Bacha Baa Botsa . . .
Nka Etsa Joang Hore a Khaohane le ’Na?
Davida ke moshemane ea ratoang ka ho fetisisa sekolong. ’Me ka tšohanyetso o se a na le thahasello ho uena, e leng se laba-labeloang ke ngoanana e mong le e mong sekolong! E se e le ka makhetlo a ’maloa a u kōpa hore u intše le eena, ’me ka lekhetlo le leng le le leng ha a ne a u kōpa u ile ua hana. Empa Davida o u bolella hore ha ho ngoanana e mong ea kileng a etsa hore a ikutloe ka tsela ena ’me a ke ke a amohela che e le karabo. Ha u batle ho utloisa maikutlo a hae bohloko, empa mohlomong u tseba seo a se nahanang. Ke hobane’ng ha a mpa a sa khaohane le uena?
HOHLE banana (hangata le bashemane kajeno) ba khathatsoa ke bao ba kenang sekolo le bona kapa basebetsi-’moho ba ba nehang tlhokomelo e itseng ea lerato e sa batleheng. Hangata lefereho le ea bohōleng ba ho etsa memo e hlakileng bakeng sa ho kopanela boitšoarong bo bobe ba likamano tsa botona le botšehali. U ne u tla arabela joang haeba seo se ne se ka u etsahalla?
Sehlooho se seng ho Psychology Today se re: “Ha monna a u memela likamanong tsa botona le botšehali, ka mantsoe kapa ka boitšisinyo ba ’mele, u tlameha ho arabela hang-hang. Haeba u sa arabele, ho khutsa ha hao ho mo khothalletsa hore a tsoele pele.” Kahoo u tlameha ho etsa ho hong—empa u tla etsa’ng?
Lebaka Leo ho Leng Thata ho re Che
Ngoanana e mong ea bitsoang Sherron o lumela ka ho toba: “Hangata ha ho thata hore che ha moshemane a na le tšobotsi e mpe.” Bothata ke hore kaofela ha rōna re rata tlhokomelo. ’Me ha e tsoa ho motho eo re mo hlomphang kapa ea bohehang, ha ho bonolo ho e hana. Empa ipotse: ‘Na motho enoa o na le lipakane tse tšoanang le tsa ka, pono ea ka ea moea hammoho le boitšoaro?’ (2 Ba-Korinthe 6:14) Haeba ha ho joalo, ho lumela kōpo ea hae ho ka ’na ha u lebisa tlokotsing.
Leha ho le joalo, u ka boela ua tobana le khatello e matla ea lithaka hore u etse se khahlanong le litekanyetso tsa hao tsa bolumeli. Dana e mocha oa tlaleha: “Banana bao ke sebetsang le bona ba mphehella hore ke ee tantšing le bona; ba mpotsa hore na ke hobane’ng ha ho se motho eo ke laetsanang le eena.” Haeba u sa ntsane u le sekolong, bao u kenang sekolo le bona ba ka ’na ba u khothalletsa ka tsela e tšoanang hore u intše le ba bang ba bashemane ba leng teng sekolong. Khatello ea mofuta ona e ka fokolisa qeto ea hao habonolo. Ke eng seo u ka se etsang bakeng sa ho e matlafatsa?
Seha Meeli
Maele a boholo-holo a re, “Ho ipaballa ho molemo ho feta setlhare.” Maria oa lumela. O re: “Ke etsa hore ho tsejoe hore ke e mong oa Lipaki tsa Jehova.” Ha bashemane ba tseba hore u na le litekanyetso tse phahameng tsa boitšoaro, ba ka ’na ba se ke ba u khathatsa.
Boitlhopho bo loketseng le bona bo phetha karolo ea bohlokoa bakeng sa ho tlosa tlhokomelo e sa batleheng. Motsamaisi e mong oa New York o ile a ithuta sena ha a ne a qala ho ba le mathata le banna moo a sebetsang teng. Oa hlokomela: “Le hoja ke ne ke nka mosebetsi oa ka ka botebo, ho ne ho sa bonahale ho le joalo ho ba bang. Kahoo ke ile ka etsa moriri oa ka khare har’a hlooho, ka qala ho apara lihempe tse entsoeng ka cotton le liborele tse khōlō le liaparo tse loketseng mosebetsi oo. Ke ne ke bonahala ke le motho ea tiileng hobane ke tlil’o sebetsa eseng ho tla bapala ka maikutlo a lerato.” Ho hlakile hore mohlomong ponahalo e joalo ha e hlokahale boemong ba hao, empa e bontša bohlokoa ba ho kholiseha hore moaparo le boitlhopho ba hao li fana ka maikutlo a loketseng.—1 Timothea 2:9.
Khetho ea hao ea metsoalle ke lebaka le leng la bohlokoa. Bibele e re: “Ea tsamaeang le ba bohlale o tla hlalefa; empa ea tloaelaneng le maoatla o tla senyeha.” (Liproverbia 13:20) Kahoo u se ke ua tloaelana—kapa esita le ho mamela—batho ba etsang mesoaso e litšila kapa ba ithorisang ka monyaka oa likamano tsa botona le botšehali. Haeba u tloaelana le bona, ba bang ba ka ba le maikutlo a fosahetseng ka uena. Erica e mocha o bolela hore ha moqoqo o tsoa taolong oa ba bolella hore, “Eo ke temoso ea hore ke tsamaee,” ’me ba utloisisa.
Ho ba “Lerako”
Leha ho le joalo, ka linako tse ling esita le ho bolela hore u Mokreste ha hoa lekana hore ho ka nyahamisa bashemane ba bang. (Moshemane e mong ea ikemiselitseng o ile a beha mabaka ka ho re: “Ho ba Mokreste ha hao ho etsa phapang efe? U sa ntse u le mosali, ’me ke sa ntse ke le monna.”) U sebetsana joang le maemo a joalo? Koana, nahana ka mohlala oa Bibele oa moroetsana oa Moshulamithe. O ile a kōptjoa ho nyaloa ke monna ea ruileng ka ho fetisisa, ea bohlale ka ho fetisisa, le ea matla ka ho fetisisa ea kileng a phela lefatšeng—Morena Salomone. Leha ho le joalo, o ne a se a ratana le molisa ea ikokobelitseng ea tsoang motseng oa habo. Kahoo ke joang a neng a ka etsa hore Salomone a khaohane le eena?
Tabeng ea pele, o ne a na le boikutlo bo loketseng ka boeena. O itse: “Ke mpa ke le saffrone ea lehoatateng.” (Sefela sa Lifela 2:1, NW) Ho ba le tšekamelo e tšoanang ea boikokobetso ke ha bohlokoa hobane kofuto e ka sehloohong eo bathetsi ba e sebelisang ke ho bapala ka maikutlo a lerato. Moshulamithe o ne a ikokobelitse haholo hoo a neng a ke ke a ba mohlaseluoa oa eona. ’Me ha “barali ba Jerusalema” ba sebelisa khatello ea lithaka ho leka ho mo qobella hore a amohele Salomone, o ile a ba beha ka tlas’a kano ea hore ‘ba se ke ba tsosa maikutlo a lerato ka ho eena ho fihlela a itlhahela.’ (Sefela sa Lifela 3:5) Ka ho tšoanang, ho tsebisa metsoalle ea hao ka boemo ba hao ho ka fokotsa khatello e ’ngoe ea bona.
Habohlokoa ka ho fetisisa, ngoanana oa Moshulamithe o ne a ikemiselitse ho hanyetsa boiteko leha e le bofe bo neng bo etsoa ke morena hore a fetole mohopolo oa hae. O ile a bua a le motlotlo: “’Na ke lerako.” (Sefela sa Lifela 8:10, BPN) U tlameha ho ipaka u le ea tiileng ka mokhoa o tšoanang tabeng ea lefereho le sa tobang. Joaloka ngoanana oa Moshulamithe, u tlameha ho ithuta ho tseba ho re che. Haeba ho le thata ho uena hore u etse joalo, ithute ho re che maemong a sa tebang. Itloaetse ho sireletsa seo u se lumelang. ’Me ha ho hlaha maemo a tebileng, u tla be u itokiselitse hamolemonyana bakeng sa ho sebetsana le ’ona.
Ho Memeloa ho Kopanela Likamanong tsa Botona le Botšehali!
Joale ha re hlahlobeng a mang a maraba a tloaelehileng a sebelisoang ke bashemane le kamoo u lokelang ho a talima ka teng:
‘E mong le e mong oa ho etsa.’ U se ke ua ho lumela! Phuputso e entsoeng ke mokhatlo Planned Parenthood e senotse hore karolo ea 53 lekholong ea banana ba lilemo li 17 United States ba ile ba kopanela boitšoarong bo bobe ba likamano tsa botona le botšehali. Leha ho le joalo, hoo ho sa ntsane ho siea karolo ea 47 lekholong ea ba sa kang ba kopanela likamanong tsa botona le botšehali—ho akarelletsa le uena! Ka ntle ho moo, Bakreste ha ba ‘latele letšoele’ ha batho ba tlōla melao-motheo ea Bibele.—Exoda 23:2.
‘Ha u e-s’o hōle kelellong.’ Ho hang ha ho joalo! Batho ba hōlileng kelellong ba hlalosoa ka Bibeleng e le “bao likelello tsa bona li lemaletseng ho khetha ho hotle le ho hobe, ke ho sebelisoa hona.”—Ba-Heberu 5:14.
‘O tlamehile ho kopanela likamano tsa botona le botšehali le ’na.’ Ha ho motho leha e le ofe eo u tlamehileng ho kopanela likamano tsa botona le botšehali le eena—ebang ke eo u kenang sekolo le eena, mookameli, motsoalle, kapa motho leha e le ofe! ’Me ha ho motho ea nang le tokelo ea ho batla ho kopanela likamano tsa botona le botšehali le uena.
‘Oho, phelela motsotso oa joale. Re ka ’na ra shoa hosasane!’ Joaloka Bakreste, re lebelletse bophelo bo sa feleng. Re ke ke ra lumella hore motsotsoana oa monyaka oa likamano tse litšila tsa botona le botšehali o senye bokamoso ba bophelo bo sa feleng ba thabo.—1 Ba-Korinthe 15:32-34.
Katamelo e bolotsana joalo e hloka likarabelo tse tobileng—ka linako tse ling tse matla. ’Me ha motho e mong a phehella, u ka ’na ua nahanisisa haholoanyane ka kamoo u tla mo araba ka katleho e khōloanyane. (Liproverbia 15:28) Nthong e ’ngoe le e ’ngoe eo u e buang bontša hore u tiile ka ho hana lefereho la hae le sa tobang; u se ke ua tšeha kapa ua bontša ho makala.
Mongoli Joyce Jillson o fana ka litlhahiso tse eketsehileng: “Haeba u batla ho felisa taba ka ho felletseng, qalisa moqoqo ka bolumeli.” Bacha ba bangata ba Bakreste ba fumane hore sena ke ’nete. Ngoanana e mong o re: “Ha motho e mong a nkatamela ka mokhoa o ’memelang likamanong tsa botona le botšehali, ke ntša Molula-Qhooa.” E, tšireletso e ’ngoe e molemohali ke ho hlakisa lintho tseo u li lumelang. Bolella motho eo hore ke hobane’ng ha u hana lefereho la hae le sa tobang. Ha u hane eena joaloka motho ho tšoana le kamoo u hananang le tsela eo a batlang ho e nka. Ho beha mabaka ka mokhoa o joalo e ka ba ho molemo haholo-holo haeba e le motho eo u tlamehang ho tobana le eena letsatsi le letsatsi. Haeba a bontša thahasello e itseng molaetseng oa Bibele, motho e motona ka phuthehong ea Bokreste a ka e ntšetsa pele.
Ka bomalimabe, ho na le ba bang bao u ke keng ua behelana mabaka le bona. Seo u ka se etsang ke ho hlalosa boemo ba hao ka ho hlakileng, u sa bososele—’me u tsamaee. Haeba motho eo a tsoela pele ho u khathatsa kapa haeba boemo bo le thata haholo hore u ka sebetsana le bona, buisana le batsoali ba hao. Ba ka ’na ba fana ka litlhahiso tse itseng—kapa ba ka etsa qeto ea ho kenella. Maemong a mang, u ka ’na ua tlameha ho balehela boemo!—Bapisa le Genese 39:12.
Joale, u ka ’na ua utloisoa bohloko ha ba bang ba u bua hampe kapa ba u qholotsa ka baka la boemo ba hao, empa u se ke ua nyahama. Joaloka Moshulamithe, u tla thabela khotso ea kelello e tlisoang ke ho etsa se nepahetseng. (Sefela sa Lifela 8:10) Ntle ho moo, hase bashemane bohle ba tla arabela ka mabifi. Le hoja Morena Salomone a ile a hanoa ke moroetsana oa Moshulamithe, ha a ka mo nka hampe. Ha e le hantle, o ile a ngola e ’ngoe ea lipina tsa lerato e monate ka ho fetisisa e kileng ea qapuoa, a mo babatsa! Ka ho tšoanang, bashemane ba bangata ba tla hlompha boemo ba hao bo bontšang sebete. ’Me ho thoe’ng haeba ba sa bo hlomphe? Tsoela pele u tiile joaloka Moshulamithe. E-ba “lerako” ’me u se be “monyako” o bulehang habonolo. (Sefela sa Lifela 8:9) Hopola: Boiketlo ba hao ba ka ho sa feleng le boitlhompho li kotsing!
[Setšoantšo se leqepheng la 12]
U ka sebetsana joang le bashemane ba sa batleng ho amohela che e le karabo?