Sma bigin gebroiki kodeks na presi fu bukulolo—A fasi fa Bijbel kon de wan buku

SENSI ten a de so taki sma e skrifi prenspari tori na tapu difrenti sani. Sma fu fositen ben skrifi na tapu monumenti, na tapu plata ston, noso skrifiplanga, na tapu pisi metibuba, èn na tapu tra sani. Na a ten fu a fosi yarihondro, sma na den kondre na Mindri Owstusei ben gwenti fu skrifi na tapu bukulolo. Te fu kaba, sma na heri grontapu bigin gebroiki a kodeks na presi fu a bukulolo fu skrifi den prenspari tori na tapu. Furu Bijbel ben man prati nanga yepi fu a kodeks. San ben de a kodeks? Fa a du kon taki sma bigin gebroiki en?

A fasi fa a kodeks ben meki, de neleki den buku di wi e gebroiki na ini a ten disi. A ben abi bladzijde di sma ben fow, èn na a fow den ben tai den bladzijde kon na wán. Sma ben kan skrifi na ala tu sei fu den bladzijde, èn a kodeks ben abi wan kafti di ben meki taki a no pori. Den fosi kodeks di sma ben meki no ben gersi den buku fu a ten disi. Ma soleki fa a de nanga furu nyun sani di sma e meki, den ben kenki wan tu sani so taki sma ben kan gebroiki a kodeks moro makriki.

Den ben gebroiki udu, wan sani leki onikaka, nanga metibuba

Na a bigin, a kodeks ben meki fu skrifiplanga di ben abi onikaka na tapu. Na ini a foto Herculaneum, di ben pori makandra nanga a foto Pompeii na ini a yari 79 di Vesuviusbergi spiti faya, sma feni skrifiplanga di ben abi onikaka na tapu èn di ben fasi kon na wán. Bakaten, sma no gebroiki den tranga skrifiplanga moro, ma den gebroiki sani di den ben kan fow. Na ini Latijntongo den e kari den kodeks, noso den buku disi membranae, fu di den bladzijde ben meki nofo tron fu metibuba.

Sonwan fu den kodeks di sma feni ben meki fu papirus. Den moro owru kodeks fu Kresten di ben tan bun fu di sma kibri na drei presi na ini Egepte, ben skrifi na tapu papirus.a

Sma ben o gebroiki a bukulolo noso a kodeks?

Soleki fa a sori, Kresten ben gwenti fu gebroiki bukulolo ete na a kaba fu a fosi yarihondro. Sensi a ten dati te go miti a di fu dri yarihondro, son sma ben wani tan gebroiki a bukulolo, aladi trawan ben wani gebroiki a kodeks. Fu di son sma ben gwenti fu gebroiki a bukulolo kaba, meki den ben weigri fu gebroiki a kodeks. Ma meki wi go luku san wan sma ben musu du te a ben e leisi wan bukulolo. Nofo tron wan bukulolo ben meki fu wan tu pisi papirus noso metibuba di sma ben plak kon na makandra, so taki a ben kon de wán bun langa pisi èn na dati den ben lolo. Den no ben skrifi a tekst fu a bigin langalanga te go miti a kaba fu a bukulolo, ma den ben prati en na ini difrenti pisi. A tekst ben skrifi na fesisei fu a bukulolo. Te wan sma ben wani leisi wan spesrutu pisi na ini a bukulolo, dan a ben musu lolo en opo. Te a ben kaba leisi en, a ben lolo en tapu baka (Lukas 4:16-20). Te wan sma ben wani skrifi wan tori, dan nofo tron difrenti bukulolo ben de fanowdu, èn dati ben meki en moro muilek fu gebroiki. Aladi a ben de so taki sensi a di fu tu yarihondro den Kresten ben feni en moro makriki fu skrifi Bijbel abra na tapu kodeks, toku sma ben gebroiki a bukulolo langa ten ete. Ma sabiman e bribi taki na fu di Kresten gebroiki a kodeks, meki na ala sei sma bigin gebroiki en tu.

A de krin fu si taki a kodeks moro makriki fu gebroiki, fu di sma man skrifi moro na ini, den kan feni tekst moro makriki, èn den no abi fu syow nanga wan lo bukulolo. Aladi son sma na ini a ten dati ben si taki a moro makriki fu gebroiki a kodeks, toku furu sma ben wani tan gebroiki a bukulolo. Ma baka wan tu hondro yari, difrenti sani meki taki a kodeks kon moro prenspari te fu kaba.

A ben moro bunkopu fu meki kodeks leki fu meki bukulolo. Sma ben kan skrifi na ala tu sei fu den bladzijde na ini a kodeks, èn den ben kan tai difrenti buku kon na wán. Son sma e taki dati na fu di a moro makriki fu feni spesrutu pisi na ini a kodeks, meki furu Kresten nanga sma soleki afkati ben lobi gebroiki en. Te den Kresten ben e du a preikiwroko, a ben de moro makriki gi den fu gebroiki a kodeks pe wan lijst fu bijbeltekst ben skrifi syatu na ini. Boiti dati, a kodeks ben abi wan kafti di ben meki nofo tron fu udu, èn disi ben meki taki a kodeks ben tan bun, moro langa leki wan bukulolo.

A kodeks ben de moro makriki gi sma di ben wani leisi Bijbel gi densrefi. Na a kaba fu a di fu dri yarihondro, furu Kresten ben e gebroiki wan pikin buku di ben meki fu metibuba pe den Evangelietori ben skrifi na ini. Sensi a ten dati, yu kan taki dati milyardmilyard Bijbel noso pisi fu en ben meki leki kodeks.

Tide na a dei wi kan gebroiki difrenti sani di e meki en makriki gi wi fu feni den koni wortu fu Gado di skrifi na ini Bijbel. Bijbel de tapu computer, a de tapu cassette lolo, èn a de leki wan buku. A no abi trobi sortuwan fu den sani disi yu e gebroiki, ma gebroiki den ala dei so taki yu kan kon lobi Gado Wortu moro.—Psalm 119:97, 167.

[Futuwortu]

[Prenki na tapu bladzijde 15]

Furu Bijbel ben man prati nanga yepi fu a kodeks