Waktitoren LIBRARY TAPU INTERNET
Waktitoren
LIBRARY TAPU INTERNET
Sranantongo
  • BIJBEL
  • BUKU
  • KONMAKANDRA
  • Wan prenspari tori
    A Waktitoren (Gi a preikiwroko) 2016 | Nr. 4
    • TORI FU A KAFTI | BIJBEL​—FA A DU KON TAKI A DE TE NOW ETE?

      Wan prenspari tori

      Wan man e hori wan Bijbel èn a e luku leki a e tweifri

      Nowan tra kerkibuku de leki Bijbel. Bijbel na a wan-enkri buku di ben abi so furu krakti tapu a bribi fu sma na ini ala den hondrohondro yari di pasa. Ma nowan tra buku de di sma ondrosuku so fini èn di sma krutu so furu.

      Son sabiman feni taki den sani di skrifi na ini den Bijbel fu now e difrenti fu den sani di ben skrifi na ini Gado Wortu biginbigin. Wan sabiman fu kerkitori taki: „Wi no sabi seiker efu sma vertaal Gado Wortu soifri. Ala den Bijbel di wi abi now lai nanga fowtu èn furu fu den vertaling disi ben meki hondrohondro yari baka di Gado Wortu ben skrifi. Boiti dati, den Bijbel disi e difrenti bun furu fu a fosiwan.”

      Tra sma no e bribi na ini Bijbel fu di den abi wan tra bribi. Fu eksempre, Faizal ben kweki na ini wan famiri di no abi a Kresten bribi. A leri taki Bijbel na wan santa buku, ma sma kenki sani na ini. A taki: „A sani disi meki taki mi no ben e frutrow sma di ben wani taki nanga mi fu Bijbel. Mi ben feni taki den no abi a fosi Bijbel. A wan di den abi now kenki!”

      Yu denki taki a prenspari fu sabi efu Bijbel kenki trutru? We, prakseri den aksi disi: Yu kan bribi den moi sani di Bijbel e pramisi gi a ten di e kon, efu yu no de seiker taki den pramisi dati ben skrifi na ini a fosi Bijbel? (Romesma 15:4) Son leisi wi abi fu teki prenspari bosroiti di abi fu du nanga a wroko fu wi, na osofamiri fu wi, noso na anbegi fu wi. Efu den Bijbel di wi abi now lai nanga fowtu, dan yu ben o teki den rai fu Bijbel te yu musu teki den prenspari bosroiti disi?

      Aladi a fosi Bijbel no de moro, toku dusundusun owruten kopi fu Bijbel noso pisi fu Bijbel de ete di wi kan ondrosuku. Fa a du kon taki den buku disi de ete aladi den ben skrifi na tapu sani di e pori makriki? Fa a kan taki den de ete aladi gensman ben wani pori Gado Wortu èn aladi sma pruberi fu kenki sani na ini? Te yu kon sabi a piki tapu den aksi disi, dan fa dati kan yepi yu fu bribi den sani di skrifi na ini den Bijbel di wi abi now? Den tra artikel o piki den aksi disi.

  • Bijbel no pori gowe
    A Waktitoren (Gi a preikiwroko) 2016 | Nr. 4
    • TORI FU A KAFTI | BIJBEL​—FA A DU KON TAKI A DE TE NOW ETE?

      Bijbel no pori gowe

      SAN BEN KAN PASA: Den Bijbel skrifiman nanga den sma di ben e skrifi Bijbel abra ben gwenti skrifi na tapu lolo fu papirus nanga perkament (2 Timoteyus 4:13).a Fa den sani disi ben kan meki a boskopu fu Bijbel lasi gowe?

      Papirus e priti makriki, a e lasi kloru èn a e kon swaki. Den sabiman Richard Parkinson nanga Stephen Quirke di e ondrosuku owruten sani fu Egepte, taki: „Te papirus e bigin pori, dan te fu kaba soso pisipisi titei nanga finifini doti e tan abra. Wan bukulolo di sma kibri na wan presi kan kon buku èn alata noso insekt soleki weti mira kan nyan en te den kibri en ondro gron.” Baka di sma feni son papirus-bukulolo, den poti den na presi pe furu leti noso dampu de. A sani disi meki taki den bigin pori moro esi.

      Perkament-bukulolo e tan moro langa leki papirus-bukulolo. Ma den e pori gowe tu efu sma no e gebroiki den na a yoisti fasi. Disi e pasa tu efu den e tan na wan presi di kowru noso di faya tumusi, na wan presi pe dampu de, noso na wan presi pe tumusi furu leti de.b Insekt e nyan perkament-bukulolo tu. Dati meki furu fu den no de moro. Efu den Bijbel bukulolo ben pori gowe, dan a boskopu na ini ben o lasi gowe tu.

      FA A DU KON TAKI BIJBEL DE TE NOW ETE: A Dyu Wet ben taki dati ibri kownu ben musu „skrifi a wèt abra na ini wan buku” (Deuteronomium 17:18). Sobun, a ben musu skrifi den fosi feifi buku fu Bijbel abra. Boiti dati, sma di ben sabi fa fu skrifi sani abra, meki bun furu kopi fu Bijbel. Dati meki pikinmoro 100 yari Baka Krestes, Gado Wortu ben de fu feni na ini snoga na ini heri Israel èn srefi te na ini Masedonia! (Lukas 4:16, 17; Tori fu den apostel 17:11) Fa a du kon taki son owru bukulolo de ete na ini a ten disi?

      1. Wan prapi; 2. Wan pisi fu den Dede Se Lolo

      Den bukulolo di sma sabi leki den Dede Se Lolo tan bun hondrohondro yari langa na ini prapi di ben kibri na ini bergi-olo na ini wan drei kontren

      Wan bergi-olo pe sma feni wan tu bukulolo fu Bijbel

      Philip. W. Comfort, wan sabiman di e ondrosuku den buku fu a Nyun Testamenti, taki dati „den Dyu ben gwenti poti bukulolo fu Bijbel na ini prapi noso bigi watrakan fu hori den bun”. Soleki fa a sori, dan den Kresten ben teki a gwenti dati abra tu. Dati meki sma feni son owruten Bijbel bukulolo na ini prapi, na ini dungru kamra nanga bergi-olo èn na ini kontren di ben drei srefisrefi.

      A BAKAPISI: Dusundusun bukulolo fu Bijbel de te now ete. Sonwan fu den bukulolo disi owru moro leki 2000 yari. Nowan tra owruten buku abi so furu kopi di owru so.

      a Papirus na papira di meki fu papirus-grasi di e gro na ini watra. Perkament meki fu metibuba.

      b Fu eksempre, a prenspari dokumenti di e sori taki Amerkankondre kisi srefidensi ben skrifi na tapu wan lolo fu metibuba. Now, sowan 250 yari baka di sma ben meki a dokumenti disi, a lasi kloru so te, taki sma no man si bun san skrifi na en tapu.

  • Gensman ben wani pori Bijbel
    A Waktitoren (Gi a preikiwroko) 2016 | Nr. 4
    • TORI FU A KAFTI | BIJBEL​—FA A DU KON TAKI A DE TE NOW ETE?

      Gensman ben wani pori Bijbel

      SAN BEN KAN PASA: Furu tiriman nanga kerki fesiman ben wani du sani di no e kruderi nanga Bijbel. Nofo tron den gebroiki a makti fu den fu tapu sma fu abi wan Bijbel, fu druk Bijbel noso fu vertaal Bijbel. Luku tu eksempre:

      • Na a ten fu a yari 167 Fosi Krestes: Kownu Antiokus Epifanes fu a famiri fu Seleikos ben wani dwengi den Dyu fu teki a Griki bribi abra. A ben taki dati sma musu pori ala den kopi fu den Hebrew Buku fu Bijbel. A historia skrifiman Heinrich Graetz taki dati den srudati fu Antiokus „priti èn bron iniwan bukulolo fu a Wet di den ben feni. Den kiri iniwan sma di ben e leisi den bukulolo fu kisi deki-ati nanga trowstu.”

      • Sowan 800 yari pasa: Son fesiman fu Lomsu Kerki ben feni taki den sma ben mag abi soso den Psalm na ini Latijntongo. Efu son sma ben abi den tra buku fu Bijbel, dan den kerki fesiman ben e si den leki sma di drai baka gi a bribi. Den no ben lobi en taki den memre fu Lomsu Kerki ben e preiki a boskopu fu Bijbel, na presi fu den leri fu a Lomsu bribi. Wan grupu kerki fesiman ben meki den bakaman fu den suku den sortu sma disi fayafaya. Efu den ben denki taki wan sma ben abi wan fu den tra Bijbel buku, dan den ben musu go suku en na ini na oso noso den ondrogron-kamra fu en. Den ben e broko iniwan oso puru pe den ben feni so wan buku.

      Efu den gensman fu Bijbel ben man pori den Bijbel, dan a boskopu fu en ben o lasi gowe.

      Wan bladzijde fu na Ingrisitongo Bijbel vertaling fu William Tyndale

      Na Ingrisitongo Bijbel vertaling fu William Tyndale. A Bijbel disi de te now ete, aladi lanti ben tapu sma fu abi a Bijbel disi, den bron furu fu den èn den kiri Tyndale na ini 1536

      FA A DU KON TAKI BIJBEL DE TE NOW ETE: Kownu Antiokus ben e frufolgu moro furu den Dyu na ini Israel. Ma den Dyu ben seti libimakandra na ini furu tra kondre. Fu taki en leti, sabiman e denki taki sowan 100 yari Baka Krestes, moro leki 60 procent fu den Dyu ben e libi dorosei fu Israel. Den Dyu ben abi kopi fu den Bijbel buku na ini den snoga fu den. Furu yari baka dati den bakapikin fu den, sosrefi den Kresten, ben e gebroiki den srefi Bijbel buku dati.​—Tori fu den apostel 15:21.

      Na a pisi ten fu den yari 500-1500 Baka Krestes, sma di ben lobi Bijbel tan vertaal Bijbel èn den tan skrifi en abra awinsi gensman ben e frufolgu den. Na ini den yari baka 1450 a kan taki pisi fu Bijbel ben de fu feni na ini sowan 33 tongo. Na a ten dati masyin no ben de ete fu druk buku! Baka dati, sma bigin vertaal èn meki Bijbel moro esi.

      A BAKAPISI: Aladi makti kownu nanga kerki fesiman di ben abi wan fowtu denki ben e tapu sma fu abi wan Bijbel, toku Bijbel na a wan-enkri buku di prati so furu na heri grontapu èn di vertaal na ini so furu tongo. Bijbel ben abi krakti tapu den wet fu son kondre, tapu a tongo fu den èn tapu a libi fu milyunmilyun sma.

  • Sma ben wani kenki a boskopu fu Bijbel
    A Waktitoren (Gi a preikiwroko) 2016 | Nr. 4
    • Wan man e skrifi Bijbel abra

      Den Masoreetsma ben skrifi Bijbel abra finifini

      TORI FU A KAFTI | BIJBEL​—FA A DU KON TAKI A DE TE NOW ETE?

      Sma ben wani kenki a boskopu fu Bijbel

      SAN BEN KAN PASA: Bijbel de te now ete aladi a ben skrifi na tapu sani di ben kan pori gowe èn aladi gensman ben tapu sma fu abi en. Ma son sma di ben e skrifi Bijbel abra noso di vertaal Bijbel ben wani kenki a boskopu fu Bijbel. Son leisi den ben wani meki Bijbel horibaka gi den eigi denki, na presi taki den horibaka gi den leri fu Bijbel. Meki wi luku wan tu eksempre:

      • A presi pe sma musu anbegi Gado: Na ini a pisi ten fu den yari 300-100 Fosi Krestes, den skrifiman fu a Samaria Pentateuch ben skrifi ete wan pisi na Eksodes 20:17. Na a kaba fu a tekst den ben skrifi, „na tapu Aargaareezem. Èn drape un musu bow wan altari.” Den Samariasma ben du disi fu di den ben wani meki Bijbel horibaka gi a bow fu wan tempel na tapu „Aargaareezem” noso Gerisim-bergi.

      • A leri di e taki dati Gado na dri sma na ini wán: Pikinmoro 300 yari baka di Bijbel kaba skrifi, wan sma di ben e bribi na ini a leri disi poti ete wan pisi na 1 Yohanes 5:7. Na a kaba fu a tekst a skrifi den wortu, „na ini hemel, a Papa, a Wortu, nanga a Santa Yeye: èn den dri disi na wán”. Na ini den fosi Bijbel a sani disi no ben skrifi. A Bijbel sabiman Bruce Metzger taki dati ’na ini a pisi ten fu den yari 500-600 Baka Krestes sma poti den wortu disi moro nanga moro na ini den Owruten Latijntongo Bijbel èn na ini a [Latijn] Vulgaat Bijbel.’

      • A nen fu Gado: Fu di den Dyu ben bribi taki den no ben mag gebroiki a nen fu Gado, meki furu sma di vertaal Bijbel bosroiti fu puru Gado nen na ini Bijbel. Na presi fu Gado nen den poti den wortu „Gado” nanga „Masra”. Ma den Bijbel skrifiman no gebroiki den wortu disi gi a Mekiman wawan, ma sosrefi gi libisma, gi sani di sma e anbegi èn gi Didibri srefi.​—Yohanes 10:34, 35; 1 Korentesma 8:5, 6; 2 Korentesma 4:4.a

      FA A DU KON TAKI BIJBEL DE TE NOW ETE: Aladi son sma di skrifi Bijbel abra no ben broko den ede tumusi nanga san den ben e skrifi èn aladi sonwan fu den ben kenki son sani fu espresi, toku furu trawan ben vertaal Bijbel bun èn den ben e skrifi ala sani abra finifini. Den Masoreetsma ben meki kopi fu den Hebrew Buku fu Bijbel na ini a pisi ten fu den yari 500-900 Baka Krestes. Na ini a ten disi wi sabi den kopi disi leki den dokumenti fu den Masoreetsma. Te den Masoreetsma ben e skrifi den sani abra, den ben gwenti teri den wortu nanga den letter, so taki nowan fowtu ben kon na ini Bijbel. Efu den ben kon na wan tekst pe den ben denki taki wan fowtu meki, den ben e skrifi dati na seisei fu a papira. Den Masoreetsma ben weigri fu kenki sani na ini Bijbel. Professor Moshe Goshen-Gottstein skrifi: „Den ben si en leki wan bun bigi ogri fu kenki wan sani fu espresi.”

      Fu di so furu owruten kopi fu Bijbel de na ini a ten disi, meki Bijbel sabiman kan si moro makriki pe fowtu meki. Fu eksempre, hondrohondro yari langa den kerki fesiman ben e leri sma taki den Latijn Bijbel fu den ben abi soifri san skrifi na ini a fosi Bijbel. Ma na 1 Yohanes 5:7 den ben poti den wortu di wi ben taki fu den na ini na artikel disi. A fowtu disi ben de srefi na ini na Ingrisitongo King James Version, wan Bijbel di furu sma e gebroiki. Ma di sma feni tra owruten kopi fu Bijbel, dan san den kon si? Bruce Metzger skrifi: „A pisi disi [sobun, a pisi di den poti na 1 Yohanes 5:7] no skrifi na ini nowan fu den owruten Bijbel (di skrifi na ini Siriatongo, Koptistongo, Armeniatongo, Etiopiatongo, Arabiatongo, Slafiatongo), boiti a wan na ini Latijntongo.” Fu dati ede, di den meki wan nyunwan fu a King James Version èn fu tra Bijbel, den puru a pisi disi na ini den Bijbel dati.

      Chester Beatty P46, wan pisi fu wan papirus-bukulolo fu Bijbel di skrifi na a pisi ten fu a yari 200 Baka Krestes

      Chester Beatty P46, wan pisi fu wan papirus-bukulolo fu Bijbel di skrifi na a pisi ten fu a yari 200 Baka Krestes

      A de so taki den owruten kopi fu Bijbel e sori taki a boskopu fu Bijbel tan a srefi? Na ini 1947 sma feni wan tu bukulolo krosibei fu a Dede Se. Sabiman ben luku efu den Hebrew dokumenti fu den Masoreetsma ben kruderi nanga den bukulolo disi di skrifi sowan 1000 yari fosi a ten fu den Masoreetsma. Wan memre fu a grupu sma di e ondrosuku den bukulolo disi kon si taki awinsi yu ben o teki wán fu den bukulolo, yu ben o si nofo buweisi taki den sani di skrifi na ini Bijbel tan a srefi moro leki dusun yari kaba. Disi de so fu di den Dyu di ben skrifi Bijbel abra ben sorgu taki den no kenki nowan sani na ini Bijbel èn taki den ben skrifi ala sani abra finifini.

      Na ini a Chester Beatty Bibliotheek na ini a foto Dublin na Ierland, yu abi papirus-bukulolo fu pikinmoro ibriwan fu den Kresten Griki Buku fu Bijbel. Yu abi kopi srefi di skrifi sowan 100 yari baka di Bijbel kaba skrifi. Wan wortubuku e taki: „Boiti taki den papirus-bukulolo e tyari bun furu finifini tori kon na krin, den e buweisi tu taki a boskopu fu Bijbel no kenki na ini ala den yari di pasa.”​—The Anchor Bible Dictionary.

      „Wi kan taki nanga ala frutrow taki nowan tra buku fu owruten skrifi abra so soifri”

      A BAKAPISI: Na presi fu kenki a boskopu fu Bijbel, den owruten kopi fu Bijbel yepi sma fu frustan a boskopu fu Bijbel moro bun. Sir Frederic Kenyon taki fu den Kresten Griki Buku fu Bijbel: „Fu nowan tra owruten buku sma feni so furu kopi di meki sensi ten. Nowan krin-ati sabiman ben o man taki dati a boskopu no soifri.” A sabiman William Henry Green taki fu den Hebrew Buku fu Bijbel: „Wi kan taki nanga ala frutrow taki nowan tra buku fu owruten skrifi abra so soifri.”

      a Efu yu wani sabi moro, dan luku a pikin buku Studeri Gado Wortu moro fini, Pisi 1 nanga 2. A buku disi de tu tapu www.pr418.com/srn.

  • Fa a du kon taki Bijbel de te now ete?
    A Waktitoren (Gi a preikiwroko) 2016 | Nr. 4
    • Wan man e leisi Bijbel

      TORI FU A KAFTI | BIJBEL​—FA A DU KON TAKI A DE TE NOW ETE?

      Fa a du kon taki Bijbel de te now ete?

      Bijbel de te na a dei fu tide. Sobun, yu srefi kan abi wan Bijbel èn yu kan leisi en. Te yu feni wan bun vertaling, dan yu kan de seiker taki yu e leisi den srefi sani di ben skrifi na ini den fosi Bijbel buku.a Ma fa a du kon taki Bijbel de te now ete aladi a ben skrifi tapu sani di e pori makriki? Fa a du kon taki a de ete aladi sma du ala san den man fu pori en èn fu kenki sani na ini? Fu san ede a buku disi prenspari so?

      „Now mi de seiker taki a Bijbel di mi abi na wan kado fu Gado”

      Furu sma di studeri Bijbel abi a srefi denki now di na apostel Paulus ben abi. Paulus ben skrifi: „Na Gado srefi ben meki sma skrifi ala den sani di de na ini Gado Buku” (2 Timoteyus 3:16). Den e bribi taki Bijbel de te now ete fu di a de a wan-enkri Wortu fu Gado èn fu di Gado sorgu taki a tan bun teleki now. Faizal, di wi ben kari na ini a fosi artikel, bosroiti te fu kaba fu ondrosuku gi ensrefi efu den sani di sma e taki fu Bijbel tru. A fruwondru fu den sani di a kon sabi. A kon si taki Bijbel no e horibaka gi furu fu den leri fu den difrenti Kresten kerki na ini a ten disi. Boiti dati, a ben lobi den sani di Gado pramisi fu du gi grontapu, soleki fa skrifi na ini Bijbel.

      Faizal taki: „Now mi de seiker taki a Bijbel di mi abi na wan kado fu Gado. Efu Gado ben kan meki hemel nanga grontapu, dan a no de fu taki dati a abi a makti fu gi wi wan buku di ben o tan teleki now, a no so? Efu wi feni taki disi no kan, dan fu taki en leti wi feni taki Gado, na Almaktiwan no abi ala makti! Èn suma na mi fu taki dati Gado no abi ala makti?”​—Yesaya 40:8.

      a Luku na artikel „Fa yu kan sabi san na wan bun bijbelvertaling?” na ini A Waktitoren fu 1 mei 2008.

      Fa wi kan de seiker taki den sani di skrifi na ini Bijbel tru?

      Den artikel disi sori fa Bijbel tan bun na ini ala den yari di pasa. Ma fa wi kan de seiker taki Bijbel a no wan buku nanga anansitori, ma taki a de „a wortu fu Gado” trutru? (1 Tesalonikasma 2:13) Luku a syatu felem Fa wi kan de seiker taki Bijbel e taki san tru? tapu www.pr418.com/srn (Go na BUKU NANGA TRA SANI > FELEM/SUKU MORO FELEM)

Sranantongo buku (1978-2025)
Log Out
Log In
  • Sranantongo
  • Seni en gi wan sma
  • Settings
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Gebruiksvoorwaarden
  • Privacybeleid
  • Privacyinstellingen
  • JW.ORG
  • Log In
Seni en gi wan sma