Yehovah e hari en fet’-owru puru
„Ala meti sa musu sabi taki misrefi, Yehovah, ben hari mi fet’-owru puru fu en saka.” — EZECHIËL 21:5.
1. Teige suma Yehovah ben gebroiki en fet’-owru na ini Yuda nanga Israël?
YEHOVAH FET’-OWRU nanga leti furu en feyanti nanga bigi skreki. Ma den ogriman na ini den kownukondre Yuda nanga Israël trutru ben sabi san ben miti den di a ben gebroiki na fet’-owru dati teige den? Iya den ben kisi sabi fu dati di Yehovah ben puru en agersi fet’-owru fu en saka. — Ezra 9:6-9; Nehemia 1:8; 9:26-30.
2. San Yehovah ben taki fu en „fet’-owru”, èn sortu aksi ben kon a fesi nanga disi?
2 Nanga mofo fu en profeiti èn waktiman Ezechiël Gado ben taki: „Ala meti sa musu sabi taki misrefi, Yehovah, ben hari mi fet’-owru puru fu en saka” (Ezechiël 21:5). Den wortu dati ben abi fu du soso nanga owruten? Ofu den abi wan sani fu taki gi wi?
Sani di taki a fesi fu a krutu fu Yerusalem
3. San Ezechiël ben taigi den katiboman na ini Babylon, èn sortu disiten parallel disi abi?
3 Agen a wagi fu Yehovah e waka go na wan tra presi èn ooktu Ezechiël presi e kenki. A ben de netleki Gado organisâsi fu hemel di yu kan teki gersi nanga wan wagi ben hari go na wan presi fu luku sani na tapsei fu na Olijfbergi. Komoto fu na presi dati Yesus ben taki a fesi fu na pori di na ini 70 G.T. ben kon tapu Yerusalem, wan pori di ben de leki wan profeititori gi na kaba fu na kristenheid (Markus 13:1-20). Ini wan visioen den ben teki Ezechiël srefi puru fu na liba Kebar ma nanga a yeye fu Gado den ben tyari en go baka now na a oso fu en katibo na ini Babylon. Drape a ben ferteri den tra katiboman ’ala den sani di Yehovah ben meki a si’. Na net so na salfu „waktiman” fu Gado èn den Kotoigi fu a ten disi di moksi densrefi nanga en e ferteri ala sani san na sma di e rèi na hemel wagi e tyari kon na krin. — Ezechiël 11:22-25.
4. Fa den dyu katiboman ben teki den agersi fasi fa Ezechiël ben du sani?
4 Nanga sani di Ezechiël ben du na wan agersi fasi a ben sori den dyu katiboman taki nationaal rampu ben de fu kon. (Leisi Ezechiël 12:1-7.) Na profetiti ben tyari „lai fu wan katibo” fu sori fa den strafman ben sa man fu tyari soso wantu sani na tapu den skowru go nanga den. Skreki nanga beifi dyonsro ben sa teki den sma di ben libi na ini Yerusalem di srudati ben lontu. Aladi furu sma no ben teki den warskow disi seryusu, toku Ezechiël ben mu taigi na pipel: „Wan tra ten no sa poti moro.” Ooktu na ini a ten disi feragti de gi den warskow fu Gado nanga profeititori, ma wi kan du furu taki sma di e suku waarheid e poti fertrow na ini na kontru fu den. — Ezechiël 12:8-28.
5. Sortu krutu na publiki ben fiti, fudi „na dei fu Yehovah” ben kon krosbei?
5 Den sma di no e arki Yehovah waktiman, ben mu sabi taki den ben mu firi Yehovah „fet’-owru”. Den sma di ben de frantwortu fu na fowtu fasi fu ferstan sani na ini a tori fu na tanbun fu Yerusalem nanga Yuda, bere ben puru kon na doro. Falsi profeiti den ben teki gersi nanga krabudagu di e pori sani, èn den ben sori taki leiman ben pleister wet karki tapu den skotu di ben de fu fadon, den soso wroko fu na pipel. Ooktu den ben krutu falsi uma-profeiti na publiki. „Na dei fu Yehovah” ben de fu kon, èn ben fesi den drai go teige den sma di ’ben hari densrefi puru fu en’, dati wani taki ’di den drai densrefi puru fu waka na baka Gado, nanga wan wroko fu na owru opdragti fu den èn na meki fu wan nyun wan’. Efu wi bcn gi wi libi abra na Yehovah, dan seiker wi no sa wan hari wisrefi puru fu en santa dienst. — Ezechiël 13:1–14:11.
6. Wan sma ben kan ferlusu na tranga-ede pipel fu Yuda, èn san disi e leri wi?
6 Suma ben sa tan ferlusu na tranga-ede pipel fu Yuda? Srefi no na regtvaardiki Noach, Daniël nanga Yob ben sa kan fri den te Yehovah e tyari en krutu kon tapu na kondre. Efu wi wani feni ferlusu, dan wi sa mu teki wi persoonlek frantwortu na fesi Yehovah èn sa mu du en wani. — Ezechiël 14:12-23; Romeini 14:12.
7. San den ben teki fu gersi Yuda nanga en, ma san Yehovah toku ben sa meki nanga den getrowwan?
7 Fu na sondro getrowfasi ede fu den sma di e libi na ini Yuda meki den ben teki Yuda gersi nanga wan wilde droifi bon sondro bun fruktu èn di bun nomo gi na faya (Ezechiël 15:1-8). Den ben teki en gersi ooktu nanga wan pikin di ben poti na pazi di suma wani kan teki en èn di Gado ben ferlusu fu Egypte èn di ben kweki en te leki a ben tron wan bigi uma. Yehovah ben teki en leki uma, ma a ben drai go na falsi gado èn ben sa kisi pori fu en yeye sutadu ede. Nanga getrowwan Gado ben sa „meki wan ferbontu fu ten di no abi marki” — na nyun ferbontu nanga na yeye Israël. — Ezechiël 16:1-63; Yeremia 31:31-34; Galaciasma 6:16.
8. (a) San den ben teki gersi Babylon nanga Egypte nanga en? (b) Sortu krakti na broko di Zedekia ben broko en sweri mu abi tapu wi?
8 Dan den e teki den tiriman fu Babylon nanga Egypte gersi nanga bigi aka. Wan fu den broko na ede fu wan cedrebon fudi a puru kownu Yoyachin èn poti Zedekia na en presi. Aladi Zedekia ben sweri taki a ben sa de loyaal na Nebukadnezar, toku a ben broko a sweri dati èn a ben suku srudati yepi na a tiriman fu Egypte, na tra bigi aka. Efu Zedekia di a ben meki a sweri disi ben kari a nen fu Gado, dan a broko fu a sweri ben tyari syen kon tapu Yehovah. Soso kaba na prakseri fu tyari syen kon tapu Gado, mu stop wi fu broko oiti wi worLu. Wi abi trutru wan bigi grani fu tyari na nen fu Gado leki Yehovah Kotoigi. — Ezechiël 17:1-21.
9, 10. (a) Sortu profeititori skrifi na ini Ezechiël 17:22-24, èn san mu du efu wi wani nyan bun fu na kontru fu en? (b) Suma de frantwortu fu den bakapisi fu wi waka nanga libi?
9 Now wan profeititori di e go fu na Messias e kon di e gi dek’ati. (Leisi Ezechiël 17:22-24.) Na ini den vers disi „wan saffu bontaki” de na Messias Kownu Yesus Kristus. Fudi Yehovah prani en tapu na hemel bergi Sion meki a ben sa tron wan „bigi cedre”, wan presi fu kibri, èn wan blesi te a ben tiri tapu na grontapu (Openbaring 14:1). Nanga disi ini prakseri meki fu tru wi kan kisi dek’ati.
10 Efu wi wani nyan bun fu na kontru fu den profeititori di e go fu na Messias, dan wi mu hori wan bun matifasi nanga Yehovah. Den kompe katiboman fu Ezechël ben prakseri te yu luku en bun taki den ben abi wan.tumsi moi nen na Gado èn den e gi na fowtu fu na pina fu den na den fosten tata fu den. Ma na profeiti ben sori taki ibriwan sma de frantwortu fu den bakapisi fu en eigi waka nanga libi (Ezechiël 18:1-29; teki gersi nanga Yeremia 31:28-30). Dan Yehovah nanga waran e taki nanga en pipel. (Leisi Ezechiël 18:30-32.) Iya, Yehovah abi sari-ati gi sma di abi berow èn a no e prisiri ini na dede fu sortu sma ooktu. Fu dat’ede Gado e taki: ’Drai baka èn tan na libi.’ — Teki gersi nanga 2 Petrus 3:9.
11. San den ben teki gersi den tiriman fu Yuda nanga en, èn san ben sa psa nanga en te Yehovah fet’-owru ben kisi en?
11 Ini wan kragisingi di e go fu na fadon fu Yuda den e teki den tiriman fu en gersi nanga yongu lew. Kownu Yoahaz ben dede na ini na katibo fu Egypte, Yoyakim Nebukadnezar ben kisi èn Yoyachin ben tron wan katiboman na ini Babylon. Ne Nebukdnezar ben poti Zedekia na tapu na troon fu Yuda, ma a ben meki opruru. Te fu kaba den ben tyari Zedekia leki wan lew na ini wan koi, gwe na Babylon. Ini akruderi nanga na profeiti kragisingi dan Yuda ben tron na ini 607 bifo G.T. wan droifibon di ben wai puru, „èn a ben sori taki nowan tranga tiki ben de na ini en, nowan tiki fu tiri”. Na „fet’-owru” fu Yehovah ben kisi en! — Ezechiël 19:1-14; Yeremia 39:1-7.
12. (a) Nanga sortu fowtu du den sma di ben e libi na ini Ezechiël ten ben e hori densrefi bezig netleki den fosten tata fu den? (b) Fu san-ede den sma ben kan aksi ofu Ezechiël no ben meki odo, èn sortu warskow disi abi gi wi?
12 Ezechiël ben tyari a boskopu fu Gado go abra na den „man mindri den owruman fu Israël”. A ben sori a tapu, dati aladi Yehovah ben ferlusu den Israëlsma komoto fu Egypte èn ben gi den wet fu en, toku den ben trowe dati èn den ben anbegi kruktu gado. Fudi den sma di ben e libi na ini na srefi ten leki Ezechiël ben gi densrefi abra na sowan sortu ogri, meki Gado ben sa kon na ini wan krutu nanga den. A de krin taki fudi den no e bribi krinkrin èn no fu di den no ben ferstan san Ezechiël ben bedoel, meki na pipel ben taki: „A no e meki odo kon?” Dyonsro den ben sa kon sabi dati noti leki odo ben de na boskopu fu na profeiti. Disi mu de na warskow gi wi fu noiti go degedege na a kontru fu na warskow fu na bijbel. — Ezechiël 20:1-49.
Yehovah leki Fetiman
13. Tapu san na „feti-owru” fu Gado e sori èn san „ala” meti mu sabi ta na fet’-owru” dati o gebroiki?
13 Na ini na di fu seibi yari fu na katibo (tapu 10 Ab 611 bifo G.T.) dan soso tu nanga afu yari ben libi ete bifo „na feti tapu na dei fu Yehovah teige Yuda nanga Yerusalem ben sa bigin (Ezechiël 13:5; 20:1). Luku pikinso san na Fetiman Yehovah ben taki na a ten dati na a mofo fu Ezechiël. (Leisi Ezechiël 21:1-5.) Na „fet’-owru” fu Gado e sori tapu na grontapu wrokosani di a ben sa gebroiki, ma a ben kan de ooktu en hemel organisâsi di yu kan teki gersi nanga wan wagi. „Regtvaardiki” nanga „goddelowsu” sma fu Yuda nanga Israël, èn ooktu nâsi di ben abi wan ogri-ati gi a pipel fu Gado, ben sa fadon nanga na srapusei fu na fet’-owru fu Gado”. Iya, „ala meti” ben sa mu sabi taki Yehovah e feti teige den.
14. (a) Tapu san Yehovah salfu Kotoigi e poti prakseri netleki Ezechiël? (b) San e sori taki den tiriman fu na kristenheid no sa lon komoto gi na „fet’-owru” fu Gado?
14 Net soleki fa a ben de nanga Ezechiël na so Yehovah salfu Kotoigi na ini a ten disi e poti na prakseri tapu na fet’-owru di Yehovah sa wai teige den sma di de na ini na kristenheid, di na kontren fu en de leki wan agersi prenki fu „na gron fu Israël”. Heri esi „ala meti fu zuid te go miti noord”, ala sma di e du na falsifasi fu anbegi sa firi na „fet’-owru” dati. Sma na ini Ezechiël dei di ben de seiker fu densrefi no ben abi reide fu prisiri, èn kon na a bosroiti taki Yehovah „feti-owru” no ben sa ’orga wan srakti teige den’. Na „feti-owru” dati ben trowe na kownu tiritiki fu na kownukondre Yuda, soleki a ben trowe ooktu ibri tra „bon” ofu tiritiki. Dan seiker den tiriman fu na kristenheid no sa pasa na wrokosani fu Gado fu kiri sma. — Ezechiël 21:6-17.
15. Sortu sani pe Nebukadnezar ben de na ini e sori taki nowan sma kan drai Yehovah „fet’-owru” puru?
15 Na profeititori fu Ezechiël e meki wi si morofara taki nowan sma, ooktu no den ogri-yeye, kan wai Yehovah „feti-owru” puru. (Leisi Ezechiël 21:18-22.) Aladi kownu Nebukadnezar ben sa meki gebroiki fu lukuman wroko fu ogri-eyeye, toku Yehovah ben sa sorgu taki na tiriman fu Babylon ben sa opo go teige Yerusalem èn no teige na mamafoto fu den Ammonsma, Rabba. Nebukadnezar ben sa hari puru fu wan kokro wan neiri pe Yerusalem ben krifi a tapu. A ben sa gebroiki terafim (seiker kande pikin kruktu gado popki ini na vorm fu wan libisma, èn a ben sa suku pikin marki ini na lefre fu wan meti di srakti. Ma awinsi a ben go na lukuman toku a ben sa koti a pasi go na a mamafoto fu Yuda èn go lontu en. A de tru dati Nebukadnezar ben meki wan ferbontu nanga kownu Zedekia. Ma a broko fu na sweri di den ben meki, meki „srefi nanga anu den ben sa grabu” Zedekia nanga tra dyu èn tyari den go na Babylon. — Ezechiël 21:23, 24.
16. (a) San ben psa leki wan kontru fu Ezechiël 21:25-27? (b) Oten den ten fu den heiden ben bigin, èn nanga sortu sani den ben kon na wan kaba?
16 Fudi Zedekia ben opo meki opruru, meki a ben gi ensrefi mankeri te fu dede. (Leisi Ezechiël 21:25-27.) Di den ben puru na kownu fu Yuda, dan na kownu tai-ede nanga kroon ben teki puru (2 Kownu 25:1-7). Na „hei” kownukondre Yuda ben ’meki kon lagi’ fudi a ben kon pori na ini 607 bifo G.T. Na so den „lagi” heiden kownukondre ’ben kon hei’, sodati den ben kan abi na tiri fu den tapu na grontapu sondro fu wan agersi kownukondre fu Gado ben kan go moksi ensrefi na ini den afersi (Deuteronomium 28:13, 15, 36, 43, 44). Na so „den faste ten fu den nâsi” ben bigin — den ten fu den heiden — di ben kon na wan kaba na ini 1914 di Gado ben gi na kownuwroko na Yesus Kristus, na sma ’di ben abi na wettelek reti na tapu’ (Lukas 21:20-24; Psalm 110:1, 2; Daniël 4:15-28; 7:13, 14). Now di Yesus ben poti na tapu wan hemel troon dan den heiden nâsi no ben kan trapu nanga futu na sani di na owru Yerusalem ben e agersi, na kownukondre fu David wettige erfgenaam. — Hebrewsma 12:22.
17. Sortu „lei” den profeiti fu Ammon ben ferteri?
17 Profeiti fu Ammon ben taki taki Ammon mamafoto Rabba ben sa lon komoto fu na pori fu na fet’-owru fu Nebukadnezar. Ma dati ben de „wan lei”, bika na heri kondre Ammon ben sa kisi pori. Na ini wi ten, na so Yehovah ben poti, dan na pori fu den nâsi sa kon baka fu di na kristenheid, net soleki Rabba ben kisi pori baka Yerusalem. — Ezechiël 21:28-32; Openbaring 16:14-16.
Den kragi Yerusalem
18. Fu sortu sondu Ezechiël ben puru a bere fu Yerusalem kon a doro, èn fa wi musu teki disi?
18 Te Ezechiël agen e taki Yehovah wortu a e tyari Yerusalem sondu kon a krin soleki na tori fu brudu, na anbegi fu kruktu gado, yayo waka nanga libi, bedrigifasi èn na frigiti fu Gado. Den granman fu en di lai nanga brudu paiman no ben tegu srefi gi a kiri fu sma na fesi krutu fudi den ben gebroiki na makti fu den na wan fowtu fasi, èn sma di e lei fu pori sma nen ben kirl feyanti puru na pasi fudi den ben tyari falsi kragi kon fu den. Fu den sortu ogri disi ede meki den sma di e libi na ini Yerusalem ben kan panya gwe. A sabi di wi sabi a sani disi musu tranga wi na ini wi bosroiti fu tan farawe fu gebroiki makti tapu wan fowtu fasi, fu lusufasi fu libi, lei fu pori sma nen èn tra bigi sondu. — Ezechiël 22:2-16.
19. Fu sortu sani ede meki na pipel fu Yuda ben sa tyari go na ini wan smelter onfu, èn fu san-ede na wai puru fu den ben de wan sani di ben de reti?
19 Yehovah ben sa tyari na pipel fu Yuda go ooktu na ini wan smelter onfu. Disi no ben o de fu gi den abra na wan proces fu krin den ma fu den smelter na ini en faya atibron (Ezechiël 22:17-22). Disi ben de wan krutu di den ben ferdini fu den profeiti di ben meki mofo makandra, den kruktudu piester, den gridi granman èn na onregtvaardiki pipel. Alamala bere ben puru kon a doro. Fu di nowan man ben de a den mindri di ben teki a sei fu regtvaariki fasi, meki Gado ben sa wai den puru nanga a faya fu en atibron. — Ezechiël 22:23-31.
Den ferdini strafu
20. Tapu sortu agersi uma na atibron fu Gado ben sa kanti go a tapu, èn sortu finifini tori yu kan ferteri fu kon sabi den?
20 Na kanti fu Gado atibron morofara den ben sori leki na tyari kon fu wan krutu tapu tu agersi uma di gi densrefi abra na yeye hurudu. Wan fu den ben de Ohola, na tin-lo-kownukondre fu Israël leki Samaria leki mamafoto. En ben de „na moro owruwan” fudi moro furu lo fu Israël ben de wan pisi fu en, makandra nanga den lo fu den moro owru manpikin fu Yakob Ruben nanga Simeon. En sisa ben de Ohóliba, na tu-lo-kownukondre Yuda nanga Yerusalem leki mamafoto. Ohola e wani taki „en tenti”. Oholiba wani taki „mi tenti de na ini en”, san de wan sani di fiti fudi a tenti fu Gado ofu tempel ben de na ini Yuda. — Ezechiël 23:1-4.
21. Na ini san Ohola ben suku seikerfasi, èn sortu warskow de na ini dati gi wi?
21 Ohola (Israël) no ben de moro di na ini 740 bifo G.T. den Assyriasma ben puru en na pasi. San a ben du? (Leisi Ezechiël 23:5-7.) Ohola ben suku sondro getrowfasi seikerfasi na ini politiek ferbontu, ma disi ben tyari en go so fara fu teki na falsi anbegi fu en ferbontuman abra, sodati ’a ben doti ensrefi nanga den kunkun gado fu den’. Leki wan warskow fu na yeye sutadu fu Ohola meki wi mu kibri wisrefi gi grontapu banti di kan pori wi bribi. — Yakobus 4:4; 1 Yohannes 2:15-17.
22. Fa na kristenheid e handri netleki Ohola nanga Oholiba, ma san sa psa nanga den?
22 Fudi Oholiba (Yuda) ben waka na baka wan moro sondu libifasi leki en sisa, meki na ini 607 bifo G.T. wan nationaal rampu ben kon a tapu en fu na sei fu den Babylonsma. Den pikin fu en ben fadon nanga na feti-owru ofu den ben tyari den gwe, èn a ben de leki wan syen a mindri den nâsi. Net soleki Ohola nanga Oholiba, na kristenheid e du yeye sutadu, wan sondu ini na ai fu Gado di a e taki dati a e anbegi. Na anitribribi, na ini ala den furu kerkifasi fu den, ben gi densrefi abra srefi moro ete na den bisnis nanga politiek makti fu na grontapu leki na moro owru sisa, na lomsu-katholiek bribi. Yehovah sa sorgu fu dat’ede ooktu taki na heri kristenheid kisi pori. Dan sma sa sabi taki en de na Soeverein Masra Yehovah. A sa tranga wi na ini wi faste bosroiti fu tan farawe fu fowtu grontapu banti efu wi e hori alaten agen na wi fesi taki den kompe fu na kristenheid heri esi sa drai kon teige en èn tyari na krutu fu Gado kon tapu en — na krutu di a e ferdini leki wan tumsi prenspari pisi fu Babylon na Bigiwan, na grontapu makti fu falsi fasi fu anbegi. — Ezechiël 23:8-49; Openbaring 17:1-6, 15-18.
Hoigriman di kon ferwondru
23. Fa den ben agersi Yerusalem ini na boskopu di Ezechiël ben kisi fu Gado lati na ini december 609 bifo G.T. èn sa ben sa psa nanga en?
23 Tapu na dei srefi di lati na ini december Nebukadnezar ben bigin nanga na tina-aiti mun lontu di a lontu Yerusalem (10 Tebeth 609 bifo G.T.), dan Gado ben gi Ezechiël ete wan lo boskopu di de ini prenki. Na Yerusalem di srudati ben lontu den ben agersi na ini a buku leki wan bori-patu pe den sma fu a foto ’ben sa bori na ini’. Moreel doti libi ben meki „frustu” ben du kon ini na agersi bori-patu. Wan fru wan den sonduman ben sa teki puru fu Yerusalem, èn na helu fu en no ben sa kon na wan kaba bifo a ben wai puru. Yehovah ben krutu Yerusalem akruderi en goddelowsu du èn a mu wai puru net soleki dati mu pasa nanga na kristenheid. — Ezechiël 24:1-14.
24. (a) Fu san-ede Ezechiël no ben sori taki a sari di en uma ben dede? (b) Fa na kristenheid sa du te Yehovah „feti-owru” sa kon a tapu en, èn san a sa kon sabi?
24 Dan Ezechiël ben mu handri tapu wan ongewoon fasi. (Leisi Ezechiël 24:15-18.) Fu san-ede na profeiti no ben mu sari di en uma ben dede? Fu sori fa den dyu ben sa kon ferwondru te Yerusalem, den sma di e libi na ini èn na tempel ben wai puru. Ezechiël ben taki nofo kaba fu den sortu afersi disi èn ben sa taki agen baka fu na boskopu fu Gado te den ben ferteri en fu a fadon fu Yerusalem. Na so ooktu na kristenheid nanga den hoigri bakaman fu den sa kon ferwondru te na pori fu en e kon. Èn efu na „bigi benawtu” e bigin, dan na sani san na salfu waktimanklasse ben taki kaba fu en, sa de nofo (Mattéus 24:21). Ma te „a feti-owru” fu Gado e kon na tapu na kristenheid, dan den kerki bakaman disi nanga tra sma di de nanga ferwondru ’sa mu sabi dati en na Yehovah’. — Ezechiël 24:19-27.
San yu ben sa piki?
◻ San ben psa di Yehovah ben gebroiki en „feti-owru teige Yuda nanga Israël?
◻ Sortu krakti na broko di Zedekia ben broko en sweri di a ben meki nanga Nebukadnezar mu abi tapu wi?
◻ Tapu san na „feti-owru” fu Gado e sori?
◻ Sortu sani pe Nebukadnezar ben de na ini, e sori dati nowan sma kan drai Yehovah „feti-owru” puru?
◻ San ben psa leki wan kontru fu Ezechiël 21:25-27?
◻ San a e agersi taki Exechiël no ben sori taki a sari di en uma ben dede?
[Prenki na tapu bladzijde 10]
Sortu profeititori ben bigin kon tru di Kownu Zedekia ben broko en sweri na Nebukadnezar èn den ben teki en tyari gwe leki strafuman?