Watchtower MIKANDA I MU INTERNETE
Watchtower
MIKANDA I MU INTERNETE
Kisongye
  • BIBLE
  • MIKANDA
  • BISANGILO
  • “Nfumu a Kuunundu” mu mafuku a ku nfudiilo
    Kitenta kya Mulami (Kya kulonga)—2020 | Mweshi wa 5
    • MWISAMBO WA KULONGA 19

      “Nfumu a Kuunundu” mu mafuku a ku nfudiilo

      ‘Mu aa mafuku a ku nfudilo, nfumu a kuushi akebwela [Nfumu a kuunundu] ngoshi.’​—NDA. 11:40, EEM.

      LOONO 150 Kimbayi Yehowa bwashi nupashibwe

      KYABAKWILA MWANKAa

      1. Butemuki bwa mu Bible abwitufumbwila kinyi?

      MMYANDA kinyi ayikyebe kufwila bafubi ba Yehowa mu mafuku aafiki? Atuuku lwaluulo kalolo. Butemuki bwa mu Bible abwitulesha myanda ikata ayikyebe kukitshika, itutale atwe boso. Kwi butemuki abwitukwasha bwa kumona myanda akikakitshi bufumu bukata bwa nsenga ishima. Mwisambo wi mu mukanda wa Ndanyele shapitre 11, aulesha ba nfumu babidi bakwete kulwa, baaba ba nfumu mbebetamine bu nfumu a kuunundu na nfumu a kuushi. Kipindji kikata kya buno butemuki nkipwe kulombana, byabya, tushinkamisheyi’shi kipindji kishale, akilombana n’aakyo namu.

      2. Nka bu byabadi bebileshe mu Kibangilo 3:15 na Kibafumbwilwe 11:7 na 12:17, nkinyi akitungu’shi tulamiine nsaa yatulongo butemuki bwa Ndanyele?

      2 Bwa kupusha butemuki bwi mu Ndanyele shapitre 11 kalolo, abitungu tulamiine’shi, bukwete kulesha penda mafumu e na bukitshishi kampanda kwi mwilo w’Efile Mukulu. Sunga’shi bungi bwa bafubi b’Efile Mukulu mbupela ngofu patwibupwandikisha na bungi bwa bantu be mu nsenga ishima, myanda ibungi ikwete kukitshika mu nsenga ngibatale. Bwakinyi? Mwanda Satana na ndumbulwilo aaye be na kepatshila kamune​—ka kubutula baaba boso abafubila Yehowa na Yesu. (Badika Kibangilo 3:15 na Kibafumbwilwe 11:7; 12:17.) Dingi, butemuki bwi mu mukanda wa Ndanyele mbwipushene na angi matemuki e mu Bible. Anka, bwatudya kwibupusha kalolo abitungu tutaluule bingi bipindji bya mu butemuki bwa Ndanyele.

      3. Nkinyi kyatukyebe kulonga mu uno mwisambo na ungi alulondo?

      3 Na ino myanda mbinangu, atukyebe kutaluula Ndanyele 11:25-39. Atukyebe kumona’shi mbananyi abaadi bu nfumu a kuunundu na a kuushi kubanga mu 1870 na mu 1991, atumono dingi bwakinyi abitungu kulongamisha mpushiisho eetu a kipese kya buno butemuki. Mu mwisambo aulondo, atukyebe kutaluula Ndanyele 11:40–12:1, na atukyebe kupatuula kalolo mpushisho eetu pabitale akilesha kyakya kipese kya butemuki, pabitale kipungo kya kukatuka mu 1990 na ku ngoshi ya Armagedone. Nsaa ywelongyela ino miisambo ibidi, bibuwa otaluule kashibo akamba’shi “Ba nfumu babidi bashaabepushena mu mafuku a ku nfudiilo.” Kumpala kwa byoso, abitungu tutundule ba nfumu babidi ba mu buno butemuki.

      BYA KUUKA NFUMU A KUNUUNDU NA A KUUSHI

      4. Myanda kinyi isatu ayitungu’shi tuukye bwa kutundula nfumu a kuunundu na a kuushi?

      4 Kumpala, ino myasu “nfumu a kuunundu” na “nfumu a kuushi” abaadi beyipe mafumu a myanda ya politike abaadi kuunundu na kuushi kw’eumbo dya Isaleele. Bwakinyi atwamba byabya? Talayi akyamba mwikeyilu baadi mupe Ndanyele uno mukandu: “Ne mufikye mu nkupushisha akikitshikila mwilo wobe mu mafuku aafiki [a nfudiilo.]” (Nda. 10:14) Isaleele a ku mbidi kibaadi nka bu mwilo w’Efile Mukulu mpa na mu Pantekote a mu 33 bino bipungo byetu (B.B.) Kubanga nka paapa, Yehowa baadi muleshe patooka’shi balongi ba Yesu nyi batabadi bu mwilo waye. Byabya, myanda ibungi ya mu butemuki bwa Ndanyele shapitre 11 tangitale Isaleele a ku mbidi nya, kadi ngitale balongi ba Kidishitu. (Bik. 2:1-4; Lom. 9:6-8; Nga. 6:15, 16) Na myanda itale nfumu a kuunundu na a kuushi ngyende na kushintuluka mu kukila kwa bipwa. Sunga mbyabya, kwi myanda ibungi ishii ishintulukye. Wa kumpala, ba nfumu boso babidi bakwete kukyengyesha mwilo w’Efile Mukulu ngofu. Wa kabidi, kipaso kyabakyengyesha mwilo w’Efile Mukulu akilesha’shi mbashikwe Yehowa. Na wa kasatu, ba nfumu boso babidi bakwete kwipikena makome aabo.

      5. Twi balombene kutundula nfumu a kuunundu na nfumu a kuushi kubanga mu siekele a 2 B.B. na peepi na ku nfudiilo kwa siekele a 19 su? Patuula.

      5 Mu siekele a kabidi B.B., bena Kidishitu ba madimi abaadi batwele mu kakongye ka bena Kidishitu ba binyibinyi na malongyesha a ba mpangano, na abaadi afwamishe bya binyibinyi bya mwiyi dy’Efile Mukulu. Kubanga aa mafuku mpa na peepi na ku nfudiilo kwa siekele a 19, takubaadi ndumbulwilo a bafubi ba Efile Mukulu pa nsenga nya. Bena Kidishitu ba madimi abaadi bafwime nka bu mbyo mwifuba. Pamwanda wa byabya, takubaadi mushindo wa kutundula bena Kidishitu ba binyibinyi. (Mat. 13:36-43) Bwakinyi kuuka bino kwi na muulo? Mwanda abilesha’shi nfumu a kuunundu na nfumu a kuushi tababaadi na kya kwikala dingi bu ba nfumu kubanga mu siekele a 2 na peepi na ku nfudiilo kwa siekele a 19. Mwanda takubaadi ndumbulwilo a bafubi ba Yehowa ababadya kulwisha nya.b Anka, nfumu a kuunundu na nfumu a kuushi abaadi na kya kutuuka dingi peepi na ku nfudiilo kwa siekele a 19. Atuuku byabya naminyi?

      6. Mmafuku kinyi abaadi mwilo w’Efile Mukulu wikale kwanka dingi? Patuula.

      6 Kubanga mu 1870, kisaka kya bafubi b’Efile Mukulu kibabangile kwikala kwanka. Mu kyakya kipwa nyi mubaadi Charles T. Russell na benaye batuushe kasaka ka balongi ba Bible. Mukwetu Russell na benaye mbekale bu mukyendji ubabadi batemukye’shi ‘aukalumbûla eshinda’ kumpala kwa’shi Bufumu bwa Mesiya butuudibwe. (Mal. 3:1) Kisaka kya bafubi ba Yehowa kibatuukile dingi! Kubaadi bufumu kampanda bwa nsenga ishima bubaadi bulombene kwikala na bukitshishi kwi bafubi b’Efile Mukulu aa mafuku su? Tutaluuleyi ino myanda ayilondo.

      NFUMU A KUUSHI NNANYI?

      7. Nnanyi baadi bu nfumu a kuushi mpa na mu ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima?

      7 Mu kipwa kya 1870, Grande-Bretagne bafikile bu bufumu bukata bwa nsenga ishima, na baadi na basalayi be bukome bukile. Bwabwa bufumu abaadi bebuleshe bu lusengwa lupeela lubaadi lutshokole ingi nsengwa isatu​—nkwamba’shi France, Espagne, na Pays-Bas. (Nda. 7:7, 8) Na bubaadi bu nfumu a kuushi mpa na mu ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima. Nka mu kino kipungo kimune, bena États-Unis abekele na bupeta bwibungi na abaadi bakite kipwano kikata na Grande-Bretagne.

      8. Nnanyi mwikale bu nfumu a kuushi mu kino kipungo kyoso kya mafuku a ku nfudiilo?

      8 Mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, basalayi ba bena États-Unis na ba bena Grande-Bretagne, abaadi mu kipwano kibukopo. Aa mafuku, bena Grande-Bretagne na bena États-Unis, abekele kintu kimune na abo nkufika bu bufumu bwa nsenga ishima bwa Angleterre na Bena Amérique. Nka bu byabadi batemukye kwi Ndanyele, uno nfumu baadi na “kilwilo kikata kii-kashaa naa kiibukome bwi moo.” (Nda. 11:25) Mu kino kipungo kya mafuku a ku nfudiilo, bena Angleterre na bena Amérique ngi bekale bu nfumu a kuushi.c Kadi, nfumu a kuunundu nnanyi?

      Bufumu bwa Angleterre na bena Amérique mu butemuki bwa mu Bible

      Nfumu a kuushi, mwikale bufumu bwa nsenga ishima bwa Angleterre na bena Amerique, mbebuleshe mu mishindo ilekenelekene mu matemuki ebungi a mu Bible. Mbebuleshe bu . . .

      • Ngwa ya kyaamo isangye na ema.

        ngwa ya kyaamo isangye na emaa (Nda. 2:41-43)

      • Mutwe wa kinyema na nsengwa. Lungi lusengwa lupeela lwi na meso na kukanwa lubamene mu mpala.

        lusengwa lumene mu mpala mwa kinyema akikwatshisha moo (Nda. 7:7, 8)

      • Kinyema kii na nsengwa ekumi na mitwe musambo.

        mutwe wa musambo wa kinyema (Kibaf. 13:1)

      • Kinyema kii na nsengwa ibidi.

        kinyema ki na nsengwa ibidi (Kibaf. 13:11-15)

      • Mashibo a mbulamatadi aalesha bufumu bwa nsenga ishima bwa Anglo-Américaine.

        “mutemuki a madimi” (Kibaf. 19:20)

      NFUMU A KUUNUNDU BATUKU DINGI

      9. Mmafuku kinyi abaadi nfumu a kuunundu mutuukye dingi, na mbikunyi bibaadi butemuki bwi mu Ndanyele 11:25 bulombane?

      9 Kunyima kwa Russell na benaye kukita kasaka ka balongi ba Bible mu 1871, nfumu a kuunundu batuukile dingi. Kyakya kipwa, Otto von Bismarck, baadi mubungye bibundji bibungi abyo nkufika bu empire e bukome a Allemagne. Wilhelm I nyi bafikile nfumu a kumpala a empire a Allemagne, na batuudile Bismarck bu nfumu a guvernema.d Mwenda bipwa, Allemagne babangile kukunkusha mpa na angi maumbo a mu Afrique na mu Océan Pacifique, na babangile kwipikena na Grande-Bretagne. (Badika Ndanyele 11:25.) Empire a Allemagne bapetele kilwilo kya basalayi ki bukome na baadi eumbo dya kabidi dibaadi na masuwa a mema a ngoshi mu nsenga ishima. Mu ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, Allemagne baadi mulwe na beshikwanyi naye ku bukwashi bwa kyakya kilwilo kyaye.

      10. Mushindo kinyi ubaadi butemuki bwi mu Danyele 11:25b, 26 bulombane?

      10 Anka, Ndanyele baadi mutemukye dingi akikyebe kukitshikila empire a Allemagne na kilwilo kyaye. Butemuki abwamba’shi nfumu a kuunundu “takamukambila nya.” Bwakinyi? “Mwanda abamudiila lukùku. Babaadyanga nabo ku meesa aaye abakamutshokola.” (Nda. 11:25b, 26a) Mu mafuku a Ndanyele, mu baaba babaadyanga ‘ku meesa a nfumu’ mwi mpa na bakata ba basalayi abaadi ‘abafubu kwa nfumu.’ (Nda. 1:5) Buno butemuki abwakwila nanyi? Abwakwila bakata ba mu empire a Allemagne​—bakata ba basalayi abaadi ku bukunkushi bwa empereur—​pa mwanda wa bibaadi bano bakata ba basalayi bakite, nfumu bashimiishe bufumu bwaye, na abo nkutuusha ungi guvernema mu Allemagne.e Butemuki tabubadi penda bwakwile kupona kwa empire nya, kadi bubaadi bwakule dingi pabitale bipeta abikatuku ku ngoshi yabakalu na nfumu a kuushi. Pabwakula pabitale nfumu a kuunundu, butemuki abwamba’shi: “Kilwilo kyaaye akikashimishwa, dingi bantu beebungi abakafu.” (Nda. 11:26b) Mu ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, nka bu bibabadi batemukye, kilwilo kya Allemagne kibaadi ‘kishimishwe’ na dingi bantu bebungi ‘abafwile.’ Mu yaya ngoshi, bantu bebungi abaadi bafwe kukila ingi ngoshi yoso.

      11. Nkinyi kibaadi nfumu a kuunundu na nfumu a kuushi bakite?

      11 P’aakula pabitale myanda ibaadi na kya kufisha ku ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, Ndanyele 11:27, 28 amba’shi nfumu a kuunundu na nfumu a kuushi ‘abakelungusheena myanda ya madimi pabadi bashale ku meesa amune.’ Abwamba dingi’shi nfumu a kuunundu akekala na “bupeta bukata.” Bino nyi bibaadi bikitshikye. Bena Grande-Bretagne na bena Allemagne abaadi belungushene’shi abitungu batweshe butaale, kadi, byoso bibabadi belungushene, bibaadi bya madimi mwanda mu 1914 ababangile dingi kulwa ngoshi. Na bipwa bibungi kumpala kwa 1914, bupeta bwa Allemagne bubaadi bukamine, aye nkufika bu eumbo dya kabidi dii na bupeta bwibungi mu nsenga ishima. Akupu, bwa kulombasha butemuki bwi mu Ndanyele 11:29 na mu kipindji kya kumpala kya verse 30, Allemagne balwile ngoshi na nfumu a kuushi kadi bamutshokola.

      BA NFUMU ABALWISHA MWILO W’EFILE MUKULU

      12. Nkinyi kibaadi kikite nfumu a kuunundu na nfumu a kuushi mu ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima?

      12 Kubanga mu 1914, bano ba nfumu babidi abadi abelwisheena ngoshi mpa na kulwa na mwilo w’Efile Mukulu. Bu kileshesho, mu ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, bena Allemagne na bena Grande-Bretagne abaadi babingyebingye bafubi b’Efile Mukulu abaadi bapele kutwela busalayi. Na États-Unis baadi mwele baaba abaadi abakunkusha ndumbulwilo a Yehowa mu lukano. Kuno kubingwabingwa kubaadi kukumbashe butemuki bwi mu Kibafumbwilwe 11:7-10.

      13. Mu bipwa 1930 na mu ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima, kinyi kibaadi nfumu a kuunundu mukite?

      13 Akupu, mu 1930 bikishekishe mu ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima, nfumu a kuunundu baadi mukyengyeshe mwilo w’Efile Mukulu ngofu. Pabaadi bena Nazi baate bufumu mu Allemagne, Hitler na bantu baye abaadi bakandikye mudimo wa mwilo w’Efile Mukulu. Nfumu a kuunundu baadi mwipe bafubi ba Yehowa bafikye ku 1 500 na kutuma binunu mu nkano mwabaadi abebafubisha midimo ibukopo. Ino myanda abaadi bapwe kwiyitemuka kwi Ndanyele. Nfumu a kuunundu baadi ‘musaabule mbalo i selele’ na ‘kutshibisha mulambo . . . wa looso’ pa kwimika mudimo wa bulungudi. (Nda. 11:30b, 31a) Hitler Nfumu a Allemagne baadi mutshipe’shi ayipaa bafubi ba Yehowa boso be mu Allemagne.

      NFUMU MUPYA A KUUNUNDU BATUKU

      14. Nnanyi bafikile bu nfumu a kuunudu kunyima kwa ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima? Patuula.

      14 Kunyima kwa ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima, ba communiste ba mu Union soviétique abafikile bu nfumu a kuunundu. Mwanda abaadi bakwate kipese kikata kya bibundji bibaadi ku matalwa a Allemagne. Nka bu bena Nazi basha nkomanga, bena Union soviétique abakyengyeshe muntu oso baadi atuulu lulangwilo lw’Efile Mukulu a binyibinyi ku mpala pe kukookyela eumbo dyabo.

      15. Nkinyi kibaadi nfumu a kuunundu mukite kunyima kwa Ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima?

      15 Mafuku apeela kunyima kwa Ngoshi ya kabidi ya Nsenga ishima kupwa, Union soviétique nfumu mupya a kuunundu na bena dyaye, ababangile kubingabinga mwilo w’Efile Mukulu. Mu kwipushena na butemuki bwi mu Kibafumbwilwe 12:15-17, uno nfumu baadi mukandjikye mudimo wa bulungudi na kubinga binunu bya bafubi ba Yehowa, nkwenda nabo mu Siberie. Eyendo, mu mafuku a ku nfudiilo, nfumu a kuunundu mmupongoole “mwela” wa makyenga bwa kutompa kwimika mufubo wa bafubi b’Efile Mukulu, kadi kushii’ye kobesha.f

      16. Union soviétique mulombashe butemuki bwi mu Ndanyele 11:37-39 naminyi?

      16 Badika Ndanyele 11:37-39. Bwa kulombasha bwabwa butemuki, nfumu a kuunundu tabaadi ‘muneemekye Efile a ba nshaye’ su nkapeela. Mu mushindo kinyi? Bena Union soviétique, abaadi na kepatshila ka kushimisha bipwilo pa nsenga, abatompele kutshiba ndumbulwilo yoso ya myanda ya bipwilo. Bwa kulombasha yaya mpàngo yabo, mu 1918 abaadi batume eyi bwa’shi babangye kulongyesha myanda ya bantu bashabakumiinaa’shi Efile Mukulu e kwanka mu tulaasa. Mbikunyi bibaadi uno nfumu a kuunundu “aneemeka beefile ba bupeta”? Bena Union soviétique abaadi batushe makuta ebungi bwa kunyingisha bilwilo byabo na bwa kupwa ma bombe nucléaire e bungi. Ano mafuku, nfumu a kuunundu na a kuushi bakwete kukita ma mputu ebungi bwa kwipaa bantu!

      B’ESHIKWANYI BABIDI ABAFUBU PAMUNE

      17. “Kintu kya kubendwa akilwishakana bi kashâ” nkinyi?

      17 Nfumu a kuunundu na nfumu a kuushi mbafube pamune bwa kukita mwanda kampanda ukata; ‘mbatûle . . . kintu kya kubendwa akilwishakana bi kashâ.’ (Nda. 11:31, EEM) Kyaya “kintu kya kubendwa” nyi Organisation des Nations unies.

      18. Bwakinyi mbaleshe Organisation des Nations unies bu “kintu kya kubendwa”?

      18 Mbaleshe Organisation des Nations unies bu “kintu kya kubendwa” mwanda kwete kwiamba’shi e na ngobesha ya kukita kintu kampanda kyabadi balombene kukita penda kwi Bufumu bw’Efile Mukulu​—nkwamba’shi, kutwadila bantu butaale. Dingi, butemuki abwamba’shi kintu kya kubendwa “akilwishakasha bi kashâ” mwanda Organisation des Nations unies akakitshi mudimo ukata wa kubutula bipwilo bya madimi byoso.​—Tala kashibo akamba’shi: “Ba nfumu babidi bashaabepushena mu mafuku a ku nfudiilo.”

      KUUKA UNO MWANDA KWI NA MUULO BWAKINYI?

      19-20. (a) Bwakinyi abitungu twikale beukye uno mwanda? (b) Ndukonko kinyi lwatukyebe kwaluula mu mwisambo aulondo?

      19 Abitungu twikale baukye uno mwanda, mwanda aulesha’shi kubanga mu bipwa 1870 na ku bipwa peepi na 1990, butemuki bwa Ndanyele pabitale nfumu a kuunundu na a kuushi bukwete kulombana. Byabya, abitungu twikale na lukumiino’shi kipindji kishale kya bwabwa butemuki, akikalombana dingi.

      20 Mu 1991, bufumu bwa bena Union soviétique bubaponene. Byabya, nnanyi e bu nfumu a kuunundu lelo uno? Mwisambo aulondo awaluula ku luno lukonko.

      WE KWALUULA NAMINYI?

      • Mmyanda kinyi isatu ayitukwasha bwa kutundula “nfumu a kuunundu” na “nfumu a kuushi”?

      • Nnanyi baadi nfumu a kuunundu na nfumu a kuushi kubanga mu bipwa 1870 na ku 1991?

      • Bwakinyi abitungu twikale baukye uno mwanda?

      LOONO 128 Nyingiila mpa na ku nfudiilo

      a Tukwete kumona bishinkamiisho abilesha’shi butemuki bwa Ndanyele pabitale “nfumu a kuunundu,” na “nfumu a kuushi,” bukwete kutungunuka na kulombana. Bwakinyi atushinkamisha byabya? Na bwakinyi abitungu tupushe kalolo myanda yoso itale buno butemuki?

      b Bwa kano kabingilo, tatwibalombene kwamba dingi’shi Aurélien empereur a beena Looma (270-275 B.B.) baadi “nfumu a kuunundu” sunga’shi Ndalamumba Zénobie (267-272 B.B.) baadi “nfumu a kuushi.” Kuno kushintuluka kubaadi kutuukye mu shapitre 13 na 14 ya mu mukanda wa Prêtons attention à la prophétie de Daniel !

      c Tala kashibo akamba’shi: “Bufumu bwa Angleterre na bena Amérique mu butemuki bwa mu Bible.”

      d Mu 1890, Kaiser Wilhelm II baadi mukatushe Bismarck pa bukopo.

      e Abaadi bakite myanda ibungi ibaadi iponeshe bufumu bwabo bukidibukidi. Bu kileshesho, abaadi bapele kukwatshishena nfumwabo, abaadi batuushe myanda ifwame pabitale mpàngo yabo ya ngoshi, na kukatusha nfumwabo ku bufumu pa bukopo.

      f Bu byabadi bebileshe mu Ndanyele 11:34, bena Kidishitu abaadi ku matalwa a nfumu a kuunundu abapetele ndambo a bulungantu. Bu kileshesho bino bibaadi bikitshikye, pababadi batshokole bena Union soviétique mu 1991.

  • Nnanyi mwikale “nfumu a kuunundu” lelo uno?
    Kitenta kya Mulami (Kya kulonga)—2020 | Mweshi wa 5
    • MWISAMBO WA KULONGA 20

      Nnanyi mwikale “nfumu a kuunundu” lelo uno?

      “Akafiki na ku mfudiilo kushii muntu afiki mu kumukwasha.”​—NDA. 11:45.

      LOONO 95 Etaata adyende na kutama

      KYABAKWILA MWANKAa

      1-2. Mmyanda kinyi yatukyebe kutaluula mu uno mwisambo?

      TWIBASHINKAMISHE kukila kumpala’shi, twi mu mafuku a ku nfudiilo a uno ndumbulwilo. Mu mafuku apeela’mu, Yehowa na Yesu Kidishitu ababutula mbulamatadi yoso ikwete kulwisha Bufumu bwa Yehowa ngoshi. Kumpala kwa’shi byabya bikitshikye, nfumu a kuunundu na a kuushi abatungunuka na kulwa ngoshi abo banabene, na kulwisha bafubi b’Efile Mukulu ngoshi.

      2 Mu uno mwisambo, atukyebe kutaluula butemuki bwi mu mukanda wa Ndanyele 11:40–12:1. Atukyebe kutundula nfumu a kuunundu e kwanka lelo uno, na bwakinyi abitungu tunyingiile nkalakashi ayifiki kumpala na lukulupilo loso.

      NFUMU MUPYA A KUUNUNDU

      3-4. Nnanyi mwikale bu nfumu a kuunundu lelo uno? Patuula.

      3 Kunyima kwa kupona kwa bufumu bwa Union soviétique mu 1991, bafubi b’Efile abaadi mu yaya mbalo abapetele “ndambw’a bukwashi”​—nkwamba’shi abapetele kwiyikela. (Nda. 11:34) Nyi bwakinyi, abaadi na mushindo wa kulungula mukandu wibuwa mu bulungantu, na mu mafuku apeela, bungi bwa balungudi bubakamiine ngofu mu aa maumbo a bena Union soviétique. Kadi, ndambo ya bipwa kunyima, Russie na angi maumbo akwete kumukwatshishena, mbafikye bu nfumu a kuunundu. Nka bu byatumwene mu mwisambo ubashala, bwashi bufumu kampanda bwikale bu nfumu a kuunundu sunga a kuushi, abitungu bukite myanda isatu: (1) bukyengyesha mwilo w’Efile Mukulu, (2) bulesha ku bikitshino byabo’shi mbushikwe Yehowa na mwilo waye, na (3) bulwe na bungi bufumu.

      4 Tala bwakinyi atwamba’shi Russie na maumbo aamukwatshishena nyi be bu nfumu a kuunundu lelo uno. (1) Bakwete kukyengyesha mwilo w’Efile Mukulu, pa kukandjika mudimo wa bulungudi na kubingabinga bakwetu boso bashale mu maumbo e ku matalwa aabo. (2) Bino bikitshino abilesha’shi mbashikwe Yehowa na mwilo waye. (3) Bakwete kulwa na nfumu a kuushi, kwamba’shi, bena bufumu bwa nsenga ishima bwa Angleterre na bena Amérique. Tubandeyi kutaluula myanda ikwete kukita Russie na maumbo aamukwatshishena ayishinkamisha’shi nnabo bekale bu nfumu a kuunundu lelo uno.

      NFUMU A KUUNUDU NA A KUUSHI BAKWETE KUTUNGUNUKA NA KWIPIKENA

      5. Ndanyele 11:40-43 akwila kinyi, na nkinyi kikwete kukitshika mu kyakya kipungo?

      5 Badika Ndanyele 11:40-43. Kino kipindji kya butemuki, akyakwila myanda ayikakitshika mu kipungo kya ku nfudiilo. Kino kipindji akyakwila dingi kwikutwena kwi pankatshi pa nfumu a kuunundu na a kuushi. Nka bu byabadi batemukye kwi Ndanyele, mu mafuku a ku nfudiilo, nfumu a kuushi akebwela nfumu a kuunundu “ngoshi.”​—Nda. 11:40.

      6. Mbishinkamiisho kinyi abilesha’shi ba nfumu babidi bakwete kulwa?

      6 Nfumu a kuunundu na a kuushi bakwete kutungunuka na kulwa ngoshi mwanda oso akwabadi akyebe kwikala bu nfumu a nsenga ishima. Bu kileshesho, tutaluuleyi kibaadi kikitshikye kunyima kwa Ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima, bena Union soviétique ababangile kumunana mu maumbo ebungi a mu Europe. Bikitshino bya nfumu a kuunundu bibaadi bitakule nfumu a kuushi bwadya kwipushena na angi maumbo bwa’shi basangye bilwilo byabo, bwa kukita ndumbulwilo abetamina bu OTAN (Organisation du traité de l’Atlantique Nord). Nfumu a kuunundu na nfumu a kuushi bakwete kutungunuka na kwipikena pa kutuusha makuta ebungi bwa kuula ma mputu. Bano ba nfumu babidi bakwete kulwa dingi pa kukwatshishena angi maumbo a mu Afrique, Asie, na mu Amérique latine. Ano mafuku, Russie na maumbo akwete kumukwatshishena, mbekale na bukome bukile angi maumbo mu nsenga ishima. Dingi bakwete kulwa na nfumu a kuushi ku Internete. Bano ba nfumu babidi bakwete kwifundena, nfumu a kuunundu amba’shi nfumu a kuushi kwete kufubisha ma programe a informatike ku ma ordinatere aaye bwa kulwisha myanda yaye itale bupeta na myanda ya politike, nfumu a kuushi namu afundu a kuunundu nka byabya. Dingi nka bu bibaadi Ndanyele mutemukye, nfumu a kuunundu kwete kutungunuka na kulwa ngoshi na mwilo w’Efile Mukulu.​—Nda. 11:41.

      NFUMU A KUNUNDU BATWELE MU “EUMBO DIIBUWA BWI MOO”

      7. “Eumbo di buwa bwi moo” adilesha kinyi?

      7 Ndanyele 11:41 amba’shi nfumu a kuunundu akatwele mu “eumbo diibuwa bwi moo.” Eumbo kinyi? Kala, Eumbo dya bena Isaleele nyi dibaadi bu “eumbo diibuwa bwi moo.” (Es. 20:6) Dyadya eumbo dibaadi bu di pabwadyo mwanda nyi mubaadi lulangwilo lwa binyibinyi. Kubanga mu Pantekote a mu 33 bino bipungo byetu (B.B.), dyadya “eumbo” tadibaadi dingi eumbo di mbalo nkampanda nya, mwanda bafubi ba Yehowa babaadi bapalakane mu nsenga ishima. Lelo uno, “eumbo diibuwa bwi moo” adilesha mpaladiso a mu kikudi.

      8. Mushindo kinyi ubaadi nfumu a kuunundu mutwele mu “eumbo di buwa bwi moo”?

      8 Mu ano mafuku a ku nfudiilo, nfumu a kuunundu kwete kutwela mu “eumbo di buwa bwi moo,” misuusa ibungi. Bu kileshesho, pabaadi bena Nazi ba mu Allemagne bu nfumu a kuunundu, bikishekishe mu Ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima, yawa nfumu baadi mutwele mu “eumbo di buwa bwi moo” pa kubingabinga na kwipa bafubi b’Efile Mukulu. Kunyima kwa Ngoshi ya kabidi ya Nsenga ishima, pabaadi Union Soviétique bu nfumu a kuunundu, baadi n’aye namu mutwele mu “eumbo di buwa bwi moo” pa kubingabinga mwilo w’Efile Mukulu, na kwiufilusha.

      9. Lelo uno, mushindo kinyi utwele Russie na maumbo aamukwatshishena mu “eumbo di buwa bwi moo”?

      9 Lelo uno, Russie na maumbo aamukwatshishena mbatwele mu “eumbo di buwa bwi moo.” Mu mushindo kinyi? Mu 2017, Russie mukandjikye mudimo wa ba Temwe ba Yehowa na kwela bangi bakwetu balume na bakashi mu lukano. Mmukandjikye dingi mikanda yetu, mpaa na Bible a Traduction du monde nouveau. Akupu, mmunyengye mashibo a Betele a mu Russie, mashibo a Bufumu na mashibo a Bikongeno. Kunyima kwa kutaluula ino myanda yoso, mu 2018 Kasaka ka Bakunkushi-Bakulu nkafikye mukwakula’shi Russie na maumbo aamukwatshishena nyi nfumu a kuunundu. Byabya, sunga bafubi ba Yehowa bakwete kubingwabingwa, tabakwete kutompa kulwa sunga kukimba kushintuula myanda ya mbulamatadi ya bana ba bantu. Kadi bakwete kulonda elango dya mu Bible pabitale kutekyela “booso bee na matalwa,” bikishekishe nsaa y’abata bitshibilo bya’shi tatwikalanga na bulungatu bwa kulangwila.​—1 Tim. 2:1, 2.

      NFUMU A KUNUNDU AKATSHOKOLA NFUMU A KUUSHI SU?

      10. Nfumu a kuunudu akatshokola nfumu a kuushi su? Patuula.

      10 Butemuki bwi mu Ndanyele 11:40-45, abwakwila ngofu mudimo wa nfumu a kuunundu. Bino abilesha’shi akatshokola nfumu a kuushi su? Nya. Mwanda nsaa ayikabutula Yehowa na Yesu mbulatadi ya bana ba bantu mu ngoshi ya Armagedone, nfumu a kuushi akekala nka ‘atala.’ (Kibaf. 19:20) Bwakinyi twi bashinkamishe byabya? Tutaluleyi akilesha matemuki e mu Ndanyele na mu Kibafumbwilwe.

      Ebwe adifiki ku mwengye, dibakupila ku ngwa ya nkishi mukata mula a kyamo.

      Ku Armagedone, Bufumu bw’Efile Mukulu bwabadi bapwandjikishe n’ebwe, abukabutula mafumu a bantu, abadi baleshe bu nkishi mukata, mula (Tala kikoso 11)

      11. Butemuki bwi mu Ndanyele 2:43-45, abwakwila kinyi? (Tala kifwatulo kya ku kipusu.)

      11 Badika Ndanyele 2:43-45. Mutemuki Ndanyele akwila mbulamatadi ilekenelekene ya bana ba bantu i na matalwa pe mwilo w’Efile Mukulu. Akwila bipindji bilekene bya nkishi mukata a kyamo. Mbulamatadi a nfudilo a bana ba bantu mbamuleshe bu ngwaa ya nkishi isangye kyamo na ema. Ngwa ayilesha bufumu bwa nsenga ishima bwa Angleterre na bena Amérique. Bwabwa butemuki abulesha’shi bufumu bwa nsenga ishima bwa Angleterre na bena Amérique abukekala nka kwanka nsaa yabakabutula mbulamatadi ya bana ba bantu kwi Bufumu bw’Efile Mukulu.

      12. Mutwe wa musambo wa nyema aulesha nnanyi, na bwakinyi kwiuka bino kwi na muulo bwetu?

      12 Yowano mutumiibwa baadi dingi mwakwile mafumu a nsenga ishima e na matalwa pe bafubi ba Yehowa. Mu buno butemuki bwa Yowano, ano mafumu aalesha nyema e na mitwe musambo. Mutwe wa musambo wa yawa nyema aulesha bufumu bwa nsenga ishima bwa Angleterre na bena Amérique. Bino bi na muulo mwanda nyema tamutushe ungi mutwe nya. Mutwe wa musambo wa uno nyema autungunuka na kukunkusha mpa na nsaa ayikafiki Kidishitu na bilwilo byaye bya mwiyilu mu kwiubutula mpaa na ingi mitwe ya nyema yoso.b​—Kibaf. 13:1, 2; 17:13, 14.

      NFUMU A KUUNUNDU AKAKITSHI KINYI MU MAFUKU AAFIKI?

      13-14. “Goge a kwiumbo dyaa Magoge” nnanyi, na nkinyi kilombene kumutakula bwa kutuuka bafubi b’Efile Mukulu ngoshi?

      13 Butemuki bwi mu Esekyele abwitulesha akikakitshika mu mafuku a nfudiilo a nfumu a kuunundu na a kuushi. Abimweka’shi butemuki bwa Esekyele 38:10-23; Ndanyele 2:43-45; 11:44–12:1; na bwi mu Kibafumbwilwe 16:13-16, 21, abwisambila myanda imune. Su mbyabya, ino myanda ayilondo ayikakitshika.

      14 Mafuku apeela kunyima kwa mpombo ikata kubanga, “banfumu ba pa nsega poso” abakebungu. (Kibaf. 16:13, 14; 19:19, EEM) Bible etamina kuno kwibunga bu “Goge a kwiumbo dyaa Magoge.” (Es. 38:2) Ano maumbo ebungye aakalwisha mwilo w’Efile Mukulu ngoshi. Nkinyi akikafwisha buno bulwishi? P’akula pabitale kyakya kipungo, Yowano mutumibwa bamwene mpeshi a kasangu na kipapi kikata anokyela beshikwanyi b’Efile Mukulu. Yawa mpeshi a mu kifwanyi alesha mukandu wi bukopo wa kiimu, wabakwete kulungula kwi bafubi ba Yehowa. Abimweka’shi uno mukandu aukatakula Goge a kwiumbo dya Magoge bwa kutuuka bafubi b’Efile Mukulu ngoshi na kepatshila ka kwibapudisha pa nsenga.​—Kibaf. 16:21.

      15-16. (a) Mmyanda kinyi ayakwila Ndanyele 11:44, 45? (b) Nkinyi akikakitshikila nfumu a kuunundu na bangi bena Goge a kwiumbo dya Magoge?

      15 Abimweka’shi uno mukandu wi bukopo wa kiimu na ngoshi ya nfudiilo yabakatuuku mwilo w’Efile Mukulu, ndjo myanda yabadi bakwile mu Ndanyele 11:44, 45. (Badika.) Mwamwa, Ndanyele amba’shi ‘nkumo aikafiki ku lupese lwa kutunduka nguba na lwa kuunundu’ ayikakalakasha nfumu a kuunundu na “akatûku na nsungu ikata.” Nfumu a kuunundu e na binangu bya “kushiidisha beebungi.” “Beebungi” babadi bakwile pano abalesha bafubi ba Yehowa.c Pano abimweka’shi Ndanyele kwete kwakwila ngoshi ya nfudiilo yabakatuuku mwilo w’Efile Mukulu.

      16 Buno bulwishi bwa nfumu a kuunundu, pamune na mafumu oso a pa nsenga, aakakolomona sungu ya Sha bukome boso na kufwisha ngoshi ya Armagedone. (Kibaf. 16:14, 16) Mu aa mafuku, nfumu a kuunundu na bangi bena maumbo bekale bu Goge a kwiumbo dya Magoge abakabutudibwa, na takwikala ‘muntu afiki mu kumukwasha.’​—Nda. 11:45.

      Yesu mmukamine pa mpunda tooka na mmupwe kwilumbuula bwa kwasa mukyetwe. Bangi ba miikeyilu mbakamine pa ma mpunda na mbakwate bimpulu.

      Mu ngoshi ya Armagedone, Yesu Kidishitu na kilwilo kyaye kya ba mikeyilu, abakabutula ndumbulwilo e bubi a Satana na kupaasha mwilo w’Efile Mukulu (Tala kikoso 17)

      17. Mikaele “mwana-buwa” abadi baleshe mu Ndanyele 12:1 nnanyi, na nkinyi kyakwete kukita?

      17 Shapitre alondo akwila mushindo aukabutudibwa nfumu a kuunundu na angi mafumu a bana ba bantu, na mushindo watukapashiibwa. (Badika Ndanyele 12:1.) Uno verse alesha kinyi? Mikaele nyi dingi eshina dya nfumwetu Yesu Kidishitu. ‘Mwimane’ ku lupese lwa mwilo w’Efile Mukulu kubanga mu kipwa kya 1914, mubaadi mufikye bu Nfumu a Bufumu bw’Efile Mukulu. Binobino, “akeemana” sunga’shi akabutula beshikwanyi baye mu ngoshi ya Armagedone. Yaya ngoshi ya nfudilo, Ndanyele eyitamina bu “nguba a mpombo” ishaakitshikile dingi kashaa. Butemuki bwa Yowano bwi mu Kibafumbwilwe abwakwila kipungo akitwala ku ngoshi ya Aramagedone bu “mpombo ikata.”​—Kibaf. 6:2; 7:14, Kilombeeno kipya 2014.

      ESHINA DYOOBE ADIKEKALA ‘DIFUNDWE MU MUKANDA’ SU?

      18. Bwakinyi abitungu twikale na lukulupilo bwa myanda ayifiki kumpala?

      18 Abitungu twikale na lukulupilo bwa myanda ayifiki kumpala, mwanda Ndanyele na Yowano, boso bwabo abashinkamisha’shi baaba boso abafubila Yehowa na Yesu, abakapashibwa mu kipungo kya mpombo. Ndanyele amba’shi mashina a boso abakapashibwa aakekala “afundwe mu mukanda.” (Nda. 12:1) Nkinyi kyatudi balombene kukita bwa’shi mashina eetu ekale afundwe mu mukanda? Abitungu tuleshe patoka’shi twi na lulamato mwi Yesu, mwana a mukooko a Efile Mukulu. (Yo. 1:29) Abitungu twilambule kwi Yehowa na kubatshishibwa. (1 Mp. 3:21) Abitungu tukwatshishene Bufumu bw’Efile Mukulu pa kukwasha bangi bwa’shi beukye Yehowa.

      19. Nkinyi akitungu’shi tukite kubanga binobino, na bwakinyi?

      19 Ino nyi nsaa ayitungu’shi tunyingishe lukulupilo lwetu mwi Yehowa na kwi ndumbulwilo aye na lulamato loso. Ino nyi nsaa ayitungu’shi tukwatshishene Bufumu bw’Efile Mukulu. Su twakita byabya, atukapashibwa nsaa yabakabutula nfumu a kuunundu na a kuushi kwi Bufumu bw’Efile Mukulu.

      WE KWALUULA NAMINYI?

      • Nnanyi “nfumu a kuunundu” lelo uno?

      • Mushindo kinyi ubaadi nfumu a kuunundu mutwele mu “eumbo di buwa bwi moo”?

      • Nkinyi akikakitshikila nfumu a kuunundu na a kuushi?

      LOONO 149 Loono lwa kutshokola

      a Nnanyi mwikale “nfumu a kuunundu” lelo uno, na akabutudibwa naminyi? Su twauka ngaluulo ku ino nkonko, abinyingisha lukumiino lwetu na abitukwasha bwatudya kwikala belumbuule bwa kunyingiila nkalakashi ayikyebe kwitufwila mu mafuku apeela’mu.

      b Bwa kwiuka myanda ibungi pabitale a kyakwila Ndanyele 2:36-45 na Kibafumbwilwe 13:1, 2, tala Kitenta kya Mulami kya 15/6/2012, esak. 7-11, 12 ,13, 14-18 mu Fwalanse.

      c Bwa kuuka myanda ibungi tala Kitenta kya Mulami kya 15/5/2015, esak. 29-30, mu Fwalanse.

  • Ba nfumu babidi bashaabepushena mu mafuku a ku nfudiilo
    Kitenta kya Mulami (Kya kulonga)—2020 | Mweshi wa 5
    • Ba nfumu babidi bashaabepushena mu mafuku a ku nfudiilo

      Matemuki abadi baleshe mu kano kashibo aalesha myanda ayikitshika mu kipungo kimune. Aashinkamisha’shi twi mu “mafuku a ku nfudilo.”​—Nda. 12:4, EEM.

      Kashibo akalesha matemuki na nfumu a kuunundu na a kuushi kukatuka mu kipwa kya 1870 mpa na lelo uno.
      • Kashibo 1 ka ku tushibo 4, akalesha matemuki aalombana mu kipungo kimune mu mafuku a ku nfudiilo kubanga mu 1870 na ku 1918. Bipwa kubanga mu 1914 mbebileshe bu bya ku nfudiilo. Butemuki 1 abulesha: Kinyema kii na mitwe musambo kibaadi kituukye kumpala kwa kipwa kya kumpala kii mu kashibo. Mu ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, mutwe wa musambo wa kinyema ubaadi utapikye. Kubanga mu kipwa kya 1917, mutwe wa musambo wa kinyema ubaadi upande na kinyema kibapetulwile bukome. Butemuki 2 abulesha: Kutundulwa kwa nfumu a kuunundu mu 1871, na kutundulwa kwa nfumu a kuushi mu 1870. Mu 1871 Allemagne batuukile bu nfumu a kuunundu. Grande-Bretagne batuukile bu nfumu a kuushi, kadi mu 1917 abamupyana kwi Bufumu bwa nsenga ishima bwa Anglo-Américaine. Butemuki 3 abulesha’shi: Kubanga mu bipwa bya 1870, Charles T. Russell na benaye mbekale bu “mukyendji.” Ku mbangilo kwa bipwa 1880, jurnale a ‘Le Phare de la Tour de Sion’ baadi munyingishe bantu abamubadika bwabadya kulungula mukandu wibuwa. Butemuki 4: Abwakwila kuumbula kubanga mu 1914. Abaabuula lubishi lubi na mbyo ibuwa. Butemuki 5 abulesha’shi: Kubanga m 1917, ngwa ya kyamo na ema ibatuuku. Abulesha dingi: Myanda ikitshikye mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima kubanga mu 1914 na ku 1918. Myanda itale bafubi ba Yehowa: Kukatuka mu 1914 na ku 1918, abaadi bele balongi ba Bible ba mu Grande-Bretagne na ba mu Allemagne mu lukano. Mu 1918, abaadi bele bakwetu ba ku biro bikata ba mu États-Unis mu lukano.
        Butemuki 1.

        Bifundue Kibaf. 11:7; 12:13, 17; 13:1-8, 12

        Butemuki “Kinyema” kibakunkusha nsenga munda mwa bipwa bibungi. Mu mafuku a ku nfudiilo, mutwe wakyo wa musambo ubatapika. Mafuku kunyima, wawa mutwe ubapanda na “nsenga ishima” ibalondo kinyema. Satana kwete kufubisha kinyema bwakidya ‘kutadiisha ngoshi kwi bashaale.’

        Kulombana kwabo Kunyima kwa mpeshi a kabutu, mbulamatadi ya bantu ibaadi itombokyele Yehowa, ibabangile kumunana bantu. Bipwa nkama kunyima, mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, Grande-Bretagne tabaadi dingi na bukome nya. Baadi mupetuule bukome nsaa ibabadi besangye na États-Unis. Bikishekishe mu ano mafuku a ku nfudiilo, Satana kwete kutakula mbulamatadi yoso bwayidya kubingabinga bafubi b’Efile Mukulu.

      • Butemuki 2.

        Bifundwe Nda. 11:25-45

        Butemuki Kwikutwena pankatshi pa nfumu a kuunundu na nfumu a kuushi mu mafuku a ku nfudiilo.

        Kulombana kwabo Allemagne na Angleterre na bena Amérique. Mu 1945 Union soviétique na maumbo abaadi aamukwatshishena abafikile bu nfumu a kuunundu. Mu 1991, Union Soviétique baponene, na binobino, Russie na maumbo aamukwatshishena nyi be bu nfumu a kuunundu.

      • Butemuki 3.

        Bifundwe Yesh. 61:1; Mal. 3:1; Luk. 4:18

        Butemuki Yehowa batumu “mukyendji” waye bwaudya ‘kulumbuula eshinda’ kumpala kwa kutuula Bufumu bwa Mesiya. Kano kasaka kababangile ‘kutwadila beyishe mukandu wibuwa.’

        Kulombana kwabo Kubanga mu bipwa 1870, C. T. Russell na benaye abaadi bafube na kishima bwa kupatuula bya binyibinyi bya mu Bible. Mu bipwa 1880, ababangile kushimika kasele pa kulesha’shi abitungu bafubi b’Efile Mukulu bekale abalungula mukandu wibuwa. Abo nkutuusha miisambo ayamba’shi “recherchons 1 000 prédicateurs” na “Oints pour prêcher.”

      • Butemuki 4.

        Bifundwe Mat. 13:24-30, 36-43

        Butemuki Mwishikwanyi bakunu lubishi lubi mwifuba dya mbyo ibuwa na abelutadiila bwashi lukule na lushikiile mbyo ibuwa mpa na apakalombana kipungo kya kuumbula; yaya nsaa nyi yabakabuula lubishi lubi na mbyo ibuwa.

        Kulombana kwabo Kubanga mu 1870, ababangile kutundula bena Kidishitu ba binyibinyi na ba madimi. Mu mafuku a ku nfudiilo, bena Kidishitu ba binyibinyi mbebabuule na bena Kidishitu ba madimi, bebabunga mu kakongye.

      • Butemuki 5.

        Bifundwe Nda. 2:31-33, 41-43

        Butemuki Ngwa ya kyamo na ema bya nkishi abadi bakite na byamo bilekene.

        Kulombana kwabo Ema adilesha bantu abaadi ku matalwa a bufumu bwa Angleterre na bena Amérique, kadi bebutombokyela. Pa mwanda wa bano bantu, uno mbulamatadi tamono bya kufubisha bukome bwaye boso nya.

      • Kashibo 2 ka ku tushibo 4, akalesha matemuki aalombana mu kipungo kimune mu mafuku a ku nfudiilo na aakwila myanda ya kubanga mu 1919 na ku 1945. Allemagne abamulesha bu nfumu a kuunundu mpa na mu 1945. Bufumu bwa nsenga ishima bwa Anglo-Américaine abebulesha bu nfumu a kuushi. Butemuki 6 abulesha’shi: Mu 1919, abaadi babungye bena Kidishitu boso bedibwe mwimu mu kakongye ka bena Kidishitu. Kukatuka mu 1919, mudimo wa bulungudi ubaadi utame na ukwete kutungunuka. Butemuki 7 abulesha’shi: Mu 1920, abaadi batuushe Société des Nations aye nkutungunuka mpa na ku mbangilo kwa Ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima. Abulesha dingi’shi: Kinyema kii na mitwe musambo kya mu butemuki 1 kikwete kutungunuka. Ngwa ya kyamo na ema, ya mu butemuki 5, ikwete kutungunuka. Myanada ikitshikye mu nsenga kubanga mu 1939 na ku Ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima mu 1945. Myanda itale bafubi ba Yehowa: Kubanga mu 1933 na ku 1945 abaadi bele ba Temwe bakile pa 11 000 mu lukano mu Allemagne. Kubanga mu 1939 na ku 1945, abaadi bele ba Temwe bafikye ku 1 600 mu lukano mu Grande-Bretagne. Kubanga mu 1940 na ku 1944, abaadi bakyengyeshe ba Temwe bakile pa 2 500 mu États-Unis.
        Butemuki 6.

        Kifundwe Mat. 13:30; 24:14, 45; 28:19, 20

        Butemuki “Mbyo” abeyele mu “kisasa” na “mpika a kishima na mupatulukye” abamutuulu pa nundu pa “bafubi.” Kulungula kwa “mukandu wibuwa wa Bufumu,” kubabangile kupalakana “mu nsenga ishima.”

        Kulombana kwabo Mu 1919 abaadi batule mpika a kishima bwa kukunkusha mwilo wa Yehowa. Kubanga mu kyakya kipwa, balongi ba Bible abanyishishe kulungula mukandu wibuwa. Lelo uno, ba Temwe ba Yehowa bakwete kulungula mu maumbo akile 200 na kutusha mikanda ayipatuula Bible mu ndjimi ikile pa 1 000.

      • Butemuki 7.

        Kifundwe Nda. 12:11; Kibaf. 13:11, 14, 15

        Butemuki Nsengwa ibidi ya kinyema ayilungula bantu ba pa nsenga ishima bwabadya kukita “nkishi mu kipwandjikisho kya kyakya kinyema,” na ibapeele yawa ‘nkishi muwa.’

        Kulombana kwabo bufumu bwa nsenga ishima bwa Angleterre na bena Amérique, mbukite ndumbulwilo abetaminaa bu Société des Nations. Uno ndumbulwilo mbamukwatshishene kwi angi maumbo. Kubanga mu 1926 na ku 1933, nfumu a kuunundu baadi naye namu mu uno ndubulwilo. Bantu ababangile kukumiina’shi Société des Nations mmulombene kutula butaale, aku namu nka penda Bufumu bw’Efile Mukulu nyi bulombene kutula butaale. Abaadi dingi abamba nka byabya bwa Organisation des Nations unies (ONU).

      • Kashibo 3 ka ku tushibo 4, akalesha matemuki aalombana mu kipungo kimune mu mafuku a ku nfudiilo, kubanga mu 1945 na ku 1991. Abalesha Union Soviétique na maumbo abaadi aamukwatshishena bu nfufmu kuunundu mpa na mu 1991, kunyima, Russie na maumbo aamukwatshishena, babatuuku bu nfumu a kuunundu. Bufumu bwa nsenga ishima bwa Aglo-Américaine abebulesha bu nfumu a kuushi. Butemuki 8: Abulesha ekumbi dya mwishi wa bombe, abilesha kipaso kyabakwete kulwisha nsenga kwi Bufumu bwa nsenga ishima bwa Anglo-Américaine. Butemuki 9: Kutuuka kwa Nations-Unis mu 1945, bapyana Société des Nations. Abulesha dingi: Kutungunuka kwa kinyema kii na mitwe musambo kyabadi bakwile mu butemuki 1. Ngwa ya kyamo na ema ya mu butemuki 5, ikwete kutungunuka. Butemuki 6, mu 1945 kubaadi balungudi bakile pa 156 000. Mu 1991, balungudi abaadi bakile pa 4 278 000. Myanda itale bafubi ba Yehowa: Mu bufumu bwa Union Soviétique kubanga mu 1945 na mu bipwa 1950 abaadi bende na binunu bya ba Temwe mu Siberie.
        Butemuki 8.

        Kifundwe Nda. 8:23, 24

        Butemuki Nfumu ntomboshi “akalwishakana bintu mu kipaso kya kukaanywa.”

        Kulombana kwabo Angleterre na bena Amérique mmwipayishe bantu bebungi na kulwisha bintu bibungi. Bu kileshesho, mu ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima, États-unis baadi muponeeshe beshikwanyi babo bombe atomique ibidi, na ayo nkulwisha bintu mu kipaso kishaa kitshikile kasha.

      • Butemuki 9.

        Kifundwe Nda. 11:31; Kibaf. 17:3, 7-11

        Butemuki Nyema “monga-pididi” e na nsengwa ekumi atuuku mu lupongo na mmwikale nfumu a mwanda. Mukanda wa Ndanyele aulesha yawa nfumu bu “kintu kya kubendwa akilwishakana bi kashâ.”

        Kulombana kwabo Mu Ngoshi ya kabidi ya nsenga ishima, Société des Nations baadi mupone. Kunyima kwa ngoshi, Organisation des Nations unies “bekele kwanka.” Nka bu Société des Nations, ONU abaadi bamupe ntumbo ilombene penda Bufumu bw’Efile Mukulu. ONU akatuuku bipwilo ngoshi.

      • Kashibo 4 ka ku tushibo 4, akalesha matemuki aalombana mu kipungo kimune mu mafuku a ku nfudiilo na abulesha myanda ayikitshika lelo uno mpa na ku Armagedone. Abulesha Russie na maumbo aamukwatshishena bu nfumu a kuunundu. Bufumu bwa nsenga ishima bwa Anglo-Américaine mbebuleshe bu nfumu a kuushi. Butemuki 10: Ba nfumu ba mu nsenga ishima abakele musase wa ‘kufukama na kwiyikela.’ Kunyima, mpombo ikata ayibanga. Butemuki 11: Maumbo aakatuuku bipwilo ngoshi. Butemuki 12: Mbulamatadi ya pa nsenga ayikatuuku bafubi b’Efile Mukulu ngoshi. Ababungu bashale ba ku bedibwe mwimu bwabadya kwenda mwiyilu. Butemuki 13: Armagedone. Yawa mushale pa nfwalasa tooka, bapudisha kutshokola. Ababutula kinyema kii na mitwe musambo; Abakupila nkishi mukata mula ku ngwa ya kyamo na ema. Abulesha dingi’shi: Kinyema kya mitwe musambo kyabadi baleshe mu butemuki 1, akitungunuka na kwikala kwanka mpa na ku ngoshi ya Armagedone. Butemuki 5, ngwa ya kyamo na ema, ayitungunuka na kwikala kwanka mpa na ki ngoshi ya Armagedone. Butemuki 6, lelo uno kwi balungudi bakile pa 8 580 000. Myanda itale bafubi ba Yehowa: Mu 2017, Ba nfumu ba mu Russie mbele ba Temwe mu lukano na mbanyengye mashibo a betele.
        Matemuki 10 na 11.

        Bifundwe 1 Tes. 5:3; Kibaf. 17:16

        Butemuki Maumbo abele musase wa “kufukama na kwiyikeela,” “nsengwa ekumi” na “kinyema” bibatuuku “ndumba” ngoshi na kumubutula. Kunyima kwa byabya, ababutula maumbo.

        Kulombana kwabo Maumbo aakamba’shi abekala mu kufukama na kwiyikela. Kunyima, maumbo aakwatshishena ONU, aakabutula ndumbulwilo ya bipwilo bya madimi. Ino myanda ayikala bu mbangilo ya mpombo ikata. Yaya mpombo ikata ayikafudiila na kabutu ka uno ndumbulwilo ku Armagedone.

      • Butemuki 12.

        Bifundwe Es. 38:11, 14-17; Mat. 24:31

        Butemuki Goge akalwisha eumbo dya bafubi b’Efile Mukulu. Paapa, ba mikeyilu abakabungu baaba “basangudiibwe.”

        Kulombana kwabo Nfumu a kuunundu, akafubu pamune na ingi mbulamatadi ya mu nsenga ishima bwa kutuuka bafubi b’Efile Mukulu ngoshi. Kunyima kwa’bo kutuuka mwilo w’Efile ngoshi, baaba bashale ba ku bedibwe mwimu abebabungu bwa kwenda mwiyilu.

      • Butemuki 13.

        Bifundwe Es. 38:18-23; Nda. 2:34, 35, 44, 45; Kibaf. 6:2; 16:14, 16; 17:14; 19:20

        Butemuki Yawa “mukaamine” pa “nfwalasa tooka” bapudisha “kutshokola” pa kubutula Goge na bilwilo byaye. Abeele “kinyema” “mwishiba dya kaalo akatembe,” na nkishi mukata mula abamubutula.

        Kulombana kwabo Yesu, Nfumu a Bufumu bw’Efile Mukulu, afiki mu kukwasha bafubi b’Efile Mukulu. Pamune na bantu 144 000 abakamunana naye, akabutula ndumbulwilo ya maumbo, myanda ya politike yoso ya Satana.

Mikanda ya mu Kisongye (2011-2025)
Tuuka
Tuela
  • Kisongye
  • Tumina muntu
  • Byokumina
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Pabitale bya kufubisha
  • Bya kufubisha
  • Bya kufuamisha yobe
  • JW.ORG
  • Tuela
Tumina muntu