Wi e libi na ini ’muilek ten di tranga fu pasa’ (2 Timoteyus 3:1). Furu sma abi moni problema, osofamiri problema, feti de na ala sei, takru siki e panya, rampu e pasa, èn libisma e pori grontapu. Ma boiti den sani disi sma abi tra broko-ede tu. Kande wi e aksi wisrefi: ’A kundu di mi e firi na mi skin, kan de kanker? Fa a grontapu o de te den granpikin fu mi kon bigi?’

Son leisi a bun fu broko wi ede nanga sani. Fu eksempre te wi musu meki wan eksame, te wi musu du wan sani na fesi furu sma, noso te wi musu abi wan takimakandra fu man feni wan wroko, dan wi kan broko wi ede pikinso. A bun tu te wi e frede gi sani di kan du wi ogri. Ma tumusi furu broko-ede no bun gi a gosontu fu wan sma. Di sma ondrosuku sowan 68.000 bigisma, dan den kon si taki srefi den pikinpikin broko-ede di sma abi kan meki taki den dede frukufruku. Dati meki Yesus ben aksi a sani disi: „Suma fu unu di e broko en ede nanga sani, kan meki en libi kon pikinso moro langa?” A no de fu taki dati broko-ede no e meki yu libi moro langa. Fu dati ede Yesus gi wi a rai: „No broko un ede moro” (Mateyus 6:25, 27). Wi o man fiti a rai disi?

Fu man du disi wi musu wroko nanga den koni rai fu Bijbel, wi musu poti bribi na ini Gado, èn wi musu abi a howpu taki sani o go moro bun na ini a ten di e kon. Awinsi wi no abi bigi problema now, sani kan kenki na ini a ten di e kon. Meki wi go luku sortu broko-ede Paul, Janet, nanga Alona ben abi èn fa den sani di wi kari dyaso yepi den.

Paul di trow èn di abi tu pikin e taki: „Wantronso a moni fu wi kondre bigin lasi waarde. Den prijs fu nyanyan ben kon hei so te, èn nyanyan-sani ben muilek fu feni. Omeni yuru langa wi ben musu tanapu na ini rij fu bai sani, ma nofo tron te yu ben doro na fesisei fu a rij, dan ala sani ben kaba. Sma ben kon mangri fu angri, èn son sma ben e fadon na strati fu di angri ben e kiri den. Wi ben musu pai omeni milyun gi prenspari nyanyan-sani. Te fu kaba a moni fu a kondre no ben abi nowan waarde moro. Mi lasi ala a moni di mi ben abi na bangi, mi lasi ala mi pensyun-moni nanga mi verzekering-moni.”

Paul ben frustan taki efu a ben wani taki en osofamiri pasa a muilek ten dati, dan a ben musu fiti den „koni” rai fu Bijbel (Odo 3:21). A e taki: „Mi ben e wroko gi wan bedrijf di e poti stroom gi sma oso, ma di a situwâsi kenki mi ben teki iniwan wroko di mi ben man feni awinsi mi no ben o kisi furu moni. Son sma ben e pai mi nanga nyanyan-sani noso den ben e gi mi sani di mi ben kan gebroiki na ini oso. Efu wan sma ben pai mi nanga fo pisi sopo, mi ben e gebroiki tu, dan mi ben e seri den trawan. Baka wan pisi ten mi ben kon abi 40 pikin fowru. Di den kon bigi mi seri den èn mi bai 300 tra fowru. Bakaten mi gi wan sma 50 fowru, ne a gi mi 50 kilo blon. Nanga a blon dati mi sorgu mi osofamiri nanga wan tu tra famiri fu wan langa pisi ten.”

Paul ben sabi tu taki a moro bun sani di wan sma kan du na fu frutrow na tapu Gado. Te wi e du san Gado taki, dan a e yepi wi. Luku san Yesus taki fu den sani di wi abi fanowdu na ini a libi: „No broko un ede moro. Bika . . . un Tata sabi taki unu abi den sani disi fanowdu.”​—Lukas 12:29-31.

A sari fu si taki Satan, a feanti fu Gado, kori furu sma fu grontapu, so taki den e broko den ede soso nanga den sani fu a libi. Son sma e feti fu kisi den sani disi, èn den e du ala muiti fu kisi son sani di den no abi trutru fanowdu. Furu fu den e meki paiman, ma bakaten den e leri nanga tranga taki ’a sma di lobi leni moni, e tron a futuboi fu a sma di leni en a moni’.​—Odo 22:7.

Son bosroiti di sma teki tyari furu problema kon. Paul e taki: „Furu birtisma fu mi libi den famiri nanga den mati fu go suku wan moro bun libi na tra kondre. Sonwan fu den go sondro taki den seti den papira fu man tan na ini a tra kondre èn den no ben man feni wroko. Nofo tron den ben musu kibri gi skowtu èn den ben e sribi na strati. Den no gi Gado na okasi fu yepi den. Ma mi nanga mi osofamiri ben frutrow na tapu Gado fu yepi wi nanga den problema disi.”

TEKI A RAI DI YESUS GI

Paul e taki moro fara: „Yesus e taki: ’Noiti un musu broko un ede nanga tamara, bika tamara o abi en eigi broko-ede. Ibri dei abi nofo fu en eigi ogri.’ Dati meki ala dei mi ben e begi Gado fu a ’gi wi a brede di wi abi fanowdu gi a dei’ dati. A yepi wi tu, neleki fa Yesus pramisi. A no ala ten wi ben feni san wi ben wani. Wan dei mi ben tanapu na ini wan rij fu bai nyanyan, ma mi no ben sabi san den ben e seri. Di mi doro fesisei fu a rij, mi si taki na yogurt den e seri. Mi no lobi yogurt, ma wi ben musu nyan. Fu dati ede na yogurt wi nyan a neti dati. Mi e taki Yehovah tangi taki a heri pisi ten dati noiti mi osofamiri go sribi nanga angri.a

Now wi no abi a moni problema disi moro. Ma a sani disi di wi ondrofeni leri wi taki a moro bun sani fu du te wi abi broko-ede na fu frutrow na tapu Gado. Ala ten Yehovahb o yepi wi efu wi e meki muiti fu du en wani. Wi ondrofeni san Psalm 34:8 e taki: ’Tesi èn si taki Yehovah bun. Koloku fu a man di e go suku kibri na en.’ Dati meki awinsi wi o kisi den sortu problema disi baka, wi no o bruya.

Wi e frustan now taki a no wroko noso moni libisma abi fanowdu fu man tan na libi, ma na nyanyan. Wi e angri fu a ten te a pramisi disi fu Gado o kon tru: ’Furu nyanyan o kon de na grontapu.’ Ma nownow wi breiti taki ’wi abi nyanyan nanga krosi’. Den wortu disi fu Bijbel e gi wi deki-ati: ’No meki a fasi fa unu e libi sori taki unu lobi moni. Ma un musu breiti nanga den sani di unu abi now, bika Gado taki: „Mi no o libi yu kwetikweti èn noiti mi o gowe fu yu.” Na so fasi wi kan abi deki-ati èn wi kan taki: „Yehovah na mi yepiman. Mi no o frede.”’”c

Wi musu abi wan tranga bribi, neleki Paul nanga en osofamiri fu man ’waka nanga Gado’ (Genesis 6:9). Awinsi wi abi bigi moni problema now, noso awinsi wi o kisi den na ini a ten di e kon, wi kan leri furu fu a bribi di Paul abi na ini Gado èn a fasi fa a fiti den koni rai fu Bijbel.

Ma san wi musu du efu wi abi osofamiri problema?

Janet e taki: „Syatu baka di mi papa dede, mi masra taigi mi taki a feni wan tra frow. Fosi mi denki, a teki ala en krosi èn a gowe libi mi nanga den tu pikin sondro fu taki wan sani.” Janet ben feni wan wroko, ma a no ben e meki nofo moni, fu pai gi en oso. Boiti moni problema, a ben abi tra broko-ede tu. A e fruteri: „Den furu frantwortu di mi wawan ben musu tyari, ben e gi mi bigi broko-ede. Mi ben e sari, fu di mi no ben man gi den pikin fu mi ala san den abi fanowdu, neleki fa tra sma e du dati. Te nanga now mi e broko mi ede nanga a fasi fa sma e denki fu mi nanga den pikin fu mi. Kande den e denki taki mi ben musu du moro fu meki a trowlibi fu mi waka bun.”

Begi yepi Janet fu no sari tumusi èn fu tan wan bun mati fu Gado. „Te neti te ala sani kowru, a moro muilek gi mi fu no tan prakseri den broko-ede fu mi. Ma te mi begi èn mi leisi Bijbel, dan dati e yepi mi fu sribi. Wan tekst di mi lobi na Filipisma 4:6, 7: ’No broko un ede nanga nowan sani, ma begi Gado ala ten, begi en fayafaya èn taki en tangi tu. Na so a o kon sabi san unu wani aksi en, dan a freide fu Gado di bigi moro iniwan sani di libisma man frustan, o kibri un ati nanga un frustan.’ Furu neti a pasa taki baka te mi begi, mi ben e firi fa a freide fu Yehovah ben e meki mi firi korostu.”

Den sani di Yesus taki fu begi na ini a prenspari lezing di a hori, e trowstu wi awinsi sortu broko-ede wi abi. Yesus ben taki: „Un Tata sabi san unu abi fanowdu, srefi bifo unu aksi en” (Mateyus 6:8). Toku wi musu tan aksi en. Begi na a moro prenspari fasi fa wi kan „kon krosibei na Gado”. San o de a bakapisi? ’A o kon krosibei na wi.’​—Yakobus 4:8.

Iya, te wi e begi, dan wi e firi bun fu di wi taki san e gi wi broko-ede. Ma a no dati wawan. Yehovah, „a sma di e arki begi”, e du wan sani tu fu yepi den wan di e poti bribi na ini en (Psalm 65:2). Dati meki Yesus leri den bakaman fu en fu „begi ala ten èn fu no kon weri fu dati” (Lukas 18:1). Wi musu tan aksi Gado fu a tiri wi èn fu a yepi wi, ma wi musu abi a frutrow taki a o yepi wi fu di wi abi bribi. Noiti wi musu denki taki a no wani yepi wi noso taki a no man du dati. Te wi e „begi doronomo”, dan wi e sori taki wi abi wan tranga bribi.​—1 Tesalonikasma 5:17.

SAN A WANI TAKI FU ABI BRIBI?

Ma san na bribi trutru? Fu man sori bribi, wi musu kon „leri sabi” Gado (Yohanes 17:3). A fosi sani di wi musu du, na taki wi musu studeri Bijbel fu kon sabi fa Gado e denki. Wi o leri taki a e si ibriwan fu wi èn taki a wani yepi wi. Ma te wi sabi wan tu sani fu Gado, dan dati no sari ete fu abi trutru bribi. Wi musu kon de wan bun mati fu Gado tu. Neleki fa wi no man tron wan mati fu wan sma na ini wán dei, na so a de tu nanga Gado. Te wi e meki muiti fu leri moro fu Gado, te wi „e du san e plisi en”, èn te wi e si fa a e yepi wi, dan a bribi fu wi „o kon moro tranga” (2 Korentesma 10:15; Yohanes 8:29). Na a bribi disi Janet ben abi, èn dati yepi en nanga den broko-ede fu en.

„A sani di tranga mi bribi trutru, na taki mi si ibri leisi baka fa Yehovah langa wan anu gi mi”, na so Janet e taki. „Furu leisi te wan sma du wan hati sani nanga wi, a e muilek gi wi fu libi nanga a sani dati. Ma te wi e begi furu, dan wi e si fa Yehovah e yepi wi na wan fasi di wi no ben fruwakti. Te mi e taki en tangi, dan dati e yepi mi fu memre ala den sani di a du gi mi. Ala ten a yepi wi na a yoisti ten. Yehovah gi mi brada nanga sisa na ini a gemeente di de leki trutru mati gi mi. Ala ten den de klariklari fu yepi mi èn den de wan bun eksempre gi den pikin fu mi.a

Now mi e frustan fu san ede Yehovah e taki na Maleaki 2:16: „Mi no lobi brokotrow kwetikweti.” Na a moro hati sani di wan sma kan du nanga en trowpatna. Mi masra gowe libi mi omeni yari kaba, ma te now ete mi e firi a pen. Te mi e firi brokosaka, mi e meki muiti fu du wan sani gi tra sma, èn dati e meki mi firi bun.” Janet fiti a Bijbel rai di e sori taki wi musu moksi nanga tra sma èn dati yepi en fu no broko en ede tumusi.b​—Odo 18:1.

Janet e taki: „A sani di e trowstu mi trutru na taki mi sabi dati Gado na ’wan papa gi den pikin di no abi papa moro. A de wan krutuman di e opo taki gi den uma di masra dede kaba’. Noiti a o gowe libi wi, neleki fa mi masra du dati” (Psalm 68:5). Janet sabi taki Gado no e tesi sma „nanga ogri sani”. Na presi fu dati, a e gi wi koni nanga „krakti di bigi pasa marki”, so taki wi kan libi nanga den broko-ede fu wi.​—Yakobus 1:5, 13; 2 Korentesma 4:7.

Ma fa a de efu wi e broko wi ede fu di wi e frede taki ogri kan miti wi?

Alona e taki: „Te mi e yere a sireine e bari, dan mi ati e bigin naki tranga èn mi e lon go na wan presi pe sma e kibri gi bom. Ma srefi te mi de drape mi e frede ete. Te mi de na dorosei, a moro ogri fu di nowan presi no de fu kibri. Wan leisi di mi ben e waka na strati, mi bigin krei èn mi no ben man bro bun. Baka wan tu yuru mi kisi misrefi, ne a sireine bigin bari baka.”

Feti a no a wan-enkri sani di e meki sma frede taki den o lasi den libi. Fu eksempre, te yu kon sabi taki wan lobiwan fu yu abi wan siki di kan kiri en, dan a sani dati kan seki yu. Tra sma e frede den ogri sani di kan pasa na ini a ten di e kon. Den e aksi densrefi: ’Den pikin fu mi noso den granpikin fu mi o abi fu libi na ini wan grontapu di kon doti, di lai nanga feti, ogri, nanga siki?’ San wi musu du te wi e broko wi ede nanga den sani disi?

Wan konisma di sabi taki ogri o miti en e „lon go kibri” (Odo 27:12). Neleki fa wi e meki muiti fu tan gosontu, na so wi musu meki muiti fu no prakseri sani di kan meki wi frede. Felem pe sma e du ogri èn srefi nyunsu pe yu e si sani di e gi groskin kan meki taki wi nanga den pikin fu wi e frede. Te wi no e luku den sani disi, dan dati no wani taki dati wi no e span nanga den sani di e pasa. Gado no ben meki wi frustan fu prakseri ogri sani. Ma wi musu tan prakseri „sani di tru, . . . sani di reti, . . . sani di krin, . . . sani di e meki sma sori lobi”. Te wi e du dati, dan „a Gado fu freide” o kibri wi ati nanga wi frustan.​—Filipisma 4:8, 9.

A PRENSPARI FU BEGI

Te wi abi wan tranga bribi, dan dati o yepi wi nanga den broko-ede fu wi. Bijbel e sori taki ’ala ten wi musu de srekasreka fu begi’ (1 Petrus 4:7). Wi kan aksi Gado fu yepi wi èn fu gi wi koni nanga deki-ati fu man pasa den problema fu wi. Wi kan de seiker taki „a e yere wi, awansi san wi e aksi en”.​—1 Yohanes 5:15.

Bijbel e sori taki a no Gado, ma na Satan na „a tiriman fu a grontapu” èn taki „heri grontapu de na ini a makti fu na ogriwan” (Yohanes 12:31; 1 Yohanes 5:19). Dati meki Yesus leri wi fu aksi Gado fu „frulusu wi fu na ogriwan” (Mateyus 6:13). Alona e taki: „Solanga a sireine e bari, mi e aksi Yehovah fu yepi mi fu no frede. Mi masra e bel mi tu, dan a e begi nanga mi. Begi yepi mi trutru.” Soleki fa Bijbel e taki: „Yehovah de krosibei fu ala den wan di e kari en. A de krosibei fu ala den wan di e bari kari en nanga wan krin ati.”​—Psalm 145:18.

A HOWPU DI WI ABI

Na ini a prenspari lezing di Yesus ben hori, a leri den bakaman fu en fu begi: „Meki yu Kownukondre kon” (Mateyus 6:10). Gado Kownukondre o puru ala den sani di e gi wi broko-ede. Gado o gebroiki Yesus, a „Granman fu Freide”, fu „meki feti kon na wan kaba” (Yesaya 9:6; Psalm 46:9). ’Gado o koti krutu gi furu pipel . . . Nowan pipel o teki feti-owru fu go feti nanga wan tra pipel èn den no o leri fu feti moro. . . Nowan sma o meki den frede’ (Mika 4:3, 4). Ala osofamiri o de koloku èn den „o bow oso èn den srefi o tan na ini. Den o prani droifidyari èn den srefi o nyan fu en” (Yesaya 65:21). „Nowan sma di e tan na ini a kondre o taki: ’Mi siki.’”​—Yesaya 33:24.

Na ini a ten disi ’sani di wi no e fruwakti’ kan miti wi alamala awansi pe wi de, èn awansi san wi e du (Preikiman 9:11). Feti, ogridu, nanga siki e kiri bun sma hondrohondro yari kaba. Sortu howpu den sma dati abi?

Milyunmilyun sma o libi baka, ma Gado wawan sabi o furu den sma dati de. Nownowde, den sma disi de na ini den grebi, ma Gado e prakseri den èn a yuru o kon te den „o komopo drape” (Yohanes 5:28, 29). Bijbel e gi wi a dyaranti disi fu na opobaka: „A howpu fu wi de leki wan ankra gi wi libi. A tranga èn a e hori wi tanapu” (Hebrewsma 6:19). Boiti dati Gado ’gi Yesus wan opobaka’, èn dati meki ala sma kan de seiker taki wan opobaka o de.​—Tori fu den apostel 17:31.

Na ini a ten disi, srefi den wan di e du san Gado wani o abi broko-ede. Fu di Paul, Janet, nanga Alona tan begi Gado, èn fu di Bijbel gi den wan howpu gi a ten di e kon, meki den de koloku aladi den abi broko-ede. ’Meki a Gado di e gi sma howpu, gi unu furu prisiri, nanga freide tu, fu di unu e frutrow na en tapu.’​—Romesma 15:13.