Le ’ne le Jale Peō—Jehova o Tla e Melisa

JOALOKAHA HO BOLETSE FRED METCALFE

MATHOASONG a 1948, ha ke le tšebeletsong ea ka ea ntlo le ntlo, ke ile ka etela polasi e nyenyane e mathōkong a Cork ka boroa ho Ireland. Ha ke itlhalosa ho rapolasi hore na ke mang, o ile a retela. O ile a halefa, a tlatsa lerata a bolela hore ke Lekomonisi, ’me a matha ho ea nka fereko ea hae e khōlō ea ho olosa koro. Ntle le ho senya nako, ke ile ka tsoa polasing eo ka potlako ’me ka tlolela baesekeleng eo ke neng ke e siile ka thōko ho tsela. Motheo o theohang leralleng leo o ne o le moholo haholo, empa ke ile ka o theoha ke khanna ka lebelo le leholo ka hohle kamoo ke neng nka khona, ke sa hetle, ha ke nahana ha rapolasi a se a ntjekemetsa ka fereko ea hae e khōlō ea ho olosa koro joalokaha a betsa lerumo.

Ke ne ke se ke tloaetse boitšoaro bo joalo ka lilemo tseo tse peli, ho tloha ha ke fihla Rephabliking ea Ireland ke tsoa Engelane joaloka pula-maliboho ea khethehileng ka 1946. Sehlotšoana sa baboleli ba ’Muso seo ke ileng ka kena har’a sona, bao ka palo ba neng ba le 24 feela, se ne se se ntse se latsoitse bora bo matla le tlotlollo. Empa ke ne ke kholisehile hore qetellong moea oa Jehova o ne o tla hlahisa litholoana.—Ba-Galata 6:8, 9.

Leha ho le joalo, pele nka pheta hore na lintho li ile tsa tsoela pele joang, a nke ke u bolelle hanyenyane ka khōlo ea ka le koetliso e ileng ea nthusa hore ke lule ke tiile le tlas’a maemo a lekang joalo.

Mohlala o Motle oa Batsoali le Koetliso

Ntate o ile a fumana ’nete mathoasong a 1914. Ha a e-tla lapeng a tsoa papaling ea bolo Sheffield, Engelane, o ile a bala pampitšana ea Bibele e neng e hlalosa boemo ba bafu. O ne a se a ile a etela likereke tse ’maloa a batla likarabelo tsa lipotso tsa hae empa a sa ka a atleha. Leha ho le joalo, seo a ileng a se bala pampitšaneng eo se ile sa mo thabisa. O ile a batla libuka tse tšeletseng tsa Studies in the Scriptures tse neng li bontšitsoe ke pampitšana eo, ’me o ile a li bala ka mafolo-folo, hangata a bala ho fihlela lihoreng tsa hoseng. Kapele-pele ntate o ile a hlokomela ’nete.

Kapele o ile a qala ho kopanela le phutheho e haufinyane ea Lipaki tsa Jehova, ’me o ile a tsoela pele ho kopanela ka lilemo tse ka holimo ho 40, tseo boholo ba tsona a li qetileng a sebeletsa e le molebeli ea okamelang. Ho ileng ha thabisa Ntate ke hore ba babeli ba baena ba hae le likhaitseli tsa hae kaofela tse tharo ba ile ba amohela ’nete. E mong oa baena ba hae o ile a pakela morekisi e monyenyane oa lebenkeleng, ’me morekisi eo le ngoan’abo oa mosetsana ba ile ba fetoha Bakreste ba inehetseng, ba tlotsitsoeng. Ntate le moena oa hae ba ile ba nyala baroetsana bana ba babeli.

Lelapeng leso ke ne ke le e mong oa bashanyana ba bane ba ileng ba hōlisetsoa “koetlisong le taeong ea Morena.” (Ba-Efese 6:4, King James Version) Kea thaba hore ebe batsoali ba ka ba ile ba etsa boiteko bohle ba ho jala ’nete ka ho rōna. Nakong eo ho ne ho se na likhatiso tseo ka ho khetheha li etselitsoeng ho thusa batsoali ho ruta bana linnete tsa Bibele; empa re ne re e-ba le thuto ea ka mehla ea lelapa ea Bibele habeli ka beke re sebelisa buka The Harp of God, haesitana le puisano ea ka mehla ea temana ea letsatsi.—Deuteronoma 6:6, 7; 2 Timothea 3:14, 15.

’Mè le Ntate e ne e boetse e le mohlala o tsotehang kananelong ea bona bakeng sa liboka le chesehong ea bona bakeng sa tšebeletso. Ho phaella litšoanelehong tsa hae tse ntle tsa moea, Ntate e ne e boetse e le sesoasoi se seholo, e leng hoo a ileng a ho fetisetsa ho bana ba hae. Mosebetsi o thata oa batsoali ba ka o ile oa lebisa litholoaneng tse ntle. Bara ba bona ka bone ba bona, bao hona joale ba seng ba le lilemong tsa bona tsa bo-60, ba ntse ba sebeletsa Jehova ka thabo.

Ho Kena Tšebeletsong ea Bopula-maliboho

Ka April 1939, ha ke le lilemo li 16, ke ile ka qeta sekolong ’me ka ba pula-maliboho ea ka mehla. Ntate o ile a sebetsa le ’na tšebeletsong ea bopula-maliboho ’me a mpha koetliso e ntle haholo. Re tsamaea ka baesekele, re ile ra koahela ka ho felletseng tšimo eohle e neng e le lik’hilomithara tse ka bang 11 ho tloha hae. Letsatsi ka leng bobeli ba rōna re ne re nka libukana tse 50, ’me re ne re sa khutlele hae ho fihlela re li tsamaisitse.

Lilemo tse peli hamorao, ke ile ka fuoa tokelo ea ho ba e mong oa bo-pula-maliboho ba pele ba khethehileng ba ileng ba khethoa Brithani. E ile ea e-ba thabo ho amohela tlhohonolofatso ena, empa ho ne ho le boima ho siea tšireletso e thabisang ea lelapa la puso ea Molimo. Ha metsotso e ntse e e-ja babeli esita le ka thuso ea Jehova, ke ile ka tloaela.

Tšebeletso ea ka ea bopula-maliboho e ile ea emisoa nakong ea Ntoa ea II ea Lefatše ha, ’na le bacha ba bang ba Lipaki, ke kenngoa teronkong ka taba ea ho se nke lehlakore. Teronkong ea Durham, ke ile ka beoa sehlopheng sa YP (Young Prisoner [Motšoaruoa e Mocha]). Hona ho ne ho bolela hore ke tlameha ho tena borikhoe bo bokhutšoane—e leng ho sa thabiseng ho hang boemong bo batang ba leholimo. Ak’u inahanele ha Wilf Gooch (eo hona joale e leng mohokahanyi oa Komiti ea Lekala la Brithani), Peter Ellis (eo e leng setho sa Komiti ea Lekala la Brithani), Fred Adams, le ’na—kaofela ha rōna re ka ba bolelele ba limithara tse 1,8 kapa ho feta—re eme hammoho ’me re tenne marikhoe a makhutšoane joaloka bashanyana ba kenang sekolo!

Kabelo—Ireland

Ka mor’a ho lokolloa teronkong, ke ile ka bula maliboho likarolong tse fapa-fapaneng tsa Engelane ka lilemo tse tharo. Eaba ke amohela kabelo e neng e tla ipaka e le e lekang le e khotsofatsang haholo—Riphabliki ea Ireland. Sohle seo ke neng ke se tseba ka Ireland e ka boroa ke hore e ne e batla e le e mong le e mong moo eo e neng e le Mok’hatholike oa Roma. Empa ha kea ka ka natsa litlhaloso tse nyahamisang tse neng li etsoa ke ba bang ’me ha kea ka ka qea-qea ho amohela kabelo eo. Ena e ne e le nako ea katoloso ea borapeli ba ’nete, ’me ke ne ke kholisehile hore Jehova, ka moea oa hae o halalelang, o tla nthusa.

Lipaki tse ngata Riphabliking ea Ireland li ne li le motse-moholo, Dublin, ho e-na le e le ’ngoe kapa tse peli feela libakeng tse ling. Kahoo, batho ba bangata ba ne ba e-s’o ka ba bona le ea mong oa Lipaki tsa Jehova. Ke e-na le bo-pula-maliboho ba bang ba khethehileng ba bararo, ke ile ka qala ho sebetsa motseng oa Cork. Ho ne ho le thata ho fumana batho ba mamelang. ’Miseng oa bona, ka ho phehella baruti ba ne ba lemosa batho ka rōna, ba re bitsa “bo-diabolose ba Makomonisi.” Le likoranta li ne li lemosa batho khahlanong le mesebetsi ea rōna.

Ka letsatsi le leng mokuti o ne a ntse a kuta moriri oa ka a sebelisa lehare le bohale (le bolaeang). Ha re ntse re qoqa, o ile a mpotsa hore na ke etsa eng Cork. Ha ke ’molella, o ile a halefa ’me a nthohaka. Letsoho la hae le ne le thothomela ke bohale, ’me ke ne ke ipona ke se ke e-tsoa moo ke khoaetse hlooho ea ka ka lehafing! Ke ile ka lopoloha hakaakang ho tsoa lebenkeleng la hae ke ntse ke felletse!

Pefo ea Sehlopha sa Mahoo-hoo

Ka linako tse ling re ne re tlameha ho talimana le pefo ea sehlopha sa mahoo-hoo. Ka mohlala, ka letsatsi le leng ka March 1948, re ne re phathahane tšebeletsong ea ntlo le ntlo ha sehlopha sa mahoo-hoo se hlasela eo ke sebetsang le eena, Fred Chaffin. Fred a lelekisoa ke letšoele leo, o ile a mathela moo ho palangoang libese teng ’me a kōpa thuso ho mokhanni oa bese le mothusi oa hae. Ho e-na le ho mo thusa, ba ile ba kopanela ho mo hlaseleng. Fred o ile a matha a nyolosa ka tsela ’me a atleha ho ipata ka mor’a lerako le leholo le neng le lika-likelitse ntlo ea moruti.

Nakong eo, ke ne ke mathetse baesekeleng ea ka. E le hore nka khutlela bohareng ba motse, ke ile ka tsamaea ka tsela e potolohang, empa ha ke hlahella ’mileng o moholo, sehlopha sa mahoo-hoo se ne se nkemetse. Banna ba babeli ba ile ba choabola mokotla oa ka oa libuka ’me ba betsetsa lintho tse ka hare ho oona moeeng. Ba ile ba qala ho nkotla ka litebele le ho nthaha ka lieta. Hang-hang ho ile ha hlaha motho e mong. E ne e le lepolesa le sa aparang liaparo tsa sepolesa, ’me o ile a emisa tlhaselo eo, a nkisa hammoho le bahlaseli ba ka seteisheneng sa mapolesa.

Tlhaselo ena e ile ea fana ka motheo oa ho ‘sireletsa le ho theha litaba tse molemo ka molao.’ (Ba-Filippi 1:7, NW) Ha nyeoe e tlisoa ka lekhotleng, lepolesa le neng le ile la mpholosa, leo e neng e bile e le Mok’hatholike oa Roma, le ile la fana ka bopaki, ’me batho ba tšeletseng ba ile ba qosoa ka tlhekefetso e mabifi. Nyeoe e ile ea bontša hore re na le tokelo ea ho ea ka ntlo le ntlo ’me e ile ea sebeletsa e le thibelo ho ba bang ba neng ba ka nahana ho sebelisa pefo.

Pele re ne re ho nka ho le kotsi haholo ho romela bo-khaitseli e le bo-pula-maliboho libakeng tse kang Cork. Leha ho le joalo, hangata ho ne ho bonahala eka ho ne ho ka ba molemo ha bo-khaitseli ba etela basali ba thahasellang. Kahoo, pele ho tlhaselo ena, Mokhatlo o ne o se o abetse bo-khaitseli ba babeli ba mosa Cork. E mong, Evelyn MacFarlane, o ile a fetoha moromuoa hamorao ’me a etsa mosebetsi o babatsehang Chile. E mong, Caroline Francis, ea neng a ile a rekisa lehae la hae London e le hore a ka tla bula maliboho Ireland, e ile ea e-ba mosali oa ka.

Peō ea ’Nete ea Mela

Ho ne ho ka ba bonolo ho nahana hore re senya nako ea rōna ka ho jala peō ea ’nete ea ’Muso tlas’a maemo a joalo. Leha ho le joalo, ho bona ’nete e mela mona le mane ho ile ha matlafatsa kholiseho ea rōna matleng a Jehova a ho etsa hore lintho li mele. Ka mohlala, ka lekhetlo le leng Mokhatlo o ile oa romela lebitso le aterese tsa monna ea neng a ile a ngola a kōpa kopi ea buka ’Nete e be ea Molimo. Aterese e ne e le ea Fermoy, toropo e nyenyane e ka bang lik’hilomithara tse 35 ho tloha motseng oa Cork. Kahoo hoseng ho hong ka Sontaha ke ile ka tloha ka baesekele ho ea batla motho enoa.

Ha ke fihla Fermoy, ke ile ka botsa monna e mong tsela. O ile a re, “Oh, ke [lik’hilomithara tse ling tse 14] ha u tsamaea ka tsela ena.” Ke ile ka boela ka tsamaea ’me qetellong ka fihla polasing e tlaase tseleng e nyenyane ea mahaeng. Mohlankana ea neng a batlile buka eo o ne a eme hekeng ea polasi. Ha ke ipolela hore na ke mang, o ile a re: “Buka eo e lokeloa ke gauda e lekanang le eona ka boima!” Re ile ra ba le moqoqo o monate, ’me ha kea ka ka hlokomela leeto la lik’hilomithara tse 50 la ho ea hae ka baesekele. Le hona joale, ka mor’a lilemo tse ka holimo ho 40, ke thaba haholo ha ke kopana le “mohlankana” eo, Charles Rinn, selemo ka seng likopanong. Kajeno, ho na le liphutheho tse leshome sebakeng sa Cork.

Lilemong tsa bo-1950, ’na le Caroline re ile ra jala peō ea ’nete metseng e bohareng ba Ireland. Khothatso ea ho mamella e ile ea hlaha ka 1951 ha batho ba ikokobelitseng joaloka “Nkhono” Hamilton le ngoetsi ea hae ba arabela ka potlako. “Nkhono” Hamilton o ile a fetoha mohoeletsi oa pele ea kolobelitsoeng County Longford.—1 Ba-Thessalonika 2:13.

Ho fumana bolulo ho ne ho le thata. Hang feela ha khatello e lebisoa ho batho ba hirisang matlo, ba ne ba re kōpa hore re tsamaee. Kahoo, ka mor’a ho lahleheloa ke libaka tsa bolulo tse tharo tse fapaneng ka tatellano, re ile ra reka tente, phate e sa keneng metsi, le li-sleeping bag ’me ra tsamaea ka tsona koloing ea Ford ea moetso oa Y. Re ne re hloma tente hohle moo re neng re ka khona ho e hloma teng ka mor’a letsatsi ka leng la ho paka. Hamorao, re ile ra fumana k’haravene e bolelele ba limithara tse ’nè. E ne e le nyenyane, e e-na le lintho tse fokolang tsa kajeno—re tlameha ho tsamaea ka maoto halofo ea k’hilomithara hore re fumane metsi a nooang—ho se likamore, empa ho rōna e ne e le mabotho-botho. Bosoasoi ba ka bo ile ba beoa tekong ka letsatsi le leng ha ke ne ke thella holim’a mothapo oa sefate o metsi ’me ke oela ka sanketse ka selibeng se selelele, se patisaneng, empa se sa teba haholo. Ho ntse ho le joalo, re ne re fa molebeli oa potoloho le mosali oa hae marobalo ka k’haraveneng eo ha ba ne ba re etetse.

Ka linako tse ling batho ba lipelo li ntle ba ne ba re bontša mosa oo re sa o lebellang. Ka mohlala, re ile ra ea Sligo ka bophirimela ho Ireland ka 1958, lilemo tse robeli ka mor’a hore banyalani ba bang bao e neng e le bo-pula-maliboho ba lelekoe toropong eo. Re ile ra rapella thuso ea Jehova hore re fumane moo re ka behang k’haravene teng, ’me ka mor’a lihora tse ngata tsa ho batla, re ile ra fihla sebakeng se seholo, seo e neng e le koari e sa sebelisoeng. Monna ea neng a alositse likhomo tlaasenyana tselaneng e ’ngoe o ile a re bolella hore koari eo ke ea lelapa la hae. Re ile ra ’motsa: “Na re ka e sebelisa?” Ra ba ra ’molella hore re baemeli ba mokhatlo oa Bibele. O ile a re ho lokile.

Hang ka mor’a moo o ile a botsa: “Le litho tsa Mokhatlo ofe oa Bibele?” E ile ea e-ba motsotso o boima. Re ile ra ’molella hore re Lipaki tsa Jehova. Re ile ra lopoloha haholo ha a sala a ntse a e-na le botsoalle. Libeke tse ’maloa hamorao, o ile a re fa setlankane sa tefello ea ho lula moo selemo sohle. O ile a re: “Ha re batle chelete. Empa re tseba khanyetso eo le thulanang le eona, kahoo haeba mang kapa mang a le botsa hore na le na le tokelo efe ea ho lula mona, bopaki ba lōna ke bona.”

Ha re ntse re le Sligo, re ile ra utloela ka monna e mong, eo e neng e le ralebenkele ea tsebahalang ebile e le sebapali sa bolo ea maoto, ea neng a ile a bontša thahasello ha bo-pula-maliboho ba neng ba le teng pejana ba ne ba ntse ba le toropong eo. Leha ho le joalo, o ne a sa ka a kopana le Lipaki ka lilemo tse robeli, kahoo re ile ra ipotsa hore na ebe o ne a le joang hona joale. Pososelo e neng e le sefahlehong sa Mattie Burn ha ke itlhalosa hore na ke mang e ile ea mpha karabelo. Peō ea ’nete e ileng ea jaloa lilemong tse fetileng e ne e sa shoa. Le hona joale e sa le setho sa phutheho e nyenyane e mafolo-folo e Sligo.

Boikutlo bo Fetohang

Sebaka se seng se ileng sa beha mohlala oa boikutlo ba bora boo ba bangata ba neng ba e-na le bona ho rōna ke toropo ea Athlone. Ha ho paka ka sehlopha ho qaleha moo ka bo-1950, baruti ba ile ba hlophisa hore bohle ba neng ba lula karolong e itseng ea toropo ba tekenele kōpo e neng e bolela hore ha ba batle ha Lipaki tsa Jehova li ba etela malapeng a bona. Ba ile ba isa kōpo ena ’musong, ba thatafatsa mosebetsi haholo Athlone ka lilemo tse ’maloa. Ka lekhetlo le leng sehlopha sa bacha se ile sa ntlhokomela hore ke Paki ’me sa qala ho mpetsa ka majoe. Ha ke ema ka pel’a fensetere ea lebenkele, mong’a lebenkele o ile a ’memela hore ke kene ka lebenkeleng la hae—haholo-holo e le ho sireletsa fensetere ea hae ho e-na le ho ntšireletsa—’me a re ke tsoe ka monyako o ka morao.

Leha ho le joalo, morao tjena ka August 1989, ha ke ne ke tšoere tšebeletso ea lepato la moena e mong ea tšepahalang Athlone, ke ile ka tsota kamoo Jehova a entseng hore lintho li mele moo. Ntle le litho tsa phutheho, batho ba motse ba ka bang 50 ba ile ba mamela tšebeletso ea lepato ka tlhompho Holong e ntle ea ’Muso eo baena ba e hahileng.

Koetliso e Khethehileng Sekolong sa Gileade

Ka 1961, ke ile ka memeloa ho ea koetlisong ea likhoeli tse leshome Sekolong sa Bibele sa Watchtower sa Gileade. Koetliso ena e khethehileng e ne e le ea baena feela, kahoo ’na le Caroline re ile ra tlameha ho nahanisisa ka memo ena ka thapelo. Ho ne ho se mohla re kileng ra arohana lilemong tse 12. Ho feta moo, kaha mosali oa ka le eena o ne a e-na le takatso e matla ea ho ea Sekolong sa Gileade le ho ba moromuoa, ka ho khethehileng o ile a nyahamisoa ke hore ha aa mengoa. Empa, kaha e ne e le motho ea se nang boithati, o ile a beha lithahasello tsa ’Muso pele ’me a lumela hore ke lokela ho ea. Koetliso eo e ile ea e-ba tokelo e hlollang. Empa e ile ea e-ba thabo ho khutlela hae le ho kena mosebetsing ofising ea lekala ea Mokhatlo, ke khothatsa Lipaki tse 200 le ho feta tse neng li jala le ho nosetsa Ireland lilemong tse qalang tsa bo-1960.

Lilemo tse seng kae hamorao ka 1979, Caroline o ile a khona ho ea ntlo-khōlō ea lefatše ea Lipaki tsa Jehova New York ha ke ne ke memeloa ho ea koetlisong e khethehileng ea Gileade bakeng sa litho tsa Komiti ea Lekala. E ile ea e-ba sehlohlolo sa ho ileng ha ipaka e le karolo ea ho qetela ea bophelo ba hae. O ile a shoa lilemo tse peli hamorao. Lilemong tsohle tse 32 tseo re ileng ra sebeletsa hammoho ka tsona tšebeletsong ea nako e tletseng, le ka mohla Caroline ha aa ka a lahleheloa ke cheseho ea hae bakeng sa tšebeletso ea Jehova haesitana le kholiseho ea hore Jehova o tla melisa lintho.

Ke ile ka mo hloloheloa haholo. Ntho e ’ngoe e ileng ea nthusa ho sebetsana le sena ke tokollo e neng e le makasineng oa Tsoha! oa nakong eo, eo sehlooho sa eona se neng se re “Ho Ithuta ho Phela Ntle ho Moratuoa.” (August 8, 1981) Ha ke ne ke hopola molekane oa ka ea neng a se a le sieo, mahlo a ka a ne a tlala likhapha, empa ke ile ka etsa seo tokollo eo e ileng ea hlahisa hore motho a ka se etsa ’me ka ipoloka ke tšoarehile tšebeletsong ea Jehova.

Tlhohonolofatso ea Jehova e Tsoela Pele

Selemo pele ho mona, ka April 1980, ke ne ke le teng ha Moena Lyman Swingle oa Sehlopha se Busang a nehela mohaho o mocha oa lekala Dublin. Ho ile ha tlisa thabo e kaakang ho bona bahoeletsi ba 1 854 tšimong, eo ka nako eo e neng e kopanyelletsa Ireland e ka Leboea! ’Me hona joale, lilemo tse leshome hamorao, Yearbook e tlaleha tlhōrō ea ba 3 451 ka 1990!

Khabareng ke bile le tlhohonolofatso e ’ngoe. Ha ke ntse ke sebeletsa joaloka morupeli oa Sekolo sa Tšebeletso sa ’Muso ke ile ka kopana le Evelyn Halford, khaitseli e motle ea chesehang ea neng a falletse Ireland ho tla sebeletsa moo tlhokahalo e leng khōloanyane. Re ile ra nyalana ka May 1986, ’me o ipakile ho ba tšehetso ea sebele ho ’na tšebeletsong eohle ea ka ea puso ea Molimo.

Lilemong tse 51 tsa tšebeletso ea nako e tletseng ho tloha ha ke qeta sekolong, tse 44 ke li qetile Ireland. Hoa thabisa ho bona ba bangata bao ke ba thusitseng ba ntse ba tsoela pele ho sebeletsa Jehova, ba bang e le baholo le bahlanka ba sebeletsang. Nka bua ke sa qea-qee hore e ’ngoe ea thabo e khōlōhali eo motho a ka bang le eona ke ho thusa motho e mong ho kena tseleng ea bophelo.

Ebile ho matlafatsang tumelo ho bona borapeli ba ’nete bo hōla libakeng tse ngata ka ho latellana Ireland, ho sa tsotellehe khanyetso e mabifi. Hona joale, bahoeletsi ba ka bang 3 500 ba kopanela liphuthehong tse ka holimo ho 90 naheng ka bophara. Ka sebele, ha ho na meeli bakeng sa seo Jehova a ka se etsang. O tla etsa hore lintho li mele haeba ka mafolo-folo re jala ’me re tšella. (1 Ba-Korinthe 3:6, 7) Kea tseba hore sena ke ’nete. Ke se bone ha se etsahala Ireland.