Aksi fu Leisiman
¿Fu di sma e taki now dati datra kan opo wan uma en bere baka noso kan fasi wan man en kokotitei na makandra baka, te a man noso uma e aksi fu disi, dan a de so taki wan Kresten ben kan si a tapu di datra e tapu wan uma en bere noso e koti wan man en kokotitei, leki wan fasi di sma kan gebroiki fu no kisi pikin?
Bun furu sma e gebroiki a tapu di datra e tapu wan uma en bere noso e koti wan man en kokotitei, leki wan fasi fu no kisi pikin. Gi furu sma a de a libimakandra pe den e libi na ini èn a skoro di den kisi, so srefi a relisi denki fu den di sa meki taki den sa feni en bun efu no. A tori fu a relisi denki na wan prenspari penti gi Yehovah Kotoigi di abi a srefi firi leki di fu a psalm singiman: „Leri mi a pasi fu yu, o Yehovah, èn tyari mi na tapu a pasi fu opregtifasi, fu mi feanti ede” (Psalm 27:11). Nanga sortu sani wan sma e kisi fu du te datra e tapu wan uma en bere noso e koti wan man en kokotitei?
Den e kari a koti di datra e koti wan man en kokotitei so taki a no kan meki pikin, wan vasectomie. Datra e koti tu pikin titei noso peipi na ini a balsaka pe a skiti musu waka, èn na so fasi den e kon tapu. Datra kan du disi na difrenti fasi, ma a prakseri na fu meki taki a skiti no man komoto moro na den koko. Te datra e tapu wan uma en bere, dan den e du disi moro furu fu di den e koti èn e tai (noso e bron) den fini peipi tapu di musu tyari den eksi fu na eksisaka go na ini a muru fu na uma.
Wan heri pisi ten sma ben denki taki den no ben man kenki disi moro — taki te den ben tapu wan uma en bere noso ben koti wan man en kokotitei, dan noti no ben kan du moro fu kenki dati. Ma son sma, fu di den ben sari taki den ben du a sani disi noso fu di a situwâsi fu den kon kenki, suku datrayepi fu fasi a kokotitei na makandra baka (wan vasectomie) noso fu opo a bere baka. Now di moro bun wrokosani e meki gi datra èn den kon sabi moro furu fu micro-oparâsi, dan den ben abi moro bun bakapisi di den ben pruberi fu opo wan uma bere baka noso fu fasi wan man en kokotitei baka. Nofotron wi e leisi taki son sma abi 50 te 70 procent tyans taki den sa kan puru den bakapisi fu wan vasectomie fu di den e fasi den tu fini pisi fu a kokotitei di ben koti, kon na makandra baka. Den taki dati 60 te 80 procent fu den oparâsi e waka bun, di du fu fasi den fini peipi pe den eksi fu na uma musu waka, kon na makandra baka. Son sma di yere fu disi e denki now taki wi no abi fu si a tapu di datra e tapu wan uma en bere noso e koti wan man en kokotitei, moro leki wan sani di no man kenki. Kande den ben e denki taki wi kan si wan vasectomie èn a tai di den e tai den fini peipi pe den eksi fu na uma musu waka, a srefi leki te wan sma e teki perki fu no kisi pikin, noso e gebroiki condoom, nanga murumofo tapun — sani di wan sma kan tapu fu gebroiki efu a wani kisi wan pikin. Ma toku wi musu hori wan tu seryusu penti na prakseri.
Wan penti na taki sani de di kan abi furu krakti na tapu a fruwakti taki datra kan kenki sani kon baka leki fa den ben de. Den sani dati kan de, omeni mankeri den fini peipi ben kisi di datra ben e wroko na a bere fu tapu en noso ben e koti den kokotitei, omeni fu a fini peipi den ben puru noso ben kisi soromarki, omeni yari ben pasa sensi di den du a sani disi, èn te wan vasectomie du, dan den musu luku efu a skin meki antistof teige a skiti fu a man. Èn den no musu frigiti tu taki na furu presi okasi no de kande fu du micro-oparâsi, noso kande a diri tumusi fu pai gi en. So bun, gi furu sma di trutru wani meki datra opo a bere baka noso fasi den kokotitei na makandra baka, no man du disi. No wan sani man kenki moro gi den.a So bun, den nomru di kari na tapusei, fu sma di ben wani meki datra kenki sani kon baka leki fa a ben de, de soso na tapu papira, den nomru no de fu frutrow.
Wan tu tru tori de di e sori fa sani de trutru. Wan artikel di ben kon na doro na Amerkankondre èn di ben taki fu a puru di datra man puru den bakapisi fu wan vasectomie, ben taki dati baka wan oparâsi fu 12.000 Amerkan dala „soso 63 procent fu den mansma kan gi a patna fu den bere”. Boiti dati, soso „siksi procent fu den man di du wan vasectomie e aksi datra fu fasi den na makandra baka”. Wan ondrosuku di du na Doisrikondre èn di ben luku fa sani e waka na ini a mindripisi fu Europa, sori taki so wan 3 procent fu den man di ben bosroiti fu du wan vasectomie, ben wani meki datra puru den bakapisi fu disi. Srefi efu a ben go bun nanga afu fu den leisi pe datra e pruberi fu puru den bakapisi fu wan vasectomie, dan disi ben wani taki dati gi 98,5 procent fu den man, wan vasectomie ben meki taki den no ben man kisi pikin noiti moro. Èn a nomru ben o moro hei na kondre pe den no abi furu datra noso no wan enkri datra di man du micro-oparâsi.
Fu dati ede, a no fiti fu si en leki wan pikin sani te wan uma e meki datra tapu en bere noso te wan man e du wan vasectomie, neleki a de wan sani di sma kan gebroiki fu no kisi pikin wan pisi ten nomo. Èn opregti Kresten musu luku tra sani tu.
Wan prenspari sani de taki a man di wan sma man meki pikin na wan presenti fu wi Kriaman. A prakseri di a ben abi biginbigin ben de taki volmaakti libisma ben musu kisi pikin èn den ben musu „furu grontapu èn poti en na [den] ondro” (Genesis 1:28). Baka di a nomru fu sma di ben libi na grontapu ben kon tron aiti sma nomo fu a Frudu ede, dan Gado ben gi den, den srefi komando dati baka (Genesis 9:1). Gado no ben gi a nâsi Israèl a srefi komando dati, ma den Israèlsma ben feni en tumusi prenspari fu kisi pikin.—1 Samuèl 1:1-11; Psalm 128:3.
A Wet di Gado ben gi Israèl ben sori taki a abi lespeki gi a meki di libisma man meki pikin. Fu eksempre, efu wan man di ben trow, dede fosi a ben man meki wan manpikin di ben kan go doro nanga a geslakti fu en, dan a brada fu a man ben musu trow nanga en brada wefi fu gi en wan manpikin (Deuteronomium 25:5). A wet ben taki moro krin fu wan wefi di ben pruberi fu yepi en masra na ini wan feti. Efu a wefi ben grabu a syenpresi fu a man di ben feti nanga en masra, dan den ben musu koti a wefi anu puru; a prenspari fu si taki Gado no ben wani taki en, noso en masra ben musu pai ai fu ai, fu di den ben musu du wan ogri na a syenpresi fu den di den kisi fu meki pikin (Deuteronomium 25:11, 12). A de krin taki a wet disi ben o meki sma kisi lespeki gi a syenpresi di den kisi fu meki pikin; den no ben musu pori den syenpresi fu soso.b
Wi sabi taki Kresten no de na ondro a Wet fu Israèl, dati meki na ordru na Deuteronomium 25:11, 12 no de gi den. Yesus no ben gi a komando tu noso ben sori taki den disipel fu en ben musu trow èn kisi someni pikin leki den kan, wan sani di furu trowpaar ben hori na prakseri di den ben bosroiti sortu sani den ben o gebroiki fu no kisi pikin (Mateus 19:10-12). Na apostel Paulus ben gi ’yongu weduwe [di ben abi tranga seksfiri] deki-ati fu trow èn fu meki pikin’ (1 Timoteus 5:11-14). A no ben taki dati Kresten ben musu meki datra tapu den bere noso du wan vasectomie — taki den teki a bosroiti nanga den friwani fu lasi na okasi di den abi fu meki pikin.
Kresten musu prakseri bun fu den sani disi di e sori taki Gado abi bun furu lespeki gi a man di wan sma man meki pikin. Ibri trowpaar musu luku efu den sa gebroiki wan yoisti fasi fu no kisi pikin, èn o ten dan sa du dati. A tru, a bosroiti fu den sa de spesrutu prenspari te datra taigi den taki a de seiker taki a mama noso a pikin ben kan kisi furu mankeri noso taki den kan dede srefi, efu a mama ben o kisi bere. Son sma di ben de ini a situwâsi dati, ben meki datra tapu na uma bere noso du wan vasectomie na a man na a fasi di wi ben taki fu en kaba. Den no ben prisiri fu du disi, ma den ben du en fu sorgu taki a bere no ben o meki a mama (di abi tra pikin kaba kande) lasi en libi noso a pikin di kande o gebore nanga wan problema nanga en gosontu di ben kan meki a lasi en libi.
Ma Kresten di no abi fu du nanga so wan aparti kefar, seiker ben sa wani gebroiki den ’gosontu frustan’ èn meki a fasi fa Gado e denki fu a man di wan sma man kisi pikin, abi krakti na tapu a fasi fa den e denki èn den sani di den du (1 Timoteus 3:2; Titus 1:8; 2:2, 5-8). Disi sa sori taki den abi wan lepi fasi fu si san Bijbel e sori. Ma fa a de te sma kon sabi taki wan Kresten sori wan mi-no-kefasi èn taki a no lespeki a fasi fa Gado e si sani? ¿A no de so, taki trawan o tweifri efu a man (noso uma) dati na wan bun eksempre, èn efu a sma e teki bosroiti di de akruderi Bijbel? A no de fu taki, dati so wan bigi flaka na tapu wan sma nen, kan abi krakti tapu a bosroiti efu wan dinari kan kisi spesrutu grani ini a diniwroko efu no, ala di dati no ben o de so te wan sma ben meki datra du a sani dati, fu di a no ben sabi a fini fu a tori.—1 Timoteus 3:7.
[Futuwortu]
a „Soso 40 procent fu den oparâsi di du fu pruberi fasi a kokotitei na makandra baka, e waka bun, èn wan tu buweisi de taki den oparâsi kan waka moro bun now di micro-oparâsi kon moro betre. Ma toku sma musu si wan vasectomie di sma e du fu no kisi pikin, leki wan sani di no man kenki moro” (Encyclopædia Britannica). „Sma musu si a tapu di datra e tapu wan uma en bere noso e du wan vasectomie na wan man, leki wan sani di no man kenki moro. Awansi san a sma yere taki datra man du fu fasi a kokotitei na makandra baka noso opo wan uma en bere baka, a diri fu du wan oparâsi fu fasi den titei fu a skin na makandra baka, èn sma no man gi a dyaranti taki a sa waka bun. A tyans bigi taki umasma di meki datra opo den fini peipi baka, pe den eksi musu waka, e kisi bere dorosei fu a muru.”—Contemporary OB/GYN, yuni 1998.
b Wan tra wet di de prenspari kande ben taki dati no wan man di ben kisi bigi mankeri na en syenpresi ben kan kon na ini a gemeente fu Gado (Deuteronomium 23:1). Ma Inzicht in de Schrift e taki, soleki fa a sori, disi „ben abi fu du nanga a kapadu di den ben kapadu wan man fu espresi fu a ben kan du hurudu, soleki homoseks-libi”. Fu dati ede, a wet dati no ben taki dati kapadu noso so wan sortu sani ben kan gebroiki leki wan fasi fu no kisi pikin. Inzicht e taki tu: „Fu trowstu sma, Yehovah ben pramisi taki wan ten ben o kon taki a ben o teki euniki leki en futuboi èn, efu den ben o gi yesi na en, dan den ben o kisi wan nen di ben o betre moro manpikin nanga umapikin. Di Yesus Krestes ben puru a Wet na pasi, dan ala sma di ben e sori bribi, awansi san den ben de fosi noso na ini sortu situwâsi den ben de, ben kan tron Gado en manpikin na yeye fasi. Difrenti na skin fasi no ben o de moro.—Yes 56:4, 5; Yoh 1:12.”