SEHLUKO SELISHUMI NAKUNE
Wafundza Sifundvo Sekuba Nesihawu
1. Jona abehlalelwe luhambo lolunjani, futsi abetiva njani ngendzawo labeya kuyo?
JONA abetawuba nesikhatsi lesinyenti sekucabanga. Abesahlalelwe luhambo lolungetulu kwemakhilomitha langu-800, lokuluhambo lwetinyawo lebelungamtsatsa cishe inyanga yonkhe nobe ngetulu. Ngako kute atsatse loluhambo lwakhe, bekufanele acale akhetse emkhatsini wetindlela letijubelako netindlela letindze kepha letiphephile, bese ahamba ancamule emagcuma netintsaba. Kungenteka kutsi bekufanele agudle Lugwadvule LwaseSiriya lolukhulu, ewele imifula lefaka ekhatsi iYufrathe lenkhulu, afune indzawo yekufihla inhloko kubantfu betive labasemadolobheni nasemaphandleni aseSiriya, eMesophothamiya nase-Asiriya. Njengobe emalanga ahamba, abecabanga ngalendzawo labeya kuyo lebeyimetfusa kakhulu, lokulidolobha laseNineve labesolo asondzela kulo.
2. Jona wafundza njani kutsi abengeke akwati kubalekela sabelo sakhe?
2 Intfo Jona labeciniseka ngayo kutsi abengeke ajike bese abalekela sabelo sakhe. Abekwentile loko ngaphambilini. Njengobe sibonile esehlukweni lesendvulele, ngemusa, Jehova wafundzisa Jona sifundvo asebentisa sivunguvungu elwandle kanye nenhlanti lenkhulu leyamsindzisa ngalokusimangaliso. Ngemuva kwemalanga lamatsatfu, lenhlanti yamhlantela elugwini asaphila, futsi wagcwala kumangala, watimisela nekulalela.—Tehluko 1 na-2 taJona.
3. Yini Jehova lambonisa yona Jona, futsi ngumuphi umbuto lophakamako?
3 Ngesikhatsi Jehova atjela Jona kwesibili kutsi aye eNineve, lomphrofethi walalela, watsatsa loluhambo loludze waya ngasemphumalanga. (Fundza Jona 3:1-3.) Kodvwa Jona abesakuvumele yini kukhalinyelwa nguJehova kutsi kushintje kucabanga kwakhe? Sibonelo saloko kutsi Jehova abembonise sihawu wamsindzisa ekumiteni, wangamjezisi ngekungalaleli kwakhe, futsi wamniketa litfuba lesibili kuze afeze sabelo sakhe. Kuko konkhe loku, Jona wasifundza yini sifundvo sekuba nesihawu kulabanye? Kufundza kukhombisa sihawu kuvame kuba matima kubantfu labanesono. Asesibone kutsi yini lesingayifundza ebumatimeni Jona lahlangabetana nabo.
Kumemetela Ngesehlulelo Kanye Nemphumela Lomangalisako
4, 5. Kungani Jehova abita iNineve ngekutsi ‘lidolobha lelikhulukati,’ futsi loko kusifundzisani ngaye?
4 Jona abengayitsatsi ngendlela Jehova layitsatsa ngayo iNineve. LiBhayibheli litsi: “INineve lena kwakulidolobha lelikhulukati” kuNkulunkulu. (Jona 3:3) Katsatfu, incwadzi yaJona iveta Jehova atsi ‘iNineve, lidolobha lelikhulu.’ (Jona 1:2, NW; Jona 3:2; 4:11) Kungani lelidolobha belilikhulu nobe libalulekile kuJehova?
5 INineve bekulidolobha lelidzala, futsi ingulenye yemadolobha ekucala Nimrodi lawakha ngemuva kwaZamcolo. Beyiyinkhulu kakhulu, ihlanganisa nalamanye emadolobha, futsi umuntfu bekufanele ahambe emalanga lamatsatfu asuka layicala khona aye ekugcineni kwayo. (Gen. 10:11; Jona 3:3) INineve beyiyinhle, inemathempeli lamakhulu, tindvonga letinkhulu naletinye takhiwo letinhle. Kodvwa kute nakunye kuloku lobekwenta lelidolobha libaluleke kuJehova Nkulunkulu. Lobekubalulekile kuye bekubantfu bakhona. INineve beyinebantfu labanyenti kwendlula lamanye emadolobha. Nangetulu kwebubi lobebentiwa bantfu bakhona, Jehova abebakhatsalela. Ukutsatsa njengalokubalulekile kuphila kwebantfu futsi unelitsemba lekutsi ngamunye wabo angakwati kuphendvuka afundze kwenta lokulungile.
Jona wakhandza kutsi iNineve ilidolobha lelikhulukati leligcwele bantfu lababi
6. (a) Kungani Jona ativa esaba ngesikhatsi aseNineve? (Fundza nembhalo longentansi.) (b) Yini lesiyifundza emsebentini wekushumayela Jona lawenta?
6 Ekugcineni Jona wefika eNineve, futsi kungenteka kwamesabisa kubona bantfu labanyenti labangetulu kwa-120 000 lebebahlala khona.a Wahamba lilanga lonkhe, angena emkhatsini wesiphitsiphitsi sebantfu, afuna indzawo lekahle labengacala kuyo kumemetela umlayeto wakhe. Abetawukhuluma njani nalabantfu? Abekwati yini kukhuluma lulwimi lwema-Asiriya? Jehova abemnike lelikhono ngalokusimangaliso yini? Asati. Kungenteka kutsi Jona wamemetela lomlayeto ngelulwimi lwakhe lwesiHebheru, kwaba nemuntfu lohumushela labantfu baseNineve. Kunobe ngukuphi, umlayeto wakhe bewumelula futsi bewungeke umente atfole ludvumo. Abetsi: “Sekusele emalanga langemashumi lamane kutsi iNineve ibhujiswe!” (Jona 3:4) Abekhuluma ngesibindzi futsi loko abekwenta ngekuphindzaphindza. Ngekwenta njalo waveta sibindzi lesikhulu kanye nekukholwa, lokutintfo emaKhristu lamuhla latidzinga kakhulu.
Umlayeto waJona bewumelula futsi bewungeke umente atfole ludvumo
7, 8. (a) Yini leyentiwa bantfu baseNineve nabeva umlayeto waJona? (b) Inkhosi yaseNineve yentani nayiva umlayeto waJona?
7 Bantfu labanyenti baseNineve bawulalela umlayeto waJona. Kungenteka abelindzele kutsi labantfu bamtfukutselele futsi babe nebudlova. Kunaloko, kwenteka intfo lemangalisako. Labantfu balalela! Umlayeto wakhe wasakateka ngekushesha njengemlilo lomkhulu. Masinyane, bonkhe bantfu kulelidolobha bebakhuluma ngesiphrofetho saJona lesimayelana nekubhujiswa. (Fundza Jona 3:5.) Bantfu labanjingile nalabaphuyile, labanemandla nalababutsakatsaka, labancane kanye nalabadzala, bonkhe baphendvuka, bazila kudla. Ngekushesha letindzaba tefika etindlebeni tenkhosi.
Jona abedzinga sibindzi nekukholwa kute ashumayele eNineve
8 Nenkhosi yawulalela umlayeto waJona. Ngenca yekwesaba Nkulunkulu, yasukuma esihlalweni sayo sebukhosi, yakhumula tingubo tayo tasebukhosini, yembatsa tingubo letifana naleto bantfu bayo lebebatembatsile, futsi “yahlala phansi emlotseni.” Ikanye “netiphatsimandla” tayo, yashaya umtsetfo wekutsi lokuzila kube semtsetfweni. Yatsi bonkhe bantfu netilwane abembatse tindvwangu temasaka.b Ngekutfobeka yavuma kutsi bantfu bayo bebente bubi nebudlova. Inelitsemba lekutsi Nkulunkulu weliciniso utawubabonisa sihawu nabaphendvuka, lenkhosi yatsi: “Nkulunkulu angatisola ayiyekele lentfukutselo yakhe leyesabekako, kuze singabhubhi.”—Jona 3:6-9.
9. Ngukuphi kungabata bantfu labaphikisako labakusho ngebantfu baseNineve, kodvwa sati njani kutsi baneliphutsa?
9 Labanye bantfu labaphikisako abavumi kutsi lolushintjo lwenhlitiyo belungenteka ngekushesha kangaka kubantfu baseNineve. Nanobe kunjalo, tati teliBhayibheli tiyavuma kutsi loku bekungenteka ngobe bantfu bangaleso sikhatsi bebasheshe batikholelwe tintfo letilite. Ngetulu kwaloko, siyati kutsi labantfu labaphikisako baneliphutsa ngobe naJesu Khristu ngekwakhe wakhuluma ngekuphendvuka kwebantfu baseNineve. (Fundza Matewu 12:41.) Jesu abekwati loko labekhuluma ngako, ngobe abesezulwini ngesikhatsi kwenteka, ngako watibonela ngewakhe. (Joh. 8:57, 58) Liciniso likutsi akukafaneli siphetse ngekutsi ngeke kwenteke bantfu baphendvuke, ngisho bangabonakala bababi kangakanani emehlweni etfu. NguJehova kuphela lokwati kubona lokusenhlitiyweni yemuntfu.
Umehluko Emkhatsini Wesihawu SaNkulunkulu Nekuba Lukhuni Kwebantfu
10, 11. (a) Yini Jehova layenta nakabona kuphendvuka kwebantfu baseNineve? (b) Kungani singaciniseka kutsi kute liphutsa lebelikhona ngesehlulelo saJehova?
10 Yini Jehova layenta ngesikhatsi bantfu baseNineve baphendvuka? Jona wabhala ngekuhamba kwesikhatsi: ‘Watsi kube Nkulunkulu abone loko lebesebakwentile, kutsi batishiyile tindlela tabo letimbi, watisola ngalokubi labetsite utabehlisela kona. Akazange abajezise.’—Jona 3:10.
11 Loku kusho kutsi likhona yini liphutsa Jehova lalibona ngaloko labekuncumile ngebantfu baseNineve? Cha. LiBhayibheli litsi kulunga kwaJehova kuphelele. (Fundza Dutheronomi 32:4.) Intfukutselo yaJehova ngebantfu baseNineve yaphela. Wababona baphendvuka futsi wabona kutsi sehlulelo labefuna kubaletsela sona besesingasadzingeki. Besekufanele ababonise sihawu.
12, 13. (a) Jehova ukhombisa njani kutsi uyacabangela, uyabonelela kanye nekutsi unesihawu? (b) Kungani siphrofetho saJona besingasiwo emanga?
12 Jehova akasiye Nkulunkulu lolukhuni, lonelunya, nalote luvelo njengobe baholi benkholo bavame kumveta kanjalo. Kunaloko uyacabangela, uyabonelela, futsi unesihawu. Nakancuma kuletsa sehlulelo kulababi, ucale abecwayise asebentisa bantfu bakhe emhlabeni, ngobe ulangatelela kubona bantfu lababi benta loko lokwentiwa bantfu baseNineve—lokukuphendvuka, bashintje tindlela tabo. (Hez. 33:11) Jehova watsi kumphrofethi wakhe Jeremiya: “Nome ngangusiphi sikhatsi nangimemetela kutsi sive nome umbuso utawuzushunwa, ubhidlitwe uze ubhubhe, nangabe futsi leso sive lengisecwayisile siphendvuka ebubini baso, ngiyawube sengiyasiyekela, ngingabe ngisasehlisela leso sehlakalo lebesengisilungisele sona.”—Jer. 18:7, 8.
Nkulunkulu ulangatelela kubona bantfu lababi baphendvuka futsi bashintja tindlela tabo, njengobe kwenta bantfu baseNineve
13 Siphrofetho saJona besingemanga yini? Cha, kunaloko safeza injongo yaso yekuba secwayiso. Lesecwayiso besimayelana netindlela letimbi tebantfu baseNineve, letahamba tashintja. Nangabe bantfu baseNineve bebangaphindze bente lokubi, Nkulunkulu abetawubaletsela sehlulelo lesifanako. Nguloko vele lokwenteka ngekuhamba kwesikhatsi.—Zef. 2:13-15.
14. Yini Jona layenta ngesikhatsi Jehova ayibonisa sihawu iNineve?
14 Yini Jona layenta nakabona kutsi imbubhiso ayifiki ngesikhatsi labesilindzele? LiBhayibheli litsi: “Kwamkhuba kakhulu loko Jona, ngako watfukutsela kakhulu.” (Jona 4:1) Jona wenta nemthantazo lebewuvakala shengatsi usola Somandla! Watsi kube mane watihlalela endzaweni yakubo. Waze watsi abevele ati kutsi Jehova abengeke ayibhubhise iNineve, futsi wasebentisa loko njengesaba sekubalekela kwakhe eThashishi. Wacela nekutsi afe, watsi kuncono kufa kunekuphila.—Fundza Jona 4:2, 3.
15. (a) Yini lokungenteka kutsi yenta Jona wacindzeteleka futsi watfukutsela? (b) Jehova wamentani lomphrofethi labecindzetelekile?
15 Jona abekhatsatwa yini? Ngeke sikwati konkhe labekucabanga, kodvwa siyati kutsi abebiketele imbubhiso kubantfu baseNineve. Labantfu bakukholwa loko. Kodvwa lembubhiso ayifikanga. Kungenteka yini kutsi Jona abesaba kwedzelelwa nobe kutsatfwa njengemphrofethi wemanga? Kunobe ngukuphi, akazange ajabule ngekuphendvuka kwalabantfu nobe ngesihawu Jehova lababonisa sona. Kunaloko watfukutsela kakhulu, wativela buhlungu, futsi wakhatsateka ngekutsi ligama lakhe litawukonakala. Nobe kunjalo, bekusekhona lokuhle Nkulunkulu waJona lonesihawu labekubona kulomphrofethi wakhe locindzetelekile. Kunekutsi amehlulele ngekungahloniphi kwakhe, ngemusa Jehova wambuta lombuto: “Unalungelo lini lekutfukutsela?” (Jona 4:4) Jona watihlupha yini ngekuphendvula? LiBhayibheli alisho lutfo ngaloku.
16. Labanye bantfu bangatikhandza bangavumelani naNkulunkulu ngatiphi tindlela, futsi ngusiphi sifundvo lesingasitfola esibonelweni saJona?
16 Kumelula kutsi simehlulele Jona ngaloko lakwenta, kodvwa senta kahle ngekukhumbula kutsi kuyintfo levamile kutsi bantfu labanesono bangavumelani naNkulunkulu. Labanye bangase bacabange kutsi Jehova bekufanele ngabe uyivimbile inhlekelele letsite nobe kutsi ngabe kadze abehlulele bantfu lababi, futsi aletse kuphela kwalelive lelibi. Sibonelo saJona sisikhumbuta kutsi nasingavumelani naJehova Nkulunkulu, imvamisa kusuke kukucabanga kwetfu lokudzinga kulungiswa, hhayi kwakhe.
Indlela Jehova Lamfundzisa Ngayo Sifundvo Jona
17, 18. (a) Yini Jona layenta ngemuva kwekusuka eNineve? (b) Simangaliso saJehova seluselwa samtsintsa njani Jona?
17 Lomphrofethi labecindzetelekile wesuka eNineve wahamba, wangayi endzaweni yakubo, kodvwa waya ngasemphumalanga, etintsabeni letibheke iNineve. Wakha lidlangala futsi walindza kulo, wabuka iNineve. Kungenteka abesolo anelitsemba lekutsi utayibona ibhujiswa. Jehova abetayifundzisa njani lendvodza lenenhloko lelukhuni kutsi ibe nesihawu?
18 Ebusuku, Jehova wenta kutsi kuhlume luselwa. Jona wavuka wabona lesimangaliso lebesentekile. Emacembe aloluselwa lamakhulu bekamentele umtfunti loncono kwendlula walelidlangala labetentele lona. Ngako wajabula kakhulu. Loluselwa ‘lwamjabulisa Jona,’ mhlawumbe abetsatsa lokuhluma kwalo ngalokusimangaliso njengalokuveta kutsi Nkulunkulu uyambusisa futsi uyamemukela. Nanobe kunjalo, Jehova abengafuni nje kumvikela ekushisweni lilanga nobe acedze intfukutselo yakhe lengadzingeki. Abefuna kutsintsa inhlitiyo yaJona. Ngako wenta letinye timangaliso. Watfumela sibungu kute sidle loluselwa. Ngemuva kwaloko waletsa “umoya loshisako wasemphumalanga” kwadzimate kwaba ngulapho Jona ‘aba nesiyeti’ ngenca yalokushisa. Umoya wakhe wacindzeteleka futsi waphindze wacela kuNkulunkulu kutsi afe.—Jona 4:6-8.
19, 20. Jehova wabonisana njani naJona mayelana neluselwa?
19 Jehova waphindze wabuta Jona kutsi bekufanele yini atfukutsele, njengobe nyalo abesatfukutselele kufa kweluselwa. Kunekutsi atisole, Jona watitsetselela watsi: “Ngenta kahle kutsi ngitfukutsele; ngitfukutsele kutsi angife ngitsi saka!” Ngako nyalo besekusikhatsi sekutsi Jehova afundzise Jona sifundvo.—Jona 4:9.
Nkulunkulu wasebentisa luselwa kute afundzise Jona sifundvo sekuba nesihawu
20 Nkulunkulu wabonisana naye, watsi Jona abeva buhlungu ngekufa kweluselwa lobelutihlumele ebusuku, langazange aluhlanyele nobe alukhulise. Ngako Nkulunkulu watsi: “Mine bengingeke ngiyihawukele yini iNineve, lelidolobha lelikhulu kangaka, lapho kukhona bantfu labangakwati kwehlukanisa sandla sabo sekudla nesancele, labati-120 000, kanye netinkhomo letinyenti kangaka?”—Jona 4:10, 11.c
21. (a) Ngusiphi sifundvo lesibalulekile Jehova lasifundzisa Jona? (b) Indzaba yaJona ingasisita njani sitihlole ngekwetsembeka?
21 Uyakubona yini kubaluleka kwesifundvo Jehova lasifundzisa Jona? Kute Jona lakwenta kute anakekele loluselwa. Ngakulokunye, Jehova abenguMtfombo wekuphila webantfu baseNineve futsi abebanakekela njengobe enta kuto tonkhe tidalwa takhe emhlabeni. Jona abengakhatsateka njani ngeluselwa lunye kwendlula kuphila kwebantfu labangu-120 000 kanye netilwane tabo? Bekungasiko yini kutsi Jona abeticabangela yena kuphela? Ecinisweni, abeva buhlungu ngaloluselwa ngobe nje abefuna kutizuzisa yena. Kutfukutselela kwakhe bantfu baseNineve bekungabangelwa yini kuticabangela yena—lokusifiso sekutigabatisa kuze ligama lakhe lingonakali, futsi kubonakale kutsi abecinisile? Indzaba yaJona ingasisita sitihlole ngekwetsembeka. Ngubani emkhatsini wetfu lokungeke sekwenteke kutsi abe nalomoya wekuticabangela yena? Ngako kufanele simbonge Jehova ngekutsi usifundzisa ngesineke kute singaticabangeli tsine, sibe neluvelo futsi sibe nesihawu njengaye.
22. (a) Sicondziso saJehova lesihlakaniphile sekuba nesihawu samtsintsa njani Jona? (b) Ngusiphi sifundvo lokufanele sonkhe sisifundze?
22 Jona wasitfola yini sifundvo kuko konkhe loku? Incwadzi layibhala iphetsa ngembuto waJehova, Jona langazange awuphendvule. Labanye bantfu labaphikisako bangase bamsole Jona ngekutsi uhlale angaphendvuli. Kodvwa ecinisweni, waphendvula. Imphendvulo ngulencwadzi ngekwayo. Bufakazi buveta kutsi nguJona lowayibhala lencwadzi. Asewumcabange nje lomphrofethi asabuyele endzaweni yakubo futsi ayibhala. Singase siyibone lendvodza leseyikhulile, lehlakaniphile, naleseyitfobeke kakhudlwana inikina inhloko ngekutisola njengobe ichaza emaphutsa ayo, kungalaleli, nekungavumi ngenkhani kubonisa sihawu. Kuyacaca kutsi Jona wasitfola sifundvo lesibalulekile esicondzisweni lesihlakaniphile saJehova. Wafundza kuba nesihawu. Tsine sitakufundza yini?—Fundza Matewu 5:7.
a Kulinganiselwa kutsi iSamariya, lobekulidolobha lelikhulu lembuso wetive letilishumi taka-Israyeli, beyinebantfu labangaba ngu-20 000 kuya ku-30 000 ngesikhatsi saJona—lokuyincenye leyodvwa kuletine yebantfu labahlala eNineve. Emalangeni ekudlondlobala kwayo, kungenteka kutsi iNineve beyilidolobha lelikhulukati emhlabeni.
b Loku kungase kubonakale kungenangcondvo, kodvwa kwakwentiwa etikhatsini tasendvulo. Herodotus, sati semlandvo lesingumGriki, waveta kutsi emaPheresiya asendvulo abelila nakunesikhulu lesatiwako lesifile, futsi abefaka netilwane tawo kulamasiko ekulila.
c Kusho kwaNkulunkulu kutsi labantfu abakwati kwehlukanisa sandla sabo sekudla nesancele kuveta kungatinaki kwabo timiso taKhe njengebantfwana labancane.