Waktitoren LIBRARY TAPU INTERNET
Waktitoren
LIBRARY TAPU INTERNET
Sranantongo
  • BIJBEL
  • BUKU
  • KONMAKANDRA
  • w99 15/5 blz. 29-31
  • Saulus — Wan prapi di Masra froekisi

Felem no de na a pisi disi.

Sorry, wan sani no go bun di wi pruberi fu drai a felem.

  • Saulus — Wan prapi di Masra froekisi
  • A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1999
  • Edeprakseri
  • A srefi sortu tori
  • Na osofamiri background foe Saulus
  • A leri di Saulus kisi
  • A ben gebroiki den bekwaamfasi foe en boen
  • Yesus teki Saulus fu tron wan apostel
    Moi les di yu kan leri fu Bijbel
  • „Ala sani kon tiri baka” gi a gemeente
    „Preiki finfini” fu Gado Kownukondre
  • A Frufolguman E Si wan Bigi Leti
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 2000
  • „A moro bun fu gi yesi, leki fu tyari ofrandi”
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 2011
Moro sani
A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1999
w99 15/5 blz. 29-31

Saulus — Wan prapi di Masra froekisi

SAULUS foe Tarsus ben de wan gensman di ben e kiri den bakaman foe Krestes. Ma Masra ben abi wan tra sani gi en na prakseri na ini a tamara. Saulus ben moesoe tron wan sma di de wan kefalek boen eksempre foe a srefi sani di a ben e gens so fajafaja. Jesus ben taki: „A man disi [Saulus] na wan prapi di mi froekisi, foe tjari mi nen go na den nâsi, so srefi na den kownoe nanga den manpikin foe Israèl.” — Tori foe den Apostel 9:15.

A libi foe Saulus leki „wan asrantisma” ben drai krinkrin di Gado ben sori en sari-ati èn a ben tron wan „prapi di [Masra Jesus Krestes] froekisi” (1 Timoteus 1:12, 13). Den krakti foe en di ben meki Saulus abi prati na a ston di den ben ston Stefanus kiri èn foe doe tra ogri teige den disipel foe Jesus, ben gebroiki now gi heri tra sani di Saulus ben tron a Kresten apostel Paulus. Soleki fa a sori, Jesus ben si boen eigifasi na ini Saulus? Sortoe eigifasi? Soema ben de Saulus? Fa a background foe en ben boen foe gebroiki en foe meki a troe anbegi go na fesi? Wi kan leri wan sani foe na ondrofeni foe en?

Na osofamiri background foe Saulus

Na a ten di den ben kiri Stefanus, sjatoe na baka a Pinksterfesa foe 33 G.T., Saulus ben de „wan jonkoeman”. Di a ben skrifi Fileimon na ini a pisi ten foe 60 — 61 G.T. a ben de „wan grani man” (Tori foe den Apostel 7:58; Fileimon 9). Sabiman e taki dati soleki fa sma ben teri den jari fositen, dan „jongoe” ben wani taki den jari foe 24 te 40, ala di „wan grani man” ben o de 50 te 60 jari. So boen, kande Saulus ben gebore wan toe jari nomo na baka di Jesus ben gebore.

Na a ten dati den Djoe ben libi na foeroe presi foe grontapoe. A wini di tra nâsi ben wini den, katibo, a meki di den ben meki sma froisi na ondro dwengi, bisnis, nanga a froisi di sma ben froisi foe di densrefi wani, ben de wan toe foe den sani di ben meki den ben panja gowe foe Judea. Ala di en osofamiri ben de Djoe di ben panja, tokoe Saulus ben poti krakti na tapoe a hori di den ben hori densrefi na a Wet, di a ben taki dati a ben „besnij na tapoe a di foe aiti dei, taki a komoto foe a famiri-geslakti foe Israèl, foe a lo foe Benjamin, wan Hebrewsma di gebore foe Hebrewsma; èn akroederi a wet, wan Fariseiman”. Saulus ben abi a srefi Hebrew nen leki wan prenspari memre foe en lo — a fosi kownoe foe Israèl. Saulus foe Tarsus di ben de wan Romesma na en geborte, ben abi wan Latijn nen toe, Paullus. — Filipisma 3:5; Tori foe den Apostel 13:21; 22:25-29.

Bika Saulus ben de wan Romesma na en geborte, meki dati wani taki dati wan foe den granpapa foe en ben kisi a grani foe de wan borgoe foe Rome. Fa? Difrenti fasi de foe kisi dati. Boiti taki wan sma ben tron wan borgoe foe Rome na a geborte foe en, wan sma noso groepoe sma ben kan kisi en toe te den doe spesroetoe boen sani, gi soso politiek wini, noso leki wan pai foe wan spesroetoe boen di a sma ben doe gi Lanti. Wan srafoe di ben man pai moni foe kon fri foe wan Romesma, noso wan srafoe di wan Rome borgoe ben fri, ben o tron wan Romesma toe. So a ben de toe nanga wan sma di ben de wan sroedati foe a legre, na baka te a ben gowe libi den legre foe Rome. Sma di gebore èn e libi na ini den kolonie foe Rome, ben kan tron borgoe toe baka ten. Sma taki toe taki na ini wan toe pisi ten wan sma ben kan tron wan borgoe toe te a ben pai foeroe moni. Wi no sabi fa den sma na ini na osofamiri foe Saulus ben tron borgoe foe Rome.

Ma wi sabi taki Saulus ben kon foe Tarsus, na edefoto èn mamafoto foe Silisia, a distrikt foe Rome (di de now na a zuidsei foe Torkoekondre). Ala di wan kefalek bigi Djoe libimakandra ben tan na ini a kontren, tokoe a libi drape ben o meki Saulus kon abi foe doe so srefi nanga a koeltoeroe foe den Heiden. Tarsus ben de wan bigi èn goedoe foto di sma ben sabi leki wan prenspari presi foe Griki leri. Sma bereken taki na ini a fosi jarihondro wan sani foe 300.000 te go miti 500.000 sma ben libi drape. A ben de bisnis kontren na a edepasi na mindri Pikin Asia, Siria, nanga Mesopotamia. Tarsus ben goedoe bika foe a bisnis èn foe a fatoe di na opo presi na en birti ben fatoe, foe pe moro foeroe siri-njanjan, win, nanga krosi ben kon. Foe a krosibisnis di ben e gro, den ben meki krosi foe krabita wiwiri èn den ben meki tenti nanga dati.

A leri di Saulus kisi

Saulus, noso Paulus, ben sorgoe na wan eerlijk fasi gi ensrefi èn a ben sorgoe ensrefi na ini a zendelingwroko foe di a ben e meki tenti (Tori foe den Apostel 18:2, 3; 20:34). A wroko foe meki tenti ben de wan gwenti na ini a foto Tarsus pe a gebore. A kan taki Saulus ben leri a wroko foe meki tenti foe en papa di a ben jongoe.

A sabi di Saulus ben sabi taki tra tongo — spesroetoe a sabi di a ben sabi a Grikitongo heri boen, na aladei tongo foe a Rome Gran Tirimakti — ben de wan warti sani toe gi en na ini en zendelingwroko (Tori foe den Apostel 21:37–22:2). Den sma di e ondrosoekoe den sani di a skrifi, e taki dati a ben sabi a Grikitongo heri boen. Den wortoe di a ben gebroiki no ben de owroeten wortoe noso boekoewortoe, ma na presi foe dati, a ben de a srefi leki a Grikitongo foe a Septuaginta, a Grikitongo vertaling foe den Hebrew Boekoe foe Bijbel di a ben kari noso ben froeklari foeroetron. Bika foe a boeweisi disi, meki difrenti sabiman e prakseri taki Saulus seiker ben moesoe kisi wan boen fondamenti leri foe a Grikitongo, kande na wan Djoe skoro. „Na ini owroeten wan moro boen leri — spesroetoe wan Griki leri — no ben gi foe soso; foeroetron a ben de so taki sma ben moesoe gi sani na materia sei fosi”, na so a sabiman Martin Hengel e taki. A leri di Saulus ben kisi e sori taki Saulus ben kon foe wan prenspari famiri.

Kande di a ben abi 13 jari noso moro jongoe, Saulus ben go doro na skoro na ini Jerusalem, so wan 840 kilometer farawe foe en oso. A ben kisi leri na den foetoe foe Gamalièl, wan pôpi leriman foe den Farisei gwenti èn di sma ben lespeki srefisrefi (Tori foe den Apostel 22:3; 23:6). Den leri dati, di joe kan gersi nanga den universiteit leri foe a ten disi, ben opo na okasi gi Saulus foe kisi wan boen posisi na ini a Djoe bribi.a

A ben gebroiki den bekwaamfasi foe en boen

Foe di Saulus ben gebore na ini wan Djoe osofamiri na ini wan Griki èn Rome foto, meki Saulus ben de foe dri sortoe groepoe sma. Foe di Paulus ben abi wan internationaal background èn ben sabi difrenti tongo, meki dati ben jepi en foe tron „ala sani gi ala sortoe sma” (1 Korentesma 9:19-23). A de di a ben de wan borgoe foe Rome, ben gi en na okasi baka ten foe opo taki akroederi wet gi en diniwroko na fesi a moro hei tiriman foe a Gran Kownoekondre Rome (Tori foe den Apostel 16:37-40; 25:11, 12). A no de foe taki dati a background, a leri, èn den eigifasi foe Paulus ben de sani di Jesus di ben opobaka ben sabi, èn Jesus ben taigi Ananias: „Go, bika a man disi na wan prapi di mi froekisi, foe tjari mi nen go na den nâsi, so srefi na den kownoe nanga den manpikin foe Israèl. Bika mi sa sori en krinkrin omeni sani a moesoe pina foe mi nen ede” (Tori foe den Apostel 9:13-16). Te a faja foe Saulus ben seni go na a joisti sei, dan a faja foe en ben de wan jepi foe panja a Kownoekondre boskopoe go na farawe kontren.

A teki di Jesus ben teki Saulus foe doe wan spesroetoe wroko, ben de wan aparti sani di pasa na ini a Kresten historia. Tokoe, ala disiten Kresten abi aparti bekwaamfasi nanga eigifasi di kan gebroiki boen foe panja a boen njoensoe. Di Saulus ben froestan san Jesus ben wani foe en, dan a no ben draidrai. A ben doe ala san a ben man foe horibaka gi Kownoekondre afersi. Dati de so nanga joe toe?

[Foetoewortoe]

a Foe sabi san Saulus ben leri foe Gamalièl èn na sortoe fasi, loekoe De Wachttoren foe 15 juli 1996, bladzijde 26-29.

[Faki/​Prenki na tapoe bladzijde 30]

Sma ben moesoe go skrifi den nen na ini lantiboekoe èn ben moesoe boeweisi taki den na borgoe foe Rome

A skrifi di den borgoe foe Rome ben go skrifi den nen foe den troetroe pikin foe den na lantiboekoe, ben de wan seti foe Augustus di doe nanga toe wet di ben meki na ini den jari 4 nanga 9 G.T. Den ben moesoe skrifi den nen bifo a di foe 30 dei foe a geborte. Na ini den distrikt, wan osofamiri ben moesoe meki wan froeklari na fesi foe wan ofsiri foe wet na a joisti kantoro foe poebliki-afersi, taki a pikin na a troetroe pikin foe den èn taki a ben de wan borgoe foe Rome. Den nen foe a papa nanga mama, efoe a pikin ben de wan manpikin noso wan oemapikin èn a nen foe a pikin, èn a dei di a gebore, ben moesoe skrifi toe na ini lantiboekoe. Srefi bifo den wet disi ben poti, a ben de so taki ibri feifi jari den ben teri den sma èn dati ben meki taki den borgoe na ini ala den libimakandra foe Rome, den kolonie, nanga den distrikt foe den ede-granman ben moesoe skrifi den nen na ini lantiboekoe.

Na so fasi wan sma ben kan sori san na a posisi foe en te a ben sori go na den prenspari papira foe sma di ben kibri na wan joisti fasi na ini den presi di den abi gi dati. Sma ben kan kisi kopi foe den documenti disi di lanti ben erken, èn den ben kan kisi den na ini toe oedoe planga di den ben kan tjari nanga den. Soleki fa wan toe sabiman e prakseri, di Paulus ben froeklari taki a ben de wan borgoe foe Rome, a ben kan taki a ben sori den wan documenti leki boeweisi (Tori foe den Apostel 16:37; 22:25-29; 25:11). Foe di a de di wan sma de wan borgoe foe Rome ben de pikinmoro wan sani di sma ben si leki „wan santa sani” èn ben gi wan sma foeroe grani, meki a ben de wan kefalek serjoesoe ogri te wan sma ben sa falsi den documenti disi. Efoe wan sma ben kenki en eigi posisi na wan falsi fasi, dan a ben kan kisi a dedestrafoe.

[Sma di abi a reti foe a prenki]

Historic Costume in Pictures/Dover Publications, Inc., New York

[Faki/​Prenki na tapoe bladzijde 31]

A Rome nen foe Saulus

Ibri mansma di ben de wan borgoe foe Rome, ben kisi ete dri tra nen. A ben abi wan fesinen, wan famirinen (di abi foe doe nanga a lo foe en, noso clan), èn wan bakanen. Wan bekènti eksempre na Gaius Julius Caesar. Bijbel no e kari den heri Rome nen, ma grontapoe boekoe e froeteri wi taki Agrippa ben de Marcus Julius Agrippa. Gallio ben de Lucius Junius Gallio (Tori foe den Apostel 18:12; 25:13). Bijbel eksempre foe den lasti toe nen foe den dri nen foe wan sma, na Pontius Pilatus (loekoe na inscriptie na ondrosei), Sergius Paulus, Claudius Lysias, nanga Porcius Festus. — Tori foe den Apostel 4:27; 13:7; 23:26; 24:27.

Wi no man taki seiker efoe Paullus ben de a fesinen noso a famirinen foe Saulus. A ben de wan gewoon sani toe taki ete wan tra nen ben gi, di na osofamiri noso den mati foe wan sma ben kan kari en. A ben kan toe taki a nen Saulus di no ben de wan Rome nen, ben gebroiki toe na presi foe dati. „[Saulus] noiti ben o fiti leki wan Rome nen”, na so wan sabiman e taki, „ma leki wan nen foe a presi pe a gebore di gebroiki leki wan signum (bakanen) gi wan borgoe foe Rome, a sa boen srefisrefi”. Na ini kontren pe sma e taki foeroe tongo, a situwâsi pe wan sma de na ini kan bepaal sortoewan foe den nen wan sma ben sa wani gebroiki.

[Sma di abi a reti foe a prenki]

Fowtow foe Israel Museum, ©Israel Antiquities Authority

    Sranantongo buku (1978-2025)
    Log Out
    Log In
    • Sranantongo
    • Seni en gi wan sma
    • Settings
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gebruiksvoorwaarden
    • Privacybeleid
    • Privacyinstellingen
    • JW.ORG
    • Log In
    Seni en gi wan sma