Waktitoren LIBRARY TAPU INTERNET
Waktitoren
LIBRARY TAPU INTERNET
Sranantongo
  • BIJBEL
  • BUKU
  • KONMAKANDRA
  • w79 15/9 blz. 181-185
  • Oen no moe waka moro soleki den naatsi e waka

Felem no de na a pisi disi.

Sorry, wan sani no go bun di wi pruberi fu drai a felem.

  • Oen no moe waka moro soleki den naatsi e waka
  • A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1979
  • Edeprakseri
  • A srefi sortu tori
  • DRUK FOE NA SÉ FOE NA GRONTAPOE
  • FA DEN NAATSI E WAKA
  • ATI DI TRANGA
  • GI HENSREFI ABRA NA JAJOLIBI
  • WAN MOREEL WONDROE
  • PIKIN FOE NA LETI E TJARI DENSREFI TRA FASI
  • Abi prisiri na wan fasi di fiti
    Meki Gado tan lobi yu
  • Abi prisiri na wan fasi di fiti
    San yu kan du fu meki Gado tan lobi yu
  • Abi prisiri na wan fasi di Yehovah feni bun
    Yu kan de koloku fu têgo!—Wan moi fasi fu studeri Bijbel
  • Luku bun sortu sani yu e du fu abi prisiri
    Wi Kresten libi nanga a preikiwroko—Studie-buku—2019
Moro sani
A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1979
w79 15/9 blz. 181-185

Oen no moe waka moro soleki den naatsi e waka

„Oen no (moe) . . . tan waka moro soleki den naatsi e waka . . . bikasi den verstan kon doengroe.” — Ef. 4:17, 18.

1. Foe sainde den sani di e kon now de prenspari?

NA MOREEL toestand foe na heri grontapoe e kon moro ogri dé foe dé. Den ontspanning di wan soema ben si wan toe jari pasa kaba leki wan takroe sani, now na moro bigi pisi foe den soema e teki hen leki gewoon. Na krakti disi de srefi wan gevaar gi na kristen gemeente. San wi kan doe foe kaka foetoe gi den sani disi? Ini den artikel, di e kon now, wi sa kisi wan toe piki di wani taki foeroe gi wi.

2, 3. (a) Nanga san Jezus nanga Paulus ben agersi na waka nanga libi foe kristen soema? (b) Sortoe nen Jehovah Kotoigi abi ini algemeen, ma tog san ben pasa nanga wan toe foe den?

2 „Oenoe de na leti foe grontapoe”, so Jezus Kristus ben taki. Na fasi fa wan kristen e tjari hensrefi ini wan doengroe grontapoe moe de leki wan krin leti. Paulus komanderi ala discipel di „ben libi ini wan kron en siki grontapoe” foe tan „skijn leki leti ini wan doengroe presi”. Ma ete den fositen discipel ben de onvolmaakti soema, aladi den ben moksi densrefi nanga Jesus nanga den apostel. Efoe den no ben loekoe boen, dan den ben kan kon ondro na krakti foe na moreel atmosfeer foe wan „kron en siki grontapoe” en den ben kan libi den kristen moraliteit ini wan momenti foe tesi. Son wan ben drai srefi go krinkrin na den wroko foe doengroe baka. — Matt. 5:14; Fil. 2:15, Engelse vertaling foe Phillips; 3:18, 19.

3 Na so toe ini disi ten, druk e kon na tapoe wi foe drai go baka na a doengroe foe disi grontapoe. A sari foe taki, dati wan toe kristen fadon gi na druk disi. Aladi Jehovah Kotoigi na a heri grontapoe e tjari na nen dati den de tjari densrefi tapoe wan eerlijk en moreel fasi, tog wan toe foe den tapoe foe waka leki „pikin foe leti” en den ben moe poeroe den ini na gemeente. Den no e tjari densrefi moro tapoe wan boen fasi. San ben kan de wan prenspari sani di ben tjari den kon ini so wan toestand di no de so switi? — 1 Kor. 5:13; Ef. 5:8.

DRUK FOE NA SÉ FOE NA GRONTAPOE

4. San pasa nanga na moraal foe na grontapoe, fa den popu ontspanning e sori dati disi de so?

4 A de wan sani di de krin, dati na moreel klimaat tapoe na heri grontapoe e kon moro takroe. Foeroe soema ini na grontapoe de „sondro sjen” (Ef. 4:19). Disi de kon na krin ini den sortoe ontspanning di de ini na ten disi. Foe sainde wi e teki now joisti ontspanning? Foedi wi kan kon sabi wan soema prakseri nanga san a de doe baka den geregeld wroko-joeroe, te a kan doe san hen ati wani foe doe. San wan soema e doe ini hen fri ten, te a no verplekti foe waka so, dan disi e verteri foeroe foe na sortoe soema di a de. Te joe loekoe den takroe sortoe ontspanning di de popu ini na ten disi, dan wi kan taki dati na moraal foe na grontapoe foe disi ten de boen lagi. Ma na lagi moraal disi abi krakti ooktoe tapoe joe?

5. Foe sainde a de fiti boen now foe loekoe rai foe na boekoe Efese?

5 Hori na prakseri dati wi leki disiten kristen no de den fosi kristen di e libi ini wan ten pe na moraal saka dipi gwe. Na skrifi foe soema di ben de „sondro sjen” ben abi foe doe nanga wan toe soema di ben libi ini na foto Efese ini na Midden-Oosten ini na ten dati na kristendom ben de ete ini hen bigin ten. Na brifi foe na apostel Paulus gi den kristen ini Efese moe de toemsi prenspari gi wi, bikasi ini disi a de taki . . . san a wani taki troe troe foe „waka leki pikin foe leti”. Na rai foe hen abi troe troe foe doe nanga den ogri „laatste dé” pe foeroe kristen soema de „lobi den lostoe moro”. — 2 Tim. 3:1-7, 13.

FA DEN NAATSI E WAKA

6, 7. (a) San kristen soema no moe doe moro leki fa Efese 4:17 e gi krakti? (b) Fa den soema foe den naatsi ini na fosi eeuw ben waka?

6 Ini Efese 4:17 Paulus e gi rai a kompe-kristen foe „no waka moro langa soleki den naatsi e waka ini na lawfasi foe den denki”. Fa den sma foe den naatsi foe na ten dati ben „waka”? Wan fosi-eeuw ai-kotoigi ben taki:

„Soema e soekoe prisiri foe alape. No wan ogridoe joe man hori ondro makti . . . Frigiti-ede e teki wi abra tapoe na tori foe san de krin. Now den e kiri soema foe prisiri nanga sport ede. A de wan sani di e gi joe prisiri foe fa den e kiri wan soema.

Sondro foe abi wan troe troe marki ini na libi, foeroe soema ben gi densrefi abra krinkrin na prisiri en den ben soekoe prisiri pe den ben kan feni hen toe.

7 Na owroeten Efese ben de toemsi boen foe sorgoe gi den winsi foe wan soema tapoe na tori foe ontspanning. Wan bigi amfitheater, di ben abi 25.000 sidonpresi nanga wan stadion ofoe wan pasi foe lon, pe joe ben kan si pré, pe ibri soema kan prisiri hen ati. Den presi disi na grontapoe kownoekondre Rome ben meki den en na historia-skrifiman ben taki: „Na moreel toestand foe na kondre de ini son presi troe troe wan foe den moro skreki sani ini na historia.”

ATI DI TRANGA

8. (a) Foe soema foe sortoe ati Efese 4:18 e taki en san na Griki Wortoe wani taki foe sensi a bigin? (b) So wan toestand ben kon wantron wantron?

8 Paulus ben skrifi foe den soema dati den „verstan ben doengroe” foedi den ati ben tranga” (Ef. 4:18). Na ati foe den ben de sondro firi. Na Griki wortoe foe „tranga” wi kan tjari go baka te na skrifi foe wan ston di tranga moro leki marmer. Den ben gebroiki na wortoe ini datra-wroko foe sori tapoe na jekti-koendoe di e kon safri safri ini wan toe skroefoe foe na skin te leki ala bewégi kon lan. Safri safri na ati foe den sortoe soema disi ben kon doengroe ini den verstan, sondro firi, so tranga leki ston. Disi no pasa foe na wan dé go na tra dé, ma a ben de wan sani di pasa safri safri. Na sortoe ontspanning foe den ben meki na sani disi kon. Fa so?

9, 10. San ben de ini na fosi eeuw na moro popu sortoe foe ontspanning, en sortoe krakti dati ben abi tapoe den soema di ben sidon e loekoe?

9 Joe sabi sortoe ontspanning ini na ten dati ben de na moro popu wan? Den gladiatoren-pré, pe man nanga man ofoe man nanga meti foeroe tron ben feti foe libi ofoe dede. Prakseri san joe ben si pikinso: Na stadion foeroe te na noko nanga doesoen doesoen soema. Son wan foe den sidon ondro na kowroe foe wan moi zijden dak. Na switi pokoe nanga na smeri foe switi-smeri watra, di e lon na den foetoe-pasi, de wan switi bakagron foe tapoe den dedebabari nanga dedesmeri. Wantron wantron na heri ipi soema e opo tanapoe èn den e bigin bari: „Kiri hen! Fon hen! Bron hen! Foe sainde a no e feti fredeman? Foe sainde a de naki so safri?” Ala den slagti disi foe libisoema ben orga, soleki wan foe den soema tapoe den pré ben taki, foe abi „pikinso prisiri, lafoe nanga ontspanning”.

10 Den soema di ben kan loekoe na den sortoe ogri feti dati en di ben kan prisiri densrefi ini den sortoe trowe broedoe dati, ben feni tra sortoe ontspanning ferferi, sondro sowtoe. Wan historia-skrifiman ben taki hen so: „A ben kiri na geest foe firi gi na pina foe tra soema, en disi firi e poti libisoema aparti foe den meti di no abi verstan.”

11. Boen ofoe Fowtoe? — Foedi den gladiatoren-pré de wan sani di pasa langa ten kaba, dan na ontspanning foe disiten no kan meki wan soema kisi tranga ati. Foe sainde joe piki so?

11 Kande joe sa taki, dati na wan sani di joe no kan bribi. Ma so wan srefi situatie no de now toe? Den feti foe gladiatoren de wan sani foe langaten pasa baka, ma loekoe san wan skrifiman ben ondrofeni:

„Kiri hen. Gi hen wan slag moro! Na kiriman arki san a taki en „saka gi hen”. A boro hen nanga koegroe . . . Sortoe soema ben gi na komando foe doe so wan sani? Dri soema di ben sidon na mi baka ini na theater en di de leki ibri tra soema di e go na kino.”

Disi de wan geval di de tapoe hensrefi? Kwet-kweti. Na troe foe na tori de, dati ini foeroe kondre film nanga televisie-programma, di abi ogridoe, foeroe tron de moro popu. Den sortoe ontspanning disi ben sorgoe dati tranga-ati soema ben kon, soema di no „e firi pen moro”, en di no abi konsensi fonfon. — Ef. 4:19 Kingdom Interlinear Translation.

GI HENSREFI ABRA NA JAJOLIBI

12. (a) Fa Efese 4:19 e skrifi moro fara foe na fasi fa den naatsi e waka? (b) San „jajolibi” wani taki, en na ontspanning foe na ten dati ben sori dati?

12 Na apostel Paulus e taki moro fara, dati den soema foe den naatsi no wawan joe de sabi den nanga „wan tranga ati” ma den e gi densrefi abra toe „na wan jajolibi, foe doe nanga gridifasi ala sortoe doti-libi” (Ef. 4:19). A ben taki ooktoe foe hoeroedoe en foe sani di de toemsi „sjen sani foe taki foe den” (Ef. 5:3, 12). Ini na fosi eeuw a ben de baka ontspanning, disi tron na kino ofoe theater di ben meki den sani disi doe. San joe ben kan si?

„Den tori foe trowman di den oema foe den bidrigi den, soetadoe nanga fromoe lobi-tori ben de den prenspari wan. Den ben spotoe nanga boen maniri . . . ala sani di de santa en di joe moe gi grani, den ben soso. Den pré disi ben pasa ala tra sani ini doti-libi . . . ini doti-taki nanga sani di ben doe na firi foe sjen ogri. Ballet-dansi-misi ben poeroe den krosi en ben dansi bijna nanga soso-skin ofoe srefi soso skin tapoe na toneel. No wan soema ben loekoe kunst moro, ala sani ben de foe prisiri den firi foe wan soema.” — The Conflict of Christianity with Heathenism, foe Gerhard Uhlhorn, blz. 120.

Fa disi de wan sani di e seki joe! A de precies san „jajo-libi” wani taki, bikasi na fosi prakseri foe na Griki wortoe de dati wan soema de klari foe doe sortoe prisiri toe. A de wan verti foe den boen maniri, sondro foe abi sjen, sodati wan soema no e bada moro san tra soema e taki ofoe denki.

13. Wan soema kan si makriki ini son foe den disiten ontspanning wan sortoe „jajo-libi”?

13 A de tra fasi ini disi ten? Seksuele hoeroedoe doro hen marki te joe loekoe san den e sori soema. Ini son kondre den ben sori srefi tapoe televisie pornografische film, sodati den ben kon direct ini den oso foe den soema. Fa den soema ben teki hen? Di wan pornografische film ben sori tapoe televisie ini Italië-kondre, bijna ala sani „ben kon tiri ini na heri foto” ini na ten di den ben sori na film.

14, 15. San wani taki „gridifasi” (Ef. 4:19), en joe kan kweki na fasi disi nanga den disiten ontspanning? (b) Programma pe seksuele hoeroedoe de na ini, a kan abi krakti tapoe kristen di gi densrefi abra en di e loekoe na den sani disi?

14 Wan skrifiman ben taki foe na inhoud foe foeroe film en na fasi foe den soema:

„Ini na moro bigi pisi foe den njoen film soso-skin-scène hetero-seksueel, égi broedoe ofoe homoseksueel — de na prenspari sani . . .” A ben taki hen tori nanga foe taki: „Foe taki hen sjatoe, wi doro wan marki now ini wi maatschappij, pe ala sani kan, pe pasi e gi foe ala sani en pe skotoe no de moro gi den lostoe foe na soema, gi a prisiri foe den lostoe nanga prakseri foe hen.”

15 Den sortoe soema disi de precies soleki na apostel Paulus ben skrifi, soema „di nanga gridifasi e doe ala sortoe dotilibi”. Ja, nanga „gridifasi” („wani abi moro”, Kingdom Interlinear Translation), wan tranga lostoe foe prisiri na lostoe foe hen nanga sani di no fiti en foe meki hen firi go fa a wani, san den moreel kostoe ben sa de toe (Ef. 4:19). Na prakseri foe wan kristen no ben kon ondro na krakti disi te a de loekoe na den sortoe pori programma disi? Wan soema di ben loekoe na wan toe foe den sortoe film disi, ben taki:

„Joe no e frigiti den scene dati (pe hoeroedoe ben sori na ini) noiti, o moro joe e prakseri hen, o moro joe e si dati joe wani doe san joe ben si . . . Na film e meki joe prakseri dati joe e misi troe troe wan sani.” Wan trawan taki moro fara: „Joe e bigin foe aksi joesrefi fa a sa de foe doe so wan sani.”

Disi kande no de so nanga ala soema, ma na gevaar de drape. Tapoe wan fasi di wi no e si a kan abi krakti tapoe wi geest.

WAN MOREEL WONDROE

16. Sortoe bigi blesi kristen soema ben kisi leki Efese 1:6-8 e sori, en fa disi ben abi krakti tapoe den libi?

16 Fa disi de tra fasi nanga na waka nanga libi foe den troe troe foetoeboi foe Kristus ini na fosi eeuw! Den ben waka wantron ondro na krakti foe na seti foe sani nanga na rigeriman foe hen, Satan, en den ben doe den sani „di na skin ben wani”. Ma den ben kenki. Nanga den hé waarheid foe na kristendom den ben kisi wan krin krin njoen loekoe tapoe na libi. Prakseri pikinso, dati Gado ben de klari foe gi hen égi Manpikin, hen „lobiwan” leki ofrandi, sodati na hebi sondoe ben kan kisi pardon! Fa disi ben de wan diri prijs! Fa disi ben de wan sari-ati nanga boen-ati fasi di wi no verdini! „Na boen-ati disi di wi no verdini Hen (Gado) ben meki de gi wi pasa marki ini ala koni nanga gosontoe verstan” so na apostel Paulus ben taki. Den no ben abi wawan wan sabi foe na waarheid, ma den ben kisi ooktoe „gosontoe verstan” foe kaka foetoe gi den aladé problema foe na libi nanga boen bakapisi. — Ef. 1:6-8; 2:1-5.

17. Sortoe bewijsi de, dati na kristendom ben de wan religie pe morele krakti ben de na ini? (b) Fa na morele krakti foe na kristendom ben de foe si?

17 Na religie foe den ben abi krakti! Nanga jepi foe Gado jeje, Jezus ben opo baka foe dede en kisi wan hé positie moro hé leki ibri grontapoe makti. Now na srefi „krakti” disi ben wroko tapoe „den bribiwan” (Ef. 1:19-21). Fa a ben tjari boen bakapisi kon ini na libi foe den bribiwan dati! Te wi loekoe na tori foe moraal, dan wi kan verstan na krakti foe na fosi eeuw kristendom. Na grontapoe foe owroeten ben si seksueel hoeroedoe leki wan markitiki. Cicero, wan fositen Romein skrifiman ben taki srefi:

„Efoe wan soema e prakseri, dati wi moe tapoe jongoeman foe a lobi foe hoeroe-oema, dan a de toemsi streng . . . Oten disi noiti no ben doe? Oten wan soema ben feni fowtoe foe dati?”

Ma, „den pikin foe leti” ben broko nanga den sortoe doe dati en ben tan farawe foe den. Noti ini na heri historia ben de leki na morele wondroe di na kristendom ben tjari kon.

PIKIN FOE NA LETI E TJARI DENSREFI TRA FASI

18. Nanga sortoe doe den fosi ten kristen ben sa sori, dati den de santa soema?

18 Den discipel disi ben moe doro wan hé marki. Foe datede Paulus ben gi na rai: „Ma foe hoeroedoe nanga ala sortoe doti-libi . . . no wan soema moe jere no wan sani na oen mindri, soleki a fiti santa soema” (Ef. 5:3). Den no ben moe hori densrefi nomo farawe foe den sani disi, ma den ben moe tan farawe ooktoe foe taki srefi foe den nanga na prakseri foe prisiri den lostoe. Fa Paulus ben prakseri heri tra fasi leki son soema ini disi ten di abi na prakseri, dati „solanga wan soema no doe troe troe hoeroedoe, dan no wan fowtoe sani no de ini disi foe loekoe en taki foe dati leki wan sortoe ontspanning”!

19. Fa den skrifiman foe na tweede nanga na derde eeuw ben prakseri foe (a) na „sjenfasi foe na theater nanga na takroedoe foe na arena”? (b) na loekoe foe wan man di den e kiri? (c) den sani di kan wiki na lostoe foe wan soema? (d) Fa wan soema kan leri doe fowtoe sani?

19 Fa den fositen kristen dati ben prakseri foe den gladiatoren-pré nanga na theater, san ben de na a ten dati „na normale ontspanning”? Loekoe pikinso na den commentaar foe wan toe kristen skrifiman di ben libi ini na ten foe na tweede nanga derde eeuw:

„Wi (kristen soema) no abi noti foe doe nanga na lawfasi foe na circus, na sjenfasi foe na theater, na takroedoe foe na arena ini taki, si ofoe jere . . . Foe sainde wi ben sa tergi joe efoe wi e teki dati tra prisiri de?” — Tertullianus.

„Wi, di e bribi dati soso na si fa den e kiri wan man de bijna a srefi leki joe e kiri hen, no e go na den sortoe pré dati.” — Athenagoras.

„Na pori krakti foe na toneel e pori moro soema ete. Bikasi den komedi e go foe na pori foe na wendjefasi foe wendje ofoe foe den lobiafersi foe hoeroe-oema; . . . San jongoe man nanga wendje kan doe efoe den e si dati den sani disi kan doe sondro foe sjen en ibri soema e loekoe nanga prisiri na den? Den sani disi e memre den san den kan doe, en den e wiki den lostoe, di spesroetoe e wiki nanga na si.” — Lactanitus (wi e strepi)

„San wan getrouw kristen e doe mindri ala den sani disi, foedi a no mag prakseri srefi na pori sani? Foe sainde a sa abi prisiri ini na sori foe ogri lostoe? A de leri foe doe den sani disi, te a de gwenti foe si den . . . Esesi wi e gwenti den sani di wi e jere en si.” — Cyprianus.

20. (a) Foe sainde den fosi-eeuw kristen ben tan farawe foe pori ontspanning? (b) Foe sainde na waka nanga libi foe den ben de tra fasi?

20 Aladi den man disi ben libi wan toe jari baka den fosi-eeuw kristen, tog wi kan si fa den verstan na positie foe wan kristen ini na afersi disi. Den ben tan farawe foe den pori sortoe foe prisiri disi. Den ben kan si fa a ben kan de inconsequent, dati den soema di ben komoto foe na doengroe en ben poeroe ini den libi, dot-taki, ogridoe nanga hoeroedoe, ben sa go sidon loekoe den sani disi foe ontspanning ede. Na moro bigi pisi foe den kristen ben poti prakseri tapoe na rai foe Paulus: „Oen no moe bemoeje moro nanga den wroko foe doengroe, disi no de meki no wan boen froktoe, ma oen moe strafoe den.” Dati den e libi wan krin libi na mindri foe wan pori grontapoe, ben de wan „strafoe” gi den soema foe den naatsi. A no de wan wondroe dati na ogri grontapoe ben kari den „féjanti foe na libisoema-famiri”. Den discipel dati ben sori nanga prisiri dati den ben de ondro wan moro boen krakti leki den naaste foe den, di ben waka baka den lostoe foe na skin. Den ben sori dati den „ben meki njoen ini na krakti di ben poesoe na denki foe den”. En fa disi ben de wan tra „krakti”! Tra soema ben moesoe si dati. Wi no ben sa wani de den sortoe soema dati? San wi taki wi de ooktoe, wi e sori ofoe den „froktoe foe na leti” of dati wi e waka soleki den naatsi e waka. — Ef. 4:23; 5:9, 11.

21. Foe sainde wi moe loekoe boen ini disi ten na sortoe ontspanning foe wi teki?

21 Fa a de dan ini disi ten nanga sortoe ontspanning wi e teki? San wi e kisi foe si te wi ofoe wi pikin e opo televisie ofoe e go na kino? Wan troe troe difrenti de mindri san wi wani foe loekoe nanga na „sjenfasi foe na Romein theater nanga na ogridoe foe na arena”? Sani di pasa troe troe e meki wi si fa son kristen no ben ke en fadon go ini hoeroedoe, foedi den fadon go ini wan gwenti foe loekoe sani di de takroe.

22. (a) A ben de wan makriki sani gi den fosi-eeuw kristen foe waka leki pikin foe na leti, ma san den ben man foe doe? (b) Sortoe tra aksi wi moe piki moro fara?

22 Na a tra sé, fa den fosi-eeuw kristen dati ben sori wan moreel krakti! Aladi den ben libi ini wan grontapoe, pe den ati foe den soema ben kon tranga, dati den no e verstan srefi dati den e sondoe en dati den trowe ibri firi foe sjen nanga respeki na wan sé, tog den ben man foe hori den geest tapoe den sani „di troe, en di opregti, en di regtvaardiki, en di krin en di switi, en di boen foe jere, en di de boen maniri en di de foe prijse” (Fil. 4:8). Fa den ben kan tan so tranga ini wan hoeroedoe kontren? Prakseri, den ben de leki wi ini disi ten, gewoon soema foe skin nanga broedoe. Den ben abi ooktoe wan fundamenteel fanowdoe foe ontspanning. Ini sortoe tra sani den „tra prisiri” foe den ben de? Fa wi kan waka baka na toemsi boen eksempel foe den „pikin foe na leti” dati? Disi de aksi di wi sa loekoe ini na tra artikel.

    Sranantongo buku (1978-2025)
    Log Out
    Log In
    • Sranantongo
    • Seni en gi wan sma
    • Settings
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gebruiksvoorwaarden
    • Privacybeleid
    • Privacyinstellingen
    • JW.ORG
    • Log In
    Seni en gi wan sma