I bi sabi di soni aki ö?

Boiti dee soni dee sikifi a Bëibel, un woto soni ta lei taa dee Isaëli sëmbë bi dë saafu a Egepiti?

Di Bëibel ta taki taa baka di dee Midian sëmbë bi tei Josëfu tja go a Egepiti, hën Jakopu ku dee sëmbë fëën wosudendu foloisi kumutu a di köndë Kaana go a Egepiti. De bi go libi a wan kamian a Egepiti de kai Gosen, di dë a Nile Delta (Ken. 47:1, 6). Dee Isaëli sëmbë bi „fuu di köndë”. Di soni dë bi mbei dee Egepiti sëmbë bi ko fëëë dee Isaëli sëmbë, hën de mbei de ko dë saafu u de.​—Ëki. 1:7-14.

So sëmbë an ta biibi di soni di di Bëibel ta taki aki. De ta si ën kuma wan anasi woto. Ma woto soni dë di ta lei taa dee bakamii u Semi a bi dë saafu a Egepiti.

Dee sëmbë dee ta öndösuku soni fu awooten, bi ko feni wantu soni a goon basu a wan kamian a Egepiti. Wan könima de kai John Bimson bi taki taa de bi feni soni di bi lei taa a möön leki 20 kamian a Egepiti dee bakamii u Semi bi ta libi. Boiti di dë, wan woto womi de kai James K. Hoffmeier, di ta öndösuku soni fu awooten Egepiti, bi taki taa: „A di pisiten u di jaa 1800 bifö Keesitu te go miti di jaa 1540 bifö Keesitu, Egepiti bi dë wan köndë di dee sëmbë dee bi ta fan di Semiti töngö, dee kumutu a wan pisi u Asia, bi lobi seei. Nöö de bi ta foloisi go libi ala.” Di womi aki bi taki tu taa: „Disi da di pisiten ka Abahamu, Isaki, ku Jakopu bi go a Egepiti. Fëën mbei u sa taki taa di pisiten dë ta kai ku dee soni di di buku Kenesesi ta taki.”

Woto soni dë di ta lei taa dee Isaëli sëmbë bi dë saafu a Egepiti. De bi ko feni wan soni de kai papirus a Egepiti, di de bi si kuma sëmbë sikifi a di pisiten u di jaa 2000 bifö Keesitu te go miti di pisiten u di jaa 1600 bifö Keesitu. A di papirus aki, de bi sikifi wanlö në u saafu dee bi ta wooko da wanlö sëmbë u wan wosudendu a Egepiti. Möön leki 40 u dee në aki da në u dee bakama mii Semi. Dee saafu aki bi ta du peipei wooko. De bi ta boi soni da de masa, de bi ta mbei koosu ku maaun da de, söseei de bi ta du woto wooko tu. Hoffmeier bi taki taa: „Ee söwan föteni sëmbë bi ta wooko da di wan kodo wosudendu aki a wan pisiwata u Egepiti de kai Thebaid, nöö a musu u dë sö taa de bi hia seei a di köndë, möönmöön a di kamian de kai Delta.”

Wan womi di ta öndösuku soni fu awooten de kai David Rohl, bi taki taa: „So u dee në u dee saafu di de feni a di papirus, bi dë në dee sikifi a di Bëibel.” So u dee në aki da: Isakali, Asë, ku Sifala (Ëki. 1:3, 4, 15) Rohl bi taki tu taa: „Di soni aki ta lei gbelingbelin taa dee Isaëli sëmbë bi dë saafu a Egepiti.”

Bimson bi taki taa: „Di soni di di Bëibel ta taki u di dë di dee Isaëli sëmbë bi dë saafu a Egepiti ku di kumutu di de kumutu a di köndë dë, dë wan soni di bi pasa tuutuu.”