Lilemo Tse Fetang 40 Tlas’a Thibelo ea Bokomonisi

JOALOKAHA HO BOLETSE JARMILA HÁLOVÁ

Nako: ka mor’a khitla, la 4 February, 1952. Sebaka: folete ea rōna Prague, Czechoslovakia. Re ile ra tsosoa ke ho letsoa ha tšepe ea monyako ka mokhoa o phehellang. Eaba mapolesa a itšohlometsa ka hare.

MAPOLESA a ile a koalla ’Mè, Ntate, khaitseli ea ka Pavel, le ’na ka likamoreng tse fapaneng, a beha molebeli ho e mong le e mong oa rōna, ’me a qala ho phenyekolla ntho e ’ngoe le e ’ngoe. Ba ne ba ntse ba phenyekolla joalo le lihoreng tse latelang tse ka bang 12. Ka mor’a ho ngola lenane la libuka tsohle tseo ba li fumaneng, ba ile ba li kenya mabokoseng.

Hamorao, ke ile ka laeloa hore ke kene koloing, ’me ka roesoa liborele tse ntšo. Sena se ne se sa tloaeleha, empa ke ile ka khona ho suthisa liborele hanyenyane ho bona hore na ba nkisa hokae. Ke ile ka tseba literata tseo re neng re tsamaea ho tsona. Re ne re lebile ntlo-khōlō e tummeng hampe ea Tšireletseho ea ’Muso.

Ba ile ba ntšutumetsa hore ke tsoe ka koloing. Hamorao ha ke rosoa liborele, ke ile ka iphumana ke le kamoreng e nyenyane, e litšila. Mosali ea apereng junifomo o ile a ntaela hore ke hlobole liaparo tsa ka ’me ke apare borikhoe bo boima le hempe ea banna. Ke ile ka thateloa ka sekatana mahlong, ’me ka tsamaisoa, ke koetsoe mahlo, ka ntšoa ka kamoreng eo ke neng ke le ho eona ka tsamaea liphasejeng tse neng li bonahala li sa fele.

Qetellong, molebeli o ile a ema ’me a notlolla lemati la tšepe, eaba ke sutumelletsoa ka hare. Sekatana se ile sa tlosoa mahlong, ’me monyako oa notleloa ha ke qeta ho kena. Ke ne ke le seleng ea teronko. Mosali ea lilemong tsa bo-40 o ne a ntonetse mahlo, a apere joaloka ’na. Ke ile ka qaboha—le hoja ho ka bonahala ho makatsa—empa ke ne ke sitoa ho ithiba hore ke se ke ka tšeha. Ke le ngoananyana ea lilemo li 19, ea se nang phihlelo ea lintho tse kang ho kenngoa teronkong, ke ile ka lula ke thabile. Nakoana ka mor’a moo ke ile ka hlokomela hore ke ne ke tšoeroe ke le mong lapeng leso, e leng se ileng sa nthabisa haholo.

Lilemong tseo ho ne ho le kotsi ho ba e mong oa Lipaki tsa Jehova naheng eo pele e neng e le Czechoslovakia. Naha ena e ne e le tlas’a puso ea Bokomonisi, ’me Lipaki li ne li thibetsoe. Lelapa leso le ile la ameha ka ho teba hakaale le mokhatlo o hlophisitsoeng o thibetsoeng joang?

Kamoo re Ileng ra Fetoha Lipaki

Ntate, letsoalloa la Prague, e ne e le Moprostanta ’me a tiile litumelong tsa hae tsa bolumeli. O ile a teana le ’Mè lilemong tsa bo-1920 ha a tlile Prague ho tla ithutela bongaka. O ne a e-tsoa sebakeng se bitsoang Bessarabia, seo ha e sa le ngoana e neng e le karolo ea Russia. Ha ba qeta ho nyalana, o ile a kena kereke ea monna oa hae le hoja e ne e le Mojode. Leha ho le joalo, o ne a sa khotsofatsoa ke eona.

Ntoeng ea II ea Lefatše, Ntate o ile a isoa kampong eo ho eona batšoaruoa ba sebetsang ka thata, ’me ’Mè o ile a phonyoha polao e sehlōhō ka lesoba la nale. Re ile ra hula ka thata lilemong tsena, empa kaofela re ile ra pholoha. Bohareng ba 1947, lilemo tse peli ntoa e letse, e mong oa likhaitseli tsa Ntate, ea neng a fetohile e mong oa Lipaki tsa Jehova, o ile a etsetsa lelapa leso peeletso ea Molula-Qhooa. Ke ’Mè ea qalileng ho o bala, ’me kapele-pele o ile a amohela molaetsa oo e le ’nete eo a neng a ntse a e batla.

Qalong, o ne a sa re qoqele hakaalo ka seo a neng a ithuta sona, empa o ile a tseba moo liboka li neng li tšoareloa teng Prague ’me a qala ho ea ho tsona. Ka likhoeli tse ’maloa, selemo ka 1948, o ile a kolobetsoa kopanong ea potoloho ea Lipaki. Eaba o re mema hore re ee le eena libokeng. Ntate o ile a lumela ka lekhonono.

Liboka li ne li tšoareloa holong e nyenyane bohareng ba Prague, moo re ileng ra qala ho ea re le lelapa. ’Na le Ntate re ne re e-na le maikutlo a ferekaneng, a bohele-hele le a ho hloka tšepo. Re ne re maketse hore ebe ’Mè o se a ntse a e-na le metsoalle e mecha eo a ileng a re tsebisa eona. Ke ile ka khahloa ke cheseho ea bona le ho nahanela ha bona, le kamoo ba neng ba bonahala ba ananela boena ba bona.

Ha ’Mè a bona karabelo ea rōna e ntle, o ile a etsa tlhahiso ea hore re memele Lipaki lapeng bakeng sa ho ba le lipuisano tse qaqileng. Re ile ra makala hakaakang le Ntate ha ba re bontša Bibeleng ea rōna hore ha ho na soule e sa shoeng le hore ha ho na Boraro-bo-Bong! E, e bile ho re makatsang ho tseba se hlileng se boleloang ke ho rapella hore lebitso la Molimo le halaletsoe ’me ’Muso oa hae o tle.

Libeke tse seng kae hamorao, Ntate o ile a memela baruti ba ’maloa ba kereke ea hae lapeng. O ile a re: “Baena, ke batla ho buisana le lōna ka lintlha tse itseng tsa Mangolo.” Ha a qeta ho bua joalo o ile a lokolisa lithuto tsa motheo tsa kereke mohato ka mohato, ’me a bontša kamoo li hananang le Bibele. Baruti ba ile ba lumela hore o ne a bua ’nete. Joale Ntate a phetha ka ho re: “Ke entse qeto, ’me ke buella ’na le lelapa la ka, ea ho tsoa kerekeng.”

Mosebetsi oa Boboleli oa Thibeloa

Ka February 1948, nakoana pele ’na le Ntate re ea libokeng, mokha oa Bokomonisi o ile oa hapa naha. Ke ile ka shebella ha liithuti-’moho li nyatsa liprofesa tsa tsona ’me matichere a tšaba batsoali ba liithuti tsa ’ona. E mong le e mong o ile a qala ho ikarola ho e mong. Leha ho le joalo, pele, mosebetsi oa Lipaki tsa Jehova o ile oa sala o sa sitisoa.

Ho rōna taba ea bohlokoa ka 1948 e bile kopano ea Lipaki tsa Jehova Prague. Batho ba fetang 2 800 ba ile ba ba teng ka la 10 ho ea ho la 12 September. Libeke tse seng kae hamorao, ka la 29 November, 1948, mapolesa a sekhukhu a ile a hlasela ofisi ea lekala, ’me ea koaloa. Ka April selemong se latelang mosebetsi oa rōna o ile oa thibeloa ka molao.

Ha ho le e ’ngoe ea liketso tsena e ileng ea tšosa lelapa leso, ’me ka September 1949 re ile ra ba teng lenaneong le khethehileng morung ka ntle ho Prague. Beke hamorao, ’na le Ntate re ile ra kolobetsoa. Ho sa tsotelehe ho leka ho ba seli mosebetsing oa boboleli, ke ile ka tšoaroa ka February 1952, joalokaha ho bontšitsoe qalong.

Ho Hlongoa Lipotso Khafetsa

Ka mor’a ho hlongoa lipotso ka makhetlo a seng makae, ke ile ka etsa qeto ea hore ke tla ba teronkong ka nako e telele. Ba neng ba ntlhoma lipotso ho ne ho bonahala ba nahana hore ha motho a koaletsoe nako e telele ho se letho leo a le etsang, o tla ikemisetsa haholoanyane ho ba le tšebelisano-’moho. Empa ke ’nile ka hopola taeo ea batsoali ba ka, ’me e ile ea ntšehetsa. Hangata ba ne ba qotsa Pesaleme ea 90:12, ba nkhothalletsa hore ‘ke bale matsatsi a ka,’ ke hore, ke a lekanye, kapa ke lekanyetse bohlokoa ba ’ona, ‘ke tle ke be le pelo e bohlale.’

Ka hona, kelellong ea ka ke ne ke ikhopotsa lipesaleme tsohle le litemana tse ling tsa Bibele tseo ke neng ke li tšoere ka hlooho pejana. Ke ile ka boela ka thuisa ka lihlooho tsa Molula-Qhooa tseo ke ileng ka ithuta tsona pele ke tšoaroa, ’me ke ne ke bina lipina tsa ’Muso. Joale, likhoeling tsa pele tseo ke neng ke tšoeroe ka tsona, ke ne ke e-na le batšoaruoa-’moho bao ke neng nka bua le bona. Ho phaella moo, ho ne ho e-na le lintho tseo nka ikhopotsang tsona tseo ke ileng ka ithuta tsona sekolong, hobane ke ne ke pasitse tlhahlobo ea ka ea ho qetela likhoeling tse ’maloa tse fetileng.

Ha ke hlongoa lipotso ho ile ha totobala hore ho na le mpimpi e ’nileng ea ba teng ho e ’ngoe ea lithuto tsa ka tsa Bibele ’me ea tlaleha mesebetsi ea ka ea boboleli. Ba boholong ba ile ba etsa qeto ea hore ke ne ke ikarabella bakeng sa likopi tse ngotsoeng ka mochine oa ho thaepa tsa likhatiso tsa Bibele tse fumanoeng lapeng. Ha e le hantle, li ne li ngotsoe ke khaitseli ea ka ea lilemo li 15 feela.

Ka mor’a nako ba ntlhomang lipotso ba ile ba lemoha hore ke ne ke sa ikemisetsa ho tšoaseletsa leha e le mang e mong, kahoo ho ile ha etsoa boiteko ba ho ntlohelisa litumelo tsa ka. Ba bile ba nteanya le motho eo ke neng ke tseba e le molebeli ea tsamaeang oa Lipaki tsa Jehova. Le hoja le eena e ne e le motšoaruoa, joale o ne a se a sebelisana le Makomonisi letšolong la ’ona la ho tšoasa Lipaki tse ling tse teronkong hore li lahle tumelo ea tsona. O ne a otla pelo hakaakang! Lilemo hamorao, ha a se a lokolotsoe, o ile a noa haholo hoo a bileng a shoa.

Ho Kenngoa Seleng ea Motho a le Mong

Ka mor’a likhoeli tse supileng ke ile ka isoa teronkong e ’ngoe ’me ka kenngoa seleng ea motho a le mong. Joale, kaha ke ne ke le mong, ke ne ke ikarabella tabeng ea hore na ke sebelisa nako ea ka joang. Libuka li ne li fanoa ha li kōpiloe, empa, ho hlakile hore e ne e se tsa moea. Kahoo ke ile ka etsa kemiso ea mesebetsi e neng e akarelletsa linako tsa ho bala haesita le nako ea ho thuisa ka lintho tsa moea.

Ruri, ha ho mohla nkileng ka ikutloa ke le haufi le Jehova lithapelong tsa ka joalo ka nakong eo. Ha ho mohla khopolo ea hore ke na le mokhatlo oa lefatšeng lohle oa boena e kileng ea ba bohlokoa hakaalo. Letsatsi le leng le le leng ke ne ke leka ho inahanela hore na ebe litaba tse molemo li ne li phatlalatsoa joang hona nakong eo likarolong tse sa tšoaneng tsa lefatše. Ke ne ke ipona ke kopanela mosebetsing ona, ke etsa linehelano tsa Bibele ho batho.

Leha ho le joalo, tikolohong ena e khutsitseng, qetellong ke ile ka oela lerabeng. Kaha ka linako tsohle ke ne ke rata ho bala ’me ke khaletse ho utloa tse ntseng li etsahala ka ntle, ka linako tse ling ke ne ke haptjoa ke buka e itseng hoo ke neng ke hlokomoloha kemiso ea ka ea ho thuisa ka lintho tsa moea. Ha sena se etsahetse, kamehla ke ne ke ikutloa ke soabile.

Ka hona, hoseng ho hong ke ile ka isoa ofising ea mochochisi. Ha ho letho le tobileng le builoeng—ntle le liphetho tsa ho hlongoa lipotso nakong e fetileng. Ke ile ka ikutloa ke soabile, kaha ho sa ka ha behoa letsatsi le tobileng leo ke neng ke tla qosoa ka lona. Ka mor’a nako e ka etsang halofo ea hora kapa ho feta-feta moo, ke ile ka khutlela seleng ea ka. Teng ke ile ka sitoa ho ithiba ’me ka qala ho lla. Hobane’ng? Na libeke tse telele tsa ha ke kentsoe seleng ea motho a le mong qetellong li ne li nkama hampe?

Ke ile ka qala ho hlahlobisisa bothata ba ka ’me kapele ka hlokomela sesosa. Ka la maobane, ke ile ka tšoareha haholo ka ho bala, ’me ke ile ka boela ka se be nakong ka mesebetsi ea ka ea moea. Kahoo ha ke isoa ho ea hlongoa lipotso ka tšohanyetso, ke ne ke se boemong bo loketseng ba ho rapela. Hang-hang ke ile ka bulela Jehova pelo ea ka ’me ka ikemisetsa ho se hlole ke hlokomoloha litaba tsa moea.

Ka mor’a phihlelo ena ke ile ka etsa qeto ea ho tlohela ho bala ho hang. Eaba ke hlaheloa ke khopolo e molemo, e leng ho iqobella ho bala Sejeremane. Ha Jeremane e ne e hapa naha ea rōna Ntoeng ea II ea Lefatše, re ile ra tlameha ho ithuta Sejeremane sekolong. Empa ka lebaka la lintho tse tšabehang tseo Majeremane a ileng a li etsa ha a hapa Prague, ka mor’a ntoa ke ne ke batla ho lebala ntho eohle e amanang le Jeremane, ho kopanyelletsa le puo ea teng. Kahoo joale ke ile ka ikemisetsa ho iqobella ho ithuta Sejeremane. Leha ho le joalo, se neng se reretsoe ho ba kotlo, se ile sa fetoha tlhohonolofatso. E re ke hlalose.

Ke ile ka khona ho fumana likhatiso tsa Sejeremane le Seczech tsa libuka tse ling ’me ka qala ho ikoetlisa ho fetolela Sejeremane ke se isa ho Seczech le Seczech ke se isa ho Sejeremane. Mosebetsi ona ha oa ka oa fetoha feela moriana khahlanong le liphello tse ka bang kotsi tsa ho koalloa seleng ea motho a le mong empa hape o ile oa phetha morero o molemo hamorao.

Ho Lokolloa le ho Tsoela Pele ka Boboleli

Qetellong, ka mor’a likhoeli tse robeli ke le seleng ea motho a le mong, ke ile ka isoa nyeoeng. Ke ile ka qosetsoa ho etsa mosebetsi o tsoang ’muso tlaase ’me ka ahlōleloa lilemo tse peli teronkong. Kaha ke ne ke se ntse ke qetile likhoeli tse 15 ’me ho fanoe ka tšoarelo ka mor’a ho khethoa ha mopresidente e mocha, ke ile ka lokolloa.

Teronkong ke ne ke ile ka rapella hore lelapa leso le se ke la ameha ka ’na, ’me ha ke khutlela hae, ke ile ka fumana hore thapelo ena e arabetsoe. Ntate e ne e le ngaka, ’me o ne a khothallelitse bakuli ba hae ba bangata hore ba ithute Bibele. Ka lebaka la sena, ’Mè o ne a khanna lithuto tse ka bang 15 tsa beke le beke! Ho phaella moo, Ntate o ne a khanna thuto ea buka ka makasine oa Molula-Qhooa. O boetse a fetolela tse ling tsa lingoliloeng tsa Mokhatlo oa Watch Tower ho tloha ho Sejeremane ho ea ho Seczech, ’me khaitseli ea ka o ne a li ngola ka mochine. Kahoo ka potlako ke ile ka ikakhela ka setōtsoana mosebetsing oa moea ’me kapele ke ne ke khanna lithuto tsa Bibele.

Kabelo e Ncha

Thapameng e ’ngoe ea ha pula e na ka November 1954, re ile ra utloa motho a kokota. Ha re bula re ile ra fumana Konstantin Paukert a eme monyako metsi a ntse a rotha jaseng ea hae ea pula ea polasetiki e thōkoa bo lefifi, e ne e le e mong oa ba neng ba eteletse pele mosebetsing oa boboleli. Ka tloaelo, o ne a batla ho bua le Ntate kapa khaitseli ea ka Pavel, empa nakong ena o ile a mpotsa: “Na re ka otlolla maoto hanyenyane?”

Re ile ra tsamaea re khutsitse ka nakoana, ha ba seng bakae ba ntse ba feta. Khanya e lerōthō ea mabone a seterata e ne e bonahala fatše moo ho leng metsi tselaneng e ntšo. Konstantin o ile a hetla; ho ne ho se motho seterateng ka mor’a rōna. Ka tšohanyetso o ile a botsa: “Na u ka thusa ka ho etsa mosebetsi o itseng?” Ke ile ka lumela ka ho ōma ka hlooho ke maketse. O ile a tsoela pele: “Re hloka hore ho etsoe phetolelo. U tla lokela ho fumana sebaka seo u tla sebeletsa ho sona empa eseng heno kapa ho sebetsa le motho leha e le ofe ea tsejoang ke mapolesa.”

Matsatsi a ’maloa hamorao, ke ne ke lutse deskeng foleteng e nyenyane ea banyalani ba bang ba seng ba hōlile bao ke neng ke sa ba tsebe. E ne e le bakuli ba Ntate, ’me ba ne ba sa tsoa qala ho khanneloa thuto ea Bibele. Ka hona, ho ithuta ha ka Sejeremane teronkong ho ile ha ipaka e le ha bohlokoa, kaha joale re ile ra fetolela lingoliloeng tsa rōna ho tloha ho Sejeremane ho ea ho Seczech.

Libeke tse ’maloa hamorao, baena ba Bakreste ba neng ba eteletse pele mosebetsi ba ile ba koalloa, ho akarelletsa le Moena Paukert. Leha ho le joalo, boboleli ba rōna ha boa ka ba khaotsa. Basali ba akarelletsang ’na le ’Mè, ba ile ba thusa ka ho hlokomela lihlopha tsa ho ithuta Bibele le tšebeletso ea rōna ea Bokreste. Khaitseli ea ka Pavel, le hoja e ne e ntse e le mocha ea ka tlaase ho lilemo tse 20, o ile a etsa mosebetsi oa ho fetisa lingoliloeng le litaelo tse amang mokhatlo o hlophisitsoeng ho li aba ho pholletsa le karolo e buang Seczech ea naha.

Molekane ea Ratoang

Bofelong ba 1957, Jaroslav Hála, Paki e ileng ea tšoaroa ka 1952 ’me ea ahlōleloa lilemo tse 15, e ile ea lokolloa ka nakoana teronkong bakeng sa ho tla fumana phekolo ea meriana. Kapele-pele Pavel o ile a iteanya le eena, ’me hang-hang Jaroslav o ne a boetse a amehile ka botlalo ho thuseng baena. Kaha o ne a tseba lipuo tsena hantle, o ile a qala ho etsa boholo ba mosebetsi oa ho fetolela.

Mantsiboeeng a mang bohareng ba bo-1958, Jaroslav o ile a re mema le Pavel hore re otlolle maoto. Hangata re ne re etsa sena bakeng sa ho bua ka litaba tse amang mokhatlo o hlophisitsoeng, kaha folete ea rōna e ne e kentsoe lintho tse nkang mantsoe. Empa ka mor’a ho bua lekunutung le Pavel, o ile a mo kōpa hore a re emele bencheng ea serapeng sa lifate ha rōna re ntse re tsoela pele. Ka mor’a puisano e khutšoanyane ka mesebetsi ea ka, o ile a botsa hore na, ho sa tsotelehe bophelo ba hae bo seng botle le bokamoso bo leng lerōthō, na ke tla lumela ho nyaloa ke eena.

Ke ile ka makatsoa ke ho ferehoa ka tsela e tiileng, le e tobileng ke motho eo ke neng ke mo hlompha haholo, ’me ka mo lumela ntle le tika-tiko. Tebeletsano ea rōna e ile ea nkatametsa haufi le ’mè oa Jaroslav, eo e neng e le Mokreste ea tlotsitsoeng. Eena le monna oa hae ba ne ba le har’a Lipaki tsa pele Prague bofelong ba lilemo tsa bo-1920. Ka bobeli ba ile ba kenngoa teronkong ke Manazi nakong ea ntoa ea bobeli ea lefatše, ’me monna oa hae o ile a shoela teronkong ea Makomonisi ka 1954.

Pele re nyalana, Jára, joalokaha re ne re ’mitsa joalo, o ile a bitsoa ke ba boholong. Ba ile ba mo bolella hore o tlameha ho khetha ho buuoa ka lebaka la lefu la hae le sa foleng la pleurisy—hoo ka nako eo ho neng ho tla bolela ho lumela ho tšeloa mali—kapa o ne a tlameha ho qeta nako e setseng a le teronkong. Kaha o ile a hana ho buuoa, ho ile ha bolela hore o tla lokela ho kena teronkong ka lilemo tse eketsehileng tse ka fetang leshome. Ke ile ka etsa qeto ea ho mo emela.

Nako ea ho Lekoa le ho ba Sebete

Mathoasong a 1959, Jára o ile a isoa teronkong, ’me kapele ka mor’a moo, re ile ra fumana lengolo le bontšang hore o ne a khothetse. Joale ha feta nako e telele pele re fumana lengolo le ileng la re makatsa. Le ne le bontša masoabi, ho hlomoha le tšabo, joalokaha eka Jára o ne a ferekane kelello ka ho feletseng. ’Mè oa hae o ile a re: “Le tlameha le ngotsoe ke motho e mong.” Empa mongolo e ne e le oa hae!

’Na le ’mè oa hae re ile ra ngola re bontša tšepo ea rōna ho Molimo ’me ra mo khothatsa. Ka mor’a libeke tse ngata, lengolo le leng le ile la fihla, le lona le ntse le makatsa. ’Mè oa hae o ile a boela a re: “O ne a ke ke a ngola sena.” Empa ka sebele mongolo e ne e le oa hae, le lipolelo e ne e le tseo a neng a tloaetse ho li sebelisa. Ha rea ka ra hlola re amohela mangolo a mang, ’me ha rea ka ra hlola re lumelloa ho mo etela.

Ka ho tšoanang, Jára o ile a fumana mangolo a ferekanyang ao ekang a tsoa ho rōna. Mangolo a ’mè oa hae a ne a mo qosa ka hore o mo siile feela botsofaling ba hae, ’me a ka a ne a bontša ho tšoenyeha ka lebaka la ho tlameha ho mo emela nako e telele hakalo. Ana le ’ona a ne a tšoana hantle le mongolo oa rōna le mokhoa oa ho bua. Pele, le eena o ile a ferekana, empa joale o ile a kholiseha hore re ne re ke ke ra ngola mangolo ao.

Ka letsatsi le leng motho e mong o ile a fihla lapeng, a ’neha sephutheloana se senyenyane, a ba a tsamaea ka potlako. Ka har’a sona ho ne ho e-na le maqephe a mangata a pampiri ea sakerete ao ho ’ona ho neng ho ngotsoe ka mongolo o mosesaane haholo. Jára o ne a kopilitse mangolo ao ho neng ho thoe a tsoa ho rōna, haesita le a hae a ’maloa a sa kang a romeloa. Ka mor’a ho amohela mangolo ana a ntšitsoeng ka sekhukhu ke motšoaruoa eo eseng Paki ea neng a lokolotsoe, re ile ra khothala ’me ra leboha Jehova hakaakang! Le kajeno ha re e-s’o tsebe hore na ke joang kapa ke mang ea ileng a etsa boiteko bona ba bodiabolose ba ho senya botšepehi ba rōna.

Hamorao, ’mè oa Jára o ile a lumelloa ho etela mora oa hae. Makhetlong ana, ke ne ke mo felehetsa ho fihlela hekeng ea teronko ebe ke bona ha mosali enoa ea se nang ’mele, ea fokolang a etsa ketso e bontšang sebete haholo. Balebeli ba ntse ba shebile, o ne a tšoara letsoho la mora oa hae ebe o mo neha lingoliloeng tse kopilitsoeng ka mongolo o mosesaane kamoo ho khonehang. Le hoja ho tšoaroa a etsa sena ho ne ho ka bolela kotlo e boima, haholo-holo ho mora oa hae, o ne a tšepile Jehova, a hlokomela hore kamehla bophelo bo botle ba moea ke ba bohlokoa ka ho fetisisa.

Hamorao, ka 1960, ho ile ha etsoa tšoarelo e akaretsang ea batšoaruoa, ’me Lipaki tse ngata li ile tsa lokolloa teronkong. Jára o ile a tla hae, ’me ka libeke tse seng kae, re ile ra ba banyalani ba bacha ba thabileng.

Ho Fetola Mokhoa oa ka oa Bophelo

Jára o ile a abeloa mosebetsi oa ho tsamaea, a sebeletsa lithahasello tsa baena naheng eohle. Ka 1961 o ile a abeloa ho hlophisa sehlopha sa pele sa Sekolo sa Tšebeletso ea ’Muso karolong e buang Seczech ea naha, haesita le ho khanna litlelase tse ngata tsa sekolo ka mor’a moo.

Ka lebaka la liphetoho tsa lipolotiki Czechoslovakia ka 1968, selemong se hlahlamang ba bangata ba rōna ba ile ba khona ho ba teng Kopanong ea Machaba ea Lipaki tsa Jehova ea “Khotso Lefatšeng,” Nuremberg, Jeremane. Leha ho le joalo, ba boholong ha baa ka ba lumella Jára ho tsoa ka har’a naha. Ba bang ba rōna ba ile ba nka litšoantšo tsa liselaete tsa kopano ena e khōlō, ’me Jára o ile a fumana tokelo ea ho nehelana ka lenaneo le matlafatsang tumelo la litšoantšo tsena ho potoloha le naha. Ba bangata ba ne ba lakatsa ho bona lenaneo lena khafetsa.

Ha rea ka ra hlokomela hore ena e ne e tla ba ketelo ea ho qetela ea Jára ho baena. Mathoasong a 1970, bophelo ba hae bo ile ba fokola ka potlako. Ho ruruha ho sa foleng, hoo a ileng a tlameha ho ho mamella ha a sa phela, ho ile ha ama liphio tsa hae, ’me ho se sebetse ha tsona ho ile ha mo bolaea. O ile a shoa a le lilemo li 48.

Ho Tšehetsoa ke Thuso ea Jehova

Ke ne ke shoetsoe ke moratuoa eo ke mo ratang haholo. Empa thuso e ile ea fanoa hang-hang ke mokhatlo o hlophisitsoeng oa Molimo, hobane ke ile ka lumelloa ho ba le karolo ho fetoleleng lingoliloeng tsa Bibele. Joalokaha eka re lebelong la lesokoana, e ne e ka monna oa ka o mphile lesokoana hore ke qetele mosebetsi oo a neng a o etsa.

Ba bangata ba rōna Europe Bochabela ba ile ba sebeletsa Jehova ka lilemo tse fetang 40 tlas’a thibelo ea Bokomonisi. Joale, ka 1989, ha ho tlosoa Mokoallo oa Puso ea Lere la Tšepe, bophelo mona bo ile ba fetoha ka potlako. Le hoja nkile ka lakatsa eka Lipaki tsa Jehova li ka ba le kopano lebaleng le leholo la Strahov Stadium le leng Prague, ha ho mohla nkileng ka lumela hore toro ena e ka phethahala. Leha ho le joalo, ka August 1991, e ile ea phethahala ka tsela e hlollang ha ba fetang 74 000 ba kopana bakeng sa borapeli bo thabileng!

Czechoslovakia e ile ea fela ka January 1993 ha naha eo e ne e aroloa ho ba linaha tse peli—Czech Republic le Slovakia. Re ile ra thaba hakaakang ha ka la 1 September, 1993, Czech Republic e lumella Lipaki tsa Jehova ka molao!

Ho tsoa liphihlelong tsa ka tsa bophelo, kea tseba hore kamehla Jehova o ntse a re boloketse tlhohonolofatso, hafeela re mo lumella hore a re rute ho bala matsatsi a rōna. (Pesaleme ea 90:12) Kamehla ke rapela Molimo hore a nthute ho bala matsatsi a ka a setseng tsamaisong ena ea lintho e le hore matsatsing a se nang palo a tlang lefatšeng la hae le lecha, ke be har’a bahlanka ba hae ba thabileng.

[Setšoantšo se leqepheng la 20]

’Mè le Ntate

[Setšoantšo se leqepheng la 22]

Seboka morung ka 1949 nakong ea thibelo: 1. Khaitseli ea ka Pavel, 2. ’Mè, 3. Ntate, 4. ’Na, 5. Moena Hála

[Setšoantšo se leqepheng la 23]

’Na le monna oa ka, Jára

[Setšoantšo se leqepheng la 24]

’Mè oa Jára le lingoliloeng tse kopilitsoeng ka mongolo o mosesaane tseo a neng a mo tlisetsa tsona ka sekhukhu

[Setšoantšo se leqepheng la 25]

Mosebetsing kajeno lekaleng la Prague