Watchtower MIKANDA I MU INTERNETE
Watchtower
MIKANDA I MU INTERNETE
Kisongye
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILO
  • Batusha dilongyesha dya kwiyisha ku kidibwa kya lukilo kya nfudilo
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Yesu atumpu ngwa ya batumibwa bwa kwibalohgyesha kwiyisha

      SHAPITRE 116

      Balongyesha kwiyisha ku kidibwa kya lukilo kya nfudilo

      MATEO 26:20 MAAKO 14:17 LUKA 22:14-18 YOWANO 13:1-17

      • YESU BADI KIDIBWA KYA LUKILO KYA NFUDILO NA BATUMIBWA

      • BATUSHA DILONGYESHA PA KUTUMPA NGWA YA BATUMIBWA

      Muyile bibadi Yesu mwibalungule, Mpyeele na Yowano abapwile kufika mu Yelusaleme bwa kulumbula Kidibwa kya lukilo. Kunyima Yesu na bangi batumibwa ekumi ababangile kwenda ku Yelusaleme. Kubadi kunyima kwa midi nguba tadi atwele kubadi Yesu na balongi baye abayiki ku Mwengye wa Olive. Dino dibadi efuku dya nfudilo dibakishishe Yesu paapa, afiki dingi panka nka kunyima kwa lusangukilo lwaye.

      Mu kapindji kapeela, Yesu na balongi abafikile mu kibundji, abo nkwenda ku nshibo ibabadi na kya kukitshina Kidibwa kya lukilo. Abadi bakamine mu kadimbo ka kwiyilu. Abapetele kwakwa bintu byoso bipwe kulumbula bwa kidibwa kyabo kya pa bupenka. Bu bibadi Yesu atengyela ino nsaa, bambile shi: “Naadi na lukalo lwa kudya uno Pasaka neenu kumpala kwa kufwambuka kwande.”—Luka 22:15.

      Kumpala kwa bipwa bibungi, abadi na kipikwa kya kukisha makopo a nfinyo munkatshi mwa bantu abadi Kidibwa kya lukilo. Binobino kunyima kwa kwata dimune dya ku makopo, Yesu belele luteko, aye nkwakula shi: “Atai dino ekopo, nwilekyeshene mukantshi mwenu, mwanda nenulungula’shi kubanga binobino tankatomonyi dimo ano mâlwa akitshibwe ku tukuba twa nfinyo, mpâ n’apakabanga Bufumu bw’Efile Mukulu.” (Luka 22:17, 18, EEM) Bibadi bipushikye kalolo shi lufu lwaye lubadi lwifubwile peepi.

      Mu kingi kipindji mu nsaa ya Kidibwa kya lukilo, kubakidile mwanda wa kukanya. Yesu bebwele, aye nkukatusha kilamba kyaye kya panundu nkwata esumee. Akupu belele meema mwilonga dya kwioshela meema ku maasa. Muyile byabibadi, nsha nshibo nyi badi bya kutala su mufubi aaye batumpu mikoolo ya beenyi baye. (Luka 7:44) Mu yaya nsaa, takubadi nsha nshibo nya, nyi bwakinyi Yesu bakitshine wawa mudimo aye nabene. Umune a ku batumibwa badi na kya kwata mpàngo ya kwibikita, kadi takwi su ngumune bebikitshine nya. Bi kwikala shi abadi bakii na kinangu kya kwikakena bwa mukile bukata su? Sunga mbyabya, abapushile buufu pabadi Yesu mutumpe ngwa yabo.

      Pabadi Yesu mufikye bwa kutumpa Mpyeele, bapelele shi: “Nya, tontumpanga!” Yesu bamulungwile shi: “Su ntshii mukutumpe, tookeekala mulombeene kwikala dimo naami nya.” Mpyeele nkumwalula na kishima shi: “Paapa, Mwanaana t’anka penda ngwa nya, mpaa na maasa na mutwe!” Bakanyine pa kupusha lwalulo lwa Yesu shi: “Yaawa mupwe kwitumpa tee na lukalo na kutumpiibwa dimo nya, mwanda aye ooso mmupwe kutooka. Anwe, nwibatookye anka ta nnanwe booso nya.”—Yowano 13:8-10.

      Yesu batumpile ngwa yabo boso 12, pamune na Yudase Iskaryote. Kunyima kwa kufwala kilamba kyaye kya panundu na kwaluka dingi pa mesa, Yesu bebayipwishe shi: “Nubashinguula kineenukitshiina su? Anungitaanyina bu ‘Mulambukishi’ na buu ‘Mwanaana.’ Oolo anwakula kalolo mwanda nee byanka. Paapa, su neenutumpu ku ngwa ami Mwanaana na Mulambukishi, nwi na kyanudy’a kwitumpeena naamu ku ngwa munkatshi mwenu. Mwanda nkileesheesho kineenupa; kyaakya kineenukitshiina, ekikiteeyi anwe naamu. Mbinyibinyi, neenulungula bino’shi mufubi tammukile nfumwaye ku bukata; sunga mutumiibwe, tammukile mumutume ku bukata. Panuwuku byaabya, anwikala dimo ba-sha-mwabi, su nwebikumbasha anwe naamu.”—Yowano 13:12-17.

      Yesu batushishe dilongyesha dikata pa kukita mudimo ushadile! Balongi ba Yesu tabakimba kwikala pa mbalo ya kumpala na kwela kinangu shi be na muulo abitungu bangi bebafubile. Anka, abitungu balonde kileshesho kya Yesu, kushi bwa kipikwa kya kutumpa ngwa, kadi pa kwikala belambule bwa kufuba na kwiyisha na kushii ntondo.

      • Mu nsaa ya Kidibwa kya lukilo, nkinyi kibadi Yesu mulungule batumibwa kibalesheshe shi lufu lwaye lubefubwila?

      • Bwakinyi mmwanda wa kukanya bibadi Yesu mutumpe ngwa ya batumibwa?

      • P’aye kukita mudimo ushadile wa kutumpa ngwa ya batumibwa baye, Yesu batushishe dilongyesha kinyi?

  • Kidibwa kya Mwanana kya kyolwa
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Yesu babangisha Kidibwa kya Mwanana kya kyolwa na batumibwa baye 11 ba sha lulamato

      SHAPITRE 117

      Kidibwa kya Mwanana kya kyolwa

      MATEO 26:21-29 MAAKO 14:18-25 LUKA 22:19-23 YOWANO 13:18-30

      • ABATUNDULA BU NSESA BWA YUDASE

      • YESU BAKITSHI KIDIBWA KYA KITENTEKYESHO

      Kyolwa kibapu kukila kipindji, Yesu bakatuka mu kulongyesha batumibwa baye dilongyesha dya kwiyisha pa kwibatumpa ku ngwa. Binobino, abimweka shi kunyima kwa Kidibwa kya lukilo, badi mutemune mayi a butemuki bwa Daviide shi: “Mpaa naa kuuku ankulupilanga, uno abaatudyanga naaye, mmungibwesheeshe kisuulu.” Akupu Yesu badi mupatuule shi: “Umune a munkatshi mmwenu akampaana.”—Misambo 41:10; Yowano 13:18, 21.

      Batumibwa abadi betadishene, na ooso a kwabadi bayipushanga shi: “Mwanaana, a nnaami su?” Mpa na Yudase Isakaryote bamwipwishe. Mpyeele nkulungula Yowano badi mulondele Yesu ku meesa bwa kukimba kuka yawa muntu. Mpyeele nkwifubwila peepi na Yesu na kumwipusha shi: “Mwanaana, nnanyi?”—Mateo 26:22; Yowano 13:25.

      Yesu balulwile shi: “Ngyaawa ampa kipese kyansabika mwilonga.” Aye nkusabika kipese kya mukate mwilonga dibadi pa meesa, aye nkwikipa Yudase na kwakula shi: “Mwan’amuntu akashimina mu kipaso kyabadi bafunde p’aabimutala; anka a-malwa ngi nguno muntu amupaana! Bibady’a kwikala bikile buwa bwa yaawa muntu kukutwa kutandjibwa!” (Yowano 13:26; Mateo 26:24) Satana batwelele mwi Yudase. Uno muntu badi mupwe kutshibibwa milomo, badi mukumine kukita kikyebe kyeshimba kya Satana aye nkufika mwana a “kushimina” sunga a kabutu.—Yowano 6:64, 70; 12:4; 17:12.

      Yesu balungwile Yudase shi: “Kyootungu kukita, ekikite bukidi.” Bangi batumibwa abapwandikishanga shi Yesu badi alungula Yudase badi alama kashete ka makuta bwa: “‘Kuula byooso bibatungiibwanga bwa milòo,’ sunga bwa kupa balanda kantu.” (Yowano 13:27-30) Aku namu Yudase bakyebanga kupaana Yesu.

      Anka mu kyakya kyolwa kimune kya Kidibwa kya lukilo, Yesu babangile kingi kidibwa kipya. Batshile mukate, aye nkwela luteko, akupu nkwiutshiba na nkwiupa batumibwa baye bwa kudya. Bambile shi: “Uno [mukate] nyi mbidi yande aipânyibwa pa mwanda wenu. Ikalai anukitshi bino mwanda wa kutentekyeshanga.” (Luka 22:19, EEM) Kipese kya mukate kibakidile mwi balongi abo nkwikidya.

      Akupu Yesu batshile ekopo dya nfinyo, aye nkwidyelela luteko na kwidikisha mwabadi. Ooso a kwabadi batomene, Yesu nkwakula shi: “Dino ekopo nyi nkilombêno kipya ky’Efile Mukulu na bantu akishinkamishwa na mase ande, ao aapongoloka pa mwanda wenu.”—Luka 22:20, EEM.

      P’aye kukita byabya, Yesu batshile mpàngo bwa shi balongi baye bekale abatentekyesha lufu lwaye ku kipwa kyoso mwifuku dya 14 dya mweshi wa Nisane. Akikala akitentekyesha bikite Yesu na Nshaye bwa kukula bantu ba sha lukumino ku mulwisho na ku lufu. Kutabukila na bibadi Kidibwa kya lukilo kya beena Yuuda, Kitentekyesho akilesha kupashibwa kwa binyibinyi kwa bantu ba sha lukumino.

      Yesu bambile shi mase aaye abadi “asukumunwe bwa bebungi bwa kulekyelwa milwisho.” Mu baba bantu bebungi abalekyelwa milwisho mwi na batumibwa baye ba sha lulamato na bangi be byabadi. Nyi mbano abakekala naye mu Bufumu bwa Nshaye.—Mateo 26:28, 29.

      • Mbutemuki kinyi bwa mu Bible bubadi Yesu mutemune pabitale muntu badi adi naye? Badi mwibupatuule naminyi?

      • Yesu balungwile Yudase bwa kukita kinyi? Kadi bangi batumibwa abapushishe bu Yesu alungula Yudase kinyi?

      • Mwanda kinyi upya ubabangile Yesu? Ukwete kukwasha ku mpàngo kinyi?

  • Kwikakena pabitale mukile bukata
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Batumibwa ba Yesu abekakena bwa kuuka mukile bukata kwabadi

      SHAPITRE 118

      Kwikakena pabitale mukile bukata

      MATEO 26:31-35 MAAKO 14:27-31 LUKA 22:24-38 YOWANO 13:31-38

      • YESU BATUSHA ELANGO PABITALE KWIKALA PA MBALO YA KINEMO

      • BATEMUKA ABIKAMUTUNU MPYEELE • ABATUNDULAA BALONGI BA YESU KU KIFULO

      Mu kidibwa kyaye kya nfudilo na batumibwa, Yesu bebapeele dilongyesha dikata dya kwiyisha pa kutumpa ngwa yabo. Bwakinyi bibadi bilombanyine? Mwanda wa kubofula kubabadi baleshe. Abadi belambule kwi Efile Mukulu, anka abadi bakyabekakena bwa kuuka mukile bukata mwabadi. (Maako 9:33, 34; 10:35-37) Kwakwa kubofula kubalukile dingi kyakya kyolwa.

      Batumibwa “babatushiishe eunga pa mwanda wa kuuka mukile bukata munkatshi mwabo.” (Luka 22:24) Bibapeele Yesu kinyongwa pa kwibamona kwa bekakena dingi! Bakitshine kinyi?

      Pamutwe pa kusaashila batumibwa bwa mwikelo wabo wibubi, Yesu badi mwibeleshe kinangu na lwishinko ebalungula’shi: “Milopwe ya bisamba ayileeshaa matalwa aayo kwi bantu, na kwileesha bu Baa-sha kalolo. Bwenu’nwe, tabiikalanga byaabya nya. . . . Mwanda nnanyi mukile bukata? ngyaawa mushaale ku meesa’nyi nguno afubila?” Akupu, badi mwibatentekyeshe kileshesho kibadi ebalesha nsaa yooso pa kwibalungula shi: “Kutala, ami nee munkatshi mwenu bu mufubi.”—Luka 22:25-27.

      Sunga bibabadi bakutwe kupwidika, batumibwa abadi banyingile na Yesu mu nkalakashi ibungi. Nyi bwakinyi bambile shi: “Ami nee mwinulumbulwile Bufumu, buu bibadi Yaaya mwibundumbulwile.” (Luka 22:29) Bano bantu abadi balongi ba sha lulamato ba Yesu. Badi mwibashinkamishe shi, ku bukwashi bwa kipwano kibadi mukite nabo, abakekala mu Bufumu na kumunana mu bukunkushi bwaye.

      Sunga byekala shi batumibwa be na luno lukulupilo lwibuwa, be nka bantu ba mbidi na mase na bakutwe kupwidika. Yesu bebalungwile shi: “Kafilefile akatungu kwinutunkuusha mu kayingo, bu byabakitaa ntete,” ayipalakanaa nsaa yabakwete kwiyipeepula. (Luka 22:31) Badi mwibadimushe dingi shi: “Buno bufuku, anukapono booso pa mwanda wande. Mwanda mbafunde shi: ‘Naayipaa mulami a mikooko, na mikooko yooso aipalakana.’”—Mateo 26:31; Zakarii 13:7.

      Mpyeele badi mweleshe mpaka shi: “Sunga booso bapona mwanda wobe, ami ta mpono musuusa su ngumune.” (Mateo 26:33) Yesu balungwile Mpyeele shi kumpala kwetombolwe kusama kabidi bufuku, Mpyeele akyebe kumutuna. Akupu Yesu nkukumbasha shi: “Nee mutekye bw’obe, bwa’shi tala lukumiino loobe lwesheeta. Obe naamu, pooyikala mwalukye, onyingishe bakwenu.” (Luka 22:32) Anka Mpyeele badi mushinkamishe shi: “Sunga byatunga shi nfwe noobe, nyaa tankutunu’mi.” (Mateo 26:35) Bangi batumibwa abambile nka byabya.

      Yesu nkulungula balongi baye shi: “Nee neenu penda bwa kapindji kapeela. Anukankimbi, na buu binaadi mulungule beena Yuuda shi: ‘Kwanyende, tanwi balombeene kwikufika’ anwe naamu, neenulungula byanka binobino.” Akupu, aye nkukumbasha shi: “Neenupa mwiya upya: Efuleeneeyi kifulo. Bu byandi mwinufule, anwe naamu nwi na kya kwifuleena. Abakatundula shi nwi balongi bande anka ku kifulo kyanwifuleena.”—Yowano 13:33-35.

      P’aye kupusha akwibalungula Yesu shi ee nabo penda munda mwa kapindji kapela, Mpyeele bayipwishe shi: “Mwanaana, kwende nkunyi?” Yesu nkumwalula shi: “Kwanyende kwakwa, twe mulombeene kwikundonda, anka okandondo kuunyima.” Mpyeele badi mwikalakashe akula shi: “Mwanaana, mbwa-kinyi ntshi mulombene kukulonda binobino? Naapaana muwa wande pa mwanda oobe.”—Yowano 13:36, 37.

      Binobino Yesu nkutentekyesha pabadi mutume batumibwa bwa kwifunya Ngalileya na bulungudi kushii makuta, kibuta sunga bidibwa. (Mateo 10:5, 9, 10) Akupu nkwibepusha shi: “Nubadi bakutwe kintu’nyi?” Aabadi bamwalule shi: “Su nkimune!” Binobino abadi na kya kukita kinyi mu mafuku aalondo? Yesu bebalungwile shi: “Ee na kabuta, ekaate; mumune na uno ee na mpaaya, dingi shii na kimpulu audishe kikotshi kyaye bwa kuula kimune. Mwanda neenushikwila shi bino binshima bya mu bifundwe bii naa kya kunkumbeena: ‘Babamubadikile ku bankitshishy’abubi bakata.’ Eyendo, abintala abikakumbana.”—Luka 22:35-37.

      Yesu badi esambila nsaa yabakamupudika ku mutshi pamune na bankitshishy’abubi sunga bantu bashy’abanemeka miiya. Kukatusha byabya, balongi baye abadi na kya kunkyegeshibwa bikata. Abamwene shi abadi belumbule pa kwakula shi: “Mwanaana, twi na bimpulu bibidi.” Bebalulwile shi: “Mbilombane.” (Luka 22:38) Kwikala kwabo kwa na mbimpulu bibidi akukyebe kupa Yesu mushindo wa kwibapa dingi dilongyesha di na muulo ukata.

      • Bwakinyi batumibwa abadi abekakeena? Nkipaso kinyi kibadi Yesu mupwe mwanda wabo?

      • Nkinyi kikwete kulombana bu bikale Yesu mukite kipwano na balongi baye?

      • Yesu balulwile Mpyeele naminyi mu kwikulupila kwaye?

  • Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Yesu e mu kadimbo ka kwiyilu na batumibwa baye 11 ba sha lulamato

      SHAPITRE 119

      Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa

      YOWANO 14:1-31

      • YESU BENDE MU KULUMBULA MBALO

      • BALAA BALONGI BAYE MUKWASHI

      • YAAYA MMUKATA KUKILA YESU

      Kunyima kwa kukita kidibwa kya kitentekyesho, pabadi mushale na batumibwa mu kadimbo ka kwiyilu, Yesu badi mwibanyingishe shi: “Mashimba eenu taapampakananga; anukumiina mwi Efile Mukulu, nkumiineeyi namu n’ami naamu.”—Yowano 13:36; 14:1.

      Yesu bapeele balongi baye basha lulamato kabingilo ka kupela kupampana bwa kwenda kwaye p’aye kwibalungula shi: “Mu nshibo ya Yaaya, mwi bishaaleelo biibungi. . . . Pangikala mwende mu kwinulumbulwila yanka, naakalukiila mu kwinwata, bwa’shi kwandji nukeekale naamu.” Anka, batumibwa tababadi bapushe kaloloshi bibadi akwila pabitale kwenda kwaye kwa mwiyilu. Nyi bwakinyi Tomase bamwipwishe shi: “Mwanaana, taatuuku sunga nkwinyi kwende; mbikunyi byatudi balombene kuuka eshinda dyaako?”—Yowano 14:2-5.

      Yesu bamwalulwile shi: “Ami nee eshinda, nee biinyi, nee muuwa.” Anka penda muntu amukumina na malongyesha aaye na kwambula nshalelo aaye nyi mulombene kutwela mu nshibo ya mwiyilu ya Nshaye. Yesu bambile dingi shi: “Muntu su ngumune taakwenda kwi Yaaya, kushii kukiila kwandji.”—Yowano 14:6.

      Fidipe badi ateemesha kalolo nkumwipusha shi: “Mwanaana, etuleesha Yaaya, byaabya ngi bitulombeene.” Abimweneka shi Fidipe badi akumina kitundwilo kya Efile Mukulu bu kimonwa kya Moyiise, Eliya na Yeeshaya. Anka, batumibwa abamwene mwanda ukile kyakya kimonwa. Yesu balesheshe kyanka pa kwakula shi: “Nee neenu takùdi kipungo kila, Fidipe; twe muntundule? Mummone mmumone Yaaya.” Yesu balesheshe mu kipaso kipwidikye bumuntu bwa Nshaye, byabya, kwikala naye na kumona bumuntu bwaye bi nka bu kumona Yaaya. Anka, Yaaya mmutabukile Mwana, nyi bwakinyi Yesu akula shi: “Bishima byaneenulungula, ntaneebyakwila mu’mi nabeene nya!” (Yowano 14:8-10) Batumibwa abadi balombene kumona shi Yesu badi alusha nkumo yoso bwa malongyesha aaye kwi Nshaye.

      Balongi ba Yesu abadi bamumone kwakitshi myanda ya kukaanya na kumupusha kwalungula mukandu wibuwa wa Bufumu bw’Efile Mukulu. Binobino alungula balongi baye shi: “Ooso ankumiina, akitshi naamu myanda yankitshi: akakitshi ikile bukata.” (Yowano 14:12) Yesu tabadi mwakule shi abakakitshi bilengyeleshi bikile bibakitshine nya. Abadi na kya kulungula mukandu wibuwa munda mwa kipindji ki bula mu ma mbalo ebungi na kwi bantu bebungi.

      Nsaa ayende Yesu, tebalekye basumbushene nya, mwanda bebalayile shi: “Su nwateka kantu mwishina dyande, neekakumbasha.” Bakwile dingi shi: “Ami, naatekye Yaaya bwa’shi aakeenutumine ungi mukwashi ashaala neenu looso, . . . nyi nkikudi kiselele kya biinyibiinyi.” (Yowano 14:14, 16, 17) Badi mwibashinkamishe shi abakapete kikudi kiselele bu mukwashi. Abadi bekipete mwifuku dya Pantekote.

      Yesu bakwile shi: “Mu kapindji kapela, ba-pano taabakammono dimo nya; anwe anukammono na muwa, n’anwe anwikala namu na muuwa.” (Yowano 14:19) Tabakamono Yesu nka penda nsaa yakasanguka na mbidi ya bu muntu nya, anka akekala kwanka, akupu, akebasangusha bwabadya kwikala naye mwiyilu bu bipangwa bya mu kikudi.

      Binobino Yesu bakula patoka bya binyibinyi shi: “Yaawa alama miiya yande na kwiyifubila, yaawa ngi mumfule naamu, abakamufulu kwi Nshaami, n’ami namufulu, nneeleeshe kwadi.” Paapa, ungi mutumibwa Yuudase, abetanyina dingi bu Tadee bamwipwishe shi: “Mwanaana, mbii-kunyi byoodi mulombeene kwilesha kwatudi, kushii kwi ba-pano?” Yesu balulwile shi: “Su muntu ee naami kifulo, alame bishìma byande; Yaaya akeekala nee kifulo . . . Yaawa shii naami kifulo, taalama bishìma byande.” (Yowano 14:21-24) Mu kwilekena na balongi baye, bantu ba pa nsenga tabakamono Yesu bu eshinda, binyibinyi na bu muwa nya.

      Yesu akyebe kwenda, kadi balongi baye abakatentekyesha byoso bibebalongyeshe naminyi? Yesu apatuula shi: “Mukwashi kikudi kiselele akatumibwa kwi Yaaya mwishina dyande, eenulambukisha bintu byooso, eenutentekyeeshe byooso binaadi mwinulungule.” Batumibwa abamwene bibadi bukome bwa kikudi kiselele ku mifubo, nyi bwakinyi bibadi bibanyingishe. Yesu akumbasha shi: “Neenulekyela butaale, neenupa butaale bwande. . . . Mashimba eenu alekye kupampakana na kutshiina.” (Yowano 14:26, 27) Batumibwa abamwene kyabashya kupampakana mwanda abekala mu bukunkushi na bulami bwa Nshaye na Yesu.

      Abakyebe kumona bulami bw’Efile Mukulu mu kapindji kapela. Yesu bambile shi: “Nfumu a pano pa nsenga kwet’afiki. Eyendo, tee na matalwa kwandi nya.” (Yowano 14:30) Diabulu badi na ngobesha ya kutwela munda mwa Yuudase bwa kumukunkusha. Anka Yesu tabadi na kubofula sunga nkupela bwa shi Satana amutakule mu kusumbushena Efile Mukulu nya. Na Diabulu tabadya kukitshisha bwa shi Yesu afwe bwa looso nya. Bwakinyi? Yesu akula shi: “Naakitshi muyiile bibadi Yaaya munfundjile.” Badi mushinkamishe shi Nshaye akyebe kumusangusha ku bafwe.—Yowano 14:31.

      • Yesu kwete kwenda kunyi? Na balungula Tomase naminyi bwa kwakwa kwende?

      • Abimweneka shi Fidipe akimbi Yesu akite kinyi?

      • Mmu kipaso kinyi mubadi balongi ba Yesu na kya kukita myanda ikata kumukila?

      • Bwakinyi kuuka shi Yaaya mmukile Yesu akunyingisha?

  • Kupa bikuba na kwikala bakuuku ba Yesu
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Yesu esamba na batumibwa baye pabakatuka mu kadimbo ka kwiyilu

      SHAPITRE 120

      Kupa bikuba na kwikala bakuuku ba Yesu

      YOWANO 15:1-27

      • MUTSHI WA NFINYO WA BINYIBINYI NA NTABI YAO

      • KYA KUKITA BWA KUSHALA BAFUDIBWE NA YESU

      Yesu bakatuka mu kwisamba patoka na batumibwa baye ba sha lulamato bwa kwibanyingisha. Takudi bufuku, pangi bufuku bupwe kukila munkatshi. Yesu nkwibapa kileshesho kya kwibanyingisha:

      Babangile kwakula shi: “Ami nee mulundo wa nfinyo wa binyi, Nshaami ngi mudimi a nfinyo.” (Yowano 15:1) Kileshesho kyaye nkifwanene na kibaadi kyakudibwe takudi bipwa nkama pabitale kisamba kya Isaleele, kibabadi abauku bu mutshi wa nfinyo wa Yehowa. (Yeelemiya 2:21; Osea 10:1, 2) Binobino Yehowa taadi asumbushena kyakya kisamba. (Mateo 23:37, 38) Nyi bwakinyi Yesu bebalungula kinagu kipya. Aye Yesu mmwikale mutshi wa nfinyo wabadimi kwi Nshaaye kubanga pabamushingile mwimu na kikudi kiselele mu kipwa kya 29 B.B. Kadi Yesu elesha shi mutshi wa nfinyo aulesha myanda ibungi kukatusha pend’aye bupenka pa kwakula shi:

      “Katabi kooso kee kwandi, kashyaakapa bikuba, [Nshami] eekatshibi, anka katabi kooso akapa bikuba, eekasooswela, bwa’shi kape bikuba bikile bungi. . . . Bii mumune na katabi: su ta nkalamate ku mulundo wa nvinyo, tankalombeene, ako kaanabeene, kutuusha bikuba nya; anka bu anwe dimo, su tanwi balamate kwandi. Ami nee mulundo wa nvinyo, anwe nwi ntabi.”​—Yowano 15:2-5.

      Yesu balayile balongi baye ba sha lulamato shi kunyima kw’aye kwenda, badi na kya kutuma mukwashi, kikudi kiselele. Kunyima kwa mafuku makumi atano na dimune, pabadi batumibwa na bangi bantu bapete kikudi kiselele, abafikile ntabi ya nfinyo. Na yooso “ntabi” ibadi na kya kushala mu buumune na Yesu. Bwa kulombasha kinyi?

      Yesu apatula shi: “Ooso ee mwandji, ami naamu mwadi, Yaawa atusha bikuba bifiime. Mwanda su tanwi naami tanwi balombene kwobesha kintu nya.” Ino “ntabi”—mbalongi baye basha lulamato—abadi na kya kupa bikuba bibungi, pa kwambula ngikashi ya Yesu, pa kulungula bangi na kishima pabitale Bufumu bw’Efile Mukulu na kwikasha bangi bantu bu balongi. Kadi, nkinyi akikitshika su umune tamushale mu kipwano na Yesu kushii kupa bikuba? Yesu apatuula shi: “Yawa shaalamata kwandi asumbulwa paashi.” Mu ungi ngakwilo, Yesu akula shi: “Su nwashaala mwandi dingi su bishima byande byashaala munda mwenu, anutekye kyooso kyanukyebe na kyaakya akikenupeebwa.”—Yowano 15:5-7.

      Binobino Yesu balushena eyi dimune misango ibidi bwa kulama miiya yaye. (Yowano 14:15, 21) Balesha kibadi balongi na kya kushinkamisha shi bakwete kukita byabya pa kwibalungula shi: “Anwe balame mayi ande, anwikala mu kifulo kyande, bu byandji mu kifulo kya Nshami pa kulama mayi aaye.” Byabya, tabitungu penda kufula Yehowa Efile Mukulu na Mwan’aye nya. Yesu akula shi: “Eyi dyande dii bino: efuleneeyi ku muntu na muntu, bu byandi mwinufule. Takwi ee na kifulo kikata kikile kya yaawa apaana muwa waye bwa badi mufule. Nwi bakuuku bande, su anukitshi kyaneenutumin’eyi.”—Yowano 15:10-14.

      Mu nsaa ipeela, Yesu akyebe kulesha kifulo kyaye pa kutusha muwa waye bwa boso abatulu lukumino mwadi. Abitungu kileshesho kyaye kitakule balongi baye bwa kwikala na kyakya kifulo kimune kya kwipaana bwa bangi. Kino kifulo akikala na kya kwibatundusha bu bibakwile Yesu kumpala shi: “Abakatundula shi nwi balongi bande anka ku kifulo kyaanwifuleena.”—Yowano 13:35.

      Batumibwa abadi na kya kulamiina bibadi Yesu mwibetanyine bu “bakuuku.” Balondele bwakinyi ebetanyina byabya pa kwakula shi: “Neenwitanyina bu bakuuku, mwanda kyandi mupushe kwi Nshaami, neemwinukishe kyanka.” Abadi na kipwano kikata kya kwikala bu bakuuku ba Yesu na kuuka bibadi Nshaye mumulungule! Bwa kusangeela kyakya kipwano, abitungu batungunukye na kupa “bikuba.” Su abakitshi byabya, Yesu akula shi: “kyooso kyaanutekye kwi Yaaya mwishina dyande, eenupa kyanka.”—Yowano 15:15, 16.

      Kifulo munkatshi mwa ino “ntabi” balongi baye, akikyebe kwibakwasha bwa kunyingila mu kyoso akibafikila. Badi mwibadimushe shi uno ndumbulwilo akyebe kwibashikwa, nyi bwakinyi badi mwibanyingishe ebalungula shi: “Su ba-pano mbeenushikwe, uukaayi’shi mbabadiile kunshikwa’mi. Su nubady’a kwikala ba-pano, ba-pano babadya kufula ba lupese lwabo; anka byanushii ba-pano, ngi mwanda kinyi ba-pano abenushikwa.”—Yowano 15:18, 19.

      P’aye kupatuula dingi bwakinyi uno ndumbulwilo akebashikwa, Yesu bambile shi: “Byooso byaabya, abenukitshina byanka mwanda w’eshina dyande mwanda taabauku muntume.” Yesu alesha shi bilengyeleshi byaye bya kukaanya bibadi bishinkamishe baba bamushikwe shi: “Su ntshinaadi mukite munkatshi mwabo ino mifubo ishii ikite ungi muntu, tababadya kwikala na milwisho: anka binobino, abenumono, aku abatungunuka na kwitushikwa, n’ami na Nshaami.” Anka mushikwa wabo ubadi ulombashe butemuki.—Yowano 15:21, 24, 25; Misambo 35:19; 69:4.

      Dingi, Yesu bebalayile bwa kwibatumina kikudi kiselele. Bwabwa bukome, bwi kwanka bwa balongi baye booso na bwi na ngobesha ya kwibakwasha bwabadya kutusha “bukamonyi.”—Yowano 15:27.

      • Nnanyi e bu mudimi a mutshi wa nfinyo? Nnanyi e bu nfinyo? Mba nnanyi bee bu ntabi mu kileshesho kya Yesu?

      • Mbikuba kinyi abikumina Efile Mukulu bwashi ntabi itushe?

      • Mu kipaso kinyi mwi kwikala balongi ba Yesu bu bakuuku baye? Na nkinyi akikebakwasha bwa kukabila mushikwa wa ba pa nsenga?

  • “Nyishayi mashimba eenu, ami nantshimuna nsenga”
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Batumibwa abakaanya nsaa ayibadimusha Yesu

      SHAPITRE 121

      “Nyishayi mashimba eenu, ami nantshimuna nsenga”

      YOWANO 16:1-33

      • MU KAPINDJI KAPELA BATUMIBWA TABAKAMONO DINGI YESU NYA

      • KINYONGWA KYA BATUMIBWA AKYALULUKA MU MULOO

      Yesu na batumibwa baye abadi pabwipi na kukatuka mu kadimbo ka kwiyilu kubabakitshine Kidibwa kya lukilo. Sunga mbibadi mupwe kwibadimusha, Yesu bakumbeshe angi mayi shi: “Nénulungula byabya kupela tala nwakasumbula lukumîno lwenu.” Bwakinyi bibadi na mulo bwa shi ebadimushe? Bebalungwile shi: “Abakenubingi mu bitumbwilo. Dingi akukafiki kipindji ky’abakenwipâ, baba abakenwipâ namu abakapwandjikisha shi, kwinwipâ nkipaso kya kufubila Efile Mukulu.”—Yowano 16:1, 2, EEM.

      Wawa ubadi mukandu wa malwa kwi batumibwa. Sunga byekala shi Yesu bapwile kwakula shi abakebashikwa, tabebalungwile musango umune shi abadi na kya kwibayipaa nya. Bwakinyi tabadi mwibalungule? Akula shi: “Ntshii mwinulungule bino byaatshile ku mbangilo, mwanda naadi neenu.” (Yowano 16:4) Binobino ebadimusha kumpala kw’aye kwenda. Bino bibadya kwibakwasha bwa kupela kukokola kunyima.

      Yesu atungunuka shi: “Neende kwi badi muntume; kutàla muntu su ngumune a kwanudi tammungipushe shi, ‘Wende kunyi’?” Kumpala mu kyakya kyolwa, abadi abeyipusha kwakyebe kwenda. (Yowano 13:36; 14:5; 16:5) Binobino abadi batapikye ku mashimba na kinyongwa pabakula bwa kukyengeshibwa. Nyi bwakinyi abakutshilwe kwipusha bibungi bwa ntumbo ayimutengyela sunga kyabipatula bwa balangwidi ba binyibinyi. Nyi bwakinyi Yesu bebalungwile shi: “Paneenulungula byaabya, kinyongwa kibawulu mu mashimba eenu.”—Yowano 16:6.

      Akupu Yesu badi mupatuule shi: “Mmwabi wenu su neende. Mwanda su ntshii mwende, mukwashi taafiki kwanudi nya; anka, su neende naakamutumu kwanudi.” (Yowano 16:7) Balongi abadya kupeta kikudi kiselele kyakatumu bu mukwashi kwi bafubi baye mu nsenga na bushima, anka su Yesu aafwa na kwenda mwiyilu.

      Kikudi kiselele ‘akikashinkamisha ba pano p’abitala milwisho, bululame na kiimu ky’Efile.’ (Yowano 16:8) Papa, kukutwa kwa bena nsenga kutula lukumino mwi Mwan’Efile Mukulu akukatushibwa patoka. Kukamina kwa Yesu mwiyilu akukatusha bishinkamisho bya kululama kwaye na kulesha shi Satana “nfumu a ba-pano” mulombene kiimu kya lufu.—Yowano 16:11.

      Yesu atungunuka na kwakula shi: “Nee na bimo bintu biibungi bya kwinulungula, anka binobino, tanwi balombeene kwibitambula.” P’akapongoola kikudi kiselele, akikebakunkusha bwa kupusha “bya-biinyibinyi byooso,” akupu, abakobesha kwikala na nshalelo mwipushene na byabya bya binyibinyi.—Yowano 16:12, 13.

      Kunyima Yesu bakwile mwanda ubadi ukalakashe batumibwa mu binangu pa kwamba shi: “Mu kapindji kapeela kano, taanummono nya, kunyima kwa kapindji kapeela anummono dimo.” Abadi beyipushe kyabikyebe kulesha. Pabamwene shi abakyebe kumwipusha pabitale bibakula, Yesu badi mwibapatulwile shi: “Mbiinyibiinyi, neenulungula shi anukadidi nwiyambiile, nguba akeekala ba-pano abasepeela; anwinyongola, anka kinyongwa kyeenu akyaluluka mulòo.” (Yowano 16:16, 20) Pabadi Yesu mwipayibwe ku kyolwa kibalondele, bakata ba bipwilo abasangeele, anka balongi abadi benyongole. Akupu kinyongwa kyabo kibalulukile mu muloo pabadi Yesu musangushwe! Muloo wabo ubadi utungunukye pabadi mwibapongolwele kikudi kiselele ky’Efile Mukulu.

      Yesu badi mupwandjikishe mwanda wa batumibwa na wa mwana mukashi e mu mitanyo ya kutanda pa kwakula shi: “Mukashi ee pa kutanda ee mu kinyongwa, mwanda nguba aaye balombana; anka paatanda mwana, taatentekyesha dimo mpombo yaaye, ee na mulòo ukata, mwanda bayisha muntu paashi.” Yesu anyingisha batumibwa baye shi: “Byaabya ngi byanudi binobino mu kinyongwa; anka neemoneena neenu dimo; paapa mashimba eenu aàsepeela, na winyi wawa mulòo, muntu su ngumune teenunyengye wanka.”—Yowano 16:21, 22.

      Mpaa na yawa nguba, batumibwa tababadi babande kuteka mwishina dya Yesu nya. Nyi bwakinyi bakwile shi: “Dyaady’efuku, anutekye mwishina dyande.” Bwakinyi abadi na kya kukita byabya? Kushi mwanda wa shi Nshaye taalulaa ku nteko nya. Yesu akula shi: “Yaaya nabeene mmwinufule bwa panudi banfule . . . shi nee mutuukile kwi Efile Mukulu.”—Yowano 16:26, 27.

      Abimweneka shi mayi a Yesu abadi anyingishe batumibwa na kwibakankamika bwa kushinkamisha shi: “Pa mwanda wa biabia, atukumiina’shi wemufikye kwi Efile Mukulu.” Kwakwa kushinkamisha kwabo akutompibwa mu kapidji kapela. Nyi bwakinyi Yesu alesha myanda ibakatuka mu kwakula kumpala shi: “Saa ayifiki, na tayifikile, yanukeekala bapalakashwe muntu [na muntu] kwaye, na yanukandeka bupenka.” Nyi bwakinyi badi mwibashinkamishe shi: “Nenulungula yaya mianda, bwa’shi nwikale na kufukama mwandji. Nwi na malwa pa nsenga; anka nyishayi mashimba eenu, ami nantshimuna nsenga.” (Yowano 16:30-33, Kilombeeno kipya 2014) Yesu tabadya kwibasumbushena nya. Badi mushinkamishe shi be na kya kutshimuna namu nsenga nka bu bibadi mwiyitshimune, p’abo kulombasha mudimo w’Efile Mukulu na lukumino sunga Satana na ndumbulwilo aaye bakimba kushimisha kululama kwabo.

      • Balongi abadi bakalakashwe pabadi Yesu mwibadimushe su?

      • Bwakinyi balongi tababayipwishe Yesu ingi nkonko?

      • Yesu badi muleshe kwaluluka kwa kinyongwa kya batumibwa mu mulòo naminyi?

  • Luteko lwa nfudilo lwa Yesu mu kadimbo ka kwiyilu
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Yesu babusha meeso aaye mwiyilu na kuteka kumpala kwa batumibwa

      SHAPITRE 122

      Luteko lwa nfudilo lwa Yesu mu kadimbo ka kwiyilu

      YOWANO 17:1-26

      • EFUTO DYA KUUKA EFILE MUKULU NA MWAN’AYE

      • BUUMUNE PANKATSHI PA YEHOWA, YESU NA BALONGI

      Mwanda wa kifulo bwa batumibwa baye, Yesu bapwile kwibalumbula bwa kwibaleka kwaye. Babushishe meeso mwiyilu aye nkuteka kwi Nshaye shi: “Tumbisha Mwan’obe, bwa’shi Mwan’obe namu akutumbishe bu bibomupa matalwa panundu pa muntu ooso, bwa’shi, [pa bitale] kiakia kioso kiodi mumupe ebape muwa wa looso.”—Yowano 17:1, 2, Kilombeeno kipya 2014.

      Abipushika kalolo shi Yesu baukanga shi kupa Efile Mukulu ntumbo kwi na muulo ukata. Anka, batumibwa abanyingile bikata pabadi Yesu mwibakulupishe muwa wa looso! Bu byadi mupete “matalwa panundu pa muntu ooso,” Yesu e kwabikisha bantu booso myabi ya nkuulo yaye. Anka, bangi ba kwabadi nyi abakapete yaya myabi. Bwakinyi nka penda bangi ba kwabadi? Mwanda Yesu akaabikisha nkuulo yaaye nka kwi baba abakitshi myanda ipushene na bino byakula pano dingi shi: “Muuwa wa looso naamu ngi’shi bantu bakuwukye, obe buupenka Efile Mukulu a biinyibiinyi na yaawa obotumine Yesu Kiditshitu.”—Yowano 17:3.

      Abintungu shi muntu ooso afikye mu kuuka boso babidi kalolo, Yaaya na Mwana bwa kwikala nabo mu kipwano. Abitungu kumona myanda bu byabeyimono. Dingi, abitungu kwitatshisha bwa kwambula ngikashi yabo ibuwa mu mwikelo wetu na bangi. Abitungu akumine shi kupeta kwa bantu muwa wa ikalaika takwi na mulo kukila ntumbo y’Efile Mukulu nya. Binobino Yesu babanga dingi mwisambo waye pa kuteka shi:

      “Ami ne mukutumbishe pa nsenga, ne mupudishe mufubo ubompeele bwa kukita; na binobino namu ntumbishengye, obe, Yaya, peepi n’obe’be nabene, na ntumbo yinandji nayo peepi n’obe kumpala kwa’shi nsenga yikale kwanka.” (Yowano 17:4, 5, Kilombeeno kipya 2014) Eyendo, Yesu atekye bwa kumwalwisha ntumbo ya mwiyilu ku bukwashi bwa lusangukilo.

      Anka, Yesu tabalubile bibakitshine mu mudimo waye nya. Nyi bwakinyi batekyele shi: “Nee muwukishe bantu baboodi mumpe eshina dyoobe, baba baboolamwine ku byaa-pano. Babadi boobe; bwebampeele, abo nkulama eyi dyoobe.” (Yowano 17:6) Yesu tabadi penda mutemune eshina dy’Efile Mukulu Yehowa mu mudimo waye nya. Bakwashile batumibwa baye bwabadya kuuka kyadilesha, bu ngikashi y’Efile Mukulu na byadi na bantu.

      Batumibwa abafikile mu kuuka Yehowa, mbalo ya Mwana na bintu bibadi Yesu mwibalambukishe. Yesu bakwile na kwiyisha shi: “Myanda yandji mwibalungule ngyaaya iboodi mundungule. Babeeyitambwile; babawukile biinyibiinyi’shi nee mutukile koodi, abo nkukumiina dimo’shi we muntume.”—Yowano 17:8.

      Yesu balesheshe kwilekena kwi pankatshi pa balongi baye na bantu booso pa nsenga shi: “Natekye pa mwanda wabo; ntantekye bwa ba-pano nya, anka bwa boodi mumpe, mboobe . . . Yaaya eselele, ebalame mwishina dyoobe dibompeele, bwa’shi beekale kintu kimune, bu byatudi kintu kimune. . . . Neebalamanga mwishina dyoobe diboodi mumpe, ne mwibakalwile, su ngumune aa kwabadi tammushimine, kukaasha yaawa badi na kya kushimina,” ayitaminyibwa bu Yuudase Iskaryote, badi na mpàngo ya kupaana Yesu.—Yowano 17:9-12.

      Yesu atungunuka na kuteka shi: “Ba pa nsenga abebashikwa.” Akumbasha dingi shi: ‘Tantekye’shi webakaashe ku nsenga nya, anka’shi webalame kwi mubi. Ta mba pa nsenga bu bianshii mwikale’mi a pa nsenga.’ (Yowano 17:14-16, Kilombeeno kipya 2014) Batumibwa na bangi balongi ba Yesu be mu nsenga mwi bantu abakunkushibwa na Satana, anka abitungu bekale belamuune ku nsenga na ku bubi bwayo.

      Abitungu belame mu bwiselele bu bantu be pa bwabo bwa kufubila Efile Mukulu pa kutumikila bya binyibinyi bi mu Bifundwe bya kiina Ebelu na bibalongyeshe Yesu nabene. Yesu atekye shi: “Ebashinkamishe [ebatooshe] mu biinyibiinyi, mwanda eyi dyoobe ndya biinyibiinyi.” (Yowano 17:17) Mwenda mafuku, batumibwa abadi na kya kufunda mukanda uyokyelwe awikala kipindji kya ku “biinyibiinyi” bi kukwasha bwa kutoosha bantu.

      Kwi bangi bantu abakyebe kukumina bya “biinyibiinyi” su? Yesu akula mu luteko shi: “Ntantekye’nka bwa mwanda wabo nya [baba babadi paapa], naatekye dimo naa bwa booso abakankumiina ku bulungudi bwaabo.” Kadi batekyele naminyi bwa booso ba kwabadi? Akula shi: “Booso beekale kintu kimune byoodi’be Yaaya mwikale mwandji, naa byandji moodi, beekale’bo naamu mwatudi.” (Yowano 17:20, 21) Yehowa na Yesu ta mbekale muntu umune muyile byabipushika nya. Mbekale umune mu kwikala na kinangu kimune mu bintu byoso. Nyi bwakinyi Yesu atekye shi balongi baye basangeele bwabwa buumune.

      Kapindji kapela kumpala kwa bino, Yesu bapwile kulungula Mpyeele na bangi shi kwete kwenda mu kwibalumbulwila mbalo mwiyilu. (Yowano 14:2, 3) Binobino Yesu balusha dingi wawa mwanda mu luteko shi: “Yaaya, nankyebe shi kwakwa kwandji, baba babompeele bekwikale naamu pamune naami, babandjile ntumbo yoodi mumpe, mwanda bwekeele munfule byaatshile kumpala kwa kupanga nsenga.” (Yowano 17:24) Badi mushinkamishe shi, kumpala kwa shi Adame na Eeva bapete bana, Efile Mukulu badi mupwe kufula Mwan’ay’eeleka bafikile bu Yesu Kidishitu.

      Ku nfudilo kwa luteko lwaye, Yesu badi mushimikye kasele bw’eshina dya Nshaye na bwa kifulo ky’Efile Mukulu bwa batumibwa na bwa bangi abakakumina bya “biinyibiinyi” pa kwakula shi: “Neemwibawukishe eshina dyoobe, naanyisha kwibawukisha dyanka dimo, bwa’shi kifulo kyoodi munfule kiikale mwabadi, ami naamu ngikale mwabadi.”—Yowano 17:26.

      • Nkinyi akipatula kufika mu kwiuka Efile Mukulu na Mwan’aye?

      • Yesu badi mwiukishe eshina dy’Efile Mukulu mu kipaso kinyi?

      • Mu kipaso kinyi mwikale Efile Mukulu, Mwana aye na balangwidi boso ba binyibinyi mu buumune?

  • Kwete kuteka nsaa yadi mu kinyongwa kikata
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Yesu kwete kuteka mwifuba dya Getesemane nsaa ilaale Mpyeele, Shake na Yowano

      SHAPITRE 123

      Kwete kuteka nsaa yadi mu kinyongwa kikata

      MATEO 26:30, 36-46 MAAKO 14:26, 32-42 LUKA 22:39-46 YOWANO 18:1

      • YESU MU LUPANGO LWA GETESEMANE

      • MATUPUTA AYE ABAFIKI BU MAKOPOLA A MASE

      Yesu bapudisha kuteka pamune na batumibwa baye ba sha lulamato. Akupu, kunyima kwa ‘kuyimba misambo ya-lutumbu, abayile ku Mwengye wa Olive.’ (Maako 14:26) Abadi bende dya kutunduka mwifuba dya Getesemane kubadi Yesu na kyubishi kya kwenda.

      Pabafikile mu ino mbalo ibuwa mu mitshi ya olive, Yesu bakatukile aye nkuleka batumibwa mwanda (8) paapa. Pangi abashadile pabwipi na kitwelelo ky’efuba, mwanda bebalungwile shi: “Shalaayi pano, pankyaanyende akwa mu kuteka.” Yesu batshile Mpyeele, Shake na Yowano abo nkwifubwila kipidji kiibula na mwifuba. Babangile kupusha kinyongwa kikata, aye nkwibalungula busatu bwabo shi: “Eshimba dyande ndiinyongole bya-lufu. Shalaayi pano, nutooshe bufuku naami.”—Mateo 26:36-38.

      Bayile kipidji kubula nabo, akupu Yesu “ nkwiyela dimo mpala paashi, nkubanga kuteka.” Badi atekye kinyi kwi Efile Mukulu mu ino nsaa ikile bukata? Batekyele shi: “Yaa, su mbipwandjikiile kukitshika, kino kipulu kyende kula naami! Anka, tabikitshikanga buu mwankyebela, bikitshikye buu byokyebe.” (Maako 14:35, 36) Bakyebanga kwakula kinyi? Bakimbanga kusuka bushito bwaye bwa kukuula bantu su? Nya!

      Yesu bapwile kumona kubanga mwiyilu bibabadi abakyengyesha bangi na kwibepaa kwi beena Looma. Binobino bu muntu, badi na lusa na mulombeene kupusha makyenga, Yesu tabadi akyebe shi byabya bimufikile nya. Badi na kinyongwa kikata mwanda baukanga shi kufwa bu nkitshishi a bubi kubadi na kya kusabulusha eshina dya Nshaye kunyima. Mu nsaa ipeela, abakyebe kumupudika ku mutshi bu muntu balwishisha Efile Mukulu.

      Kunyima kwa kuteka kipindji kila, Yesu balukile kwi batumibwa baye basatu, aye nkwibapeta mu tulo. Aye nkulungula Mpyeele shi: “Byaabya, tanwibapete bukome bwa kushaala naami sunga nguba umune! Buukaayi nutekye, tala nwapona mu kutompiibwa.” Yesu bamwene shi batumibwa abapwile kukooka mwanda tabubadi bufuku bukile. Badi mukumbashe shi: “Kikudi nkyuule na katshintshi, anka mbidi ngibofule.”—Mateo 26:40, 41.

      Akupu Yesu bayile bwa musango wa kabidi bwa kuteka Efile Mukulu bwa shi amukatushe kyakya “kipulu.” Mu kwalukila, bapetele dingi batumibwa basatu mu tulo, pamutwe wa’bo kuteka bwa kupela kutwela mu kutompibwa. Pabadi Yesu eesamba nabo, “tababadi abawuku kya kumulungula” nya. (Maako 14:40) Pabayile Yesu bwa musango wa kasatu, bakunamine bwa kuteka.

      Yesu badi akamba kwikalakasha bikata pabitale bilombene kusabulushwa eshina dya Nshaye su afwa bu ntomboshi. Yehowa bapushanga luteko lwa Mwan’aye, nyi bwakinyi batumine mwikeyilu bwa kumunyingisha. Sunga byekala byabya, Yesu tabakokyele kwiyayila Nshaye nya, anka “banyishiishe kuteka.” Kinyongwa kibadi akyende na kutama. Yesu badi na bushito bukata pa mapampa aaye! Muwa waye wa ikaika na wa bantu bamukumiine ubadi mu masaku. Nyi bwakinyi ‘matuputa ababangile kumunoka bu makopola a mase.’—Luka 22:44.

      Pabadi Yesu mwalukile musango wa kasatu kwi batumibwa baye, bebapetele dingi mu tulo. Aye nkwibalungula shi: “Nukí’nka balâle, anwikisha! Talai: Binobino nsâ aikyebe kukumbana ya Mwana a muntu kutûlwa mu mâsa mwa balwishi. Ebwei twende! Winyi antûlu mwanka, ngiu tádi pano!”—Mateo 26:45, 46, EEM.

      MATUPUTA AYE ABAFIKI BU MAKOPOLA A MASE

      Luka badi munganga ta mmupatuule bibadi matuputa a Yesu abangye ‘kumunoka bu makopola a mase’ nya. (Luka 22:44) Bi kwikala shi Luka badi akula mu kinfwanyi kipaso kikale makopola a matuputa efwanene na makopola a mase aanoko kwilonda. Ungi munganga William Edwards batushishe kingi kinangu mu ungi juranale (The Journal of the American Medical Association [JAMA]) pa kwakula shi: “Sunga byekala shi tabikambaa kukitshika, muntu e kutuka matuputa a mase (hematidrosis . . . ) nsaa yadi mu kinyongwa kikata . . . Su matuputa akila pa mbalo ayikilaa mase, kikoba akifikaa kibofule na kukooka.”

      • Kunyima kwa kukatuka mu kadimbo ka kwiyilu, Yesu bayile na batumibwa kunyi?

      • Batumibwa basatu abakitshine kinyi pabayile Yesu mu kuteka?

      • Kufika kwa matuputa a Yesu bu mase akulesha kinyi pabitale bibapushanga?

  • Abapana Kidishitu na kumukwata
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Yesu asaashila Mpyeele p’aye kutshiba etwi dya Malukuse; basalayi mbemane bwa kukwata Yesu

      SHAPITRE 124

      Abapana Kidishitu na kumukwata

      MATEO 26:47-56 MAAKO 14:43-52 LUKA 22:47-53 YOWANO 18:2-12

      • YUDASE BAPANA YESU MWIFUBA

      • MPYEELE BATSHIBI ETWI DYA MUNTU

      • YESU BAKWATSHIBWA

      Bufuku bubapwile kukila munkatshi. Batshite mwakwidi abapu kwipushena bwa kufuta Yudase nfwalanga 30 ya kyamo kyebakanyi bwa kupana Yesu. Binobino Yudase kwete kukunkusha kisaka kikata kya bakata ba batshite mwakwidi na Bafadisee abakimbi kwa kupeta Yesu. Mbebashindjikile kwi basalayi ba beena Looma na mukata a basalayi.

      Abimweneka shi, pabadi Yesu mumutushe mu Kidibwa kya lukilo, Yudase bayile musango umune kwi bakata ba batshite mwakwidi. (Yowano 13:27) Ababungile bakata babo na basalayi. Bi kwikala shi Yudase babandjile kwibatwala ku kadimbo kwa kwiyilu kubadi na Yesu na batumibwa baye abakitshi Kidibwa kya lukilo. Binobino kyakya kisaka kibasabukile Ebanda dya Kidrone akyende kitadile kwifuba. Kukatusha ma mputu, abadi na bimunyi na malampi mwanda abadi na kitshibilo kya kupeta Yesu.

      Pabadi Yudase akunkusha kyakya kisaka, bamwene shi abakapete Yesu ku Mwengye wa Olive. Mu lubingo lubashadile, pabadi Yesu na batumibwa abakatuka ku Yelusaleme bwa kwenda ku Betanii, abadi abakamba kwikisha mwifuba dya Getesemane. Binobino bufuku bubapwile kuyila, na Yesu badi pangi mu mufito wa mitshi ya Olive i mwifuba. Kadi nkipaso kinyi kibadya kwikala basalayi batundule Yesu aku namu tababadi bamumone kumpala? Bwa kwibakwasha, Yudase bebapele kitundwilo. Bambile shi: “Yaawa anfifi kw’etama, naaye! Numukwate nwende naaye, bamulame kalolo.”—Maako 14:44.

      Pabadi akunkusha kisaka mwifuba, Yudase bamwene Yesu na batumibwa baye, aye nkwenda musango umune kwadi. Bambile shi: “Nakwimuna, Labi.” Akupu Yudase bafifile Yesu ku matama na kalolo. Yesu bamulungwile shi: “A kuuku, bofwila kinyi?” (Mateo 26:49, 50, Kilombeeno kipya 2014) P’aye kwalula lukonko lwaye’ye nabene, Yesu bamulungwile shi: “Yuudase, na kumufifya kwa milomo ngi kwopaana mwan’a muntu!” (Luka 22:48) Yesu bakatushile kinangu kyaye kwi Yudase.

      Yesu bayile mwitaata dya bimunyi na malampi nkwipusha shi: “Anukimbi’nyi?” Lwalulo lubatukile kwi kisaka shi: “Yesu a mu Naazarete.” Yesu bebalungwile kushi kutshina shi: “Nnaami uno.” (Yowano 18:4, 5) Kushi kuuka akikyebe kukitshika, booso nkupona paashi.

      Pamutwe pa kumona bu mushindo wa kusuuka bwabwa bufuku, Yesu bebepwishe dingi ababadi abakimbi. Pababadi bamwalule dingi shi, “Yesu a mu Naazarete.” Bebalungwile na lwishinko looso shi: “Neenulungula shi nnaami. Byaabya, su nnaami aanukimbi, lekaayi bano bangi bende.” Sunga mu yaya nsaa ibubi, Yesu badi mutentekyeshe bibambile shi tabadi akimbi kushimisha su ngumune a kwabadi. (Yowano 6:39; 17:12) Yesu badi mukalwile balongi baye ba sha lulamato na takubadi su ngumune badi mushimine “kukaasha [Yudase] yaawa badi naa kya kushimina.” (Yowano 18:7-9) Nyi bwakinyi batekyele bwa shi balongi baye ba sha lulamato bende.

      Pabadi basalayi befubwile kwi Yesu, batumibwa abaukile akikyebe kukitshika. Abamwipwishe shi: “Mwanaana, twibatape na bimpulu su?” (Luka 22:49) Kumpala kwa shi Yesu ebalule, Mpyeele basomwene lumune lwa ku mpete ibidi ibadi nayo batumibwa. Aye nkutshiba Malukuse mufubi a tshite mwakwidi mukata etwi.

      Yesu bakumine etwi dya Malukuse, aye nkwidyalusha. Akupu bebapele dilongyesha dikata pa kulungula Mpyeele shi: “Alusha kimpulu kyoobe pa mbalo yaakyo, mwanda booso abatombola kimpulu abashimina ku kimpulu.” Yesu badi mukumine bwabadya kumukwata, nyi bwakinyi apatula shi: “Mbii-kunyi abikumbana paapa mikanda [Bifundwe] ayilondo shi bii naa kya kwikala byaabya?” (Mateo 26:52, 54) Badi mukumbashe shi: “Ntaankatomo kipulu kya mpombo kimpe Yaaya su?” (Yowano 18:11) Yesu bakuminanga abikyebe Efile Mukulu sunga kumpala kwa lufu.

      Akupu Yesu bayipwishe kisaka shi: “Bu byabikitaa bwa ntomboshi, nwibafikye na myeele na mitshi bwanudy’a kunkwata. Efuku dyooso naadi mushaale mu nshibo y’Efile Mukulu bwa kulambukisha, kutàla tanubadi bankwate. Anka byaabya byooso mbifikye bwa kukumbasha bibadi bifunde batemuki”—Mateo 26:55, 56.

      Kisaka kya basalayi na bakaka babo pamune na bakata ba bena Yuuda abakwatshile Yesu nkumwanya myoshi. Pabamwene batumibwa byabya, abasuukile. Anka, kubadi “nsongwalume kapanda,” badi pangi mulongi Maako bashadile mu kibumbu kya bantu bwa kulonda Yesu. (Maako 14:51) Uno nsongwalume abamuukanga, na kisaka kibakimbile kumukwata, nyi bwakinyi bakatushile kilamba kyaye kya lene bwa kusuuka.

      • Bwakinyi Yudase bakimbile Yesu mwifuba dya Getesemane?

      • Pa kukimba kukalwila Yesu, nkinyi kibakitshine Mpyeele? Yesu bambile naminyi bwa wawa mwanda?

      • Yesu balesheshe naminyi shi akumina kulombasha akikumina Efile Mukulu?

      • Pabadi batumibwa balekye Yesu, nnanyi bashadile na nkinyi kibadi kikitshikye?

  • Abatwala Yesu kwa Ane, akupu abamutwala kwa Kayifase
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Kayifase basanuna bilamba; bangi abakupila Yesu mapi, abamusepe na kumukupila makofi

      SHAPITRE 125

      Abatwala Yesu kwa Ane, akupu abamutwala kwa Kayifase

      MATEO 26:57-68 MAAKO 14:53-65 LUKA 22:54, 63-65 YOWANO 18:13, 14, 19-24

      • ABATWALA YESU KWA ANE TSHITE MWAKWIDI MUKATA A KALA

      • BENA SANEDRINE ABAMUSAMBISHA KUSHI KULONDA MIIYA

      Kunyima kwa kukwata Yesu bu nkitshishi a bubi, abamutwadile kwi Ane badi bu tshite mwakwidi mukata pabadi Yesu ku bukinga mukemeshe balambukishi mu ntempelo. (Luka 2:42, 47) Bangi bana ba Ane abafubile bu batshite mwakwidi kunyima, binobino muko’aye Kayifase kwete kufuba bu tshite mwakwidi mukata e panundu.

      Pabadi Yesu ki kwa Ane, Kayifase babungile beena Sanedrine. Bena tumiladi abadi bantu 71 pamune na tshite mwakwidi mukata e panundu na bangi bantu abafubile wawa mudimo kumpala.

      Ane bayipwishe Yesu “p’abitala balondji baye na kulambukisha kwaye.” Yesu bamwalulwile shi: “Neesambanga patooka na bantu. Naalambukishanga misuusa yooso mu bitumbwilo na mu ntempelo, amwibungaa beena-Yuuda booso, dingi ntshii mwakule kintu mu bufyeefye. Ongipusha bwakinyi? Kyandji mwambe, ekiipushe banteemeshe.”—Yowano 18:19-21.

      Ungi mulami badi mwimane papa bakupile Yesu lupi mu mpala na kumusashila’shi: “Byaabya ngi byoluula tshiite-mwakwidi mukata?” Kadi, bibaukanga shi ta mukite bibubi, Yesu bamwalulwile shi: “Su naakula biibubi, leesha pee bubi, su naakula biibuwa, kyonkupiila nkinyi?” (Yowano 18:22, 23) Akupu, Ane batumine Yesu kwi muko aaye Kayifase.

      Paapa, beena Sanedrine booso bu tshite mwakwidi mukata e panundu, bakulu ba bantu na banfundji abebungile. Abadi bebungye mu nshibo ya Kayifase. Bibadi kwipaa miiya pa kwibunga bwabwa bukufu bwa Kidibwa kya lukilo, anka, abakutshilwe kunemeka mwiya bwa kulombasha mpàngo yabo ibubi.

      Bano bantu abadi na kinangu kiibubi. Kunyima kwa Yesu kusangusha Lazaare, bena Sanedrine abatshile kitshibilo kya kumwipaa. (Yowano 11:47-53) Akupu munda mwa mafuku apela, bakata ba bipwilo abadile lukuku lwa kukwata Yesu na kumwipaa. (Mateo 26:3, 4) Sunga kumpala kwa shi bamusambishe, abapwile kwatshila Yesu kitshibilo kya lufu!

      Kukatusha kwibunga kushi muyile miiya, bakata ba batshite mwakwidi na bangi bena Sanedrine abakimbile bantu ba kutusha bukamonyi bwa madimi bwa kupeta bishinkamisho bya kudimbila Yesu. Abapetele bebungi, anka bukamonyi bwabo bubadi abwitupakashena. Nfudilo a byoso, kubafikile batemuki babidi bakula shi: “Tubadi bamupushe amba shi: ‘Ami naabumbula ntempelo uno abadi bakite kwi bantu, mu mafuku asatu, naayibaka ungi shii a ku maasa a bantu.’” (Maako 14:58) Sunga bano bantu babidi tababadi bepushene nya.

      Kayifase nkwipusha Yesu shi: “Twaluula kintu sunga nkimune pa myanda yabakwamba kwi bano bantu’nyi?” (Maako 14:60) Yesu bashadile muumiine pabatushanga bano bantu bukamonyi bwa madimi. Nyi bwakinyi Kayifase Tshite Mwakwidi Mukata e pandu bakimbile angi mayele.

      Kayifase baukanga shi bena Yuuda tababakuminanga muntu eamba bu Mwan’Efile Mukulu. Kumpala pabadi Yesu etanyina Efile Mukulu bu Nshaye, beena Yuuda abakimbile kumwipaa mwanda abamonanga shi kwete “kwituula byaabya mu mulongo umune n’Efile Mukulu.” (Yowano 5:17, 18; 10:31-39) Bibaukanga byabya, Kayifase bayipwishe Yesu na bunsesa shi: “Naakwipusha mwishina dy’Efile Mukulu aa muuwa boody’a kwitulungula su obe we Mesiya Mwan’Efile Mukulu.” (Mateo 26:63) Anka Yesu bapwile kwakukala shi Mmwan’Efile Mukulu. (Yowano 3:18; 5:25; 11:4) Su binobino apela kukumina, bibadya kumweneka shi atunu bu Mwan’efile Mukulu na bu Kidishitu. Nyi’ye nkumwalula shi: “Naami uno, naa anumono Mwan’a muntu mmushaale ku mboko ilume ya Sha-Bukome booso, afiki mu makumbi a mwiyilu.”—Maako 14:62.

      P’aye kupusha byabya, Kayifase besankamikile aye nkusanuna bilamba na nkusama shi: “Bakula biitupisheene n’Efile Mukulu. Tukii na dikyenga dya tumonyi dimo su? Nubapusha kaaka kapeesha. Anupwandjikisha naminyi?” Beena Sanedrine nkwata kitshibilo kishi kilombane pa kwamba shi: “Mmupwandjikiile lufu.”—Mateo 26:65, 66.

      Ababangile kusepa Yesu na kumukupila makofi. Bangi abadi abamukupila mapi na kumufidila mata. Akupu abadi abamusabuula shi: “Temuka wetulungule bakukupila!” (Luka 22:64) Nyi bibabadi bakitshine Mwan’Efile Mukulu pa kumutshibila kiimu bufuku kushi muyile miiya!

      • Nkunyi kubabatwadile Yesu dibedi? Na nkinyi kibadi kimufikile kwakwa?

      • Abayile na Yesu kunyi bwa musango wa kabidi, na Kayifase bakitshine kinyi bwa kulungula beena Sanedrine bwa kutshibila Yesu kiimu kya lufu?

      • Mmyanda ibubi kinyi ibakitshikile pababadi abasambisha Yesu?

  • Bamutunu ku nshibo ya Kayifase
    Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa
    • Mu kisanga kya nshibo ya kwiyilu, Yesu kwete kutala Mpyeele kubakatuka mu kumutuna; etombole di mu bwipi

      SHAPITRE 126

      Batunu Yesu ku nshibo ya Kayifase

      MATEO 26:69-75 MAAKO 14:66-72 LUKA 22:54-62 YOWANO 18:15-18, 25-27

      • MPYEELE BATUNU YESU

      Pababakwatshile Yesu mwifuba dya Getesemane, batumibwa abasukile kula mwanda wa moo abo nkumuleka . Anka babidi ba kwabadi tababasukile nya. Kubadi Mpyeele “na ungi mulongi,” kushi mpaka, badi Yowano. (Yowano 18:15; 19:35; 21:24) Bi kwikala shi abamono Yesu kwabende naye ku nshibo ya Ane. Pabadi Ane mutume Yesu kwi Tshite mwakwidi Mukata e panundu Kayifase, Mpyeele na Yowano abadi abalondo ku bula. Abimweneka shi abadi abatshinyi bwa myuwa yabo na kwikalakasha bwa abikyebe kufwila Mukunkushi aabo.

      Yowano badi aukibwa kwa tshite mwakwidi mukata na badi na ngobesha ya kutwela mwibalasa dya nshibo ya Kayifase. Mpyeele bashadile paasha ku kibelo na pabalukile Yowano mu kwisamba na nsongwakashi badi alama ku kiibi. Akupu abalekyele Mpyeele bwadya kutwela.

      Abadi batembeshe kaalo mwibalasa bwabwa bufuku bwa koota mwanda wa mashika. Mpyeele badi aoto kaalo kwatengyela “bwa kumona abikapu mwanda,” wa makyenga a Yesu (Mateo 26:58) Binobino mwitaata dya kaalo, mulami a ku kibelo ekele mutweshe Mpyeele badi amutala eyiso dibukopo. Akupu aye nkumwipusha shi: “Obe naamu, twe umune a ku balondji ba uno muntu’nyi?” (Yowano 18:17) Na tabadi bupenka badi mutundule Mpyeele na kumufunda bu badi na Yesu nya.—Mateo 26:69, 71-73; Maako 14:70.

      Bibadi bifitshishe Mpyeele munda bikata. Badi atompo kufwama, aye nkukatuka, nkwimana dya ku kiibi. Mpyeele batunyine shi tabadi na Yesu bwa musango wa kumpala pa kwakula shi: “Ntammuwuku, na ntampusha kyookyebe kwamba.” (Maako 14:67, 68) Babangile dingi “kutshipa na kushishika” bwa kulesha shi kwete kwakula bya binyibinyi n’ashi mulwa umukwate su takwete kwakula bya binyibinyi.—Mateo 26:74.

      Mu yaya nsaa, kilumbu kya Yesu kibadi akitungunuka, abimweneka shi abamusambisha mu kipindji kya nshibo ya Kayifase kibadi kwiyilu. Mpyeele na bangi abadi bya kumona bantu belekene abende na kwaluka mu kutusha bukamonyi.

      Ngakwilo a Mpyeele a bwina Ngalileya badi alesha shi badimbile kutuna Yesu. Kukatusha byabya, Malakuse ababadi batshibe etwi kwi Mpyeele badi mu kisaka. Bafudjile Mpyeele shi: “Ntshii mukumone mu lupango pamune naaye su?” Pabadi Mpyeele mutune bwa musango wa kasatu, etombole dibasamine nka bu bibatemukile Yesu.—Yowano 13:38; 18:26, 27.

      Mu yaaya nsaa, abimweneka shi Yesu badi mu kisanga kya nshibo ya kwiyilu atala mwibalasa. Mwanana balulukile, aye nkutala Mpyeele meeso bibadi Mpyeele mukubuky’eshimba. Aye nkutentekyesha mayi abakatukile Yesu mu kwakula mu nsaa ipeela kumpala mu kadimbo ka kwiyilu. Banda kupwandjikisha bibapushile Mpyeele pa kumona kintu kibakitshi! Mpyeele batukile paasha, aye nkudila bikata.—Luka 22:61, 62.

      Bibadi bikitshikye byabya naminyi? Mmu kipaso kinyi mubadi Mpyeele, aye badi ashinkamisha shi e na bwin’Efile bunyingye na lulamato mufikye mu kutuna Nfumw’aye? Bakwete kudimbila Yesu na kumwata bu ntomboshi. Aku namu Mpyeele badya kumwakwila shi tamusoole mwanda, anka batapile Yesu mongo aye badi na “bishima bya muwa wa looso.”—Yowano 6:68.

      Uno mwanda ubadi ufikile Mpyeele aulesha shi sunga muntu sha lukumino lunyingye mwilambule kwi Yehowa, mulombene kupona su ta mwilumbule bwa bitompwanga bi kumufikila mu kabasamushi. Byabya, bibadi bimufikile mbikale bu dilongyesha dikata kwi bafubi booso b’Efile Mukulu.

      • Mpyeele na Yowano abadi bobeshe kutwela mwibalasa dya Kayifase naminyi?

      • Pabadi Mpyeele na Yowano mwibalasa, nkinyi kibadi akikitshika mu nshibo?

      • Nkinyi akilesha mutshipo wa Mpyeele na kushishika kooso?

      • Mwanda ubadi ufikile Mpyeele awitupa dilongyesha kinyi dikata?

Mikanda ya mu Kisongye (2011-2025)
Tuuka
Tuela
  • Kisongye
  • Tumina muntu
  • Byokumina
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Pabitale bya kufubisha
  • Bya kufubisha
  • Bya kufuamisha yobe
  • JW.ORG
  • Tuela
Tumina muntu