-
Den fosi kresten nanga den gado fu RomeA Waktitoren 2010 | 15 mei
-
-
Pergamum, wan prenspari foto pe sma ben e anbegi a kèiser (Openb. 2:12, 13). A kan taki na a ten dati, a tirimakti bigin dwengi den Kresten fu teki prati na den gwenti fu a moro prenspari bribi fu a kondre. Wi no sabi efu a tru, ma na a ten fu a yari 112, Plinius ben e dwengi den Kresten na ini Bitinia fu teki prati na den sortu gwenti dati. Den tori disi skrifi na ini a brifi di a ben seni gi Trayanus, soleki fa wi kan si na bigin fu na artikel disi.
Trayanus ben prèise Plinius gi a fasi fa a ben krutu den afersi di ben abi fu du nanga den Kresten, èn a gi a komando fu kiri den Kresten di ben weigri fu anbegi den gado fu den Romesma. Trayanus ben skrifi: „Ma te wan sma e taki dati a no de wan Kresten, èn a e begi den gado fu wi fu sori taki dati tru, dan a mag tan na libi fu di a sori berow (dati musu pasa awansi trawan ben feni taki en na wan Kresten)”.
Den Romesma no ben man frustan taki sma fu wan spesrutu bribi ben musu anbegi wán-enkri Gado nomo. Den gado fu Rome no ben e fruwakti dati fu den anbegiman fu den, sobun fu san ede a Gado fu den Kresten ben o fruwakti dati fu den? Den tiriman ben feni taki te wan sma ben e anbegi den gado fu a kondre, dan dati ben e sori taki a ben e horibaka gi a politiek sistema. Sobun, te wan sma ben e weigri fu anbegi den gado dati, dan fu taki en leti, a sma dati ben e opo ensrefi teige a tirimakti. Soleki fa Plinius ben kon si, nowan enkri fasi ben de fu meki den Kresten anbegi den gado fu Rome. Den Kresten dati ben sabi taki te den ben o anbegi den falsi gado, dan dati ben wani taki dati den ben drai baka gi Yehovah. Fu dati ede, furu fu den fosi Kresten ben de klariklari fu dede, na presi fu anbegi a kèiser.
Fu san ede den tori disi musu hari wi prakseri na ini a ten disi? Na ini son kondre, lanti e fruwakti fu sma taki den e sori lespeki gi a fraga, noso gi tra sani di e prenki a tirimakti. A no de fu taki, dati wi leki Kresten abi lespeki gi den tirimakti fu grontapu (Rom. 13:1). Ma te a abi fu du nanga seremonia pe sma e anbegi a fraga fu a kondre fu den, dan wi e gi yesi na Yehovah Gado di wani taki wi musu anbegi en wawan. Wi e gi yesi tu na rai di wi e kisi na ini a Wortu fu en fu „wai pasi gi na anbegi fu kruktugado”, èn fu „luku bun nanga kruktugado” (1 Kor. 10:14; 1 Yoh. 5:21; Nah. 1:2). Yesus ben taki: „Na Yehovah yu Gado, yu musu anbegi èn na en wawan yu musu dini” (Luk. 4:8). Sobun, meki wi tan gi yesi na a Gado di wi e anbegi.
-
-
Fu san ede wi musu lespeki den owruwan?A Waktitoren 2010 | 15 mei
-
-
Fu san ede wi musu lespeki den owruwan?
NA A sesyoro fu California, na ini Amerkankondre, wan bon de di nen Lone Cypress (wan sipres-bon di e tanapu en wawan) èn sma lobi meki fowtow fu a bon disi. Gi nowan tra bon sma meki so furu fowtow. Soleki fa sma e taki, dan a bon disi owru moro leki 250 yari. Sma sabi a bon disi leki wan bon di man libi langa. Fu dati ede, den du wan lo sani fu sorgu taki a moi bon disi kan tan na libi. Fu eksempre, sma tai isri kabel na a bon, èn den mesre ston na a futu fu en, so taki a e tanapu steifi.
Kande a sipres-bon dati e memre wi na den owru Kresten di de na wi mindri, èn di e tan horidoro awinsi san e pasa. Wan moi fasi fa den e du dati, na taki den e fruteri sma a bun nyunsu. A profeiti Yoèl ben taki dati „owru man” ben o meki a Bijbel boskopu bekènti (Yoèl 2:28-32; Tori. 2:16-21). Prakseri omeni yuru den owruwan disi e gebroiki fu yepi trawan fu kon leri sabi a ’bun nyunsu fu a kownukondre’! (Mat. 24:14) Sonwan fu den owru Kownukondre preikiman disi horidoro furu yari langa, awinsi den kisi fu du nanga frufolgu noso tra problema. Soleki fa wi si, dan sma e si a sipres-bon leki wan warti bon fu di a man libi langa. Boiti dati, den tai a bon disi srefi nanga isri kabel èn den mesre ston na en lontu so taki a kan tanapu steifi. Efu sma ben de klariklari fu du ala den sani disi gi wan bon, dan a no de fu taki dati wi musu sori lespeki gi den owruwan na wi mindri, èn wi musu gi grani na den!
Yehovah Gado gi en pipel fu owruten a komando disi: „Un musu abi lespeki gi den graniwan, èn un musu hori wan owru sma na prakseri” (Lef. 19:32). Na mindri den futuboi fu Yehovah na ini a ten disi, wi abi moi eksempre fu reti-ati sma di ’e waka nanga Gado’ furu tenti yari kaba (Mika 6:8). Fu di den e tan fiti gronprakseri fu Bijbel na ini den libi, meki den weti wiwiri fu den trutru „de leki wan kroon di e moi na ede fu den”.—Odo 16:31.
Na apostel Paulus ben gi a yonkuman Timoteyus a rai fu „no taki grofu nanga wan man di owru kaba”. Na presi fu dati, Timoteyus ben musu ’frumane en neleki a ben de en eigi papa’ èn a ben musu frumane ’den owru uma neleki den ben de en eigi mama’ (1 Tim. 5:1, 2). Fu taki en leti, Timoteyus ben musu „abi lespeki” gi den owruwan. A de krin taki Yehovah wani dati wi musu taki na wan lespeki fasi nanga owruwan na wi mindri.
„Un fosi musu bigin sori trawan lespeki”, na so Romesma 12:10 e taki. A no de fu taki, dati den owruman na ini a gemeente e sori lespeki gi owru Kresten. Ma wi alamala musu sori lespeki tu gi makandra.
A no de fu taki dati memre fu na osofamiri abi a prenspari frantwortu fu sorgu gi den papa nanga mama èn gi den granpapa nanga granmama. Wi si taki sma du furu sani fu sorgu taki a Lone Cypress bon kan tan libi, èn te now ete den e du dati. Na so a de tu, taki wi musu tan suku fasi fu meki wi papa nanga mama, èn wi granpapa nanga granmama firi taki den warti. Fu eksempre, te wi e arki bun san den e taki, dan dati sa meki taki wi no sa du sani soleki fa wi srefi wani, ma wi sa hori a firi fu den na prakseri.—Odo 23:22; 1 Tim. 5:4.
Den owruwan na wi mindri, warti srefisrefi gi Yehovah. A no e gowe libi den (Ps. 71:18). Fu taki en leti, a tru Gado e gi den krakti fu tan dini en nanga den heri ati. Sobun, meki wi tan yepi den owruwan èn meki wi tan sori lespeki gi den.
[Prenki na tapu bladzijde 7]
Neleki fa sma musu du sani fu meki a Lone Cypress bon tanapu steifi, na so wi musu sori lespeki tu gi den owruwan
[Sma di abi a reti fu den prenki]
American Spirit Images/age fotostock
-