Koeltoeroe foe a pisi kondre dati èn kresten gronprakseri — Den man kroederi nanga makandra?
STEPHEN, wan Kotoigi di komoto foe Noord-Europa, ben kisi a wroko leki wan zendeling foe go na wan Afrikan kondre. Di a ben e waka na ini a foto nanga wan brada foe a kondre drape, dan a ben skreki pikinso di a brada graboe en anoe hori.
A prakseri taki a ben e waka na ini wan strati di lai nanga sma ala di en nanga wan tra mansma ben e hori anoe makandra, na wan sani di ben e seki Stephen. Na ini a koeltoeroe foe en so wan gwenti e sori tapoe homo-sekslibi (Romesma 1:27). Ma tokoe, gi na Afrikan brada, a hori foe anoe ben de soso wan sori foe matifasi. A weigri foe hori na anoe ben sa wani taki a e weigri foe abi a matifasi.
Foe san ede difrenti ini koeltoeroe moesoe meki wi broko wi ede? Na a fosi presi bika a pipel foe Jehovah de fajafaja foe doe a wroko di den kisi foe Gado foe „meki disipel foe sma foe ala nâsi” (Mateus 28:19). Foe kan doe a wroko disi, dan son wan froisi foe go dini pe den abi bedinari moro tranga fanowdoe. Foe den kan abi boen bakapisi na ini a njoen kontren foe den, dan den moesoe froestan èn teki den koeltoeroe di den e miti èn di de heri tra fasi. Dan den sa man wroko ini wánfasi nanga den kompe brada nanga sisa, ala di den sa man wroko moro boen ini a poebliki diniwroko.
Moro ete, na ini a broeja grontapoe disi, foeroe sma lowe komoto foe den mamakondre di broeja foe politiek noso ekonomia tori ede èn den ben go libi na tra kondre. So boen wi ben sa kan kon si heri boen taki te wi e preiki gi den njoen birtisma disi, dati wi e kisi foe doe nanga njoen gwenti (Mateus 22:39). A fosi tron di wi e toeka nanga difrenti fasi kan abi leki bakapisi wan sortoe broeja gi wi foe den gwenti ede.
Afersi di de krin foe froestan
Koeltoeroe na wan sani di brei makandra nanga den sani di bow a libisma libimakandra. Foe dati ede, a ben sa de wan soso sani srefisrefi foe kon de „toemoesi regtfardiki” èn go ondrosoekoe ibri pikinpikin gwenti foe kan bosroiti efoe a e kroederi nanga bijbel gronprakseri! — Preikiman 7:16.
Na a tra sei, a de fanowdoe foe si a difrenti na ini gwenti foe a pisi kondre dati di no e kroederi nanga gronprakseri foe Gado srefisrefi. Ma foeroetron dati no de moeilek foe doe, foe di a Wortoe foe Gado de „foe poti sani kon reti” (2 Timoteus 3:16). Foe eksempre, a abi foe foeroe oema na wan gwenti ini son kondre, ma gi troe kresten a bijbel markitiki de taki wan man moesoe abi wán oema nomo di de na libi. — Genesis 2:24; 1 Timoteus 3:2.
So srefi, spesroetoe gwenti di abi foe doe nanga beri di sma seti foe hori ogri jeje fara foe sma, noso di gron tapoe wan bribi na ini wan sili di no kan dede, na sani di wan troe kresten no ben sa kan feni boen. Son sma e òfer wierook noso e seni begi go na den dedewan so taki den kan tapoe ogri jeje gi den. Tra sma e hori dede-neti noso srefi wan di foe toe beri nanga a marki foe jepi den dedewan foe sreka foe libi na ’ini a tra grontapoe’. Ma bijbel e leri taki te wan sma dede, a „no sabi noti kwetikweti” èn so boen a no man doe boen noso ogri na no wan sma. — Preikiman 9:5; Psalm 146:4.
A no de foe taki, dati foeroe gwenti de di e kroederi nanga a Wortoe foe Gado. A de wan switi sani srefisrefi te wi e miti nanga koeltoeroe pe a jeje foe lobi foe ontfanga sma boen e gro boen ete, pe a gwenti e aksi taki srefi wan freimdesma moesoe kisi wan waran odi èn taki, te a de fanowdoe, den moesoe kari en leki wan fisitiman kon na ini oso! Te joesrefi e ondrofeni taki sma e ontfanga joe na so wan fasi, dan dati no e troesoe joe foe teki na eksempre dati toe? Efoe a e troesoe joe foe teki na eksempre dati, dan a sa meki a kresten sma di joe de kon moro boen. — Hebrewsma 13:1, 2.
Soema foe wi lobi dati a moesoe e tan wakti sma? Na son kondre pikinmoro a sani disi no e pasa, bika sma e si en leki wan prenspari sani foe de biten. Bijbel e froeteri wi taki Jehovah na wan Gado foe orde (1 Korentesma 14:33). Foe dati ede, a poti wan ’dei nanga wan joeroe’ foe tjari wan kaba kon na ogridoe èn a e gi wi a djaranti taki a sani disi „no sa kon lati” (Mateus 24:36; Habakuk 2:3). Koeltoeroe di e horibaka na wan fasi di fiti gi a de di sma moesoe de biten e jepi wi foe de nanga orde èn foe sori joisti lespeki gi tra sma èn gi a ten foe den, wan sani di e kroederi srefisrefi nanga bijbel gronprakseri. — 1 Korentesma 14:40; Filipisma 2:4.
Fa a de nanga gwenti di no e doe sma ogri?
Ala di son gwenti e kroederi krinkrin nanga a kresten fasi foe libi, tra wan no de so. Ma fa a de nanga den gwenti di joe no kan taki efoe den boen noso ogri? Foeroe gwenti no e doe sma ogri èn a fasi fa wi e si den kan sori a balansi di wi abi na jejefasi.
Foe eksempre, foeroe fasi de foe taki odi — a gi foe wan anoe, wan boigi, wan bosi noso srefi wan brasa. So srefi, foeroe difrenti gwenti de di e tiri den maniri foe sma na tafra. Na son kondre sma e njan foe wán preti noso komki makandra. Broko ge na wan sori foe warderi di sma e feni boen na son kondre — srefi wan sani di sma wani srefisrefi — ala di na tra kondre a de wan sani di sma no e feni boen èn den ben sa si en leki a sma abi troetroe takroe maniri.
Na presi foe teki a bosroiti sortoe wan foe den gwenti disi di no e doe sma ogri joesrefi lobi noso no lobi, poti joe prakseri tapoe a teki di joe kan teki a joisti fasi foe si den. A rai foe bijbel di no tai na ten e rikomanderi foe wi ’no doe noti foe di wi lobi foe meki trobi noso prakseri wisrefi nomo, ma nanga sakafasi foe jeje, wi e si taki tra sma de moro hei leki wisrefi’ (Filipisma 2:3). Na a srefi fasi, Eleanor Boykin e taki ini a boekoe foe en This Way, Please— A Book of Manners (Kon na a sei disi, grantangi — Wan boekoe foe maniri): „Wan ati foe switifasi na a fosi sani di joe abi fanowdoe.”
A sakafasi disi foe loekoe sani sa jepi wi foe no loekoe den gwenti foe tra sma leki den na lagi sani. A sa boeweigi wi foe teki fesi èn leri fa tra sma e libi, teki prati na den gwenti foe den èn tesi a njanjan foe den na presi foe hori wisrefi aparti foe den noso loekoe leki wi no e froetrow ala sani di gersi foe de tra fasi. Efoe wi de klariklari foe leri tra sani noso foe wani foe proeberi njoen fasi, dan wi e gafa a sma di teki wi na ini en oso noso wi doroseikondre birtisma. Wisrefi e kisi wini toe te wi e „bradi” wi ati èn te wi e leri froestan sani moro betre. — 2 Korentesma 6:13.
Efoe a gwenti e tapoe pasi gi sma foe gro na jejefasi
San efoe wi e miti nanga gwenti di densrefi no de teige bijbel gronprakseri, ma den no e horibaka gi a gro na jejefasi? Na son kondre, foe eksempre, son sma no lobi foe doe sani wantewante srefisrefi. A safri-safrifasi disi foe doe sani na ini a libi kan meki taki moro mendri stress de, ma kande a o meki en moro hebi gi wi foe doe a diniwroko foe wi „dorodoro”. — 2 Timoteus 4:5.
Fa wi kan gi trawan deki-ati foe wai pasi gi a libi di den e libi prenspari sani te leki „tamara”? Memre taki „wan ati foe switifasi na a fosi sani di joe abi fanowdoe”. Foe di lobi e troesoe wi, dan wi kan gi na eksempre èn baka dati wi kan froeklari nanga switifasi san na den winimarki efoe wi no e libi sani di moesoe doe tide, te leki tamara (Preikiman 11:4). Na a srefi ten wi moesoe loekoe boen taki wi no lasi a bribi nanga froetrow na ini makandra nomo foe di wi moesoe doe foeroe. Efoe tra sma no e teki den rai wantewante di wi e gi den, dan wi no moesoe prei basi na den tapoe noso atibron na den tapoe foe di wi broeja. Ala ten lobi moesoe de moro prenspari leki a doe di wi man doe wan sani boen sondro foe lasi ten. — 1 Petrus 4:8; 5:3.
Hori den sani na prakseri di den sma foe a pisi kondre dati lobi moro foeroe
Wi moesoe de seiker taki iniwan rai di wi e gi na wan rai di warti èn no soso wan moeiti di wi e doe foe meki sma doe san wisrefi lobi moro foeroe. Modo foe weri krosi, foe eksempre, e difrenti srefisrefi. Na foeroe kontren a fiti taki wan man di e preiki a boen njoensoe e weri wan das, ma na ini son waran kondre, kande sma sa si dati leki gendri pasa marki. Te wi e hori na prakseri san den sma foe a pisi kondre dati lobi moro foeroe foe a fasi fa wan bisnis-sma e weri krosi te a e doe poebliki wroko, dan dati sa de wan boen jepi foe tiri wi. „Gosontoe froestan” de prenspari te wi abi foe doe nanga na afersi disi foe a weri foe krosi, di a firi foe sma de na ini a tori. — 1 Timoteus 2:9, 10.
San efoe wi no lobi wan gwenti? Wi moesoe trowe en wantewante? A no abi foe de so. Den ben feni a gwenti di wi ben taki foe en na fesi, taki mansma e hori anoe makandra, heri boen na ini a spesroetoe Afrikan libimakandra dati. Di a zendeling si taki tra mansma ben e waka lontoe ala di den ben e hori anoe makandra, a ben firi moro korostoe.
Di na apostel Paulus ben e meki den bigi zending rèis foe en, a ben fisiti gemeente di den memre foe den ben komoto foe difrenti background. A no de foe froewondroe taki den koeltoeroe no ben e kroederi nanga makandra foeroetron. So boen Paulus ben fiti ensrefi na awansi sortoe gwenti di a ben kan teki, ala di a ben e tan hori ensrefi steifi na bijbel gronprakseri. „Mi tron ala sani gi ala sortoe sma”, a ben taki, „so taki tokoe mi ben sa kan froeloesoe wan toe foe den.” — 1 Korentesma 9:22, 23; Tori foe den Apostel 16:3.
Wan toe wantewante aksi kan jepi wi foe teki a bosroiti fa wi moesoe doe te wi e miti nanga njoen gwenti. Te wi e teki wan gwenti abra — noso efoe wi e weigri foe doe so — dan fa sma di e loekoe wi ben sa prakseri foe wi? A de so taki a sa hari den kon foe arki a Kownoekondre boskopoe foe di den e si taki wi e proeberi foe teki a koeltoeroe foe den abra? Na a tra sei, efoe wi teki wan gwenti foe a pisi kondre dati abra, a ben sa kan de so taki den „kan feni fowtoe na a diniwroko foe wi”? — 2 Korentesma 6:3.
Efoe wi abi a winsi foe „tron ala sani gi ala sortoe sma”, dan kande wi sa moesoe kenki wan toe fasi foe si sani di beri dipi ini wi foe san boen èn foe san no boen. Foeroetron a „boenfasi” èn a „fowtoefasi” foe doe wan sani didon soso na pe wi e libi. So boen, ini wan kondre a hori di mansma e hori anoe na wan demonstrâsi foe matifasi, ala di na ini foeroe tra kondre a troetroe sa hari sma poeroe foe a Kownoekondre boskopoe.
Ma tra sortoe gwenti de di sma e feni boen na difrenti kontren èn di kan boen srefi gi kresten; ma tokoe wi moesoe loekoe boen.
Loekoe boen foe no go toemoesi fara!
Jesus Krestes ben taki dati ala di den disipel foe en no ben sa kan teki poeroe na grontapoe, tokoe den ben sa moesoe de sma di „no de wan pisi foe grontapoe” (Johanes 17:15, 16). Ma sontron a no de makriki foe si a difrenti na mindri wan sani di de wan prenspari pisi foe a grontapoe foe Satan èn san de soifri koeltoeroe. Pokoe nanga dansi, foe eksempre, e boro go pasa na ini pikinmoro ala koeltoeroe, ala di na son kondre sma e feni den moro prenspari.
Wi kan teki wan bosroiti makriki — di abi en gron moro foeroe tapoe wi background na presi tapoe gosontoe bijbel fasi foe si sani. Alèks, wan Doisri brada, ben kisi wan toewijzing foe go na Spanjorokondre. Na en birti pe a ben e libi bifo, dansi no ben de wan sani di sma ben e doe foeroe, ma na Spanjorokondre a de wan pisi foe a koeltoeroe. Di foe a fosi tron a ben si wan brada nanga wan sisa e dansi wan troetroe sekiseki dansi foe a kondre, a ben broeja. A dansi disi ben fowtoe noso kande grontapoefasi? A ben sa lagi den kresten markitiki foe en efoe a ben sa teki a gwenti disi abra? Alèks ben leri taki ala di a pokoe nanga a dansi ben difrenti foe di foe en kondre, no wan reide ben de foe denki taki den Spanjoro brada nanga sisa foe en ben e lagi kresten markitiki. A broeja di a ben broeja ben de foe di wan difrenti ben de ini koeltoeroe.
Ma Emilio, wan brada di lobi den Spanjoro dansi di den gwenti foe dansi, e erken taki wan kefar de. „Mi si taki foeroe fasi foe dansi e aksi taki a man nanga na oema moesoe de krosibei srefisrefi foe makandra”, a e froeklari. „Fa mi de sondro wefi, mi e froestan taki a sani disi kan wroko tapoe den firi foe awansi wan foe den patna. Sontron a kan pasa taki joe e gebroiki dansi leki wan okasi foe sori lobi firi gi wan sma di joe e firi wan sani gi en. Foe sorgoe taki a pokoe boen èn taki a toeka di joe skin e toeka nanga a trawan no de so foeroe, kan wroko leki wan kibri. Tokoe, mi moesoe erken taki te wan groepoe jongoe brada nanga sisa e go na presi foe dansi makandra, a moeilek srefisrefi foe tan hori wan theokrasia situwâsi.”
Foe troe, wi no sa wani gebroiki wi koeltoeroe leki wan pardon foe gi wisrefi abra na a fasi foe grontapoe. Singi nanga dansi ben abi wan presi na ini a koeltoeroe foe Israèl èn di den Israèlsma ben kon fri foe Egipti na a Redi Se, dan a fesa di den ben hori ben abi singi nanga dansi na ini toe (Exodus 15:1, 20). Ma a spesroetoe fasi foe pokoe nanga dansi foe den ben difrenti foe di foe a heiden grontapoe lontoe den.
A de wan sari sani foe taki, dati ala di den ben e wakti Moses foe a drai kon baka foe a bergi Sinai, den Israèlsma ben kon lasi pasensi, den ben meki wan gowtoe pikin kaw èn baka di den njan èn dringi „den ben opo foe abi wan boen ten” (Exodus 32:1-6). Di Moses nanga Josua ben jere a babari foe a singi foe den, a ben troeboe den wantewante (Exodus 32:17, 18). Den Israèlsma ben go „toemoesi fara”, èn a fasi fa den ben e singi èn ben e dansi ben sori krin a fasi fa a heiden grontapoe lontoe den ben de.
Na a srefi fasi ini a ten disi, a kan de taki moro foeroe sma ini wi kontren feni den pokoe nanga dansi foe a presi pe wi de boen èn a kan taki den no sa hendri a konsensi foe trawan. Ma efoe den saka a leti foe den lampoe èn den e leti lampoe di e koti faja toe, noso pokoe nanga difrenti sortoe ritmo e plèi, dan san sma ben feni boen fosi kan sori a jeje foe grontapoe now. „A de soso a koeltoeroe foe wi”, wan sma ben sa kan tjari kon na fesi. Na wan srefi sortoe pardon Aaron ben tjari kon na fesi di a ben gi pasi foe den hori den heiden fasi foe prisiri nanga anbegi èn na wan fowtoe fasi a ben kari den „wan fesa gi Jehovah”. A swaki pardon disi no ben warti. Ija, sma ben si a fasi fa den ben tjari densrefi so srefi leki „wan sjen na mindri foe den gensman foe den”. — Exodus 32:5, 25.
Koeltoeroe abi en presi
Gwenti di de tra fasi srefisrefi kan seki wi biginbigin, ma a no de so taki alamala no boen. Te „a koni di wi abi foe si sani krin [kisi] leri”, dan wi kan taki sortoe gwenti e kroederi nanga kresten gronprakseri èn sortoe no e kroederi nanga den (Hebrewsma 5:14). Te wi e sori taki wi abi wan ati foe switifasi di foeroe nanga lobi gi kompe foe wi, dan wi sa handri na wan joisti fasi te wi e kisi foe doe nanga gwenti di no e doe sma ogri.
Te wi e preiki a boen njoensoe foe a Kownoekondre gi sma na a pisi kontren pe wi e libi noso na moro farawe doroseikondre, dan wan balansi fasi foe handri nanga den difrenti sortoe koeltoeroe sa jepi wi foe kon tron ’ala sani gi ala sma’. Èn sondro tweifri wi sa kon si taki efoe wi teki den difrenti sortoe koeltoeroe, a sa jepi foe wi kisi wan libi di wani taki foeroe, di abi someni difrenti fasi foe si sani èn di moi.
[Prenki na tapoe bladzijde 20]
Krestensma kan gi odi na foeroe joisti fasi
[Prenki na tapoe bladzijde 23]
Wan balansi fasi foe si den difrenti koeltoeroe kan meki sma libi wan libi di wani taki foeroe èn di abi someni difrenti fasi foe si sani