MWBR18 04 Verwijzing gi Kresten libi nanga preikiwroko Studie-buku

2-8 APRIL

GUDU NA INI GADO WORTU | MATEYUS 26

„Sortu sani fu a Paskafesa nanga a Memrefesa de a srefi èn sortu sani e difrenti?”

(Mateyus 26:17-20) Na a fosi dei fu a fesa fu brede sondro srudeki, den disipel kon na Yesus èn den taki: „Pe yu wani taki wi musu go sreka sani fu nyan a Paska-ofrandi?” ¹⁸ A taki: „Go na ini a foto. Drape yu o si wan man di yu musu taigi: A Leriman taki: ’A reti ten fu mi de krosibei kaba. Mi o hori a Paskafesa nanga den disipel fu mi na ini yu oso.’” ¹⁹ Ne den disipel du soleki fa Yesus taigi den èn den sreka ala sani gi a Paskafesa. ²⁰ Di neti tapu, a ben sidon na tafra nanga den twarfu disipel.

nwtsty fowtow

A Paskafesa

Wan tu prenspari sani di sma ben e nyan na a Paskafesa ben de: wan pikin skapu di losi (den no ben e broko nowan bonyo fu a meti) (1); brede sondro srudeki (2); nanga bita gruntu (3) (Eks 12:5, 8; Nu 9:11). Soleki fa a sori, dan den bita gruntu ben e memre den Israelsma na a bita ten na ini Egepte pe den ben e libi leki srafu. Yesus gebroiki a brede sondro srudeki fu prenki a libisma skin fu en di no ben abi sondu (Mt 26:26). Èn na apostel Paulus ben kari Yesus „a Paska-ofrandi fu wi” (1 Kor 5:7). Na a ten fu Yesus, sma ben e gebroiki win (4) tu na a Paskafesa. Yesus gebroiki a win fu prenki en brudu di a ben o kanti trowe leki wan ofrandi.​—Mt 26:27, 28.

(Mateyus 26:26) Di den ben e nyan go doro, Yesus teki wan brede, èn baka di a taki Gado tangi, a broko a brede, dan a gi den disipel. A taki: „Un teki a brede, nyan. Disi wani taki mi skin.”

nwtsty ete wan tu sani na Mt 26:26

wani taki: Na ini a tekst disi, a Griki wortu estin (di wani taki „na”) wani taki „prenki, abi fu du nanga”. Den apostel ben sabi san a wortu disi ben wani taki, fu di na a okasi dati Yesus di no ben abi sondu ben de leti na den fesi neleki a brede sondro srudeki di den ben o nyan. Dati meki a brede no ben kan de Yesus en skin. A bun fu sabi taki a srefi Griki wortu gebroiki na Mt 12:7 èn na ini furu Bijbel a vertaal nanga den wortu „wani taki”.

(Mateyus 26:27, 28) A teki wan kan tu, èn baka di a taki Gado tangi, a gi den disipel. A taki: „Un alamala musu dringi en, ²⁸ bika disi wani taki mi ’brudu fu a frubontu’ di o kanti trowe, so taki furu sma kan feni bun. Na so den kan kisi pardon fu sondu.

nwtsty ete wan tu sani na Mt 26:28

brudu fu a frubontu: A nyun frubontu di Yehovah ben meki nanga den salfu Kresten bigin wroko di Yesus gi en libi leki ofrandi (Heb 8:10). Dyaso Yesus e taki den srefi wortu di Moses ben gebroiki di a ben de leki mindriman fu a Wetfrubontu di Gado ben meki nanga den Israelsma na Sinai-bergi (Eks 24:8; Heb 9:19-21). Neleki fa a Wetfrubontu di Gado ben meki nanga den Israelsma ben kon abi krakti nanga yepi fu a brudu fu bokoboko nanga mankaw, na so a nyun frubontu di Yehovah ben meki nanga na Israel fu Gado kon abi krakti nanga yepi fu a brudu fu Yesus. A frubontu dati bigin wroko na a Pinksterfesa fu a yari 33.​—Heb 9:14, 15.

Diki moro dipi

(Mateyus 26:17) Na a fosi dei fu a fesa fu brede sondro srudeki, den disipel kon na Yesus èn den taki: „Pe yu wani taki wi musu go sreka sani fu nyan a Paska-ofrandi?”

nwtsty ete wan tu sani na Mt 26:17

Na a fosi dei fu a fesa fu brede sondro srudeki: A fesa fu brede sondro srudeki ben e bigin tapu 15 Nisan, a dei baka a Paskafesa (14 Nisan), èn a ben e teki seibi dei. (Luku sgd Pisi 19.) Ma na ini a ten fu Yesus, a Paskafesa nanga a fesa fu brede sondro srudeki ben kon abi fu du so furu nanga makandra, taki te sma ben taki fu „a fesa fu brede sondro srudeki”, dan den ben e taki fu ala den aiti dei, sosrefi 14 Nisan (Lu 22:1). Na ini a tekst disi, den wortu „Na a fosi dei fu” wani taki sosrefi „A dei na fesi”. (A Griki wortu protos [di vertaal nanga fosi] wani taki „a fosiwan”, noso „wan sani di e pasa fosi wan tra sani”, soleki fa den gebroiki en na Yoh 1:15, 30 pe skrifi: „fosi [protos] mi ben de”.) Sobun, te wi e luku a Grikitongo fu owruten èn te wi e luku san ben de a gwenti fu den Dyu, dan wi kan taki dati den disipel ben poti na aksi disi gi Yesus tapu 13 Nisan. Na deiten fu 13 Nisan den disipel bigin sreka sani gi a Paskafesa èn „di neti fadon” na a bigin fu 14 Nisan, den hori a fesa.​—Mr 14:16, 17.

(Mateyus 26:39) Di a waka go pikinso moro fara, dan a boigi go na gron èn a begi: „Mi Tata, efu a man, dan puru a kan disi na mi fesi. Ma no du soleki fa mi wani. Du soleki fa yu wani.”

nwtsty ete wan tu sani na Mt 26:39

puru a kan disi na mi fesi: Na ini Bijbel, a wortu „kan” nofo tron gebroiki na wan agersi fasi fu prenki a wani fu Gado, noso a „pisi di wan sma kisi”. A no de fu taki dati Yesus ben e broko en ede taki Gado ben o kisi porinen fu di sma ben krutu en taki a ben taki ogri fu Gado èn taki a ben e gi sma deki-ati fu opo densrefi teige Gado. Na fu dati ede a aksi Gado fu puru a „kan” na en fesi.

9-15 APRIL

GUDU NA INI GADO WORTU | MATEYUS 27, 28

„Go èn meki disipel​—Fu san ede, pe, èn fa?”

(Mateyus 28:19) Fu dati ede, go na sma fu ala kondre èn meki den tron disipel. Dopu den na ini a nen fu a Tata, fu a Manpikin, èn fu a santa yeye.

nwtsty ete wan tu sani na Mt 28:19

meki den tron disipel: A Griki wortu mateteyo kan vertaal nanga „gi leri” so taki sma kan tron studenti noso disipel. (Luku Mt 13:52 pe a wortu vertaal nanga „kon sabi”. A kan vertaal tu nanga „ben kisi leri”.) Den wortu „dopu” nanga „leri” e sori san de fanowdu fu man ’meki disipel’.

sma fu ala kondre: Efu yu ben o vertaal den wortu disi soleki fa den skrifi na ini Grikitongo, dan yu ben o taki ’go na ala kondre’. Ma den tra wortu na ini a tekst e sori taki disi abi fu du nanga den sma fu ala kondre fu di te Bijbel e taki dopu den, dan a wortu „den” abi fu du nanga sma, a no abi fu du nanga kondre. A komando disi fu go na „sma fu ala kondre” ben de wan nyun komando. Bijbel e sori taki fosi Yesus ben bigin nanga a diniwroko fu en, trakondre sma ben kan kon na Israel fu anbegi Yehovah makandra nanga a pipel fu en (1Kw 8:41-43). Ma nanga a komando disi Yesus ben taigi den disipel fu en taki den no ben musu preiki gi Dyu wawan, ma gi tra sma tu. Disi e sori taki den ben o abi fu preiki gi sma na heri grontapu.​—Mt 10:1, 5-7; Opb 7:9.

(Mateyus 28:20) Leri den fu du ala san mi taigi unu fu du. Unu o si taki mi o de nanga unu ala dei te na a kaba fu grontapu.”

nwtsty ete wan tu sani na Mt 28:20

leri den: A Griki wortu di vertaal nanga „gi leri” wani taki: sori fa fu du wan sani, fruklari sani, sori fu san ede wan sani de so, kon nanga buweisi”. (Luku ete wan tu sani na Mt 3:1; 4:23.) Fu man leri sma fu du ala den sani di Yesus ben taki, dan wi o abi fu tan yepi den sma dati. Dati wani taki dati wi musu leri den san Yesus leri wi, den musu du den sani di den leri, èn den musu teki na eksempre fu en.​—Yoh 13:17; Ef 4:21; 1Pe 2:21.

Diki moro dipi

(Mateyus 27:51) Ne a garden fu a tempel priti na tu fu tapusei te na ondrosei, a gron seki èn den bigi ston priti.

nwtsty ete wan tu sani na Mt 27:51

garden: A moi garden disi ben e prati a Moro Santa Presi fu a Santa Presi na ini a tempel. Owruten tori fu den Dyu e sori taki a hebi garden disi ben langa sowan 18 meter, a ben bradi sowan 9 meter, èn a ben deki sowan 7.4 centimeter. Di a garden priti na tu, dan dati ben e sori taki Gado ati ben e bron nanga den sma di ben kiri en Manpikin. A sani disi ben e sori tu taki a pasi ben opo now gi sma fu go na hemel.​—Heb 10:19, 20; luku „Moro sani” 21.

santa presi: Na ini a tekst disi, a Griki wortu nayos abi fu du nanga a mindrisei pisi fu a tempel di prati na ini a Santa Presi nanga a Moro Santa Presi.

(Mateyus 28:7) Esi-esi, go taigi den disipel fu en taki a opo baka. Taigi den: ’A de na pasi e go na Galilea. Drape unu o si en. Disi na san mi ben musu taigi unu.’”

nwtsty ete wan tu sani na Mt 28:7

taigi den disipel fu en taki a opo baka: Den uma disi na den fosi disipel di kon yere taki Yesus kisi wan opobaka èn na den kisi a frantwortu fu go taigi den tra disipel (Mt 28:2, 5, 7). Wan Dyu gwenti di no ben e kruderi nanga Bijbel ben de taki den no ben mag gebroiki umasma leki kotoigi na krutubangi. Ma na engel fu Yehovah gi grani na den uma fu di a gi den a moi frantwortu disi.

16-22 APRIL

GUDU NA INI GADO WORTU | MARKUS 1, 2

„Yu kisi pardon fu yu sondu”

(Markus 2:6-12) Ma son leriman fu Wèt di ben sidon drape ben prakseri: ⁷ „Fu san ede a man disi e taki so? A afrontu Gado. Suma man gi sma pardon fu sondu, boiti Gado?” ⁸ Ma Yesus ben sabi wantewante taki na dati den ben taigi makandra. Dati meki a taigi den: „Fu san ede unu e prakseri den sani disi na ini un ati? ⁹ San moro makriki fu taigi a lan man: ’Yu kisi pardon fu yu sondu’, noso ’Opo tanapu, teki yu bedi èn waka’? ¹⁰ Un musu kon sabi taki a Manpikin fu libisma abi makti na grontapu fu gi sma pardon fu sondu.” Fu dati ede a taigi a lan man: ¹¹ „Mi e taigi yu: Opo tanapu, teki yu bedi, èn go na yu oso.” ¹² Ne a man opo teki en bedi wantewante èn leti na fesi ala sma a waka go na dorosei. Den alamala fruwondru trutru èn den gi Gado glori. Den taki: „Noiti ete wi si so wan sani.”

nwtsty ete wan tu sani na Mr 2:9

San moro makriki: A makriki gi wan sma fu taki dati a man gi trawan pardon fu sondu, fu di wi no man buweisi taki a no du dati trutru. Ma fu taigi wan sma, Opo tanapu . . . èn waka, dan Yesus ben o abi fu du wan wondru fu meki ala sma si krin taki a ben abi a makti fu gi sma pardon fu sondu. A tori disi nanga Yes 33:24 e sori taki wi e siki fu di wi na sondusma.

Diki moro dipi

(Markus 1:11) Dan wan sten komoto fu hemel. A taki: „Yu na mi Manpikin, a lobiwan. Na yu mi feni bun.”

nwtsty ete wan tu sani na Mr 1:11

wan sten komoto fu hemel: Disi na a fosiwan fu den dri leisi pe den Evangelietori e sori taki Yehovah e taki langalanga nanga libisma.

Yu na mi Manpikin: Leki yeye, Yesus ben de Gado Manpikin (Yoh 3:16). Sensi a ten di Yesus gebore leki libisma, a ben de wan „manpikin fu Gado” neleki Adam di no ben abi sondu (Lu 1:35; 3:38). Ma wi kan frustan taki Gado no ben taki a sani disi soso fu sori suma na Yesus. Boiti den sani di Gado ben taki fu Yesus, a salfu en tu nanga santa yeye. Na so Gado sori krin taki a ben teki a man Yesus leki en yeye Manpikin di ben „gebore baka” nanga a howpu fu go libi baka na hemel. A ben salfu tu nanga santa yeye fu tron Kownu nanga Granpriester.​—Luku Yoh 3:3-6; 6:51; Lu 1:31-33; Heb 2:17; 5:1, 4-10; 7:1-3.

Na yu mi feni bun: Noso „mi breiti nanga yu; mi e prisiri trutru nanga yu”. Den srefi wortu disi skrifi na Mt 12:18, di teki puru fu Yes 42:1 èn den abi fu du nanga a Mesias noso a Krestes di Gado ben pramisi. Di Gado salfu Yesus nanga santa yeye, èn di a taki dati a ben feni en bun, dan dati sori krin taki na Yesus ben de a Mesias.

(Markus 2:27, 28) Ne Yesus taigi den: „Na fu libisma ede, meki Gado seti Sabat-dei. Ma a no ben meki libisma fu hori Sabat-dei. ²⁸ Sobun, a Manpikin fu libisma na Masra tu fu Sabat.”

nwtsty ete wan tu sani na Mr 2:28

Masra . . . fu Sabat: Yesus e gebroiki den wortu disi fu taki fu ensrefi (Mt 12:8; Lu 6:5). A ben e sori taki a ben musu gebroiki a Sabat-dei fu du a wroko di en hemel Tata ben taigi en fu du. (Luku Yoh 5:19; 10:37, 38.) Na a Sabat-dei, Yesus du wan tu fu den moro bigi wondru fu en. A dresi sikisma (Lu 13:10-13; Yoh 5:5-9; 9:1-14). A sani disi ben sori san Yesus o du gi sma te a o tiri leki kownu fu Gado Kownukondre. A ten dati o de neleki a ten di sma ben e rostu na tapu a Sabat-dei.​—Heb 10:1.

23-29 APRIL

GUDU NA INI GADO WORTU | MARKUS 3, 4

„A e dresi sma na Sabat-dei”

(Markus 3:5) A luku den nanga atibron, ma a ben sari srefisrefi tu fu di a si taki den no ben abi firi gi sma. Dan a taigi a man: „Langa yu anu.” A man langa en anu èn en anu kon betre.

nwtsty ete wan tu sani na Mr 3:5

nanga atibron, ma a ben sari srefisrefi tu: Markus wawan e skrifi san Yesus taki di a si fa den kerki fesiman no ben abi firi gi den sma di ben de drape (Mt 12:13; Lu 6:10). Petrus ben de wan man di ben e sori den firi fu en makriki èn kande na en fruteri Markus fa Yesus ben e firi.​—Luku a felem „Wan tu sani fu a buku Markus”.

Diki moro dipi

(Markus 3:29) Ma a sma di e taki ogri fu a santa yeye, no o kisi pardon noiti, bika a sondu fu en e tan na en tapu fu têgo.”

nwtsty ete wan tu sani na Mr 3:29

taki ogri fu a santa yeye: Wan sma di e taki ogri fu Gado e gi Gado porinen, noso a e kosi Gado noso santa sani. Fu di santa yeye e kon fu Gado, meki te wan sma e gens a santa yeye noso te a e taki dati a yeye disi a no fu Gado, dan dati na a srefi leki te a e taki ogri fu Gado. Soleki fa Mt 12:24, 28 nanga Mr 3:22 e sori, dan den Dyu kerki fesiman si fa a yeye fu Gado ben e wroko na ini Yesus di a ben e du wondru. Ma toku den taki dati a krakti disi ben e komoto fu Satan Didibri.

a sondu fu en e tan na en tapu fu têgo: Den wortu disi e sori taki te wan sma e du sondu fu espresi, dan a bakapisi o de fu ala ten. Ofrandi no de di kan tapu a sondu dati.​—Luku „Ete wan tu sani” na taki ogri fu a santa yeye na ini a tekst disi.

Wi Kresten libi

„A sma di abi yesi fu arki, meki a arki.”

(Markus 4:9) Baka dati Yesus taki: „A sma di abi yesi fu arki, meki a arki.”

nwtsty ete wan tu sani na Mr 4:9

A sma di abi yesi fu arki, meki a arki: Fosi Yesus bigin fruteri na agersitori fu a saiman a taki: „Un arki” (Mr 4:3). Na a kaba fu na agersitori a gi den bakaman fu en a deki-ati disi fu sori den taki a prenspari fu gi yesi na den rai di a ben gi den. Wan srefi sortu deki-ati wi e si tu na Mt 11:15; 13:9, 43; Mr 4:23; Lu 8:8; 14:35; Opb 2:7, 11, 17, 29; 3:6, 13, 22; 13:9.

30 APRIL–6 MEI

GUDU NA INI GADO WORTU | MARKUS 5, 6

„Yesus abi a makti fu wiki den lobiwan fu wi di dede”

(Markus 5:39-41) Di a kon na inisei, a taigi den: „Fu san ede unu e bari èn e krei so? A yongu pikin no dede, ma a e sribi.” ⁴⁰ Di den yere disi, den bigin lafu en. Ma baka di a seni den alamala go na dorosei, a teki a papa nanga a mama fu a yongu pikin èn den tra sma di ben de nanga en, dan a go na inisei pe a yongu pikin ben de. ⁴¹ Dan a hori na anu fu a yongu pikin èn a taigi en: „Talita kumi.” Disi wani taki: „Meisje, mi e taigi yu: Opo!”

nwtsty ete wan tu sani na Mr 5:39

no dede, ma a e sribi: Bijbel nofo tron e agersi dede nanga a sribi di wan sma e sribi (Ps 13:3; Yoh 11:11-14; Tor 7:60; 1Kor 7:39; 15:51; 1Te 4:13). Yesus ben o gi a meisje wan opobaka. Kande a ben taki a sani disi fu di a ben o sori sma taki neleki fa sma di e sribi dipi kan wiki baka, na so sma di dede kan kisi libi baka. A krakti di Yesus ben abi fu gi a meisje libi baka ben kon fu en Papa di e „meki den dede sma kon na libi èn di e taki fu sani di no de, leki den na sani di de trutru”.​—Ro 4:17.

Diki moro dipi

(Markus 5:19, 20) Ma a no ben wani meki a man kon nanga en. Na presi fu dati a taigi a man: „Go na den famiriman fu yu, dan yu fruteri den ala sani di Yehovah du gi yu èn taki a ben abi sari-ati nanga yu.” ²⁰ Dan a man gowe èn a bigin fruteri sma na Dekapolis ala san Yesus du gi en, èn ala den sma fruwondru.

nwtsty ete wan tu sani na Mr 5:19

fruteri den: Te Yesus ben du wondru gi sma, dan a ben gwenti taigi den fu no fruteri trawan (Mr 1:44; 3:12; 7:36), ma a ben taigi a man disi fu go fruteri den famiriman fu en san ben pasa. Kande Yesus du dati fu di sma ben taigi en fu komoto na ini a kontren èn fu di a no ben o kisi na okasi fu preiki gi den sma drape. Efu a man ben fruteri sma fa Yesus ben yepi en, dan kande den te sma ben o yere san ben pasa nanga den agu, den no ben o taki ogri fu Yesus.

(Markus 6:11) Efu wan presi de pe sma no wani teki unu, noso den no wani arki unu, dan un musu komoto drape, naki a doti puru na un futu èn dati musu de wan buweisi taki den du wan sani di no bun.”

nwtsty ete wan tu sani na Mr 6:11

naki a doti puru na un futu: Te den disipel ben e du a sani disi, dan dati ben e sori taki den no ben de frantwortu gi san ben o pasa nanga den sma. Den ben libi en gi Gado fu krutu den sma disi. Wan srefi sortu sani skrifi na Mt 10:14; Lu 9:5. Markus nanga Lukas e taki den wortu disi tu: Dati musu de wan buweisi taki den du wan sani di no bun. Paulus nanga Barnabas ben du a sani disi na Antiokia na ini Pisidia (Tor 13:51), èn Paulus du wan srefi sortu sani na ini Korente. A seki den krosi fu en, dan a taki: „Meki a brudu fu unu kon na tapu un eigi ede. Mi du san mi ben musu du” (Tor 18:6). Kande den disipel ben gwenti si sma e du den sortu sani disi. Te Dyu di ben de fayafaya na ini na anbegi fu den ben pasa na ini a kontren fu den trakondre sma, dan den ben naki a doti puru na den futu, fosi den ben e go na ini a kontren fu den Dyu. Den ben feni taki a doti no ben krin. Ma a de krin taki Yesus ben abi wan tra sani na prakseri di a taigi den disipel fu en fu du den sani disi.