Watchtower MIKANDA I MU INTERNETE
Watchtower
MIKANDA I MU INTERNETE
Kisongye
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILO
  • Bafubisha mutshi wa figiyee bwa kutusha dilongyesha pabitale lukumino
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Yesu na balongi baye abamono shi mutshi ushyautusha bikuba ubaumu

      SHAPITRE 105

      Bafubisha mutshi wa figiyee bwa kutusha dilongyesha pabitale lukumino

      MATEO 21:19-27 MAAKO 11:19-33 LUKA 20:1-8

      • KUUMA KWA MUTSHI WA FIGIYEE—DILONGYESHA PABITALE LUKUMINO

      • ABAPELE KUKUMIINA MATALWA A YESU

      Aye bakatuka mu Yelusaleme ku kyolwa mu Dimune, Yesu balukiile ku Betanii dya kuushi kwebanda dya Mwengye wa Olive. Abimweka shi bakaladile kwa bakuuku baye Lazaare, Maadiya na Maata.

      Binobino twi mw’ifuku dya 11 mweshi wa Nisane. Yesu na balongi baye abadi dingi mwishinda, abaluka ku Yelusaleme kubabadi na kya kwikala mu ntempelo bwa musango waye wa nfudiilo. Dibadi efuku dya nfudiilo dya kufuba munkatshi mwa bantu kumpala kwa kukita musangelo wa Kidibwa kya lukilo, kukita Kitentekyesho kya lufu lwaye, na bwa kukyenga na kwipayibwa.

      Abo mwishinda dya ku Betanii ku Mwengye wa Olive bwa kwenda ku Yelusaleme, Mpyeele bamwene mutshi ubadi Yesu mwele mulwa efuku dishale namashika. Ngi’ye nkwakula shi: “Mwanaana, tala fingiyee, ootshipile, baumu ooso.”—Maako 11:21.

      Kadi mbwakinyi Yesu baumishiishe mutshi? Atuusha kabingilo mu lwalulo lwaye shi: “Eyendo, neenushikwila shi, su efuku kampanda, nwayikala na lukumiino, su nwaleka mpaka, taanukitshi penda kibankitshiina figiyee nya; sunga nwamba mwengye uno shi: ‘Tentuka paapa, weyele mu mbuu, byaabya abikitshika.’ Kyooso kyanutekye mu nteko, na lukumiino, anwikipete.” (Mateo 21:21, 22) Bakula dingi mwanda ubakwile kumpala pabitale lukumiino lwi kutentulusha mwengye.—Mateo 17:20.

      Byabya, p’aye kuumisha mutshi, Yesu batushishe dilongyesha dya kwikala na lukumiino mwi Efile Mukulu. Bambile shi: “Kyooso kyanutekye mu nteko, kumiinayi’shi nwibekipete, naa, abenukumbeesha kyanka.” (Maako 11:24) Ndjikale dilongyesha dikata bwa balongi baye booso! Bibadi na muulo ukile bwa batumiibwa pa mwanda wa nkalakashi ibadi ayibatengyela. Kubadi dingi dilongyesha mu kwipushena na kuuma kwa mutshi wa figiyee na bukata bwa lukumiino.

      Nka bu mutshi wa figiyee, kisamba kya Isaleele kibadi na bumuntu bwa ku meeso. Bantu ba mu kino kisamba abadi mu kipwano n’Efile Mukulu, na abamwenekanga bu abalondo Miiya yaye. Binobino, kisamba kishima kibakutshile lukumiino na kwikala bu mutshi ushyaupeyaa bikuba. Abadi mpa na basumbushene Mwan’Efile Mukulu! Byabya, p’aye kuumisha mutshi wa figiyee, Yesu balesheshe kibadi na kya kufwila kino kisamba kishyakitusha bikuba na kikutwe lukumiino.

      Mu kapindji kapeela, Yesu na balongi baye abatwelele mu Yelusaleme. Nka bu bibadi kyubishi kyaye, Yesu bayile mu ntempelo aye nkubanga kulongyesha. Bakata ba batshiite mwakwidi na bakulu, nka bu abaukanga bibakitshine Yesu efuku dimune kunyima kwi bashintudi ba nfwalanga, abamweleshe mpaka shi: “Okitshi byabya bintu na matalwa kinyi? Sunga nnaanyi mukupe matalwa a kwibikita?”—Maako 11:28.

      Yesu balulwile shi: “Neenwipusha naamu ngaluuleeyi, byabya neenulungula naamu shi nakitshisha byabya na matalwa kinyi. Lubatshisho lwa Yowano, lubatuukiile mwiyilu’nyi nkwi bantu? Ngaaluuleeyi!” Binobino beshikwanyi naye abadi mu lukalakashi. Bakata ba batshiite mwakwidi na bakulu nkwilungushena pabitale byabadi balombeene kwaluula shi: “Su twamba shi mmwiyilu, amba shi: ‘Byabya mbwakinyi tanwi bakumiine mwadi?’ Su lungi lupese twamba shi: ‘Nkwi bantu.’ Babadi abatshinyi bantu mwanda booso babadi abeele meeshi shi Yowano badi biinyibiinyi mutemu.”—Maako 11:29-32.

      Baba abadi beshikwanyi ba Yesu tababadi bya kutusha lwalulo lwa binyibinyi nya. Nyi bwakinyi abakwile shi: “Taatuuku nya.” Yesu namu nkwibaluula shi: “Ami naamu ntaneenulungula shi naakitshi byaabya na matalwa kinyi nya.”—Maako 11:33.

      • Bwakinyi efuku dya 11 dya mweshi wa Nisane di na muulo?

      • Yesu batushishe dilongyesha kinyi p’aye kuumisha mutshi wa figiyee?

      • Yesu badi mufutakashe binangu bya bantu abadi abakimbi kumwipusha matalwa akitshi nao myanda naminyi?

  • Bileshesho bibidi pabitale efuba dya nfinyo
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Balami b’efuba dya nfinyo abayipaa mwan’aye

      SHAPITRE 106

      Bileshesho bibidi pabitale efuba dya nfinyo

      MATEO 21:28-46 MAAKO 12:1-12 LUKA 20:9-19

      • KILESHESHO KYA BANA BABIDI

      • KILESHESHO KYA BADIMI BA NFINYO

      Ku ntempelo, Yesu badi mufudiishe bakata ba batshite mwakwidi na bakulu ba bantu, abadi na mpaka munkatshi mwabo pabitale bukome bubakitanga myanda ya kukaanya. Yesu bebafungisha mukanwa. Akupu badi mwibape kileshesho kibaleshanga nshalelo a byabadi bekale.

      Yesu alondo shi: “Muntu badi na bana babidi. Bayiile kwi a kumpala, aye nkumulungula’shi, ‘Mwan’ande, enda leelo mu kutumika kwifuba dya nfinyo.’ Uno nkumwaluula’shi, ‘Ntankyebe’mi,’ kunyima kwa kapindji, beekalasheene, aye nkwikwenda. Bayile kwi akabidi, aye nkumulungula byaa-mumune. Uno bamulungwile shi: ‘Neekwende, Mwanaana,’ anka ta mwikwende nya. Nnanyi a kubaba babidi mukite akikyebe nshaaye?” (Mateo 21:28-31) Abimweneka kalolo shi mwana a kumpala ngi bakitshine bibatekyele nshaaye.

      Nyi bwakinyi Yesu balungwile beshikwanyi naye shi: “Eyendo neenushikulwila’shi, bafutshishi ba bitadi na bakashi bandumba abeenubadidiila mu Bufumu bw’Efile Mukulu.” Bafutshishi ba bitadi na bakashi bandumba tababafubilanga Efile Mukulu nya. Byabya, nka bu mwana a kumpala, kunyima abadi belangye ku mashimba na abo nkufubila Efile. Mu kwilekena na byabya, bakunkushi ba bipwilo benka bu mwana a kabidi, abetumbisha shi abafubilaa Efile Mukulu, aku namu tabebikitaa. Nyi bwakinyi Yesu akula shi: “Yowano [Mubatshishi] bafikile kwanudi mwishinda dya bululame, anka tanwi bamukumiine. Bafutshishi ba bitadi na bakashi bandumba, abo nkumukumiina, ank’anwe, pakumona byaabya, tanwibaluule mashimba bwa kumukumiina nya.”—Mateo 21:31, 32.

      Yesu badi mukumbashe kyakya kileshesho na kingi. Mu uno musango, Yesu alesha shi bakata ba bipwilo abalenguula kufubila Efile Mukulu. Binyibinyi shi mbekale bantu babi. Yesu alondo’shi: “Muntu kampanda bakunyine nfinyo mwifuba, eedifuunyisha na lupango, abundula kikaamiino, ayibaka kitenta ki bula kya kukamina; akupu aye nkwidipa balami ba nfinyo bwa kulama, aye nkwenda mu lwendo. Nguba a kumbana aye nkutuma mufubi aye kwi balami ba nfinyo bwa kupeta kwabadi kyaye kipindji kya bikuba bya nfinyo. Balami babamukawatshile, abo nkumukupila, kumwalusha maasa bisumanga. Aye nkwibatumina dimo mungi mufubi; na yawa namu abamukupiile ku mutwe abo nkumukaa. Aye nkutuma ungi; yawa abo nkumwipaa; akupu, batumine bangi bebungi; babakupiile bangi nkwipaa bamo.”—Maako 12:1-5.

      Bantu abatemeshanga Yesu, abadi bapushe kalolo kino kileshesho su? Abadi na kya kutentekyesha mayi a Yeeshaya abakwile shi: “Efuba dya nfinyo dya mwanaana sha-bukome booso, nyi nshibo ya isaleele, beena Yuuda naamu nyi mbikunwanga bibadi mufule. Bakulupilanga bululame, abo nkutwelakana. Bayindjilanga shi abeekala kalolo, anka penda misaase ya kwidila yaapusha ino.” (Yeeshaya 5:7) Kileshesho kya Yesu kibadi kya mumune. Sha bintu nyi Yehowa, efuba dya nfinyo nyi nkisamba kya Isaleele kibadi kifunyinshwe na lupango lwa Miiya y’Efile Mukulu bwa kulamibwa. Yehowa batumine batemuki bwa kulongyesha bangi bantu na kwibakwasha bwa kutusha bikuba bibuwa.

      Anka, “balami ba nfinyo” mwifuba abadi bakupile na kwipaa “bafubi” babadi atumu. Nyi bwakinyi Yesu akula shi: “Kubadi kumushale [Sha bintu] nka mwan’aye a kifulo kikile. Badi mumutume kunyima kwa booso’shi: ‘Abanemeka mwan’ande mulume.’ Anka bano balami ba nfinyo, nkwilungusheena mukantshi mwabo’shi: ‘Yaawa ngi mpyanyi. Fikaayi tumwipee, tushaale na bupyanyi.’ Abo nkumukwata, nkumwipaa.”—Maako 12:6-8.

      Binobino Yesu nkwipusha shi: “A nkinyi paapa akikitshi nfumu eefuba?” (Maako 12:9) Bakata ba bipwilo nkwalula shi: Pa mwanda wa bubi bwabo, “Ayipasha baba bantu babi mu mpombo, ape bangi bafubi efuba, baba balombeene kumulubwila bikuba pa nguba aabyo.”—Mateo 21:41.

      Abadi abebatshibila kiimu kushi kuuka, mwanda abadi munkatshi mwa “balami ba nfinyo” ba “mwifuba dya nfinyo” dya Yehowa kisamba kya Isaleele. Mu bikuba bibatengyelanga Yehowa kwi baba balami mwi kwikala na lukumiino mwi Mwan’aye Mesiya. Yesu bashimikile meeso kwi bakata ba bipwilo akula shi: “Tanwi babadikye kino kipindji kya mu mikanda iiselele shi: ‘Ebwe dibabasumbusheene kwi beebaki, nnaadyo dibeekala ebwe dya mwitungi. Wawa ngi mwanda ukite Yehowa, mwanda wa kukaanya ku meeso eetu!” (Maako 12:10, 11) Akupu Yesu badi mupatuule shi: “Ngi mwanda kinyi neenushikwila shi Bufumu bw’Efile Mukulu abenunyengye bwanka, beebupe bantu abakapa nabwo bikuba.”—Mateo 21:43.

      Bafundji na bakata ba batshite mwakwidi abaukanga shi “nnabo babadi [Yesu] mwelele luno lukindji.” (Luka 20:19) Kukatusha byabya, abakimbanga kumwipaa aye “mpyanyi.” Anka abadi abatshinyi bibumbu bibamonanga Yesu bu mutemuki, na tababadi bya kumwipaa yaaya nsaa nya.

      • Bana babidi babalesha mu kileshesho kya Yesu mba nnanyi?

      • Mu kileshesho kya kabidi, nnanyi mwikale “sha bintu,” “efuba dya nfinyo,” “balami” “bafubi” na “mpyanyi”?

      • Mwanda kinyi ubadi ufikile “balami b’efuba dya nfinyo”?

  • Nfumu bayitanyina baba betanyinwe ku madyo a bulunda
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Nfumu batusha muntu shi mufwale bilamba bya bulunda pasha ku madyo a bulunda

      SHAPITRE 107

      Nfumu bayitanyina baba betanyinwe ku madyo a bulunda

      MATEO 22:1-14

      • KILESHESHO KYA MUSANGELO WA BULUNDA

      Bu bibefubwilanga mudimo wa Yesu ku nfudilo, badi mutungunukye na kufubisha bileshesho bwa kuleesha bubi bwa bafundji na bakata ba batshite mwakwidi. Sunga byekala shi abakimbanga kumwipaa. (Luka 20:19) Anka Yesu tabadi mupudishe kulesha bito byabo nya. Batushishe kingi kileshesho:

      Bambile shi: “Bufumu bwa mwiyilu mbwifwaneene na mwanda wa nfumu bakitshine madyo akata a mwana aaye mulume. Aye nkutuma bafubi baye mu kwitanyina bantu ku madyo a bulunda. Anka abo tababadi abakyebe kufika nya.” (Mateo 22:2, 3) Yesu abanga kileshesho kyaye pa kwakula bwa “Bufumu bwa mwiyilu.” Yehowa nyi e na kya kwikala bu “nfumu.” Twi kwamba kinyi bwa mwana a nfumu na betaminyibwe ku madyo? Abipushika kalolo shi mwana a nfumu alesha Yesu Mwana a Yehowa, na baba betanyinwe, mbano abakekala na Yesu mu Bufumu bwa mwiyilu.

      Mba nnanyi babadi betanyinwe kumpala? Mba nnanyi babalungwile kumpala mukandu wa Bufumu kwi Yesu na batumibwa? Abadi beulungule kwi beena Yuuda. (Mateo 10:6, 7; 15:24) Kino kisamba kibadi kikumine kilombeno kya Mwiya mu kipwa kya 1513 K.B.B., abo nkufika ba kumpala mu mulongo wa kukita “bulopwe bwa buutshiite-mwakwidi.” (Efilu 19:5-8) Kadi nsaa kinyi ibabadi na kya kwitaminyibwa ku “musangeelo wa bulunda”? Muyile byabidi, lwitanyino lubabangile mu kipwa kya 29 B.B. pabadi Yesu mubangye kulongyesha pabitale Bufumu bwa mwiyilu.

      Kadi beena Isaleele bebungi abakitshine naminyi bwa lwitanyino? Nka bu bibambile Yesu, “tababadi abakyebe kufika nya.” Bebungi ba ku bakata ba bipwilo na bangi bantu tababadi bamukumiine bu Mesiya na bu Nfumu abadi basangule kwi Efile Mukulu nya.

      Yesu alesha shi beena Yuuda abebapeele ungi mushindo wa kufika pa kwakula shi: “Aye [nfumu] nkutuma bangi bafubi na matalwa a kulungula bayitanyinwe shi: ‘Madyo ande ngapwe kulumbuulwa: “Ngombe yande ilume na nyema yande ilume mbapwe kwiyitshiba mitwe, byooso mbikumbane, fikaayi ku madyo a bulunda.”’ Anka tababeebyatshile na muulo nya; babayiile, au kwifuba dyaaye, au ku busunga bwaaye, baba bangi namu nkukwata bafubi abo nkwibapombesha, pamune na kwibayipaa.” (Mateo 22:4-6) Byabya bi mumune na bibadi na kya kukitshika pabadi kakongye ka bwina Kidishitu na kya kubanga. Mu kyakya kipungo, beena Yuuda abadi na mushindo wa kwikala mu Bufumu, anka, bebungi abadi basumbushene luno lwitanyino, pa ‘kwipaa na bafubi ba Nfumu.’—Bikitshino 4:13-18; 7:54, 58.

      Nkinyi kibadya kufwila kisamba kya Isaleele? Yesu akula shi: “Nfumu bafiitshile munda, aye nkutuma basalaayi baye mu kwipaa bano bantomboshi, abo nkushiika kibundji kyaabo.” (Mateo 22:7) Uno mwanda ubadi ufwile beena Yuuda mu kipwa kya 70 B.B. pabadi basalayi ba beena Looma babutule “kibundji kyabo” kya Yelusaleme.

      Kupela kwabo kwa lwitanyino lwa nfumu akulesha shi takwi bangi abadi na kya kwitanyinwa su? Muyile kileshesho kya Yesu, tabikitshika byabya nya. Atungunuka na kwakula shi: “Paapa [nfumu] balungwile bafubi baye shi: ‘Madyo a bulunda ngapwe kulumbuulwa, anka bayitaanyinwe tambeealombeene. Byaabya ndaayi mu miseese yooso ikata, nwitanyine booso banusangana bwa’shi bafikye badye.’ Bano bafubi nkwenda mu mashinda, abo nkubunga bano booso bababadi basangane, babi na bawa. Nshibo ya madyo nkuwula ndaa na bantu.”—Mateo 22:8-10.

      Mwanda wa kukaanya, Mpyeele mutumiibwa badi na kya kubanga kunyima kukwasha bantu ba bingi Bisamba—abadi bashii beena Yuuda ba ku butandwa sunga belangye bwa kufika beena Kidishitu ba binyibinyi. Mu kipwa kya 36 B.B., Korneye mukata a kilwilo kya beena Looma na kifuko kyaye abapetele kikudi ky’Efile Mukulu, abo nkufika mu mulongo wa bantu abatambula Bufumu bwa mwiyilu bubambile Yesu.—Bikitshino 10:1, 34-48.

      Yesu alesha shi ta mbooso abafikile ku madyo abadi bakuminyibwe na “nfumu” nya. Bambile shi: “Pabatwelele bwa kutala bantu, nfumu bamwene ungi shibadi mufwale kilamba kya madyo. Bamwipwishe shi: ‘Kuukwa’nde mbikunyi bibootwele muno kushii kwikala na kilamba kya madyo a bulunda?’ Uno basheele bu kamaama. Paapa nfumu nkulungla bafubi shi: ‘Mwaseeyi paasha, mu mufito, ngwa na maasa byanyiibwe. Mwamwa amwikala nkalo na kwibongyesha kwa meeno.’ Eyendo, beetanyinwe beebungi, anka basangulwe mbapeela.”—Mateo 22:11-14.

      Bakata ba bipwilo pa kupusha Yesu kwakula, tababadi na kya kupusha byabipatuula sunga byabidi bibatale nya. Sunga mbyabya, tababadi basangale na abadi na kitshibilo kya kutungunuka na kukimba kwipaa yaawa badi ebakwatshisha buufu.

      • Mu kileshesho kya Yesu, nnayi mwikale bu “nfumu,” “mwan’aye,” na mba nnanyi betanyinwe ba kumpala ku madyo a bulunda?

      • Lwitanyino lubabangile kwi beena Yuuda mafuku kinyi? Mba nnanyi babadi betanyine kunyima?

      • Kwakula shi beetanyinwe bebungi kadi basangulwe mbapeela akulesha kinyi?

  • Yesu basuuku kwabakyebe kumukwata
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Yesu mwele lufwalanga lwa ku kitadi mwiyilu na atusha lwalulo kwi Bafadisee abamwele nkonko

      SHAPITRE 108

      Yesu basuuku kwabakyebe kumukwata

      MATEO 22:15-40 MAAKO 12:13-34 LUKA 20:20-40

      • BINTU BYA KEEZARE NWIBIPE KEEZARE

      • BANTU ABAKEYIBAKISHENA KU LUSANGUKILO SU?

      • MWIYA UKILE BUKATA

      Beena bipwilo beshikwanyi na Yesu abafitshile munda. Mwanda Yesu bakatukile mu kulonda kileshesho kibatushishe bubi bwabo patooka. Binobino Bafadisee abadi bepushene bwa kumukwata mu muteo. Abakimbile bya’shi akule mwanda wi kwibatakula mu kumufunda kwi nfumu a beena Looma, abo nkufuta bangi ba ku balongi babo bwa kumukwata.—Luka 6:7.

      Abambile shi: “Mulambukishi, atuuku shi wakulaa, dingi olambukishaa anka bu byabidi; twe na ntondo, olambukishaa abikye Efile Mukulu binyibinyi: Etulungule su mbikumiinwe’nyi tambikumiinwe’shi twalambula Keezare kitadi?” (Luka 20:21, 22) Yesu tabadi mudimbimbwe na bulandwe bwabo nya, mwanda abadi bansesa abamufunyina. Su akula shi ‘tambikuminyibwe kufuta kitadi,’ e kufundjibwa shi kwete kulubisha beena Yuuda. Kadi su akula shi ‘oolo abitungu kufuta kitadi,’ bantu bababadi abakunkusha kwi beena Looma abadya kumwelela kinangu kibubi na kumwalulukila. Binobino badya kutusha lwalulo kinyi?

      Yesu bebalulwile shi: “Bansesaayi, anuntee kasele bwakinyi? Ndesheeyi lufwalanga lwabafutaa nalwo kitadi.” Abadi bamutwadile lufwalanga lumune, aye nkwibepusha shi: “Ino mpala na bino binfudwe, mbya-nyi?” abo nkwaluula shi: “Mbya Keezare.” Akupu Yesu nkwibapa lwalulo na matalwa ooso shi: “Paayi bya Keezare bya Keezare, by’Efile Mukulu nwibipe Efile Mukulu.”—Mateo 22:18-21.

      Bantu abakanyine pa kupusha mayi a Yesu. Abakatukile kushii kwakula pa kupusha lwalulo lwaye lwa kinangu. Anka efuku tadibadi dibande kupwa nya, tababadi bakookye kukimba bya kumukwata mu muteo. Kunyima kwa Bafadisee kukutwa bya kumukwata, abatumine kingi kisaka kya beena bipwilo bwa kwipusha Yesu.

      Basaduseo abakuminanga shi takwi lusangukilo, abo nkwibwesha lukonko lutale lusangukilo na bamaanyi ba mukashi mwibakilwe. Abamwipwishe shi: “Mulambukishi, Moyiise badi mwambe shi: ‘Su muntu afwa, kushii kupeta bana, mukwabo-mulume apyana yaawa mukashi bwa kutandjila mukwabo-mulume bana.’ Byaabya kwetu kubadi bana musamboobidi ba muntu. Akumpala badi mwibakile, aye nkufwa; bibadi ta mmutande, baalekyeele mukwabo-mulume mukashi; bibakitshikile byabya kwi uno aa-kabidi, dingi nka byaabya nyaa na ku a-musamboobidi. Ku mpwilo, kunyima kwa’bo booso, mukashi bafwile naamu. Byabya, dya kusanguka, nnanyi a ku bano musamboobidi akikala sha-mukashi? Mwanda booso babamwibakiile.”—Mateo 22:24-28.

      P’aye kukaka binangu byabo mu bifundwe bya Moyiise, bibadi abikumiina Basaduseo, Yesu balulwile shi: “Nwi mu kilubilo, mwanda taanushinguula Bifundwe sunga bii bukome bw’Efile Mukulu. Eyendo, bantu pabakasanguka ku bafwe, taabakeyibakisheena dimo nya, abakeekala bu bamiikeyilu mwiyilu. Pa mwanda wa’shi bafwe bee na kya kusanguka, tanwi babale mu mukanda wa Moyiise, pa mwanda kafùngu akatembe kaalo, kashyaa kashimi, bibadi Efile Mukulu mumulungule shi: ‘Nee Efile aa Abrahame, Efile aa Isaake Efile a Yakobo su’? T’Efile Mukulu a bafwe nya, ngaa abatala. Byaabya nwi batupilwe bikata.” (Maako 12:24-27; Efilu 3:1-6) Kibumbu kibadi kikaanye p’aye kwaluula byabya.

      Yesu badi mufungishe Bafadisee na Basaduseo mukanwa, binobino badi mwitanyine baba beshikwanyi bakata ba bipwilo bwa kufika mu kumutompa dingi. Ungi mufundji nkumwipusha shi: “Mulambukishi, Eyi kinyi dikile mayi ooso mu mukanda wa Miiya?”—Mateo 22:36.

      Yesu bamwalulwile shi: “Ofule Efile Mukulu oobe n’eshimba dyoobe dyooso na kikudi kyoobe kyooso, mpaa na kinangu kyoobe kyooso. Dyadya ngi dikata na dya kumpala. Eyi dya kabidi dii na muulo umune nadyo dii bino: ‘Ofule muntu-noobe buu’be nabeene.’ Ku ano mayi abidi ngi kulameete mayi ooso a Moyiise na bulambukishi bwa batemuki.”—Maako 12:29-31.

      P’aye kupusha lwaluulo, mufundji bambile shi: “Bii buwa bukile, Mulambukishi; bwaluula kya-binyibinyi’shi: ‘Efile e’nka bupenka kukaasha aye,’ na kumufula n’eshimba dyoobe dyooso na kinangu kyoobe kyooso na makome oobe ooso, na kufula muntu-noobe buu be nabeene nkukile milambu ya kushiika na ingi yooso.” Bu bibadi Yesu mumone shi badi mwaluule kalolo, bamulungwile shi: “Twe kula na Bufumu bw’Efile Mukulu nya.”—Maako 12:32-34.

      Munda mwa mafuku asatu (dya 9, 10, na dya 11 dya mweshi wa Nisane) Yesu badi alambukisha mu ntempelo. Bangi bantu bu bafundji abadi abamuteemesha na muloo. Anka bakata ba bipwilo abakutshilwe “nkomanga ya kumwipusha dimo mwanda.”

      • Bafadisee abakimbile kukwata Yesu mu muteo naminyi? Bibatushishe kipeta kinyi?

      • Pabakimbile Basaduseo kukwata Yesu mu muteo, badi mwiwupandukye naminyi?

      • P’aye kwalula ku lukonko lwa mufundji, Yesu bashimikile kasele pa mwanda kinyi?

  • Batusha patooka mushikwa wa bakata ba bipwilo
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Yesu atusha madimi a beshikwanyi naye patoka

      SHAPITRE 109

      Batusha mushikwa wa bakata ba bipwilo patoka

      MATEO 22:41–23:24 MAAKO 12:35-40 LUKA 20:41-47

      • KIDISHITU MMWANA A NNANYI?

      • YESU BATUSHA BULAMALAMA BWA BESHIKWANYI NAYE PATOKA

      Beshikwanyi bena bipwilo abakutshilwe kukwata Yesu mu muteo sunga kumukwatshisha buufu bwa kumutwala kwi beena Looma. (Luka 20:20) Binobino pabadi kii mu ntempelo mwifuku dya 11 mweshi wa Nisane, Yesu badi mwibatweshe mu kafutakanyi pa kulesha bumuntu bwaye patoka. Batshile mpàngo ya kwibepusha shi: “Nkinangu kinyi kyanudi nakyo pabitale Mesiya? MMwana aa’nyi?” (Mateo 22:42) Abadi batushe lwalulo shi: Abiwukibwa kalolo shi Kidishitu sunga Mesiya badi na kya kwikala mu mulongo wa kifuko kya Daviide.—Mateo 9:27; 12:23; Yowano 7:42.

      Yesu bebayipwishe shi: “Byaabya mbii-kunyi Daviide, ku bukwashi bwa kikudi, amwitaanyina buu Mwanaana pa kwamba shi: ‘Yehowa badi mulungule Nfumwami’shi: “Shikama ku mboko ilume yande, nyaa na pankatudila balwishi boobe muushi mwa ngwa yoobe”’? Byaabya su Daviide amwitanyina buu Mwanaana, mbi-kunyi byadi mwana aaye?”—Mateo 22:43-45.

      Bafadisee abashadile baumiine, mwanda abakulupilanga muntu a mu kifuko kya Daviide badi na kya kwibakuula kwi beena Looma. P’aye kutemune mayi a Daviide e mu Misambo 110:1, 2, Yesu bashinkamishe shi Mesiya badi na kya kwikala mutabukile bukunkushi bwa muntu. Aye mmwikale Mwanaana a Daviide, na kunyima kwa kushikama ku mboko ilume y’Efile Mukulu, akyebe kufubisha matalwa aaye. Lwalulo lwa Yesu lubelele beshikwanyi naye meema mu kanwa.

      Balongi na bangi bantu bebungi abadi abateemesha. Binobino Yesu balulukile kwabadi, aye nkwibadimusha pabitale bafundji na Bafadisee. Baba bantu abadi “beetuule pa mbalo ya Moyiise” bwa kulambukisha Miiya y’Efile Mukulu. Yesu bebalungwile shi: “Lamaayi kyooso kyabadi balombeene kwinulungula, anka tanukumanga kwambula bikitshiino byabo, mwanda abamba, anka taabakitshi nya.”—Mateo 23:2, 3.

      Yesu batushishe bileshesho pabitale bu nsensa bwabo pa kwakula shi: “Abelesha pa kutamisha tu misheto mwi ma boose a bifundwe twabafwalaa mu mapala aabo na ku maboko aabo, na pa kwelanga malenda ala ku bikupa bya bilamba byabo bya kufwala.” Bangi beena Yuuda abadi abafwala mu mpala sunga ku maboko tu misheto tupeela tubadi na bifundwe biipi bya mu Miiya. Bafadisee abadi abatamisha twatwa tu misheto bwa kulesha shi be na kisumi bwa Miiya. Akupu, abadi abeele “malenda ala ku bikupa bya bilamba byabo bya kufwala.” Beena Isaleele abadi abeele malenda ku bilamba byabo, anka Bafadisee abadi abeele malenda akile bula. (Mbadiko 15:38-40) Abakitanga byabya byoso “mu kipaso kya’shi bantu bebamone.”—Mateo 23:5.

      Sunga byekala shi balongi ba Yesu abakimbanga kwikala na mbalo ya kineemo, Yesu bebalangile shi: “Taanwiyitanyishanga bu Balambukishi, mwanda nwi’nka na Mulambukishi umune, dingi anwe booso nwi bana na bana. Taanwitanyinga muntu pa nsenga bu Nsheenu, mwada nwi na Nsheenu nka umune Yaaya e mwiyilu. Taabenwitanyinanga bu balambukishi mwanda nwi na mulambukishi umune, Kidishitu.” Binobino balongi abadya kwimona abo banabene naminyi na kukita kinyi? Yesu bebalungwile shi: “Mukile bukata munkatshi mwenu ayikale mufubi munkatshi mwenu. Ooso eekamisha ayishibwa, na ooso eeyisha akamishiibwa.”—Mateo 23:8-12.

      Kunyima, Yesu belele bafundji bansesa na Bafadisee milwa pa kwakula shi: “Nwi ba-malwa anwe balambukishi ba bishila na Bafadisee ba-sha mpala ibidi, anushikiila bantu kitwelelo kya mu Bufumu bwa mwiyilu! Mwanda anwe banabeene taanwimutwele, taanukuminanga sunga shi bangi bantu abakyebe kwimutwela batwele nya.”—Mateo 23:13.

      Yesu badi mutopekye Bafadisee mwanda wa kukutwa kwata na muulo myanda ayikumiina Yehowa bu kwelela bantu miiya ikile bukopo. Bu kileshesho abadi abakula shi: “Su muntu atshipila mwishina dya nshibo ya kishila, tabii na mwanda, anka su atshipila mwishina dya oolo a mu nshibo ya kishila byabya ngi bii na mwanda.” Byabya bibaleshanga byabadi bafwe meeso a mu kikudi, mwanda abadi abata na muulo oolo a mu ntempelo kukila kinemo kya mbalo ya lulangwilo ya Yehowa. Akupu, abadi ‘abapungakanya kyakya kikile bukata mu Miiya: bululame, lusa na bulamate.’—Mateo 23:16, 23; Luka 11:42.

      Yesu badi mwibetanyine bu ‘bakunkushi ba mpofu abakaakula kashiishiidi aku abaminyi kamelo!’ (Mateo 23:24) Abadi abakaakula lushiishiidi mu nfinyo yabo mwanda lubadi butete muyile miiya. Anka, bu bibabadi bakutwe kukookyela miiya mu myanda ikata abadi nka bu abatomena kamelo mu nfinyo yabo, ako kabadi nyema mukata ebutete muyile Miiya.—Beena-Levi 11:4, 21-24.

      • Pabadi Yesu mwipushe Bafadisee pabitale bibadi bifunde mu Misambo 110 pabitale Daviide, bwakinyi abashadile baumiine?

      • Bwakinyi Bafadisee abadi abatamisha tusheto twabo twa bifundwe na kukishakisha bula bwa malenda aabo ku bilamba?

      • Yesu bapeele balongi baye elango kinyi?

  • Efuku dya nfudilo dya Yesu ku ntempelo
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Yesu atala mukashi kilele kwakwete kwela tukuta tubidi tupeela mu kashete ka milambu mu ntempelo

      SHAPITRE 110

      Efuku dya nfudilo dya Yesu ku Ntempelo

      MATEO 23:25–24:2 MAAKO 12:41–13:2 LUKA 21:1-6

      • YESU BATOPEKA BAKATA BA BIPWILO DINGI

      • ABAKABUTULA NTEMPELO

      • MUKASHI KILELE BALAMBULA TUKUTA TUPEELA TUBIDI

      Mu mafuku a nfudilo a Yesu kumweneka mu ntempelo, badi nka atungunuka na kutusha bulamalama bwa bafundji na Bafadisee patooka pa kwibetamina bu ba nsesa. Bafubishe ngakwilo a mu kifwanyi pa kwakula shi: “Anusuula pa mbidi pa kipulu na kibaa, kutatala munda mmuule na bintu bya kwiba, na kukutwa kwikanda. Mufadisee mpofu, banda kusuula munda mwa kipulu, bwa’shi, na paasha naamu patookye selele.” (Mateo 23:25, 26) Bafadisee abadi na kishima kya kuneemeka bipikwa bya kwitoosha ku mbidi, aku naamu abadi abalenguula bumuntu bwa munda mwabo amulesha kutoosha mashimba aabo a mu kinfwanyi.

      Bunsesa bwabo bubadi abumweneka dingi mu kwilambula kwabo kwa kwibaka na kulengyesha mashama a batemuki. Anka Yesu bambile shi abadi “bana ba bano babadi bayipee batemuki.” (Mateo 23:31) Abadi bebileshe pa kwitatshisha kwabo bwa shi bayipee Yesu.—Yowano 5:18; 7:1, 25.

      Yesu balesheshe kibadi akitengyela bataka ba bipwilo su bakutwa kwilanga pa kwakula shi: “Nyoka, kifuko kya nyoka ya luleengo, mbii-kunyi byanudi balombeene kupambuka ku dinyooka dya mu [Ngeena] kalunga Nyembo?” (Mateo 23:33) Lupongo lwa Hinome lubadi pabwipi bwa kushiika butshafu lubadi lulombane bwa kupwandjikisha kabutu ka ikalaika kabadi akatengyela bafundji bantomboshi na Bafadisee.

      Balongi ba Yesu abadi abalesha mpala yaye bu “batemuki, ba-sha kinangu na balambukishi ba kishila.” Abakyebe kwibata naminyi? Yesu alungula bakata ba bipwilo shi: “Anwibepaa [balongi bande] anwibeele ku lupese, anukupila ba-kwabadi nfimbo mu bitumbwilo byenu, nwibingeene nabo mu bibundji byenu byooso, bwa’shi mase ooso a balulame, aasukumunwe pa nsenga, eenupiishe, kubangila ku mase a Abele mululame, nyaa na ku mase a Zakarii . . . yaawa abanudi bayipee.” Badi mwibadimushe shi: “Eyendo, neenushikwila shi byooso byaabya abikapiisha beena kino kipungo.” (Mateo 23:34-36) Aa mayi abadi alombane mu kipwa kya 70 B.B. pabadi basalayi ba beena Looma babutule Yelusaleme na binunu bibungi bya beena Yuuda abafwile.

      P’aye kunangushena uno mwanda wa malwa, ubadi ukalakashe Yesu mu binangu. Nyi bwakinyi bambile na kinyongwa shi: “Yelusaleme, Yelusaleme, obe ayipaa batemuki, dingi wasa babadi bakutuminwe mabwe; mmisuusa bungi kinyi yandi mukyebe kubunga bana boobe bu nsoolo abungu twana twaye mu mbaba yaaye, anka tanwibeebikyebe nya! Byabya, abakeenulekyeela nshibo yeenu munda bisumanga.” (Mateo 23:37, 38) Booso abamuteemeshanga abadi na kya kwiyipusha su “nshibo” kinyi y’esambila. Bi kwikala shi badi eesambila ntempelo mukata badi mu Yelusaleme bamwenekanga bu ababadi abakalwila kwi Efile Mukulu su?

      Yesu akumbasha shi: “Neenulungula shi, byaatshile binobino, taanummono dimo, nyaa na panwambila shi ‘Uno afiki mwishina dya Yehowa ende ntumbo.’” (Mateo 23:39) Badi muteemune mayi a butemuki e mu Misambo 118:26, aakula shi: “Ende ntumbo, uno afiki mwishina dya Yehowa, atwinusampa, byaatshiile ku nshibo ya Yehowa.” Eyendo, pabakyebe kubutula uno ntempelo, takubadya kufika dingi muntu mwishina dy’Efile Mukulu nya.

      Akupu Yesu badi mwifubwile ku kipindji kya ntempelo kubadi kashete ka milambu. Bantu abadi abeele bya buntu mu kaaka kashete. Yesu bamwene bibakitanga beena Yuuda belekene, ba mpeta abadi “abeele nfwalanga iibungi” bu bya buntu. Kadi Yesu bamwene mukashi kilele mulanda beelele “tukuta tubidi” twa muulo upeela. (Maako 12:41, 42) Kushi mpaka, Yesu baukanga bibadi Efile Mukulu musangeele na kya-buntu kya yawa mukashi.

      Yesu bayitanyine balongi baye ebalungula shi: “Eyendo, neenushikulwila shi, uno mukashi a mufwe mulanda mmwele bikile byaa booso beele mu kashete ka milambu.” Mu kipaso kinyi? Apatuula shi: “Mwanda, booso mbeele nsubu ya ku bintu byaabo, aye naamu bata ku bya mpombo byaaye, bwa kwela byooso bibabi nabyo bwa kulama muwa waye.” (Maako 12:43, 44) Yesu badi mwilekene bikata mu binangu na mu bikitshino na bakata ba bipwilo!

      Pabadi nguba ende na kukamine mwifuku dya 11 dya mweshi wa Nisane, Yesu bayile bwa musango wa nfudiilo ku ntempelo. Umune a ku balongi baye bamwipwishe shi: “Mulambukishi, tala bii aa mabwe buwa na biibakibwe yaaya nshibo.” (Maako 13:1) Byabya, angi mabwe mu midimba ya ntempelo abadi akata, na byabya bibakwashanga bwa kunyingisha na kuyisha kwa nshibo. Kushi mpaka, abadi bya kukaanyisha muntu, akupu Yesu bakwile shi: “Omono, taakushaala ebwe p’ebwe; byooso abeebituutu.”—Maako 13:2.

      Kunyima kwa’ye kwakula byabya, Yesu na batumiibwa baye abasabukile Ebanda dya Kidrone, abo nkukamina ku Mwengye wa Olive. Mu ingi nsaa bashadile penda na bananka ba ku batumiibwa baye—Mpyeele, Andree, Shake na Yowano. Kwakwa abadi na kya kumona kalolo buwa bwa ntempelo.

      • Yesu bakitshine kinyi efuku dyaye dya nfudiilo dibakatadile ntempelo?

      • Yesu batemukile mwanda kinyi ubadya kufwila ntempelo?

      • Bwakinyi Yesu bambile shi mukashi kilele batushile bya buntu kukila ba mpeta?

  • Batumibwa abatekye kitundwilo
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Yesu alula nkonko ayimwele batumibwa baye bananka

      SHAPITRE 111

      Batumibwa abatekye kitundwilo

      MATEO 24:3-51 MAAKO 13:3-37 LUKA 21:7-38

      • BALONGI BANANKA ABATEKYE KITUNDWILO

      • KULOMBANA KWA MU BIPUNGO BIA KUMPALA NA ABILONDO

      • ABITUNGU TUSHALE BAPASUKYE

      Twi mu dya Kabidi ku kyolwa mw’efuku dya 11 dya mweshi wa Nisane dibadi ku nfudiilo. Kubashala mafuku apeela bwa shi mudimo ukata wa Yesu pa Nsenga ufikye ku nfudiilo. Kaanya, badi alongyesha mu ntempelo, bufuku badi alambukisha mu kibundji. Kwi bantu abadi abetatshisha bikata bwa kufika “namashika bwee mu ntempelo, bwa kumuteemesha.” (Luka 21:37, 38) Byabya bibapwile kukila, binobino Yesu badi mushale ku Mwengye wa Olive na batumibwa baye bananka—Mpyeele, Andree, Shake na Yowano.

      Bano batumibwa bananka abafikile kwadi pa bupenka. Abakyebanga kuuka pabitale ntempelo mwanda Yesu bakatukile mu kutemuka shi ntempelo t’akashala ebwe pa dikwabo nya. Abadi na bingi binangu bwa wawa mwanda. Yesu bebalungwile kumpala shi: “Ikalaayi beelumbuule, mwanda Mwana a muntu akafiki nguba anushyanuwuku.” (Luka 12:40) Badi mwisambile dingi pabitale “efuku adikeeleesha Mwana a muntu.” (Luka 17:30) Aa mayi abadi epushene ndambo na abakatukile mu kwakula ku ntempelo su? Batumibwa abakimbanga kuuka. Abambile shi: “Etulungule nguba afiki byooso byaabya, na kitundwilo kya kufika koobe naa kya nfudiilo aa byaa-pano?”—Mateo 24:3.

      Abadi abeele pangi binangu byabakabutula ntempelo na byabakakutwa dingi kumumona. Akupu, abeyipwishe pabitale kufika kwa Mwana a muntu. Abadi pangi batentekyeshe lukindji lubadi Yesu mutushe pabitale ‘muntu a mu kifuko kikata’ “bayiile mu kutomboka bufumu, kubapu aalukye.” (Luka 19:11, 12) Nfudiilo a byoso, abelanga binangu pabitale “nfudiilo a byaa-pano.”

      Mu lwalulo lwaye, Yesu batushishe kitundwilo akilesha apakafudila ndumbulwilo a beena Yuuda na ntempelo aaye. Anka takibadi kifudile paapa nya. Kyakya kitundwilo akikakwasha beena Kidishitu mu mafuku e kumpala bwa kuuka mafuku abadi mu “kwikala” kwa Kidishitu na kutundula shi nfudiilo a uno ndumbulwilo e pa nsenga tadi pabwipi.

      Pabadi apakidi bipwa, batumibwa abamonanga abyende na kulombana butemuki bwa Yesu. Eyendo, bintu bibungi bibadi mutemukye bibabangile kulombana mu nshalelo aabo. Byabya, beena Kidishitu babadi bapasukye kunyima kwa bipwa 37 mu kipwa kya 70 B.B., abadi belumbule bwa pabadi apefubwila kabutu ka ndumbulwilo a beena Yuuda na ntempelo aaye. Anka, ta myanda ibadi itemukye Yesu ibadi ilombane mu kipungo akifisha ku nfudiilo kwa 70 B.B. Binobino, nkinyi kibadi na kya kulesha kwikala kwaye kwa mu Bufumu? Yesu bapeele batumibwa lwalulo.

      Yesu batemukile shi anukapusha “miisambo na nkumo ya ngoshi” na shi “eumbo adituutu dingi eumbo ngoshi, na bulopwe abwibwela bungi bulopwe.” (Mateo 24:6, 7) Bambile dingi shi “akwikala kutshikankana kwa nsenga kukata, na mu mbalo ilekeene, amwikala bipupa bya mikumbo na bya nsala.” (Luka 21:11) Yesu badi mudimushe balongi baye shi: “Abenukwata, dingi abebingeena neenu.” (Luka 21:12) Batemuki ba madimi abakebwo bebungi, na kupambula bantu bebungi. Bubi abukafwimi, kifulo kya bantu bebungi akikapeele. Kukatusha byabya, bambile shi: “Mukandu wibuwa wa Bufumu aukalungulwa pa nsenga yoso ishadibwe, bwa kulesha bu-kamonyi kwi maumbo oso na kunyima nfudiilo ayikafiki.”—Mateo 24:14, Kilombeeno kipya 2014.

      Sunga byekala shi butemuki bwa Yesu bubalombene kumpala mu ingi myanda na mu mafuku a kabutu ka Yelusaleme kwi beena Looma, bi kwikala shi Yesu besambile bwa kulombana kukata kunyima su? Okwete kumona bishinkamisho abilesha kipindji kya butemuki bwa Yesu bukwete kwenda na kulombana mu bukata mu ano mafuku eetu su?

      Kimune kya ku bintu bibadi Yesu mwakule mu kitundwilo kya kwikala kwaye nyi nkumweneka kwa “kintu kibi kii moo kya kutuutshika.” (Mateo 24:15) Mu kipwa kya 66 B.B., kino kintu kya kutuutshika kibamwenekyele na ‘kwifunyisha kwi bilobo bya ngoshi’ bya beena Looma na mabendela aabo abadi bu bintu bya lulangwilo. Beena Looma abadi befunyishe Yelusaleme na kulwisha ingi ya ku midimba yaaye. (Luka 21:20) Byabya, “kintu kibi” kibadi kimane mbalo yakishibadya kwikala, ibamonaga beena Yuuda bu “mbalo iselele.”

      Yesu batemukile shi: “Akwikala mpombo ikata byayishyeekeele dimo byatshiile ku mbangilo aa byaa-pano nyaa na ku binobino, anka tayikeekala kwanka dimo bwa looso.” Mu kipwa kya 70 B.B., beena Looma abadi babutule Yelusaleme. Kulwishibwa kwa ‘mbalo iselele,’ pamune na ntempelo kubadi mpombo ikata mwanda bantu binunu abadi bayipayibwe. (Mateo 4:5; 24:21) Kabadi kabutu kakata na kwipayibwa kwa bantu mu kipaso kishyamwene beena Yuuda nya, na kabadi kafudishe ndumbulwilo a lulangwilo lwa beena Yuuda lubabadi abalangwila munda mwa nkama ya bipwa. Muyile byabidi, bwabwa butemuki bwa Yesu abukalomba mu bukata bwabo mu mafuku e kumpala.

      KWIKALA NA LUKULUPILO MU MAFUKU ALAYIBWE

      Mwisambo wa Yesu na batumibwa baye pabitale kitundwilo kya kwikala kwaye mu matalwa a Bufumu na bwa nfudiilo a ndumbulwilo a myanda taubadi ubande kupwa nya. Binobino bebadimwishe pabitale kulonda “bameesiya na batemuki ba madimi.” Alesha shi abakatompo kukita myanda “bilombeene kupambula sunga beenyi basangulwe.” (Mateo 24:24) Anka baba basangulwe tabakeekala na kya kudimbibwa nya. Beena Kidishitu ba madimi be kumweneka penda ku meeso. Anka kwikala kwa Kidishitu takukamweneka nya.

      Yesu bambile pabitale mpombo ikata ayikekala na kya kufudiisha uno ndumbulwilo a myanda shi: “Nguba akeele mufito, mweshi taaukameekameeka dimo, nyenyeene ayikapuluka mwiyilu dingi abasaanyisha makome a mwiyilu.” (Mateo 24:29) Pabapushishe batumibwa aa mayi aakwatshisha moo, tababaukanga kalolo kibadya kukitshika, anka bibadi na kya kwibatapa ku mashimba.

      Ino myanda ya kukanya ayikakitshi bantu kinyi? Yesu bakwile shi: “Bantu abekala na moo, abatshinyi malwa aafiki pano, mwanda makome a mwiyilu abeantshinkisha.” (Luka 21:26) Eyendo shi, Yesu kwete kwisambila pabitale kyakya kipungo kya mufito ukata akikafwila bantu.

      Bwa kwibanyingisha, Yesu badi mupatulwile batumibwa shi tabakedidi nya pabakamono ‘Mwan’amuntu byafiki pa makumbi a mwiyilu na bukome na ntumbo.’ (Mateo 24:30) Bapwile kulesha shi Efile Mukulu akapeleesha mafuku “ku mwanda wa basangulwe.” (Mateo 24:22) Kadi binobino balongi basha lulamato abakakitshi naminyi pabakamono yaya myanda ayikwatshisha moo ibambile Yesu? Yesu badi mukankamikye balondji baye shi: “Apabanga ino myanda kukitshika, bandulukaayi, na buushaayi mitwe mwanda kukuudiibwa kwenu kwi peepi.”—Luka 21:28.

      Byabya, balongi ba Yesu be mu kino kipungo kibambile abadi bya kuuka shi tabadi pabwipi na nfudiilo naminyi? Yesu badi mutushe kileshesho kya mutshi wa figiyee akula shi: “Apabofula tutabi twawo na paautuusha masaki, anutundula shi mafuku a mpeshi taadi peepi. Bii byaabya n’anwe naamu, paanumono byaabya byooso, uukaayi’shi Mwana a muntu taadi peepi, taadi ku biibi byeenu. Eyendo neenushikwila’shi, kino kipungo taakikidi byaabya byooso kushii kumweka.”—Mateo 24:32-34.

      Byabya, apamono balongi baye myanda ibungi ya kitundwilo kibebapele ayilombana, abadi na kya kushinkamisha shi nfudilo tayidi pepi. Bwa kudimusha balongi abakekala mu kyakya kipungo kibukopo, Yesu bambile shi:

      “Anka bwa dyaady’efuku na yaawa nguba takwi ebyuuku su ngumune, sunga miikeeyilu ya mwiyilu, sunga Mwana, kukaasha penda Yaaya bupeeka bwaye. Bibadi mafuku aa Nowa, byaabya ngi abikeekela kufika kwa Mwan’a-muntu. Mwanda, bu bibadi mu mafuku a kumpala kwa mpeshi a-kafwambu [kabutu], abadi abadi, batomanga, babadi abeyibakisheena, nyaa na kwifuku dibatwelele Nowa mu bwato; tababady’ababasuka kintu, nyaa naa pabanokyele mpeshi a kafwambu beebatuutshile booso. Byabya ngi abikeekala pa kufika kwa Mwan’a-muntu.” (Mateo 24:36-39) Mwanda ubadi Yesu mupwandjikishe nao, ubadi wa Mpeshi a mafuku a Nowa badi munokye mu nsenga ishima.

      Batumibwa abapushishe Yesu ku mwengye wa Olive abauku kalolo shi abitungu bekale bapasukye. Nyi bwakinyi Yesu bambile shi: “Ikalaayi beelame, tala mashimba eenu aaneemeneena ku kukwatshika kwa malofu, bukitekite na ku twanda-twanda twa pano pa nsenga bwa’shi tala dyadya efuku dyaakenupulukila kushii’nwe kuuka bu bukondja. Mwanda adiikupula pa booso be pa nsenga ishima. Anka shalaayi bapasukye, nwikale anutekye nguba ooso, bwanudya kwikala bapaashibwe ku yaaya myanda yooso ayikafiki, na kwimana bwimane kumpala kwa Mwan’a-muntu.”—Luka 21:34-36.

      Yesu balesha dingi shi mwanda wakula ngutale nsenga ishima. Tabadi atemuka pabitale myanda ibadi na kya kukitshika kunyima kwa bipwa makumi, itale penda kibundji kya beena Yelusaleme na beena Yuuda nya. Pano badi eesambila byaikalombana kwi “booso be pa nsenga ishima.”

      Bambile shi abikatungu balongi baye bashale badimukye, bapasukye na belumbule. Yesu badi mwibishinkamishe na kingi kileshesho pa kwakula shi: “Anuuku shi: Su sha nshibo awuka nguba a bufuku akafiki ngifi, ashaala atala, naa taatadiila’shi batubule kimano kya nshibo yaaye nya. Byaabya ikalaayi na’nwe naamu beelumbuule, mwanda nguba anushyaabatentekyesha ngi afiki Mwan’a-muntu.”—Mateo 24:43, 44.

      Yesu bapeele balongi baye kabingilo kabadya kwikala na lukulupilo shi myanda ayikatambuka kalolo. Badi mwibashinkamishe shi, apekala apalombana bwabwa butemuki, akwikala “mpika” mupatulukye na a kishima. Nyi bwakinyi Yesu bakakile binangu bya batumibwa bwabadya kumuuka shi: “Mpika sha kishima mudimukye nnanyi? Nyi ngyawa abasangana kwi nfumwê, ê pa kufika, kwete kufuba mufubo ubamulekyele wa kutala bangi bapika n’é mwanda wa kwibapa bidibwa pa nsa ikumbane. Yawa mpika akekala na kya kusepêla! Nenulungula binyibinyi shi, yawa nfumwê akamupa bushito bwa bintu byoso byadi nabyo.” Anka, su yawa “mpika” ekala mubi na kukyengesha bangi, nfumw’aye “akamwesha yawa mpika malwa e mô.”—Mateo 24:45-51, EEM; pwandjikisha Luka 12:45, 46.

      Byabya, Yesu tabadi akula shi akukekala kisaka kya balongi baye abakekala na mwikelo wibubi nya. Binobino, ndilongyesha kinyi dibakyebanga Yesu kupa balongi baye? Badi akumina shi bashale bapasukye na kishima nka bu bibadi mwibipatuule mu kingi kileshesho.

      • Nkinyi kibadi kitakule batumibwa bwa kwipusha bwa myanda ii kumpala? Bi kwikala shi abadi abanangushena kinyi?

      • Mafuku kinyi ababangile butemuki bwa Yesu kulombana na mu kipaso kinyi?

      • Myanda kinyi dingi ayikalesha kwikala kwa Kidishitu?

      • “Kintu kibi kya kutuutshika” kibadya kumweneka naminyi? Myanda kinyi ibadya kulonda kunyima kwa kumweneka kwakyo?

      • Bantu abakakitshi naminyi pabakamono kulombana kwa butemuki bwa Yesu?

      • Yesu batushishe kileshesho kinyi bwa kukwasha balongi baye bwa kutundula shi nfudilo tayidi pepi?

      • Nkinyi kibalesheshe shi kulombana kwa butemuki bwa Yesu akwikala mu nsenga ishima?

      • Nkudimushibwa kinyi kubatushishe Yesu bwa balongi baye abekala na muwa pa bwipi na nfudilo a uno ndumbulwilo mubi?

  • Dilongyesha pabitale kupasuka—lukindji lwa tumame ekumi
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Bansongwakashi tumame bapasukye mbatembeshe bimunyi byabo

      SHAPITRE 112

      Dilongyesha pabitale kupasuka—lukindji lwa tumame ekumi

      MATEO 25:1-13

      • YESU BATUSHA KILESHESHO KYA TUMAME EKUMI

      Yesu bakatukile mu kulungula batumibwa lwalulo pabitale kitundwilo kya kwikala kwaye na kya nfudilo a uno ndumbulwilo a myanda. Wawa mwisambo ukii mu binangu byabo, bebapa elango dibuwa ku bukwashi bwa kingi kileshesho. Kulombana kwakyo kubadi na kya kumweneka kwi baba abekala mu mafuku a kwikala kwaye.

      Babangile kileshesho pa kwakula shi: “Bufumu bwa mwiyilu abwikala bu bansongwakashi ekumi babatshile bimunyi byaabo, batuuka mu kutundayisha mulume. Bataano ba kwabadi abadi batshikame, bataano naamu abadi bapatulukye.”—Mateo 25:1, 2.

      Yesu tabadi alesha shi kya pankatshi kya balongi baye abakapyana Bufumu bwa mwiyilu abekala batshikame na bangi bapatulukye nya. Anka, badi akula mu kwipushena na Bufumu, ooso a ku balongi baye e na ngobesha ya kusangula kwikala mupasukye sunga kwikala mu kapungakanyi. Yesu tabadi elesha mpaka shi ooso a ku balongi baye e kushala na lulamato bwa kupeta myabi ya Nshaye nya.

      Mu kileshesho, bakashi booso tumame ekumi abayile mu kukuukila mulume na kumushindjika ku bulunda. Apafiki mulume, bakashi tumame ekumi abakyebe kutosha eshinda na bimunyi byabo, pa kumupa kineemo nka bu kyabapaa mulume abatwala ku nshibo yabadi bamulumbulwile. Kadi myanda ayikyebe kukitshika naminyi?

      Yesu apatuula shi: “Pa kwata malampi aabo, bana-bakashi batshikame tababadi bate mwimu nya; bana-bakashi bapatulukye babadi bate bimunyi byaabo, pamune na mwimu mu twasa. Bibadi mulume anyengakana, abo nkubunguta booso nkulaala.” (Mateo 25:3-5) Mulume tabafikile bukidi pa nsaa bu bibabadi abamutengyela nya. Abimweneka shi bayishishe kipindji kila kibadi bakashi tumame bapone mu tulo. Batumibwa abadi bya kutentekyesha bibadi Yesu mwibalondele pabitale muntu a mu kifuko kikata bayile mu lwendo “mu kutomboka bufumu kubapu aalukye.”—Luka 19:11-15.

      Mu kileshesho kya tumame ekumi, Yesu alesha akikitshika ku nfudilo a byoso nsaa ayifiki mulume shi: “Munkatshy’abufuku babapushiishe musaase’shi: ‘Ngyaawa mulume bafiki! Tukaayi mu kumukuukila.’” (Mateo 25:6) Bano bakashi tumame, abadi belumbule na kwikala bapasukye su?

      Yesu atungunuka shi: “Peeni paapa booso basongwakashi tumame bababuukile balumbuula malampi aabo. Na batshikame babalungwile badimukye’shi: ‘Etupeyi namu mwimu wenu mwanda malampi etu taashimi.’ Anka badimukye babalulwile, bamba’shi: ‘Ayo, tala wakutwa kwitulombana n’atwe n’anwe; Ndayi kwi abeupanyisha, nukawule wenu bwa’nwe banabene.’”—Mateo 25:7-9, Kilombeeno kipya 2014.

      Binobino, bakashi tumame batano tababadi bapasukye na belumbule bwa kufika kwa mulume nya. Abakutshilwe mwimu bwa malampi aabo, abo nkubanga kukimba kwa kwiupeta. Yesu alondo shi: “Nguba ababayile mu kuula, mulume bashele kufika, babadi belumbuule nkutwela naaye mu nshibo ya madyo a bulunda, abo nkufunga kiibi. Kunyima, bangi bansongwakashi nkufika naamu, abo nkwela musaase shi: ‘Mwanaana, Mwanaana, etushitwile naamu!’ Aye naamu nkwaluula shi: ‘Ntaneenuwuku’mi.’” (Mateo 25:10-12) Awikala mwanda wa malwa bwa bakashi tumame bashii belumbule!

      Batumibwa abadi bya kumona Yesu nabeene bu mulume akwete kwisambila. Kumpala badi na mwiakule aye nabene bu mulume. (Luka 5:34, 35) Nkinyi kibadi kifikile tumame tupatulukye? Pabadi eesambila pabitale “loombe lupeela,” lubadi na kya kupebwa Bufumu, Yesu bakwile shi: “Shaalaayi na bilamba bya mufubo malampi eenu eekale atembe.” (Luka 12:32, 35) Binobino mu kileshesho kya tumame ekumi, batumibwa abadi bya kupusha shi Yesu badi esambila bwabo. Byabya, ndilongyesha kinyi aditusha Yesu mu kino kileshesho?

      Yesu tabakutshile kwibapatulwila nya. Bafudishe kileshesho na kwakula shi: “Ikalayi bapasuke mwanda tanwiuku efuku sunga nsâ.”—Mateo 25:13, EEM.

      Eyendo, Yesu alanga balongi baye ba sha lulamato shi, mu kwipushena na kwikala kwaye, abitungu batungunukye na ‘kkwikala bapasukye.’ Nfudilo a byoso, akafiki, na abibatungu bekale belumbule na bapasukye nka bu bakashi tumame batano bapatulukye kupela bashimisha lukulupilo na kupeta efuto dyabo.

      • Bakashi tumame batano bapatulukye mbelekene na batano batshikame mu kupasuka na mu kwilumbula naminyi?

      • Mulume alesha nnanyi, na tumame atulesha ba nnanyi?

      • Ndilongyesha kinyi dibatushishe Yesu mu kileshesho kya bakashi tumame ekumi?

  • Dilongyesha pabitale katshintshi—Lukindji lwa ntalenta
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Mufubi kwete kushiika makuta mu nsenga

      SHAPITRE 113

      Dilongyesha pabitale katshintshi—Lukindji lwa ntalenta

      MATEO 25:14-30

      • YESU BATUSHA KILESHESHO KYA NTALENTA

      Pabadi kii na batumibwa baye banaka ku Mwengye wa Olive, Yesu bebapeele kingi kileshesho. Makufu apela kumpala, pabadi mu Yeeriko, batushishe kileshesho kya ntalenta bwa kulesha shi Bufumu bubadi bu kii kula bwabudya kufika. Kileshesho kibatusha binobino ki na myanda i mumune na kyakya kingi. Kibadi lwalulo ku lukonko lwa batumibwa pabitale kwikala kwaye na nfudilo a uno ndumbulwilo a myanda. Akilesha shi abitungu balongi bekale na kishima mu bushito bwabadi bebape.

      Yesu abanga na kwakula shi: “Abikeekala bu muntu badi pa kwenda mu lwendo bayitanyiine bafubi baye, nkwibapa bintu byaaye.” (Mateo 25:14) Bu byabidi shi Yesu bapwile kwipwandjikisha na muntu bayile mu lwendo “mu kotomboka bufumu,” batumibwa abadi na kya kupusha bukidi shi Yesu nyi mwikale “muntu” abakwete kwisambila binobino.—Luka 19:12.

      Kumpala kwa muntu a mu kileshesho kwenda mu lwendo, bapeele bafubi baye bintu byaye bya muulo. Munda mwa bipwa bisatu na kipindji bya mudimo waye, Yesu badi mwipane mu kulungula mukandu wibuwa wa Bufumu bw’Efile Mukulu na kulongyesha balongi baye bwa kukita wawa mudimo. Binobino akyebe kwenda mu lwendo na lukulupilo shi abakyebe kwipana mu kukita bibadi mwibalongyeshe.—Mateo 10:7; Luka 10:1, 8, 9; pwandjikisha na Yowano 4:38; 14:12.

      Mu kipaso kinyi mubadi muntu a mu kileshesho mwabile bintu byaye? Yesu alondo shi: “Umune aye nkumupa ntalenta itaano, ungi ibidi, umo umune, muntu ooso muyiile makumi aaye; akupu aye nkwenda.” (Mateo 25:15) Binobino bapika abakyebe kukita kinyi na bintu bibabebapa? Abekala na kishima mu kufubisha bintu bya nfumwabo su? Yesu alungula batumibwa shi:

      “Yaawa bapetele itaano bayiile mu kusunga nayo, aye nkupeta ingi itaano. Uno batambwile ibidi nkupeta ingi ibidi. Anka yaawa bapetele umune nkwenda mu kubundula bwina mu nsenga, aye nkwimufya makuta a nfumwaye.” (Mateo 25:16-18) Nkinyi akikitshika apakalukiila nfumwabo?

      Yesu atungunuka shi: “Kunyima kwa mafuku eebungi, nfumu aa bano beena-mufubo bafikile, aye nkubadika nabo.” (Mateo 25:19) Muntu ooso a ku bano babidi ba kumpala bakitshine “muyiile makumi aaye.” Abo nkufuba na kishima mudimo wibukopo pa kufwimisha bintu bibabadi bebape. Uno bapetele ntalenta itano nkwiyifwimisha pabidi, pamune na uno bapetele ibidi. (Mu aa mafuku muntu badi na kya kufuba bipwa bifikye 19 bwa kupeta ntelenta umune.) Nfumu batumbwile ooso a kwabadi shi: “Biibuwa, mufubi eebuwa na sha-kishima; we muleshe kishima mu bintu bipeela, nakakwabikiisha biibungi: Fika osankye pamune na nfumoobe.”—Mateo 25:21.

      1. Mufubi kwete kushiika makuta mu nsenga; 2. Yawa mufubi umune kwete kubundula mu mufito

      Bibadi bilekene na uno mufubi bapetele lutalenta lumune. Bambile shi: “Mwanaana, naadi muukye shi we muntu sha-bukopo, owumbulaa pooshii mukune, wataa pooshi mubiikye. Bwa moo unaapushiishe, nayiile mu kufya nfwalanga yoobe mu nsenga: Mbiibi bintu byoobe.” (Mateo 25:24, 25) Tabadi sunga mukimbe bya nkatula aa makuta kwi bena banke bwabadya kufwimishila nfumwaye makasa. Badi mukitshine nfumwaye bibubi.

      Nyi bwakinyi nfumwaye bamwambile bu “mufubi eebubi, sha lulengu.” Abatshile bibadi nabyo abo nkwibipa mufubi mulombene ku babafubile na kishima. Nfumw’abo batushishe dilongyesha shi: “Muntu ooso ee na kintu abamukumbeesha kimo kintu bwa shi apete biibungi. Anka yaawa ee bisumanga abamwanta mpaa naa kaadi nako.”—Mateo 25:26, 29.

      Balongi ba Yesu mu mudimo wa bulungudi

      Balongi ba Yesu be na kya kunangushena bikata pabitale kino kileshesho. Mbalombene kumona shi, bintu bibape Yesu, abyo biikale kineemo kya kwikasha bantu bu balongi, bi na muulo ukata. Akulupila shi bekale na kishima mu uno mufubo. Yesu tabelanga kinangu shi booso abafubu mu kipaso kimune mu mudimo wa bulungudi ubadi mwibape bwa kukita nya. Nka bu byabidi mu kileshesho, muntu ooso akitshi byadi mulombene kukita “muyiile makumi aaye.” Bino abilesha shi Yesu tamulombene kusangala su muntu ekala na “lulengu” pa kukutwa kufwimisha bupeta bwa Nfumw’aye.

      Batumibwa abadi na muloo ukata p’aye kwibashinkamisha: “Muntu ooso ee na kintu abamukumbeesha kimo kintu bwa shi apete biibungi”!

      • Mu kileshesho kya ntalenta, nanyi mwikale bu nfumu na mba nnanyi bekale bu bafubi?

      • Yesu bapeele balongi baye dilongyesha kinyi?

  • Kidishitu nfumu asambisha mikooko na mbushi
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Bantu ba bisamba byoso abatala mwiyilu kwabatengyela kiimu kya Yesu

      SHAPITRE 114

      Kidishitu nfumu asambisha mikooko na mbushi

      MATEO 25:31-46

      • YESU BATUSHA KILESHESHO KYA MIKOOKO NA MBUSHI

      Ku mwengye wa Olive, Yesu bakatukile mu kulonda kileshesho kya tumame ekumi na kya ntalenta. Mbikunyi bibadi mufudiishe lwalulo ku lukonko lwa batumibwa pabitale kitundwilo kya kwikala kwaye na kya nfudiilo a uno ndumbulwilo a myanda? Badi mufudiishe na kileshesho kya ndekyelo pabitale mikooko na mbushi.

      Yesu babangile na kukaka binangu byabo shi: “Apafiki Mwan’a-muntu mu ntumbo yaaye, bamushindjikile kwi mikeeyilu yooso, paapa ashikama pa lupuna lwaye lwa ntumbo.” (Mateo 25:31) Kushi mpaka, Yesu badi akwila bwaye’ ye nabene mu kyakya kileshesho. Badi eyitanyina kebungi aye nabene bu “Mwan’amuntu.”—Mateo 8:20; 9:6; 20:18, 28.

      Yesu mmushale ku nkwasa ya bufumu, batshibila bantu balulame kiimu bu mikooko

      Kino kileshesho akikalombana nsaa kinyi? Akikakumbana apakafiki Mwan’a-muntu “mu ntumbo yaaye” na miikeyilu bwa kushikama “pa lupuna lwaye lwa ntumbo.” Bapwile kwakwila pabitale “Mwan’a-muntu byafiki pa makumbi a mwiyilu na bukome na ntumbo” na ba mwikeyilu baye. Abikakitshika nsaa kinyi? Abikekala “kapindji n’aka kunyima kwa mpombo ikata.” (Mateo 24:29-31; Maako 13:26, 27; Luka 21:27) Byabya, kino kileshesho akikalombana mafuku e kumpala apakafiki Yesu mu ntumbo yaaye. Kunyima akyebe nkakita kinyi?

      Aye nabene apatuula shi: “Apafiki Mwan’a-muntu . . . , bisamba byooso abiibungu naa aàbùula bantu, bu mulami a mikooko aàbùula mikooko na mbushi. Atuulu mikooko ku mboko yaaye ilume, mbushi naamu ku mboko yaaye ikashi.”—Mateo 25:31-33.

      Yesu akula bwa mikooko ayikala ku lupese lwibuwa shi: “Paapa Nfumu mukata alungula be ku ilume yaaye shi: ‘Fikaayi, basampiibwe ba Yaaya, tambulaayi Bufumu bubabadi benulumbulwile byaatshile ku kipangilo kya byaa-pano bu bwenu bwedi.’” (Mateo 25:34) Bwakinyi Nfumu akumiina mikooko?

      Nfumu nabeene apatuula shi: “Naadi na nsala anwe nkumpa kya-kudya; ami naadi na nyoota, anwe nkumpa meema, naadi mwenyi, anwe nkumpokyeela; naadi muswa, anwe nkufwadika bilamba, naadi na malaadi, anwe nkunkumbula, mu lukano, anwe nkufika mu kunsamba.” Apakamutekye “balulame” kipaso kibabadi bamukitshine byanka, akebaluula shi: “Pooso panudi beebikitshiine umune a ku bano bakile bupeele a ku bakwenu, naami anudi beebikitshiine.” (Mateo 25:35, 36, 40, 46) Ino myanda ibuwa ntambakamukitshine yanka mwiyilu nya, mwanda tamwi maladi sunga nsala. Yaya myanda abitungu kwiyikitshina bakwabo na Kidishitu bakii pano pa nsenga.

      Kisa kya bantu bakutwe kululama abatshibilwa kiimu bu mbushi

      Nkinyi akikafikila mbushi i ku mboko ibakashi? Yesu akula shi: “Paapa [Nfumu] alungula bee ku ikashi yaaye shi: ‘Katukaayi nwende kula naami batshipiibwe yi! Twelaayi mu kaalo ka looso kababadi balumbuule bwa kafilefile na miikeyilu yaaye. Mwanda naadi na nsala, anka’nwe su nkumpa kya kudya; naadi na nyoota anwe kushii kumpa meema; naadi mwenyi, anwe nkukutwa kumpokyeela; muswa, anwe kushii kunfwadika; na malaadi dimo mu lukano, anwe su kunkumbula!’” (Mateo 25:41-43) Kino kiimu nkilombanyine mwanda mbushi ibakutshile kukitshina bakwabo na Kidishitu myanda na kalolo muyile byabidi.

      Batumibwa abaukile shi ino nsaa ya kiimu ayikafiki ayikala bwa masaku a ikalaika. Nyi bwakinyi Yesu bebalungwile shi: “Paapa [Nfumu] eebaluula shi: ‘Eyendo, neenushikulwila shi, musuusa ooso wanushii beebikitshiine umune a ku bano bakile bupeela, n’ami naamu tanwibebinkitshiine.’ Abakatuka bende, bano mu malwa a ikalaika, balulame naamu mu muwa wa ikalaika.”—Mateo 25:45, 46.

      Lwalulo lwa Yesu ku lukonko lwa batumibwa lubakwasha balongi baye bwabadya kupeta myanda ibungi ya kunangushena na kutalula mwikeelo na bikitshino byabo.

      • Mu kileshesho kya Yesu kya mikooko na mbushi, nnanyi e bu “Nfumu” na nsaa kinyi ikwete kulombana kileshesho?

      • Bwakinyi mikooko ayikatshibilwa kiimu kya kukuminyibwa na Yesu?

      • Bangi bantu abakebatshibila kiimu bu mbushi ku mwanda wa kinyi? Efuto kinyi adikapete mikooko na mbushi?

Mikanda ya mu Kisongye (2011-2025)
Tuuka
Tuela
  • Kisongye
  • Tumina muntu
  • Byokumina
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Pabitale bya kufubisha
  • Bya kufubisha
  • Bya kufuamisha yobe
  • JW.ORG
  • Tuela
Tumina muntu