusangula nyema ebuwa. Uno mulanguidi a Yehowa baadi na muloo wa kutusha kintu kikile buwa kui Yehowa. Lelo uno, bena Kidishitu tabaki’abatushaa milambu bu bibaadi abitekie Miiya ya Moyise; anka bakuete abatusha milambu, p’abo kufubisha nsaa yabo, bukome buabo, na bintu biabo bua kufubila Yehowa. Mpoolo alesha’shi, ‘kwakula kumpala kua bantu’ lukulupilo lua bena Kidishitu na ‘kukita bibuwa na kuikuashena,’ nyi milambu ayisangasha Efile Mukulu. (Eb. 13:15, 16) Mushindo awipaana muilo wa Yehowa mu ino midimo, aulesha biaudi na lutumbu na bi’ausangela bioso bia kuete kuiwupa. Biabia, nka bu bena Isalele abitungu tutaluule bi binangu bietu na akitutakula bua kufubila Efile Mukulu.
Mabue a muulo a mu kikudi
w05-F 15/5 19 ¶6
Mianda ikata ya mu mukanda wa 2 Samwele
23:15-17. Davide baadi muleshe kanemo kakata bua muiya w’Efile Mukulu pabitale muwa na mase, yaya nsaa ibapelele kukita kintu akimueka bu akipaa wawa muiya. Abitungu tuikale na binangu bi bino pabitale miiya yoso y’Efile Mukulu.
LUBINGO LUA 1-7/8
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 1 BANFUMU 1-2
“Olongielaa ku bilubilo biobe su?”
it-2-F 870 ¶3
Salomone
Pababapushishe loono lubabaadi abayimbi ku Gione, pepi na paapa, na bantu abele misaase’shi: “Mfumu Salomone ekale na muuwa bwa looso,” Adoniya na bantu baye abapushishe moo, abo nkusuka bakalakashue. Salomone baadi muleshe’shi bufumu buaye abuikala bua butaale, muanda t’akumina kushaala ku bufumu pa kuiobuela. Su mianda tayibadia kukila mu wawa mushindo, Salomone badi pangi bia kuipayibua. Adoniya baadi musukile ku ntempelo bua kufuama, anka Salomone batumine bantu baye bua’shi bamutuadile anka. Salomone balunguile Adoniya’shi, su atungunuka na kukita bibuwa, ashaala na muwa, na aye nkumualusha ku nshibo.—1Bf 1:41-53.
it-1-F 48
Adoniya
Anka, kunyima kua lufu lua Davide, Adoniya baadi mutakule Betsabee bua’shi ende kui Salomone, akamutekiele Abishage, nsonguakashi baadi alama Davide, bua’shi ekale bu mukashi aye. Adoniya balunguile Betsabee’shi “bufumu bubádi bwande, mpâ na bena Isalêle bôso abakiebanga’shi nyikale nfumu’âbo.” Bino abimueka’shi Adoniya baadi amono bu bamuluishishe, sunga bibaadi auku’shi mboko y’Efile Mukulu nyi ibaadi ikitshishe bino bioso. (1Bf 2:13-21) Bu bibaadi mukutue bufumu, baadi mutekie bua’shi apete sunga yawa nsonguakashi, anka abimueka’shi kibaadi kikambe kumutakula, ndukalo luaye lua kuikala bu mfumu. Muanda muyile kipikua kia bantu ba kala ba Kutunduka, bakashi ba mfumu na makupi aye abaadi abebapiana nka kui yawa apiana bu mfumu. (Tala 2Sam 3:7; 16:21.) Biabia, Salomone pabapushishe mayi a nyinaye abaadi Adoniya mumutume nao, batumine eyi bua’shi bayipee Adoniya, eyi diabaadi batumikile kushi kunyengakana kui Benaya.—1Bf 2:22-25.
Mabue a muulo a mu kikudi
w05-F 1/7 30 ¶1
Mianda ikata ya mu mukanda wa 1 Banfumu
2:37, 41-46. Buakinyi bi bubi kunangushena’shi, sunga tuasambuka mikalo t’abetunyoko! Baba boso “abaatuku mu kashinda kebungie,” abakapete bipeta bi bubi bua bitshibilo biabo bi bubi.—Mateo 7:14.
LUBINGO LUA 8-14/8
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 1 BANFUMU 3-4
“Kuikala na kinangu kui na muulo”
w11-F 15/12 8 ¶4-6
Salomone e bu kileshesho ki buwa su ki bubi?
4 Ku mbangilo kua bufumu bua Salomone, Efile Mukulu baadi mu mumuenekiele mu kilotua, na amulungula bua’shi atekie kintu ki’akumina. Bu bia’shibaadi na kiukilo ki bungi, Salomone batekiele kinangu. (Badika 1 Banfumu 3:5-9.) Bu bibaadi mfumu mutekie binangu pamutue pa bupeta na ntumbo, bibasangeshe Efile Mukulu, nyi aye nkupa salomone “binangu na lushingulwilo,” mpaa na bupeta. (1 Bf. 3:10-14) Anka bu abibilesha Yesu, binangu bia Salomone bibaadi biende nkumo, biatakula mpa na mfumu mukashi a ku Sheba bua kuenda mu kuimuena.—1 Bf. 10:1, 4-9.
5 T’atutengiela’shi tupete kinangu mu kilengieleshi nya. Anka Salomone bafundile’shi “Yehowa nyi apâna binangu,” anka bafundile dingi’shi abitungu tukite muetu moso bua kupeta dino eyikashi pabafundile’shi: “Tê matwi ku myanda ya binangu, otûle eshimba dyobe mu kwiishingûla.” Nyi buakinyi afubisha kishima “wetamine,” na “otungunukie na kukimba” binangu. (Nki. 2:1-6) Abimueka patooka’shi, tui kupeta binangu.
6 Bi buwa tuiyipushe’shi, ‘Nataa binangu abifiki kui Yehowa na muulo nka bu Salomone su?’ Muanda wa bulanda, be bungi bakuete kutuma binangu biabo bioso ku mudimo na ku makuta, sunga kuibatakula mu kuata bitshibilo bia kulonga tulasa tui bungi. Kadi tui kuamba naminyi pabikutale na kifuko kiobe? Bitshibilo bienu abilesha’shi anukimbaa binangu bia kui Efile Mukulu na anuibiataa na muulo su? We kushintuula bipatshila biobe bua kupeta binangu bi bungi su? Kushi mpaka, kupeta binangu na kuibifubisha akuitukuasha munda mua mafuku e bungi. Salomone bafundile’shi: “Byabya okashingûla bya kukita bilulame, na kutshiba myanda kalolo kushi na ntôndo, bino byoso abifuishâ myabi.”—Nki. 2:9.
Mabue a muulo a mu kikudi
w98-F 1/2 11 ¶15
Yehowa nyi Efile Mukulu a bilombeno
15 Pabaadi bana ba Abrahama bafikie bu muilo ku bukuashi bua Muiya, Yehowa baadi muibelele miabi mu kuipushena na mulayilo ubaadi mulee nshaabo. Mu 1473 K.B.B., Yoshua baadi mupiane Moyise, baadi mutueshe muilo wa Isalele mu Kanana. Kuabila kua bipindi bia nsenga munkatshi mua bisamba kubaadi kulombashe mulayilo wa Yehowa wa kupa bekulu ba Abrahama eumbo. Pabaadi Isalele na lulamato, Yehowa baadi alombasha mulayilo waye wa kuibakuasha bua kutshokola beshikuanyi baabo. Bino nyi bibaadi abikitshika mu kipungo kia kumunana kua Mfumu Davide. Kipindi kia kasatu kia kilombeno kia Abrahama, kibalombene mu kipungo kia Salomone, muan’a Davide. Mu aa mafuku “beena-Yuda na beena-Isalele babaadi bungi buu lusenga lua ku bukunkula bwa mbuu, babaadi’abadi na kutoma, dingi babaadi mu muloo.”—1 Banfumu 4:20.
LUBINGO LUA 15-21/8
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 1 BANFUMU 5-6
“Abaadi bepaane ngofu mu mudimo wa luibako”
w11-F 1/2 15
Oukanga su?
Mutshi w’abetaminaa bu cèdre a mu Liban, nguende nkumo muanda wa bukopo buao, buwa buao, mapembue ao na bi’aukambilaa tuishi. Nyi buakinyi, Salomone baadi mufubishe bina mudimo bi buwa mu luibako lua ntempelo. Lelo, mitamba ibaadi iwule na mitshi ya cèdre mu Liban, ibashala palapala.
it-1-F 410
Cèdre
Kuno kufubisha ngofu kua mitshi ya cèdre kubaadi akutekie bena mudimo be bungi bakuiyitshiba, akupu abakitshi nayo bintu bi bu bitala, abaalala nayo mu mema mu mema bua kuiyituala kukatukila ku Tiire sunga ku Sidone ku bunkunkula bua kalunga ka Mediterane mpa na pangi ku Jopee. Akupu ababangile kuiyikaka mpa na ku Yelusalema. Salomone baadi muipushene na Hirame, bua’shi uno mudimo ukitshikie. (1Bf 5:6-18; 2Mya 2:3-10) Salomone batungunukile na kufuisha ino mitshi mu bukunkushi buaye, mu mushindo ubabaadi abakula’shi, ‘Mitshi ya sedele, beyikeshe bungi nka abikala mitshi ya sikomole.—1Bf 10:27, EEM; tala dingi Yeeshaya 9:9, 10.
it-2-F 1047 ¶7
Ntempelo
Pababangile Salomone kulumbuula mudimo, bakonguele bana balume 30 000 ba mu Isalele, bua’shi ekale atumu bantu 10 000 ku mueshi oso, biabia babaadi na mushindo wa kuikisha mieshi ibidi. (1Bf 5:13, 14) Basanguile mu “benyi” babadi mu kibundi, bana balume 70 000, buabadia kuikala abatuala mashito, na bangi bana balume 80 000 bakutanyanga mabue. (1Bf 5:15; 9:20, 21; 2Mya 2:2) Salomone baadi musangule bantu 550 bua kukunkusha midimo, na bakuashi baabo 3 300. (1Bf 5:16; 9:22, 23) Abimueka’shi, mu bano boso, mubaadi bena Isalele 250 na “benyi” 3 600 babaadi bashalele mu Isalele.—2Mya 2:17, 18.
Mabue a muulo a mu kikudi
g-F 5/12 17, kashibo
Bible nyi mukanda wa matemuki a binyibinyi, Kipindi 1
KUILONDENA KUA MIANDA KALOLO
Bible alesha bipungo nka biabibaadi bilondene. Kileshesho, mushindo wilondene bipugo bia mu Bible wi na muulo nka bu abibilesha 1 Banfumu 6:1. Muanka abalesha kipungo kibaadi Mfumu Salomone mubangie luibako lua ntempelo mu Yelusalema. Bible amba’shi: “Mfumu Salomone babangile kwibakisha Nshibo ya Yehowa mu kipwa kia kama inanka na makumi mwandà [479 bipua bishima] kia bena Isalêle kutûka mwiumbo dya Ejipitu, tabaadi mupwe kumunana mu Isalêle munda mua bipwa binanka. Babangîshe mifubo ya lwibako mu mueshi awitâminwâ bu Ziv, ubaadi mueshi wa kabidi.”
Bible alesha’shi kipua kia kananka kia kumunana kua Salomone kibalombene mu kipua kia 1034 K.B.B. Patubadika bipua 479 bishima kunyima, atukafiki mu kipua kia 1513 K.B.B. kipua kibatukile Isalele mu Ejipitu.
LUBINGO LUA 22-28/8
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 1 BANFUMU 7
“Ki’atulongiela ku misungu ibidi”
w13-F 1/12 13 ¶3
‘Okatusha kuivre mu miengie’
Mfumu Saolomone baadi mufubishe kuivre e bungi bua kukitshisha bintu bia mu ntempelo a mu Yelusaleme. Kuivre e bungi baadi mumupete kui nshaye, muanda Davide baadi mumupete bapatshokuele bena Sirii. (1 Myanda 18:6-8) “Elonga dikata dia kuivre,” dibaadi ba tshite-muakuidi abetumpila mema, dibaadi na bukata bua kutuela litre 66 000 na dibaadi bushito bufikie ku 30 tone. (1 Banfumu 7:23-26, 44-46) Na dingi, kubaadi misungu ibidi ikata ibabaadi bapue na kuivre, ibaadi ku ntuelelo kua ntempelo. Musungu oso ubaadi na metre 8, na kunuundu kuayo kubaadi bintu bi bukata bua metre 2. Munda muayo, mubaadi miasa i bukata bua sentimetre 7.5, na ibaadi bula bua metre 1 na kipindi. (1 Banfumu 7:15, 16; 2 Myanda 4:17) Patunangushena pabitale bungi bua kuivre ababadi bafubishe bua kuibaka yaya misungu, abikanyisha.
it-1-F 355
Boaze, II
Umune wa ku misungu ibidi ikata ya kuivre ubaadi lupese lua kunuundu kua ntempelo mukata, muende nkumo bayibakile Salomone, abaadi beudikie bu Boaze, eshina adipushisha pangi “bukome.” Na ubaadi ku lupese lua kuushi, abaadi beudikie bu Yakine, eshina adipushisha pangi’shi ‘[Yehowa] ekashe ntempelo aye munyingie pepoo.’—1Bf 7:15-21; tala CHAPITEAU.
Mabue a muulo a mu kikudi
it-1-F 257
Kuitumpa mema
Makenda a ku mbidi, ngatekibue kui boso abalanguilaa Yehowa mu buiselele na batokane. Bino bioso abimueka ku midimo ibaadi ayikitshika ku ntempelo na ku tabernakele. Efuku di’ababadi bebatule, Tshite-muakuidi mukata Arone na bana baye, abaadi betumpe mema kumpala kua kufuala bilamba biabo bia mudimo. (Efi 29:4-9; 40:12-15; Lv 8:6, 7) Bua kutumpa ngua, na maasa aabo, ba tshite-muakuidi abaadi abafubisha mema abaadi muilonga dia kuivre ku tabernakele, kunyima abaadi abafubisha mema abaadi muilonga dikilekile bukata dibaadi ku ntempelo a Salomone. (Efi 30:18-21; 40:30-32; 2Mya 4:2-6) Muifuku dia Kushimisha miluisho, tshite-muakuidi mukata baadi etumpu mema kabidi. (Lv 16:4, 23, 24) Baba abaadi abatuala mbushi a Azazele paasha pa camp, na baba abaadi abatuala milambu ya nyema, na mulambu wa ngobe monga abaadi na kia kuitumpa mema na kutumpa bilamba biabo kumpala kua kualukila mu camp.—Lv 16:26-28; Mb 19:2-10.
LUBINGO LUA 29/8–4/9
BUPETA BUA MUIYI DI’EFILE MUKULU | 1 BANFUMU 8
“Na kuiyisha koso, Salomone baadi muele luteko n’eshimba diaye dioso munkatshi mua bantu”
w09-F 15/11 9 ¶9-10
Kuilongiela kua Bible akukukuasha bua kuela nteko i buwa
9 Buashi Yehowa apushe nteko yetu, abitungu ikatukile kuishimba. Salomone baadi muele luteko n’eshimba dimune kumpala kua bantu be bungi abaadi bapetekielue muifuku dia kulambula kua Yehowa ntempelo ku Yelusaleme, mu 1026 K.B.B. bu abibilesha 1 Banfumu shapitre 8. Kunyima kua kutula mushete wa kilombeno mu Mbalo ikile Kishila, ntumbo ya Yehowa ibawudile mu ntempelo. Salomone batumbishe Efile Mukulu.
10 P’atulongo pabitale luteko lua Salomone, atumono’shi, misango i bungi akuila eshimba. Salomone baadi auku’shi, nka penda Yehowa nyi auku bi muishimba dia muntu. (1 Bf. 8:38, 39) Luno luteko alulesha’shi, kui lukulupilo lua’shi su muntu sha miluisho “alukiila kwi Yehowa n’eshimba dioso,’ amufuila lusa. Su bakuata muilo wa Yehowa benda nao mu dingi eumbo, Yehowa apusha nteko yabo anka su baluka kuadi na mashimba abo oso. (1 Bf. 8:48, 58, 61) Nyi buakinyi abitungu nteko yobe ikatukile muishimba.
w99-F 15/1 17 ¶7-8
Tutekieyi bele maboko a lulamato muiyilu
7 Biabia, sunga tuekala atutekie bupenka sunga munkatshi mua bantu, kino kifundue akitulongiesha’shi, abitungu tuikale beyishe nsaa y’atutekie. (2 Myanda 7:13, 14) Mfumu Salomone baadi muleshe kuiyisha, pabaadi muele luteko kumpala kua bantu bua kulambula ntempelo kui Yehowa mu Yelusalema. Baadi kiakatuka mu kuibaka nshibo ikata, yabash’ebakile dingi pano pa nsenga. Anka, na kuiyisha koso, batekiele’shi: “Biinyibiinyi, Efile Mukulu we mulombeene kushaala pa nsenga su? Eyilu adio diinabeene tandilombeene nkukumbana, wambèngyè’nka ino nshibo inaayibaka!”—1 Banfumu 8:27.
8 Anka bu Salomone, abitungu tuikale beyishe nsaa y’atuele luteko bua bantu boso munkatshi mua bantu. Nsaa yatuele luteko, t’abitungu tuakule bishima abikanyisha sunga bikilakane bukopo. Kuiyisha kuetu akupushikila kuiyi dietu. Bantu beyishe pabele nteko, t’abakulakanaa mianda ikile bungi sunga kuakula mianda bu abele muu. T’abakaka binangu bia bantu kuabadi, anka abebitumaa kui Yawa abatekie. (Mateo 6:5) Kuiyisha akumuenekiela dingi ku biatuakula mu nteko. Su tuina kuiyisha, tatuibalombene kukitshisha Efile Mukulu’shi, etukitshine mianda mu mushindo w’atukumina. Kadi tui balombene kumuteka bua’shi, etukitshine mianda muyile kikiebe ki’eshimba diaye. Nyi bibakitshine kayimba ka misambo mu luteko lua kuisendela, pabakuile’shi: “Yehowa etupaashe [namu], etupe [namu] ngobesha!”—Misambo 118:25; Luka 18:9-14.
Mabue a muulo a mu kikudi
it-1-F 475 ¶3
Eyilu
Salomone, bebakile ntempelo a mu Yelusalema bakuile’shi, ‘eyilu adyo dinabeene, tadilombeene kulombana’ Efile Mukulu. (1Bf 8:27) Bu biadi mupangi a eyilu, Yehowa e kunuundu kua bioso na “eshina dyê ndjikile angi mashina oso. Ntumbo yê ngikile ya boso sunga mba pa nsenga sunga mba muiyilu.” (Mis 148:13) Yehowa apimaa eyilu mu mushindo upelepele nka bu abipimaa muntu kintu n’eyasa diaye; kintu akituele muiyasa diaye kukatukila ku kiala na ku kamunue kapeela. (Yesh 40:12) Salomone tabaadi akiebe kuamba’shi, Efile Mukulu te na mbalo kampanda yadi mushaale. Sunga kuamba’shi, e mbalo yoso sunga mu kintu kioso. Bua kui bishinkamisha, Salomone akula’shi, Yehowa atemeesha muamua “muiyilu muadi mubombeele” kuamba’shi, eyilu dia bantu ba mu kikudi.—1Bf 8:30, 39.