SEHLUKO SEKUCALA
Ikhona Yini Indlela Yekutfola Injabulo Emndenini?
1. Kungani imindeni lecinile ibalulekile ekuphileni kwebantfu?
UMNDENI uyintfo lesekunesikhatsi lesidze ikhona emhlabeni, futsi ufeza indzima lebalulekile ekuphileni kwebantfu. Kuwo wonkhe umlandvo, imindeni lecinile iye yakha imimango lecinile. Umndeni uluhlelo loluhle kakhulu lwekukhulisa bantfwana kute babe bantfu labadzala labavutsiwe.
2-5. (a) Chaza kulondzeka umntfwana lakutfolako emndenini lojabulako. (b) Ngutiphi tinkinga letikhona kuleminye imindeni?
2 Umndeni lojabulako uyindzawo lephephile nalelondzekile. Asewucabange nganangu umndeni lomuhle: Nakusadliwa kudla kwantsambama, batali labakhatsalelako bahlala nebantfwana babo futsi bacoce ngetintfo letentekile ngalelolanga. Bantfwana bakhuluma ngenjabulo njengobe batjela batali babo ngaloko lokwenteke esikolweni. Lesikhatsi sekuphumula labasicitsa ndzawonye sibenta bonkhe balilungele kahle lilanga lelilandzelako labatawulicitsa bangekho ekhaya.
3 Emndenini lojabulako, umntfwana uyati kutsi batali bakhe batawumnakekela nakagula, mhlawumbe bashintjane ngekumhlola ebusuku. Uyati kutsi angaya kubo nakanetinkinga ekuphileni kwakhe, futsi atfole seluleko nekusekelwa. Lomntfwana utiva aphephile, ngisho nobe titinyenti kakhulu tinkinga kulelive.
4 Bantfwana nasebakhulile bayashada, futsi babe neyabo imindeni. Lesinye saga sase-Asia sitsi: “Umuntfu ucala kubona kutsi ubakweleta kangakanani batali bakhe nangabe naye asanebantfwana.” Kute bakhombise kubonga lokukhulu kanye nelutsandvo, labantfwana lasebakhulile betama kwenta imindeni yabo ijabule, futsi banakekele nebatali babo lasebagugile nalabakujabulelako kuba nebatukulu babo.
5 Kungenteka nyalo sewuyacabanga: ‘Ngiyawutsandza umndeni wami, kodvwa awufanani nalona lochazwe ngenhla. Mine nalengishade naye sisebenta ngetikhatsi letingafanani futsi asivami kubonana. Etikhatsini letinyenti sikhuluma ngetinkinga temali.’ Mhlawumbe utsi: ‘Bantfwana kanye nebatukulu bami bahlala kulenye indzawo, futsi akwenteki ngibabone.’ Kuliciniso kutsi ngetizatfu letitsite letingetulu kwemandla, kuphila kwemindeni leminyenti akujabulisi. Nanobe kunjalo, labanye banemindeni lejabulako. Bakwenta njani loku? Ikhona yini indlela yekutfola injabulo emndenini? Yebo ikhona. Ngembikwekutsi sicoce ngayo, kufanele siphendvule umbuto lobalulekile.
UYINI UMNDENI?
6. Ngutiphi tinhlobo temindeni lokutawucocwa ngato kulencwadzi?
6 Emaveni aseNshonalanga, imindeni leminyenti yakhiwa ngubabe, make, kanye nebantfwana. Bogogo nabomkhulu bangase batihlalele emakhaya abo nangabe basekhona. Ngisho nobe kuchumana naletinye tihlobo kuchubeka kukhona, umtfwalo wekutinakekela uba mncane. Ngalokuyinhloko, ngulona umndeni lesitawucoca ngawo kulencwadzi. Nanobe kunjalo, letinye tinhlobo temindeni tiye tandza kuleminyaka—umndeni lonemtali loyedvwa, umndeni lonebantfu labagcogcene, kanye nemndeni lonebatali labahlala ngekwehlukana ngetizatfu letehlukehlukene.
7. Luyini lusendvo?
7 Kuletinye tindzawo, uvamile umndeni lobitwa ngekutsi lusendvo. Kuloluhlobo lwemndeni, bogogo nabomkhulu banakekelwa bantfwana babo, futsi kunetibopho nemitfwalo yekunakekela letinye tihlobo. Nasi sibonelo: Emalunga emndeni angase anakekele, akhulise, futsi abhadalele bomshana, kanye naletinye tihlobo esikolweni. Timiso lokutawucocwa ngato kulencwadzi tiyasebenta nasemindenini lenjalo.
IMINDENI ISENKINGENI LENKHULU
8, 9. Ngutiphi tinkinga takulamanye emave letiveta kutsi buhlobo bemndeni sebushintjile?
8 Lamuhla, umndeni uyashintja, kodvwa lokubuhlungu kutsi awubi ncono. Sibonelo saloko sibonakala eNdiya, lapho umfati angahlala nebasekhakhakhe futsi asebente kulelikhaya ngephansi kwesicondziso sabo. Kulamalanga, sekuvamile kutsi bafati baseNdiya bafune imisebenti ngaphandle kwasekhaya. Nanobe kunjalo, kubonakala shengatsi kusalindzelekile kutsi bente imisebenti yabo levamile ekhaya. Emaveni lamanyenti kuphakama nangumbuto: Nakucatsaniswa nalamanye emalunga emndeni, kungakanani lokufanele kwentiwe ngumfati losebentako ekhaya?
9 Emaveni ase-Asia, kulisiko kutsi lusendvo lube nebuhlobo lobucinile. Nanobe kunjalo, ngesizatfu selisiko lemave aseNshonalanga lekuticabangela wena wedvwa, kanye nekucindzeteleka lokubangelwa tinkinga temnotfo, sebucala kuncipha buhlobo belusendvo. Ngako-ke, kunekutsi bakutsatse njengesibopho nobe umsebenti lomuhle, bantfu labanyenti sebakutsatsa njengemtfwalo kunakekela emalunga emndeni lasakhulile. Labanye batali lasebakhulile bayahlukunyetwa. Lamuhla, kuhlukunyetwa kanye nekunganakwa kwalasebakhulile kuyenteka emaveni lamanyenti.
10, 11. Ngutiphi tintfo letiveta kutsi umndeni uyashintja emaveni aseYurophu?
10 Idivosi seyivame kakhulu. Ekucaleni kwabo-1990, kuye kwabhidlika umshado lowodvwa kulesiphohlongo eSpain—lokube kwandza lokukhulu kusukela ekubhidlikeni kwemshado lowodvwa kulelikhulu, eminyakeni lengu-25 kuphela ngembikwabo-1990. IBrithani, lokubikwa kutsi inelinani lelikhulu kakhulu ledivosi eYurophu (imishado lemine kulelishumi ilindzeleke kutsi ingaphumeleli), iye yaba nekwandza lokukhulu kwemindeni lenemtali loyedvwa.
11 Kubonakala shengatsi labanyenti eJalimane bawulahla ngalokuphelele umcondvo wekuba nemndeni lovamile. Ngabo-1990, emaphesenti langu-35 ayo yonkhe imindeni yaseJalimane bekakhiwa ngumuntfu loyedvwa futsi emaphesenti langu-31 bekakhiwa bantfu lababili nje kuphela. Bantfu base-France abasavami kushada, futsi labo labashadako badivosa kakhulu, nangekushesha kunasekucaleni. Bantfu labanyenti bakhetsa kuhlala ndzawonye bangakashadi. Tintfo letifanana naleti tenteka emhlabeni wonkhe.
12. Bantfwana bahlupheka njani ngesizatfu selushintjo lolukhona emindenini yalamuhla?
12 Kutsiwani ngebantfwana? EMelika kanye nakulamanye emave lamanyenti, bantfwana labanyenti batalwa ngaphandle kwemshado, futsi labanye batalwa ngemantfombatana lamancane. Emantfombatana lamanyenti lasandza kwengca eminyakeni lelishumi nakubili anebantfwana labanyenti labanabobabe labehlukehlukene. Imibiko levela emhlabeni wonkhe iveta kutsi kunetigidzi tebantfwana labete emakhaya labahlala emgwacweni; labanyenti babo babaleka emakhaya labahlukunyetwa kuwo nobe bacoshwe mindeni lengasakhoni kubanakekela.
13. Ngutiphi tinkinga letitse citsi saka leticedza injabulo emndenini?
13 Imindeni isenkingeni lenkhulu. Ngetulu kwaloko lesekubaliwe, kuvukela kwebantfu labasebasha, kuhlukunyetwa kwebantfwana, budlova baloshade naye, kuba ngumhuca wetjwala, kanye naletinye tinkinga letimatima kuyayicedza injabulo emndenini. Kubantfwana kanye nakubantfu labadzala labanyenti, likhaya alisiyo indzawo lenekuthula.
14. (a) Labanye bantfu batsi iyini imbangela yetinkinga letikhona emindenini? (b) Umuntfu lotsite labephila ngelikhulu lekucala leminyaka walichaza njani live lalamuhla, futsi kugcwaliseka kwemavi akhe kuye kwakutsintsa ngayiphi indlela kuphila kwemindeni?
14 Kungani kunetinkinga letingaka emindenini? Labanye batsi letinkinga tiye tabangelwa kusebenta kwebantfu besifazane. Labanye batsi tibangelwa kuphela kwesimilo. Kantsi kuphindze kube naletinye tizatfu labatishoko. Eminyakeni lecishe ibe ngu-2 000 leyengcile, umuntfu lotsite lodvumile wabiketela kutsi bumatima lobunyenti bebutawuletsa kucindzeteleka emindenini, wabhala: “Emalangeni ekugcina kuyawufika tikhatsi letimatima. Bantfu bayawutitsandza, batsandze imali, batigcabhe, batigabatise, balulate Nkulunkulu ngenhlamba. Bayawuba ngulabangalaleli batali babo, bangabongi, babete bungcwele, babete lutsandvo, bangatsetselelani. Bayawuba tinyoka, bangatitsibi, babe nebulwane, batondze lokuhle, batsengise ngalabanye bantfu, babe nemawala, bakhukhumukiswe kutatisa, batsandze kutijabulisa kunekutsi babe ngulabatsandza Nkulunkulu.” (2 Thimothi 3:1-4) Ukhona yini umuntfu longaphika kutsi lamavi ayagcwaliseka lamuhla? Kulelive lelinetimo letifanana naleti, kuyamangalisa yini kutsi imindeni leminyenti inetinkinga?
INDLELA YEKUTFOLA INJABULO EMNDENINI
15-17. Kulencwadzi, yini letawube ichazwa njengentfo lengaletsa injabulo emndenini?
15 Kuneteluleko letinyenti letimayelana nendlela yekutfola injabulo emndenini. Emaveni aseNshonalanga, kunencumbi yetincwadzi kanye nabomagazini labaniketa teluleko. Inkinga ikutsi beluleki lababantfu banemibono lephikisanako, futsi seluleko lesitsatfwa njengalesibalulekile lamuhla, singase sitsatfwe njengalesiphelelwe sikhatsi kusasa.
16 Singetsembela kuphi-ke kute sitfole sicondziso lesetsembekile lesimayelana nemndeni? Ungetsembela yini encwadzini lesekuneminyaka lengetulu kwa-1 900 yabhalwa, nobe kungenteka ucabanga kutsi incwadzi lenjalo seyiphelelwe sikhatsi? Liciniso likutsi indlela lokunguyonayona yekutfola injabulo emndenini ivela kuleyo ncwadzi.
17 Lencwadzi liBhayibheli. Ngekuya kwebufakazi lobukhona, laphefumulelwa nguNkulunkulu. EBhayibhelini sitfola nankha emavi: “Yonkhe imiBhalo iphefumulelwe nguNkulunkulu; ilungele kufundzisa, nekusola, nekucondzisa, nekuyala ngekulunga.” (2 Thimothi 3:16) Lencwadzi loyifundzako itawukukhutsata kutsi ucabange ngendlela liBhayibheli lelitawukusita ngayo kutsi ‘ucondzise tintfo’ nawulungisa tinkinga letihlasela imindeni lamuhla.
18. Kungani kunengcondvo kutsatsa liBhayibheli njengalelingakhona kuniketa teluleko temshado?
18 Nangabe uvame kuphikisa liciniso lekutsi liBhayibheli lingaba lusito ekwenteni imindeni ijabule, cabanga nganaku: UMuntfu lowaphefumulela liBhayibheli unguMsunguli wemshado. (Genesisi 2:18-25) LiBhayibheli litsi libito lakhe nguJehova. (Tihlabelelo 83:18, NW.) UnguMdali kanye ‘naBabe leyetsiwa ngaye yonkhe imindeni.’ (Efesu 3:14, 15) Jehova abeloku abuka kuphila kwemndeni kusukela esicalweni sebantfu. Uyatati tinkinga letingase tivele futsi uye wasiniketa seluleko sekuticatulula. Kuwo wonkhe umlandvo, labo labaye batisebentisa ngekwetsembeka timiso teliBhayibheli emindenini yabo, baye batfola injabulo lenkhulu.
19-21. Ngukuphi lokuhlangenwe nako kwalamuhla lokuveta emandla eliBhayibheli ekucatulula tinkinga emshadweni?
19 Nasi sibonelo: Lomunye make wase-Indonesia abengumhuca wekugembula. Besekuminyaka leminyenti angabanakekeli bantfwana bakhe labatsatfu, futsi abehlala acabana nendvodza yakhe. Ngemuva kwesikhatsi, wacala kutadisha liBhayibheli. Kancane kancane, lomake wacala kukukholwa loko lobekushiwo liBhayibheli. Njengobe asebentisa seluleko salo, waba ngumfati loncono. Imetamo yakhe lebeyisekelwe etimisweni teliBhayibheli, yaletsa injabulo emndenini wakhe.
20 Lomunye make waseSpain utsi: “Besisashade umnyaka lowodvwa kuphela nasicala kuba netinkinga letinkhulu.” Lomake nendvodza yakhe bebanalokuncane labebafanana ngako, futsi bebangavami kukhulumisana ngaphandle kwalapho bacabene. Nanobe bebanendvodzakati lencane, bancuma kuhlala ngekwehlukana. Ngembikwekutsi loko kwenteke, bakhutsatwa kutsi bafundze liBhayibheli. Bafundza seluleko salo lesimayelana nemadvodza kanye nebafati, futsi bacala kusisebentisa. Ngekushesha nje besebakwati kukhulumisana ngekuthula, futsi baphindze babuyisana.
21 LiBhayibheli liyabasita nebantfu lasebakhulile. Kute ukubone loku, cabanga ngalokuhlangenwe nako kwalomunye umndeni waseJapan. Indvodza yakhona beyinelulaka futsi ngaletinye tikhatsi beyiba nebudlova. Emadvodzakati abo acala kufundza liBhayibheli, nangetulu kwekuphikisa kwebatali bawo. Ngemuva kwaloko, lendvodza yahlanganyela nemadvodzakati ayo, kodvwa lomake yena wachubeka aphikisa. Nanobe kunjalo, ngekuhamba kwesikhatsi wacaphela buhle lobebuletfwa timiso teliBhayibheli emndenini wakhe. Emadvodzakati akhe abemnakekela, futsi nendvodza yakhe beseyinemusa. Lolushintjo lwenta kutsi lomake atihlolele yena liBhayibheli, futsi nakuye laba nemiphumela lemihle. Lomake losakhulile washo lamavi ngalokuphindzaphindziwe: “Saba bantfu labashadile mbamba.”
22, 23. LiBhayibheli libasita njani bantfu bato tonkhe tive kutsi batfole injabulo emindenini yabo?
22 Laba ngulabanye balabanyenti labaye bafundza indlela yekutfola injabulo emndenini. Baye basemukela seluleko seliBhayibheli futsi basisebentisa. Nanobe kunjalo, njengabo bonkhe bantfu, nabo basaphila kulelive lelinebudlova, kutiphatsa lokubi, kanye netinkinga temnotfo. Ngetulu kwaloko, banesono, kodvwa batfola injabulo ngekwetama kwenta intsandvo yeMsunguli wemndeni. Njengobe liBhayibheli lisho, Nkulunkulu Jehova ‘nguye losifundzisa kutsi ngukuphi lokuncono kunako konkhe kitsi, losilayela indlela lokufanele sihambe ngayo.’—Isaya 48:17.
23 Nanobe liBhayibheli lacedvwa kubhalwa eminyakeni lecishe ibe ngu-2 000 leyengcile, seluleko salo sisasebenta nalamuhla. Ngetulu kwaloko, belibhalelwe bonkhe bantfu. LiBhayibheli alisiyo incwadzi yaseMelika nobe yaseNshonalanga. Jehova “wenta tonkhe tive ngemuntfu munye,” futsi uyati kutsi bantfu bakheke njani kuyo yonkhe indzawo. (Imisebenti 17:26) Timiso teliBhayibheli tisebenta kubo bonkhe bantfu. Nawutisebentisa, nawe utawuyati indlela yekutfola injabulo emndenini.