Bacha Baa Botsa . . .
Nka Khaotsa ho Tšoenyeha Haholo Joang?
“Bokamoso e ka ba e ’ngoe ea lintho tse bakang khatello ka ho fetisisa kelellong ea mocha. U tšoenyeha ka boemo ba hao. Na ke tlameha ho tloha lapeng? Ke ee sekolong? Ke kenele tšebeletso ea nako e tletseng? Ke kene lenyalong? U na le likhetho tse ngata haholo hoo ho bileng ho tšosang.”—Shane, ea lilemo li 20.
NA U tšoenyeha haholo? Bacha ba bangata baa tšoenyeha, ebile e le ka mabaka a sa tšoaneng. Pampitšana e neng e hatisitsoe ka morero oa ho tataisa batsoali e ile ea tlaleha: “Phuputso ea morao-rao e entsoeng lefatšeng ka bophara har’a bacha ba lilemo li 15 ho ea ho 18 linaheng tse 41 e bontšitse hore ho fumana mosebetsi o motle ke ntho e ka sehloohong eo bacha ba kajeno ba amehileng ka eona.” Ntho ea bobeli eo ba tšoenyehileng ka eona ke bophelo bo botle ba ’mele ba batsoali ba bona. Ho tšaba ho lahleheloa ke motho e mong eo ba mo ratang le hona ho ne ho le har’a lintho tse ka sehloohong.
Phuputso e entsoeng ke Lefapha la Thuto la United States e fumane hore “khatello ea ho fumana limaraka tse phahameng” e ne e le ntho e ka sehloohong eo bacha ba bangata ba amehileng ka eona United States. Phuputso eona eo e ile ea bontša hore bacha ba bangata ba ikutloa ka tsela eo Shane (ea qotsitsoeng qalong) a neng a ikutloa ka eona. Mocha e mong ea bitsoang Ashley, o re: “Ke tšoenyehile ka bokamoso ba ka.”
Leha ho le joalo, bacha ba bang ba tšoenyeha ka polokeho ea bona. Ho ea ka phuputso e entsoeng ka 1996, ke hoo e ka bang karolo ea 50 lekholong ea bacha ba United States e neng e nahana hore pefo sekolong e ntse e ea e eketseha. Bacha ba ka holimo ho limilione tse robeli (karolo ea 37 lekholong) ba ka tlaase ho lilemo tse 20 ba boletse hore ba tseba motho e mong ea kileng a thunngoa!
Leha ho le joalo, hase matšoenyeho ’ohle a sithabetsang ka tsela e joalo. Bakeng sa bacha ba bangata, matšoenyeho a bona a maholo a akarelletsa tsela eo ba phelang ka eona le batho ba bang. Makasine e fumanoang leqepheng la khokahano la k’homphieutha e ngoletsoeng batsoali e re: “Bacha ba ka tlaase ho lilemo tse 20 ba tšoenyeha ka ho se be le mohlankana kapa kharebe, empa hangata ba tšoenyeha ka ho se be le metsoalle ho hang.” Moroetsana ea bitsoang Meagan oa tletleba: “U ka bonahala le ho itšoara joaloka motho ea khemang le linako joang? Ke hloka metsoalle.” E le ha a hatisa ntlha e tšoanang, mocha oa Mokreste ea lilemo li 15 ea bitsoang Natanael o re: “Bana ba sekolo ba tšoenyeha ka feshene. Ba tšoenyeha ka motsamao oa bona, mokhoa oo ba buang ka oona le kamoo ba shebahalang kateng ho ba bang. Ba tšaba ho shebahala e le lithoto.”
Mathata ke Karolo ea Bophelo
Ho phela bophelo bo se nang matšoenyeho ho ne ho ka ba monate. Leha ho le joalo, Bibele e re: “Motho, ea tsoetsoeng ke mosali, o phela hakhutšoanyane ’me o khotše likhathatso.” (Jobo 14:1) Ka hona, mathata—le matšoenyeho a tsamaeang le ’ona—ke karolo ea bophelo. Empa ha u lumella matšoenyeho le ho touta hore li laole monahano oa hao, u ka intša kotsi e khōlō. Bibele ea lemosa: “Ho tšoenngoa ke lipelaelo ka pelong ea motho ho tla etsa hore e thulame.”—Liproverbia 12:25.
Tsela e ’ngoe ea ho qoba ho tšoenyeha ho sa hlokahaleng ke ho laola boitšoaro ba hao. Ana ea lilemo li 16 o re: “Liithuti-’moho le ’na tse ngata li tšoenyehile ka ho ima kapa ka ho fumana lefu le tšoaetsanoang ka ho kopanela liphate.” Empa u ka qoba ho tšoenyeha ho joalo ka ho khomarela ka matla litekanyetso tsa Bibele tsa boitšoaro. (Bagalata 6:7) Leha ho le joalo, sena ha se bolele hore mathata a hao kaofela e tla ba a totobetseng joalo kapa hore a tla rarolleha habobebe feela. U ka khaotsa ho tšoenyeha haholo joang?
“Tšoenyeha ka Tsela e Bohlale”
Batho ba bangata ba lumella matšoenyeho hore a ba qete matla. Empa keletso e hlahang makasineng ea bacha e ile ea fana ka tlhahiso ea hore motho o lokela ho “tšoenyeha ka tsela e bohlale” ka hore a fetole matšoenyeho ketso e molemo! Bibele e na le melao-motheo e mengata e tla u thusa hore u etse joalo. Ak’u nahane ka Liproverbia 21:5: “Ka sebele merero ea ea khothetseng e tlisa molemo.” Ka mohlala, a re re u batla ho ba le ’moka hammoho le metsoalle e itseng ka phuthehong. Ho rera ho molemo ho ka etsa hore u qobe matšoenyeho a mangata. Ipotse, ‘Ha e le hantle, ke bo-mang ba tla mengoa? Ke batla hore ba fihle neng? Ke batla hore ba tsamaee neng? Ho hlokahala hore ke batle lijonyana tse khathollang tse ngata hakae? Ke lipapali life tse thabisang tseo e mong le e mong a tla li thabela?’ Hangata ha u nahana ka hloko ka lintho tse joalo, ’moka oa hao le oona o tla tsoela pele hantle haholoanyane.
Empa u ka tsosa matšoenyeho ka ho lumella lintho hore e be tse rarahaneng. Jesu Kreste o ile a fana ka keletso ena ho mosali e mong ea ileng a ipakela matšoenyeho a sa hlokahaleng e le hore a ka hlokomela moeti oa hae: “Leha ho le joalo, ho hlokahala lintho tse seng kae, kapa e le ’ngoe feela.” (Luka 10:42) Kahoo ak’u ipotse, ‘Ho hlile ho hlokahala eng e le hore ke etse hore ’moka oo e be o atlehileng?’ Ho boloka lintho li itekanetse ho ka thusa ho fokotsa ho tšoenyeha ha hao.
U ka boela ua tšoenyeha ka polokeho ea hao sekolong. Mohlomong ha ho na letho le lekaalo leo u ka le etsang ho fetola boemo boo. Empa u ka nka mehato e sebetsang e le hore u ka itšireletsa. Liproverbia 22:3 e re: “Ea masene ke ea boneng tlokotsi ’me a ipata.” Ho qoba ho ba libakeng tse kotsi—eseng feela libakeng tse thōko empa hape le libakeng tseo ho tsona ho se nang batho, moo batho ba sa laoleheng ba atisang ho khobokana teng—ho ka fokotsa menyetla ea hore u kene kotsing.
Mosebetsi oa sekolo e ka ba sesosa se seng sa ho tšoenyeha. Mohlomong u na le mesebetsi e mengata ea sekolo ea bohlokoa e etsetsoang hae ’me u tšoenyehile ka hore u ke ke ua e qeta kaofela ka nako. Molao-motheo o fumanoang ho Bafilipi 1:10 oa thusa ha o re: “Nepisisa lintho tsa bohlokoa haholo.” E, ithute ho beha lintho tse tlang pele ka pele! Fumana hore na ke mosebetsi ofe o hlokahalang hang-hang, ’me u etse oona pele. Ka mor’a moo, u etse o mong. Butle-butle u tla qala ho ikutloa u khona ho laola boemo.
Fumana Keletso
Ha Aaron e sa le mocha, o ne a tšoenyehile haholo ka ho sebetsa hantle litlhahlobong tsa makhaola-khang hoo a ileng a ba le mahlaba ka sefubeng. Oa hopola: “Ke ile ka bolella batsoali ba ka, ’me ba nkisa ngakeng. Kapele-pele ngaka e ile ea lemoha hore ha ho letho le phoso ka pelo ea ka eaba e qala ho hlalosa kamoo ho tšoenyeha ho ka amang ’mele kateng. Hamorao batsoali ba ka ba ile ba ntlhokomelisa hore ke entse sohle seo ke neng nka khona ho se etsa ho itokisetsa litlhahlobo le hore joale ke ne ke lokela ho ameha haholoanyane ka ho ipaballa. Ho tšoenyeha ha ka ho ile ha emisa, mahlaba a ka sefubeng a ile a fela, ’me ke ile ka sebetsa hantle litlhahlobong tsa ka.”
Haeba u ikutloa u imetsoe ke matšoenyeho, u se ke ua thōla. Lengolo la Liproverbia 12:25, le qotsitsoeng ka bokhutšoanyane qalong, ha le feletse le re: “Ho tšoenngoa ke lipelaelo ka pelong ea motho ho tla etsa hore e thulame, empa lentsoe le molemo le etsa hore e thabe.” Kahoo ke haeba feela u bua ka ‘ho tšoenngoa ha hao ke lipelaelo’ moo u tla fumana “lentsoe le molemo” la khothatso!
Ntho ea pele, u ka buisana le batsoali ba hao; mohlomong ba ka fana ka litlhahiso tse itseng. Ba hōlileng moeeng phuthehong ea heno ea Bokreste ke mohloli o mong hape oa tšehetso. Janelle ea lilemo li 15 o re: “Ke ne ke tšoenyehile ka ho ea sekolong se phahameng, ke tšaba ho tobana le ntho e ’ngoe le e ’ngoe—lithethefatsi, ho kopanela liphate, pefo—ho fihlela ke buisana le moholo oa phutheho. O ile a mpha litlhahiso tse ngata tse sebetsang. Kapele-pele ke ile ka ikutloa hamolemo hobane ke ne ke se ke lemoha hore nka tobana le boemo boo ka katleho.”
U se ke Ua Chechisetsa Lintho Morao
Ka linako tse ling re tlameha ho etsa ntho e itseng, empa re e chechisetsa morao hobane e sa re thabise. Ka mohlala, Shevone ea lilemo li 19 o ne a bile le khohlano le Mokreste-’moho le eena. O ne a tseba hore o lokela ho buisana le eena ka taba eo, empa o ile a e chechisetsa morao. O tsoa ka litaba: “Ha ke ntse ke e chechisetsa morao, e ne e ntšoenya haholoanyane.” Ka mor’a moo, Shevone o ile a hopola mantsoe a Jesu a ho Matheu 5:23, 24, a khothalletsang Bakreste ho rarolla mathata a joalo kapele-pele. Shevone oa hopola: “Qetellong ha ke etsa joalo, ke ile ka imoloha.”
Na u chechisetsa ntho e itseng morao—mohlomong mosebetsi o seng monate kapa qhoebeshano e sa thabiseng? Etsa bonnete ba hore u sebetsana le boemo boo hang-hang, ’me u tla be u fokolitse e ’ngoe ea lintho tseo u tšoenyehang ka tsona.
Maemo a Tebileng
Hase maemo kaofela a rarolloang habonolo joalo. Ak’u nahane ka mohlankana e mong ea bitsoang Abdur. ’Mè oa hae o tšoeroe ke kankere, ’me o lokela ho mo hlokomela le ho hlokomela moen’ae. Ka tlhaho, Abdur o tšoenyeha ka boemo ba ’mè oa hae. Empa o re: “Ke rua molemo mantsoeng a Jesu a reng, ‘Ke mang ho lōna eo ka ho tšoenyeha a ka eketsang nako ea bophelo ba hae ka setsoe se le seng?’ Ho e-na le hore ke hloname, ke leka ho nahana ka boemo boo le ho fumana hantle hore na ke eng e tla bo lokisa.”—Matheu 6:27.
Ha ho bonolo ho lula u khutsitse ha u le har’a maqakabetsi. Ba bang ba tšoenyeha haholo hoo ba itlhokomolohang, ba hanang le ho ja. Leha ho le joalo, buka e bitsoang Helping Your Teenager Deal With Stress e bontša hore hang ha u itima lijo, u “ke ke ua khona ho ema u tiile khahlanong le khatello ea maikutlo le hore u kotsing e khōloanyane ea ho kula ka ho tebileng.” Kahoo itlhokomele ’meleng. Fumana phomolo le lijo tse lekaneng.
U ka fumana khatholoho e khōlōhali ka ho latela keletso ea Bibele e reng: “Lahlela moroalo oa hao ho Jehova, o tla u tšehetsa. Le ka mohla a ke ke a lumella ea lokileng hore a therekele.” (Pesaleme ea 55:22) Shane, ea qotsitsoeng qalong, o ne a tšoenyehile ka bokamoso ba hae. Oa hopola: “Ke ile ka qala ho lebisa tlhokomelo haholoanyane Lentsoeng la Molimo le morerong oa hae.” Ka potlako o ile a lemoha hore bokamoso ba hae e ne e tla ba bo thabileng haeba a sebelisa bophelo ba hae ho sebeletsa Molimo. (Tšenolo 4:11) Shane o re: “Ke ile ka khaotsa ho tšoenyeha ka boemo ba ka. Ke ne ke e-na le ho hong habohlokoa hoo ke neng nka nahana ka hona.”
Kahoo, ha u iphumana u tšoenyeha haholo, batla keletso e molemo mabapi le ho sebetsana le bothata ba hao. Fumana keletso ho ba nang le phihlelo. Ka holim’a tsohle, lebisa lingongoreho tsa hao ho Jehova “hobane oa [u] tsotella.” (1 Petrose 5:7) Mohlomong ka thuso ea hae u tla khaotsa ho tšoenyeha haholo.
[Setšoantšo se leqepheng la 13]
Buisana le batsoali ba hao ka matšoenyeho a hao
[Setšoantšo se leqepheng la 14]
Ha u rarolla mathata kapele, matšoenyeho a hao a ka fela kapele