Yonguwan—¡Leri fu Gebroiki a Koni Di Unu Abi fu Si Sani Krin!
„Steifi nyanyan de gi lepi sma, gi den wan di, fu di den gebroiki a koni fu den fu si sani krin, ben leri fu man si krin san bun èn san ogri.”—HEBREWSMA 5:14.
1, 2. (a) Fa wi kan teki a situwâsi fu wi na ini a ten disi gersi a wan fu den fositen Kresten na ini Efeise? (b) Sortu eigifasi kan kibri yu gi kefar, èn fa yu kan kisi den?
„LUKU bun fa unu e waka, no leki sma di no koni, ma leki koni sma, fu di unu e bai a yoisti ten gi unsrefi, bika den dei godelowsu” (Efeisesma 5:15, 16). Sensi a ten di na apostel Paulus ben skrifi den wortu dati tu dusun yari pasa, dan ’godelowsu sma nanga bedrigisma kon moro ogri’. Wi e libi na ini „muilek ten di tranga fu pasa”, noso soleki fa wan tra vertaling e taki, ten di „furu nanga kefar”.—2 Timoteus 3:1-5, 13; Phillips.
2 Ma yu kan wai pasi gi den kefar di kande e didon na wan kibri fasi na tapu yu pasi, te yu e kweki „koni, . . . sabi nanga a krakti fu man denki” (Odo 1:4). Odo 2:10-12 e taki: „Te koni e kon na ini yu ati èn sabi srefi e tron wan prisiri sani gi yu eigi sili, dan a krakti fu man denki srefi sa hori wakti gi yu, a koni fu si sani krin srefi sa kibri yu, fu frulusu yu fu a takru pasi, fu a sma di e taki takru sani.” Ma fa yu kan kisi den eigifasi disi? Hebrewsma 5:14 e taki: „Steifi nyanyan de gi lepi sma, gi den wan di, fu di den gebroiki a koni fu den fu si sani krin, ben leri fu man si krin san bun èn san ogri.” Neleki fa a de nanga ibri tra bekwaamfasi, dan leri de fanowdu fu man gebroiki a koni di wan sma abi fu si sani krin. A Griki wortu di Paulus ben gebroiki wani taki trutru ’kisi leri leki wan atleet’. Fa yu e bigin nanga so wan leri?
Leri fu Gebroiki a Koni Di Yu Abi fu Si Sani Krin
3. Fa yu kan gebroiki a koni di yu abi fu si sani krin te sma e aksi yu fu teki wan bosroiti?
3 Luku taki a koni di yu abi fu si sani krin — a man di yu man si krin san bun èn san ogri — e kisi leri ’fu di yu e gebroiki’ en. Te yu musu teki wan bosroiti, dan fu du san yu e denki taki a bun nomo, fu handri na tapu san yu e firi na ini wan momenti, noso fu waka na baka na ipi sma nomo, pikinmoro noiti no sa abi wan bun bosroiti leki bakapisi. Fu teki koni bosroiti, yu musu gebroiki a koni di yu abi fu si sani krin. Fa yu musu du dati? Fosi, fu di yu e ondrosuku a situwâsi dorodoro èn kon sabi ala sani fu a tori. Poti aksi, efu dati de fanowdu. Luku den difrenti bosroiti di yu kan teki. Odo 13:16 e taki: „Ibriwan sma di koni sa handri nanga sabi.” Baka dati, pruberi fu kon sabi sortu Bijbel wet noso gronprakseri abi fu du nanga a tori (Odo 3:5). A no de fu taki dati efu yu wani du disi, dan yu musu abi sabi fu Bijbel. Fu dati ede Paulus e gi wi deki-ati fu nyan „steifi nyanyan” — fu leri san na „a bradi nanga a langa nanga a hei nanga a dipi” fu waarheid.—Efeisesma 3:18.
4. Fu san ede a de prenspari fu abi sabi fu den gronprakseri fu Gado?
4 A de prenspari fu du disi, fu di wi de onvolmaakti èn wi kan sondu (Genesis 8:21; Romesma 5:12). „Na ati feradelek moro leki iniwan tra sani èn de godelowsu”, na so Yeremia 17:9 e taki. Sondro den gronprakseri fu Gado fu tiri wi, dan wi kan kori wisrefi fu denki taki wan sani di takru, bun — soso fu di wi skin wani dati. (Teki gersi Yesaya 5:20.) A psalm singiman ben skrifi: „Fa wan yonkuman sa krin en pasi? Fu di a de na ai akruderi a wortu fu yu. Fu den ordru fu yu ede, meki mi e tyari misrefi nanga koni. Fu dati ede mi no ben wani si no wan falsi pasi na ai.”—Psalm 119:9, 104.
5. (a) Fu san ede son yonguwan e waka na baka falsi pasi? (b) Fa wan yonguwan ben meki waarheid tron wan pisi fu en libi?
5 Fu san ede son yonguwan waka na baka falsi pasi, ala di den ben kweki na ini Kresten osofamiri? ¿A kan taki den wan disi noiti ’ondrosuku èn si gi densrefi san na a bun, switi èn volmaakti wani fu Gado’? (Romesma 12:2) Son wan kande e fisiti konmakandra nanga a papa noso mama fu den èn den man kari wan tu fu den prenspari leri fu Bijbel. Ma te wan sma e aksi den fu buweisi san den e bribi noso fu fruklari wan tu fu den moro dipi sani fu a Wortu fu Gado, dan a de wan sari sani fu si taki a sabi fu den swaki srefisrefi. Sma kan kori den yonguwan disi makriki (Efeisesma 4:14). Efu disi de so nanga yu, dan fu san ede yu no e teki a bosroiti fu tyari kenki kon? Wan yongu sisa e memre: „Mi ben ondrosuku sani. Mi ben aksi misrefi: ’Fa mi du sabi taki disi na a tru relisi? Fa mi du sabi taki wan Gado de di nen Yehovah?’”a ¡Fu di a ben ondrosuku den buku fu Bijbel finifini, meki a ben kisi na overtoigi taki den sani di a ben leri fu en papa nanga mama, ben de trutru so!—Teki gersi Tori fu den Apostel 17:11.
6. Fa yu kan ’ondrosuku sani fu de seiker san e plisi Masra’, Yehovah?
6 Te yu abi sabi fu den gronprakseri fu Gado, dan yu sa „ondrosuku” sani moro makriki „fu de seiker san e plisi Masra” (Efeisesma 5:10). Ma san yu sa du efu yu no de seiker san na a koni sani fu du na ini wan spesrutu situwâsi? Begi Yehovah meki a tiri yu (Psalm 119:144). Pruberi fu taki fu a tori nanga yu papa nanga mama, noso nanga wan lepi Kresten (Odo 15:22; 27:17). Te yu e ondrosuku sani na ini Bijbel èn na ini Waktitoren publikâsi, dan yu sa feni tiri di sa yepi yu tu (Odo 2:3-5). O moro yu e gebroiki a koni di yu abi fu si sani krin, o moro srapu a sa tron.
Sori a Koni fu Si Sani Krin na ini Prisiriten
7, 8. (a) Fa yu kan gebroiki a koni di yu abi fu si sani krin, fu bosroiti efu yu musu go na wan demakandra efu no? (b) Fa Bijbel e si prisiriten?
7 Meki wi luku now fa yu kan gebroiki a koni di yu abi fu si sani krin na ini spesrutu situwâsi. Prakseri fu eksempre, taki yu kisi wan kari fu go na wan demakandra. Kande yu kisi wan pamflet srefi pe a skrifi na tapu taki sma e kari yu fu go na a demakandra. A e taki dati wan bigi grupu fu yonguwan di de Kotoigi o de drape. Ma den sa aksi yu wan bijdrage fu pai gi den kostu. ¿Yu musu go na a demakandra?
8 We, gebroiki a koni di yu abi fu si sani krin. Fosi, kon sabi ala sani fu a tori. O bigi a demakandra disi sa de? Suma sa de drape? O lati a sa bigin? O lati a sa kaba? Sortu sani den sa du? Fa den sa tiri a demakandra? Baka dati, ondrosuku sani fu di yu e luku den edeprakseri „Gezellige bijeenkomsten” (Prisiri Demakandra) nanga „Amusement” (Prisiriten) na ini na Index van Wachttoren-publikaties.b San na ondrosuku disi fu yu kan tyari kon na krin? Wan sani na taki Yehovah no e krutu a kon di wi wani kon makandra fu abi wan prisiri ten. Te yu e luku en bun, dan Preikiman 8:15 e taki dati makandra nanga tranga wroko, „libisma no abi no wan moro bun sani na ondro son leki fu nyan èn fu dringi èn fu prisiri ensrefi”. Iya, Yesus Krestes srefi ben go na spesrutu nyanyan fesa èn seiker na wán trow fesa (Lukas 5:27-29; Yohanes 2:1-10). Efu wi e hori en ini balansi, dan a kon di wi e kon makandra fu abi wan bun ten, kan de wan sani di e gi winimarki.
9, 10. (a) Sortu kefar kan de na son demakandra? (b) Sortu aksi yu ben kan poti gi yusrefi bifo yu e bosroiti efu yu musu go na wan demakandra efu no?
9 Ma toku, demakandra di no orga bun kan tyari problema kon. Na 1 Korentesma 10:8, wi e leisi fa na abi di den Israèlsma ben abi demakandra nanga sma di no bun, ben abi hurudu leki bakapisi èn a kiri di den ben kiri „tutenti na dri dusun [Israèlsma di no ben de getrow] tapu wán dei”. Wi e feni wan tra seryusu warskow na ini Romesma 13:13: „Meki wi waka leki fa a fiti, neleki na deiten, no ini bradyari fesa èn dringi pasa marki èn dringi te fu drungu, no na ini sekslibi di no mag èn wan lusu fasi fu libi, no na ini trobi èn dyarusu.” (Teki gersi 1 Petrus 4:3.) A tru taki no wan spesrutu nomru de fu omeni sma kan go na wan demakandra. Ma ondrofeni e sori taki, o moro bigi wan demakandra de, o moro muilek a sa de fu tiri en. Demakandra di moro pikin èn di wi kan tiri bun, kande no sa kenki kon tron „bradyari fesa”.—Galasiasma 5:21, Byington.
10 Tweifri no de taki na ondrosuku fu yu sa meki tra aksi opo kon soleki: ¿Wan tu bigisma di de lepi Kresten sa de na a demakandra? Iya, suma abi a frantiwortu fu a demakandra? ¿A marki fu a konmakandra de fu sma kan abi gosontu demakandra noso a de fu wan sma kan kisi wini na moni sei? ¿Skotu de fu suma kan kon èn suma no kan kon? Efu a demakandra de na a kaba fu a wiki, dan a sa kaba na wan bun ten so taki den wan di de drape kan abi wan prati na a Kresten diniwroko a tra dei? ¿Efu poku o de èn efu den o dansi, dan a sa de akruderi Kresten markitiki? (2 Korentesma 6:3) Kande a no sa de wan makriki sani fu poti den aksi disi. Ma Odo 22:3 e gi a warskow: „A sma di si a rampu èn go kibri, koni, ma den sma di no abi ondrofeni, waka go doro èn den musu kisi strafu.” Iya, yu kan wai pasi gi takru situwâsi fu di yu e gebroiki a koni di yu abi fu si sani krin.
Gebroiki a Koni Di Yu Abi fu Si Sani Krin Te Yu E Meki Plan Gi Yu Skoroleri
11. Fa yonguwan kan gebroiki a koni di den abi fu si sani krin te den e meki plan gi a tamara fu den?
11 Bijbel e taki dati a de wan koni sani fu meki plan gi a tamara (Odo 21:5). ¿Yu taki kaba nanga yu papa nanga mama fu a tamara fu yu? Kande yu wani go na ini a furuten diniwroko leki wan pionier. Trutru, no wan tra libiwroko di yu ben sa teki ben o gi yu moro satisfaksi. Efu yu e kweki bun gwenti fu studeri èn efu yu e kweki bekwaamfasi na ini a diniwroko, dan yu e sreka yusrefi gi a moi libiwroko disi. Yu prakseri fa yu sa sorgu yusrefi na ini a diniwroko? ¿Efu yu wani abi wan osofamiri na ini a ten di e kon, dan yu ben sa man sorgu gi a frantiwortu dati tu? Fu kan teki bosroiti di de ini balansi èn di de reidelek, dan a de fanowdu taki yu e gebroiki a koni di yu abi fu si sani krin.
12. (a) San son osofamiri frukisi fu du fu fiti densrefi na den ekonomia situwâsi di e kenki doronomo? (b) ¿Te wan sma e teki moro skoroleri, dan dati wani taki dati a no e kruderi nanga a marki di a abi fu du a pionierwroko? Fruklari disi.
12 Na son presi sma kan kisi leri na a wrokopresi srefi fu man kisi bekwaamfasi di den kan gebroiki. Yonguwan de di e leri fa fu wroko na ini a bisnis fu na osofamiri fu den noso den e kisi leri fu tra mati di de bigisma èn di abi wan bisnis. Trawan e teki les na skoro di sa yepi den fu wroko fu man kisi moni fu sorgu densrefi baka ten. Pe den okasi disi no de, dan papa nanga mama di denki bun fu dati, kan seti sani gi den pikin fu den fu kisi pikinso moro skoroleri baka di den kaba nanga a middelbaar skoro. Fu meki plan na fesi na so wan fasi fu sorgu gi den frantiwortu di yu sa abi leki bigisma, èn spesrutu so taki yu man abi wan prati na a pionierwroko gi wan langa pisi ten, e kruderi nanga a poti di wi musu poti a Kownukondre fu Gado na a fosi presi (Mateus 6:33). Èn a no wani taki dati yu no kan pionier efu yu e teki moro skoroleri. Wan yongu Kotoigi, fu eksempre, ben wani pionier wan langa pisi ten kaba. Baka di a kaba nanga a middelbaar skoro, a papa nanga mama fu en — di densrefi de gewoon pionier — ben seti sani gi en fu kisi pikinso moro skoroleri. A ben man pionier ala di a ben kisi skoroleri, èn now a abi wan bekwaamfasi di a e gebroiki fu sorgu ensrefi ala di a e go doro nanga a pionierwroko.
13. Fa osofamiri musu teri den kostu te den wani teki moro skoroleri?
13 Ini a tori fu moro skoroleri, dan ibri osofamiri abi a reti èn a frantiwortu fu teki en eigi bosroiti. Te osofamiri e teki bun bosroiti ini a tori fu skoroleri, dan a kan de wan yepi. Ma a kan de wan trapu tu. Efu yu e denki fu so wan skoroleri, dan san na a marki fu yu? ¿A marki fu yu na fu sreka yusrefi fu sorgu na wan warti fasi gi den frantiwortu di yu sa abi leki bigisma? ¿Noso yu e „suku bigi sani gi yusrefi”? (Yeremia 45:5; 2 Tesalonikasma 3:10; 1 Timoteus 5:8; 6:9) Fa a de nanga a teki di yu e teki moro skoroleri ala di yu no e tan na oso, ma na wan tanpresi pe a skoro de srefi? ¿A ben sa de wan koni sani fu du, te yu e prakseri a warskow di Paulus ben gi, taki „takru kompe e pori bun gwenti”? (1 Korentesma 15:33; 2 Timoteus 2:22) Memre tu, taki „a ten di tan abra kon syatu” (1 Korentesma 7:29). Omeni ten yu sa gi na a skoroleri disi? ¿A sa teki a moro bun ten fu yu yongu yari? Efu dati de so, dan fa yu sa du a sani di Bijbel e gi deki-ati fu du, fu „memre now yu Bigi Kriaman na ini den dei fu yu yongu yari”? (Preikiman 12:1) ¿Moro fara, den les di yu e teki sa gi yu ten gi den prenspari Kresten aktiviteit soleki a fisiti fu konmakandra, a velddienst, nanga persoonlijk studie? (Mateus 24:14; Hebrewsma 10:24, 25) Efu a koni di yu abi fu si sani krin de srapu, dan noiti yu sa frigiti yeye marki, ala di yu nanga yu papa nanga mama e meki plan gi a tamara fu yu.
Meki a Ten Di Unu E Hori Nanga Makandra De Krin
14. (a) Sortu gronprakseri musu tiri paar di e hori nanga makandra te den e sori firi fu lobi gi makandra? (b) Fa son paar sori taki den no teki wan bun bosroiti ini a tori disi?
14 Wan tra kontren pe yu abi a koni fu si sani krin fanowdu, na te yu e hori nanga wan sma. A de wan gewoon sani fu wani sori firi fu lobi gi wan sma di yu lobi. Soleki fa a sori, dan a paar di ben tyari densrefi na wan krin fasi èn di den e taki fu den na ini Heisingi, ben sori wan tu firi fu lobi na makandra bifo den ben trow (Heisingi 1:2; 2:6; 8:5). Na ini a ten disi, son paar di meki mofo fu trow kan feni taki fu hori anu, bosi, èn brasa makandra na sani di fiti fu du, spesrutu te den sabi taki den o trow. Ma memre: „A sma di e frutrow tapu en eigi ati, don” (Odo 28:26). Na wan sari sani taki wan tu paar no ben gebroiki a koni fu si sani krin, fu di den poti densrefi na ini situwâsi di ben kan de wan tesi gi den fu libi den Kresten gronprakseri. Den ben sori tranga firi fu lobi na makandra èn den no ben man dwengi densrefi moro; a ben go so fara srefi taki den handri na wan fasi di no krin èn a bakapisi ben de taki den du seks hurudu.
15, 16. Sortu reidelek sani paar di o trow kan du fu meki a ten di den e hori nanga makandra tan krin?
15 Te yu meki mofo nanga wan sma, dan a de wan koni sani fu no de yu wawan nanga a sma di yu o trow nanga en na ini situwâsi di no bun. A ben sa moro bun fu prisiri nanga makandra te yu de ini wan grupu fu sma noso na publiki presi. Wan tu paar e seti sani fu meki wan tra sma go nanga den. Poti prakseri tu na tapu den wortu fu Hosea 4:11: „Hurudu nanga win nanga switi win, na sani di e puru bun prakseri.” Sopi kan meki taki wan sma no man teki den yoisti bosroiti moro èn a kan meki wan paar handri na wan fasi di den sa firi sari fu dati baka ten.
16 Odo 13:10 e taki: „Nanga asrantifasi wan sma e tyari soso strei kon, ma den wan di e suku rai na makandra, abi koni.” Iya, „suku rai na makandra” èn taki nanga makandra fa yu sa tyari yusrefi. Poti skotu na fa yu o sori yu firi fu lobi, ala di unu ala tu e lespeki den firi èn a konsensi fu a trawan (1 Korentesma 13:5; 1 Tesalonikasma 4:3-7; 1 Petrus 3:16). Na ini a bigin, a kan de wan problema fu taki fu a muilek tori disi, ma a kan yepi taki baka ten seryusu problema no e kon.
Kisi Leri ’fu Sensi Yu Yongu Yari’
17. Fa David ben meki Yehovah „en frutrow fu sensi en yongu yari”, èn sortu les disi abi na ini gi yonguwan na ini a ten disi?
17 Fu man wai pasi gi den trapu fu Satan, sa aksi fu yu taki yu musu de na ai doronomo — èn son leisi taki yu musu abi furu deki-ati. Iya, ten na ten yu sa si taki yu no e agri, no wawan nanga yu speri, ma nanga a heri grontapu. A psalm singiman David ben begi: „Yu na mi howpu, O Soeverein Masra Yehovah, mi frutrow fu sensi mi yongu yari. O Gado, yu leri mi fu sensi mi yongu yari, èn te nanga now mi e tan fruteri fu den moi wroko fu yu” (Psalm 71:5, 17).c Sma sabi David fu a deki-ati fu en ede. Ma o ten a ben kweki disi? ¡Di a ben de wan yongu sma! Srefi bifo a barinen feti fu en nanga Goliat, David ben sori deki-ati di de aparti di a ben kibri den meti fu en papa — a ben kiri wan lew èn wan beer (1 Samuèl 17:34-37). Ma David ben gi ala grani na Yehovah gi ala a deki-ati di a ben sori, èn a ben kari en „mi frutrow fu sensi mi yongu yari”. A frutrow di David ben man frutrow tapu Yehovah ben meki taki a ben man horidoro na ondro ibri tesi di a ben miti. Yusrefi sa si taki, efu yu e frutrow tapu Yehovah, dan a sa gi yu a deki-ati nanga a krakti fu „wini grontapu”.—1 Yohanes 5:4.
18. Sortu frumane yonguwan di gi densrefi ini a dini fu Gado e kisi na ini a ten disi?
18 Dusundusun yonguwan leki yu tanapu kánkan èn sori deki-ati, èn now den e dini leki dopu preikiman fu a bun nyunsu. ¡Wi e taigi Gado tangi gi a bribi èn a deki-ati fu unu yonguwan! Tan abi a fasti bosroiti fu lowe fu a kruktudu fu grontapu (2 Petrus 1:4). Tan gebroiki a koni di yu abi fu si sani krin, di yu gi leri nanga yepi fu Bijbel. Efu yu e du dati, dan a sa kibri yu gi rampu nownow èn te fu kaba yu sa kisi frulusu. Fu tru, neleki fa wi lasti artikel sa sori, yu kan meki a libi fu yu waka bun.
[Futuwortu]
a Luku na artikel „Jonge mensen vragen . . . Hoe kan ik mij de waarheid eigen maken?” (Yongu Sma E Aksi . . . Fa Mi Kan Meki Waarheid Tron Wan Pisi fu Mi Libi?) na ini na Ontwaakt! fu 22 oktober 1998.
b Na artikel „Prisiri demakandra — Njanboen foe den wini, tan farawe foe den trapoe” di de na ini a Waktitoren fu 1 augustus 1992, abi kefalek furu bodoi fu a tori disi.
c A gersi leki Psalm 71 de wan kabapisi fu Psalm 70, di den tapusei wortu e taki fu en dati a de wan psalm fu David.
Aksi fu Luku Sani Syatu Baka
◻ Fa wan yonguwan e leri fu gebroiki a koni di a abi fu si sani krin?
◻ Fa wan yonguwan kan gebroiki a koni di a abi fu si sani krin, te a abi fu du nanga a go di a musu go na Kresten demakandra?
◻ Sortu sani wan sma kan luku te a e meki plan gi skoroleri?
◻ Fa paar di e hori nanga makandra kan wai pasi gi a trapu fu seks hurudu?
[Prenki na tapu bladzijde 15]
Efu yu e leri fa fu ondrosuku sani, dan a sa yepi yu fu leri fu gebroiki a koni di yu abi fu si sani krin
[Prenki na tapu bladzijde 16]
Demakandra di moro pikin, de moro makriki fu tiri èn den no sa kenki kon tron bradyari fesa
[Prenki na tapu bladzijde 16]
Papa nanga mama musu yepi den pikin fu den fu meki plan gi a tamara fu den
[Prenki na tapu bladzijde 17]
Te yu e hori nanga wan sma, dan a sa de wan kibri gi yu efu yu abi prisiri makandra te unu de ini wan grupu