Joe e lespeki a wartifasi foe den?
DEN ben drifi den Afrikansma kon na wan ipi leki meti èn ben lai den na ini kefalek doti tingi presi èn ben seni den na ini boto leki lai go na Amerika. A froewakti ben de taki no moro mendri leki afoe foe den sa dede srefi bifo den ben o doro a presi pe den moesoe go. Na wan ogri-atifasi den ben prati den memre foe osofamiri, èn noiti moro den ben sa si makandra baka. A srafoe bisnis ben de wan foe den moro doengroe pisi ten na ini a handri di sma ben handri en kompe libisma tapoe wan toemoesi ogri-ati fasi. Den srefi sortoe sani disi ben pasa te makti man di ben teki tra kondre abra ben poti den sma foe a kondre na wan ogri-ati fasi na den ondro sondro taki den ben man jepi densrefi.
Foe poeroe a wartifasi di wan sma abi, kan ogri moro leki a naki di wan sma e naki wan trawan na skinfasi. A e pori a spirit foe wan libisma srefisrefi. Ala di wan kaba ben kon na a srafoeten na ini foeroe kondre, tokoe sma e tan broko a wartifasi foe libisma, èn kande na tapoe moro trikifasi.
Na a tra sei, troe kresten e doe moeiti foe gi jesi na a froemane foe Jesus Krestes foe ’lobi den kompe leki densrefi’. So boen, den e aksi densrefi: ’Mi e lespeki a persoonlijk wartifasi foe tra sma?’ — Lukas 10:27.
Eksempre foe wartifasi
Akroederi wan wortoeboekoe, wartifasi na a de di wan sma de warti, e kisi grani, noso lespeki. Disi na wan joisti fasi foe taki foe a posisi foe na Universeel Soeverein, Jehovah Gado! Foe taki en leti, den Boekoe foe bijbel e taki doronomo na wan wartifasi foe Jehovah nanga en soevereinfasi. Moses, Jesaja, Esekièl, Danièl, na apostel Johanes nanga trawan, ben kisi a grani foe kisi fisjoen foe a Moro Hei wan nanga foe en hemel tanpresi nanga jepi foe Gado en santa jeje, èn a fasi fa den ben taki foe den e sori doronomo a kefalek aparti makti nanga wartifasi foe en (Exodus 24:9-11; Jesaja 6:1; Esekièl 1:26-28; Danièl 7:9; Openbaring 4:1-3). Na ini wan begi pe Kownoe David ben prèise Gado, a ben taki: „Foe joe, o Jehovah, a bigi nanga a makti, nanga a moifasi nanga a toemoesi boenfasi nanga a wartifasi de; bika ala sani na hemel nanga na grontapoe na foe joe” (1 Kroniki 29:11). Foe troe, no wan sma warti foe kisi moro grani nanga lespeki leki Jehovah Gado srefi.
Di Jehovah ben kria libisma na a prenki foe en èn soleki fa a de, dan a ben gi libisma wan firi foe lespeki densrefi, èn taki den de warti (Genesis 1:26). Foe dati ede, te wi abi foe doe nanga tra sma, wi moesoe gi ibri sma a grani nanga lespeki di a abi reti na tapoe. Te wi e doe dati, dan wi, foe wi sei, e erken a Fonten foe a wartifasi foe libisma, Jehovah Gado. — Psalm 8:4-9.
Wartifasi na ini na osofamiri
Na ondro a krakti foe Gado en santa jeje, na apostel Petrus, wan man di ben trow, ben froemane kresten masra taki den moesoe gi den wefi „grani leki na wan moro swaki prapi” (1 Petrus 3:7; Mateus 8:14). „Na a tra sei,” na apostel Paulus ben gi leki rai taki „a wefi moesoe abi dipi lespeki gi en masra” (Efeisesma 5:33). Foe dati ede, na ini a trowlibi, grani nanga lespeki gi a persoonlijk wartifasi foe wan patna na wan sani di bijbel e aksi. Na sortoe fasi wi kan sori dati?
Neleki fa watra e gi krakti na wan bon di e gro, na so switi wortoe nanga switi maniri na mindri masra nanga wefi, na ini poebliki noso te den de den wawan, kan meki a krosibei matifasi foe den gro. Na a tra sei, grofoe taki, kosikosi, noso asranti wortoe di no e sori lespeki èn di e lagi a trawan, soleki fa a de foe jere foeroetron na ini den komedi kino na tapoe TV, na sani di e pori matifasi. Den kan gi wan sma a takroe firi taki a no warti noti, meki a de depressief, èn meki a kisi atibron; den kan meki a kisi srefi mankeri na emotioneel sei di no man dresi makriki.
Foe lespeki a persoonlijk wartifasi foe trawan wani taki toe taki wi moesoe teki den leki fa den de, èn wi no moesoe proeberi foe meki den tron akroederi wan sortoe fasi fa wi denki taki den moesoe de, noso teki den gersi trawan na wan fasi di no eerlijk. Disi de spesroetoe prenspari na mindri masra nanga wefi. Te komunikâsi nanga wortoe de foeroe èn makriki èn no wan sma e frede taki a trawan sa soekoe fowtoe na en noso kosi en, dan a krosibei matifasi sa gro. Te wan sma kan de leki fa a de troetroe na ini wan trowlibi, dan na oso e tron troetroe wan kibripresi teige na ogri-ati èn grofoe grontapoe na dorosei.
Pikin de na ondro a bijbel komando foe lespeki èn gi jesi na den papa nanga mama. Foe den sei, koni èn lobi-ati papa nanga mama ben sa doe boen foe erken a wartifasi foe den pikin foe den. Wan switi prèise gi a boen maniri foe den, makandra nanga tranga-leri nanga pasensi te a de fanowdoe, e wroko boen foe poti „a serjoesoe froemane foe Jehovah” na ini den. Foe soekoe fowtoe doronomo, e bari, èn e gi den pikin nen di e gi den sjen, soleki „don” noso „law” sa tanteri den nomo. — Efeisesma 6:4.
Wan kresten owroeman di de papa toe èn di e kweki dri manpikin nanga dri oemapikin e taki: „Na a Kownoekondre zaal wi ben gi tranga leri so safri leki wi man, te a de fanowdoe. Wan soifri poesoe noso a loekoe di wi e loekoe den nomo na wan serjoesoe fasi, ben nofo foeroetron. Te moro serjoesoe tranga leri ben de fanowdoe, dan wi ben sa gi dati na oso èn no pe tra pikin de. Now di den pikin kon moro owroe, wi e gi den tranga leri foe di wi e gi den a lobi-ati èn koni rai foe Gado Wortoe akroederi san ibriwan foe den abi fanowdoe. Wi e proeberi foe hori persoonlijk afersi gi wisrefi, èn na so fasi wi e sori lespeki gi a reti di ibri pikin abi foe abi en persoonlijk sani èn gi a wartifasi foe den.”
Wan sani di wi no moesoe frigiti na a de di a de fanowdoe foe abi boen maniri na ini wortoe èn na a fasi fa wi e handri na ini na osofamiri. Krosibei matifasi no moesoe meki wi no taki wortoe soleki „grantangi”, „tangi”, „mi e aksi primisi, èn „mi e aksi pardon”. Boen maniri de prenspari foe tan hori joe eigi wartifasi èn so srefi foe lespeki di foe tra sma.
Na ini a kresten gemeente
„Kon na mi, oen alamala di e wroko tranga èn di abi hebi lai, èn mi sa gi oenoe kowroe-ati”, Jesus ben taki (Mateus 11:28). Den sma di ben kisi kwinsi, den wan di ben depressief, èn srefi den pikin pikin-nengre, den alamala ben lobi fa Jesus ben de srefisrefi. Den kerki tiriman nanga den fesiman foe a ten dati, di ben abi bigimemre èn di ben denki foe densrefi taki den ben de regtfardiki, ben wisiwasi den sortoe sma dati. Ma den ben si Jesus leki wan sma di ben handri den nanga a wartifasi di den ben froedini.
Foe di wi wani waka na baka na eksempre foe Jesus, meki wisrefi wani de wan fonten foe kowroe-ati gi den kompe bribiman foe wi. Disi wani taki dati wi moesoe soekoe okasi foe tranga den nanga den wortoe foe wi èn nanga den sani di wi e doe. A de ala ten boen foe gebroiki na wan opregtifasi switi nanga positief wortoe na ini den takimakandra foe wi (Romesma 1:11, 12; 1 Tesalonikasma 5:11). Wi e sori taki wi e froestan den firi foe tra sma te wi e loekoe boen san wi e taki èn so srefi a fasi fa wi e taki en (Kolosesma 4:6). Joisti krosi èn boen maniri na den kresten konmakandra e sori so srefi a dipi lespeki gi a wartifasi foe wi Gado, en anbegi, èn wi kompe anbegiman.
Jesus ben lespeki a wartifasi foe sma, srefi te a ben doe den wan boen. Noiti a ben bigi ensrefi ala di na a srefi ten tra sma ben pina foe dati, noso foe di a ben gi den sjen. Di wan gwasiman ben go na en foe kon betre, Jesus no ben seni a man gowe leki wan man di no krin èn di no abi warti, èn a no ben meki opo-opo foe di a ben sa wani poti prakseri na tapoe ensrefi wawan. Na presi foe dati, di a gwasiman ben begi Jesus taki: „Masra, efoe joe wani nomo, joe kan meki mi kon krin”, dan Jesus ben gi a gwasiman wartifasi di a ben taki, „mi wani” (Lukas 5:12, 13). O moi a de te wi no wawan e jepi den sma di de na ini nowtoe, ma foe gi den na overtoigi baka taki den no de wan hebi gi wi, ma taki den de fanowdoe èn taki wi lobi den! Na ini grontapoe den wan di e sjen, di de depressief èn di malengri, na sma di foeroetron trawan e frigiti, e tan fara foe den, noso e gi den sjen. Ma den moesoe feni troetroe kompe èn wi moesoe teki den te den de na den mindri kresten brada nanga sisa foe den. Wi moesoe doe wan sani foe wi sei foe meki a jeje disi de.
Jesus ben lobi den disipel foe en leki „ensrefi” èn „ben lobi den te na a kaba” ala di den ben abi fowtoe èn ben abi froeferi eigifasi (Johanes 13:1). A ben si taki den ben abi wan soifri ati gi en Tata èn taki den ben de loyaal na En nanga den heri sili. Na a srefi fasi, noiti wi moesoe taki dati wi kompe anbegiman abi takroe reide foe san ede den e doe sani, soso foe di kande den no e doe sani na a fasi fa wi wani noso bika den gwenti noso eigifasi foe den e hendri wi. Lespeki gi a wartifasi foe wi brada sa boeweigi wi foe lobi den èn teki den leki fa den de, nanga a froetrow taki den lobi Jehovah toe èn e dini en nanga soifri reide. — 1 Petrus 4:8-10.
Spesroetoe den owroeman moesoe loekoe boen taki den no e meki den wan di poti na ondro a sorgoe foe den e kisi broko-ede di no de fanowdoe (1 Petrus 5:2, 3). Te den e miti nanga wan memre foe a gemeente di doe sondoe, a ben sa boen te den owroeman e safoe den wortoe foe den nanga switifasi èn e hori rekening nanga a sma, èn no e aksi sani di no de fanowdoe di e meki a sma kisi sjen (Galasiasma 6:1). Srefi te tranga piri-ai noso tranga leri moesoe gi, tokoe den moesoe tan lespeki a wartifasi di na ogrisma abi reti na tapoe èn a lespeki di a e lespeki ensrefi. — 1 Timoteus 5:1, 2.
Tan hori joe eigi wartifasi
Foe di Gado kria wi na a prenki foe en èn na a fasi fa a de, meki wi moesoe sori den kefalek boen eigifasi foe Gado, na a fasi fa wi man — so srefi en wartifasi — na ini wi aladei libi (Genesis 1:26). Na a srefi fasi, wan sani di de toe na ini a komando foe „lobi a sma na joe sei leki joesrefi”, na a de di a de fanowdoe foe abi balansi na ini a wartifasi foe wisrefi èn a lespeki di wi e lespeki wisrefi (Mateus 22:39). A troe tori de taki efoe wi wani meki tra sma sori lespeki gi wi èn e handri wi na tapoe wan warti fasi, dan wi moesoe sori taki wi e froedini en.
Wan prenspari penti di de fanowdoe foe tan abi lespeki gi wisrefi èn wartifasi gi wisrefi, na a hori di wi moesoe hori wan krin konsensi. Wan doti konsensi nanga konsensi fonfon kan meki wi firi makriki taki wi no warti noti, e firi broeja, èn de depressief. So boen, efoe wan sma doe wan serjoesoe ogri, dan a moesoe doe sani wantewante foe sori berow èn moesoe soekoe jepi na jejefasi na den owroeman so taki a kan abi „ten di e gi kowroe-ati . . . foe Jehovah”. Wan sani di de na ini a kowroe-ati toe, na a kon di a persoonlijk wartifasi èn a lespeki di wan sma abi gi ensrefi e kon boen baka. — Tori foe den Apostel 3:19.
Tokoe a moro betre foe tan doe moeiti foe kibri a konsensi foe wi di oefen nanga jepi foe bijbel, foe no meki no wan sani doti noso swaki en. Dwengi wisrefi na tapoe ala kontren foe wi aladei libi — njanjan, dringi, bisnis, prisiri, a abi di wi abi foe doe nanga man noso oema — sa jepi wi foe tan abi wan boen konsensi èn sa meki wi man sori a glori foe Gado èn en wartifasi na ini wi libi. — 1 Korentesma 10:31.
Ma fa a de te a firi di wi e firi fowtoe foe den misteik foe wi no e kon moro mendri? Noso fa a de te a e hati wi ete te wi e prakseri foe a mesbroiki di sma ben mesbroiki wi? Den firi disi kan broko a persoonlijk wartifasi foe wi èn kan gi wi serjoesoe depressie. Den wortoe foe Kownoe David di wi e feni na ini Psalm 34:18 e gi wi foeroe trowstoe srefisrefi: „Jehovah de krosibei foe den wan di broko na ati; èn den wan di masi na ini jeje, a e froeloesoe”! Jehovah de klariklari èn a wani foe horibaka gi den foetoeboi foe en te den abi foe kakafoetoe nanga depressie èn a firi taki den no warti noti. Tranga begi makandra nanga a soekoe foe jepi na den wan di bekwaam na jejefasi, soleki kresten papa nanga mama, den owroeman, nanga tra lepi kresten na ini a gemeente, na fasi foe kisi lespeki nanga wartifasi baka gi wisrefi. — Jakobus 5:13-15.
Na a tra sei, wi moesoe loekoe boen taki wi no e pasa a lin di e prati persoonlijk wartifasi nanga bigifasi. A bijbel rai na taki wi „no [moesoe] denki foe [wisrefi] moro leki a de fanowdoe, ma foe denki nanga wan gosontoe froestan, ibri sma nanga a bribi di Gado gi en” (Romesma 12:3). Ala di a de joisti foe kweki lespeki gi wisrefi, tokoe wi no moesoe poti toemoesi foeroe krakti na tapoe a wartifasi foe wi noso prakseri taki wartifasi foe libisma abi foe doe nanga den gridi èn toemoesi foeroe moeiti di sma e doe foe no meki den fesi fadon na fesi tra sma.
Ija, foe lespeki a wartifasi foe wan tra sma na wan sani di kresten moesoe doe. Den memre foe wi osofamiri èn wi kompe kresten na sma di warti srefisrefi èn e froedini en foe kisi a lespeki, grani, nanga wartifasi foe wi. Jehovah gi ibriwan foe wi wartifasi nanga lespeki di wi moesoe erken èn tan hori. Ma san moro prenspari, na taki wi moesoe kweki wan dipi lespeki gi a moro bigi wartifasi nanga makti foe wi hemel Tata, Jehovah Gado.
[Prenki na tapoe bladzijde 31]
Jongoewan kan sori lespeki gi den wan di malengri