Pale ea Bophelo

Ho Batla Matlotlo ho re Tliselitse Maruo a sa Feleng

Joalokaha ho boletse Dorothea Smith le Dora Ward

Ke matlotlo a mofuta ofe ao re neng re a batla? Re ne re le bananyana ba babeli ba neng ba e-na le takatso e matla ea ho kenya letsoho ho phetheng taelo ea Jesu e reng: “E-eang ’me le etse batho ba lichaba tsohle barutuoa.” (Matheu 28:19) E-re re hlalose kamoo ho batla hona ho ileng ha hlahisa maruo a sa feleng kateng.

DOROTHEA: Ka 1915, nakoana ka mor’a hore Ntoa ea I ea Lefatše e qale, ke ile ka hlaha ke le ngoana oa boraro lelapeng leso. Re ne re lula haufi le Howell, Michigan, United States. Ntate e ne e se motho oa bolumeli, empa ’Mè eena o ne a tšaba Molimo. O ile a leka ho re ruta hore re latele Melao e Leshome, empa o ne a tšoentsoe ke hore ’na le khaitseli’aka, Willis le ngoan’eso, Viola; re ne re sa kene kereke.

Ha ke le lilemo li 12, ’Mè o ile a etsa qeto ea hore ke lokela ho kolobetsoa Kerekeng ea Presbitheri. Ke sa hopola hantle letsatsing leo ke neng ke kolobetsoa ka lona. Ho ne ho e-na le masea a mabeli, a sikiloeng ke bo-’mè ba ’ona, a neng a kolobetsoa nakong eo. Ke ile ka ikutloa ke tlotlolohile haholo hore ebe ke ne ke kolobetsoa le masea. Moruti o ile a fafatsa marotholi a seng makae a metsi phatleng ea ka eaba o buela fatše mantsoe ao ke sa kang ka a utloisisa. Ruri masea ao a mabeli a ne a sa tsebe letho ka kolobetso joaloka ’na!

Ka letsatsi le leng ka 1932, ho ile ha kena koloi tselaneng e kenang lapeng, ’me ’Mè o ile a bula monyako. Bahlankana ba babeli ba ne ba eme monyako moo ba fana ka libuka tsa bolumeli. E mong oa bona o ile a re lebitso la hae ke Albert Schroeder. O ile a bontša ’Mè libuka tse ling tse neng li hatisoa ke Lipaki Tsa Jehova. ’Mè o ile a nka libuka tseo. Lingoliloeng tseo li ile tsa mo thusa hore a amohele ’nete ea Lentsoe la Molimo.

Re Qala ho Batla Matlotlo

Qetellong, ke ile ka fallela Detroit ho ea lula le ausi oa ka. Ha ke le moo ke ile ka kopana le mosali-moholo e mong ea neng a etela Ausi ho tla mo ruta Bibele. Puisano eo ea Bibele e ne e nkhopotsa lenaneo la beke le beke la seea-le-moea leo ke neng ke le mamela le ’Mè ha ke ntse ke le lapeng. Lenaneo leo e ne e le la puo ea Bibele e nkang metsotso e 15 e neng e fanoa ke J. F. Rutherford, ea neng a eteletse pele har’a Lipaki Tsa Jehova nakong eo. Ka 1937, re ile ra qala ho kopanela le phutheho ea pele ea Lipaki Tsa Jehova ea Detroit. Ke ile ka kolobetsoa selemong se latelang.

Mathoasong a bo-1940, ho ile ha etsoa tsebiso ea hore Lipaki Tsa Jehova li tl’o bula sekolo se bitsoang Gileade, South Lansing, New York, bakeng sa ho koetlisa baromuoa. Ha ke utloa hore liithuti tse ling tsa sekolo seo li ne li tla memeloa ho ea sebeletsa linaheng tse ling, ke ile ka ipolella hore, ‘Ke moo ke ipatlang teng sekolong seo!’ Ke ile ka iketsetsa pakane ea ho ea Gileade. E ne e tla ba tokelo e kaakang hore ke ee linaheng tse ling ho ea batla “matlotlo”—ke hore, batho ba lakatsang hore e be barutuoa ba Kreste Jesu!—Hagai 2:6, 7.

Ho Finyella Pakane ea ka Hanyane ka Hanyane

Ka April 1942, ke ile ka itokolla mosebetsing ’me ka qala ho sebetsa ke le pula-maliboho, kapa moevangeli oa nako e tletseng, motseng oa Findlay, Ohio, ke e-na le sehlopha sa baralib’abo rōna ba bahlano. Ho ne ho se na phutheho e neng e tšoara liboka kamehla, empa re ne re khothatsana ka ho bala hammoho lihlooho tse libukeng tsa rōna tsa Bokreste. Khoeling ea pele ha ke qala ho bula maliboho, ke ile ka fana ka libuka tse 95 ho batho ba thahasellang! Nako e ka etsang selemo le halofo ka mor’a moo, ke ile ka fumana kabelo ea ho ea sebeletsa ke le pula-maliboho ea khethehileng Chambersburg, Pennsylvania. Ha ke le moo, ke ile ka sebetsa le sehlopha sa bo-pula-maliboho ba bang ba bahlano, bao e mong oa bona e neng e le Dora Ward, morali’abo rōna oa Mokreste oa Iowa. ’Na le Dora re ile ra sebetsa ’moho re le bo-pula-maliboho. Re ile ra kolobetsoa ka selemo se le seng, re bile re e-na le takatso e tšoanang ea ho ea Sekolong sa Gileade le ho sebetsa re le baromuoa naheng esele.

Mathoasong a 1944, ho ile ha fihla letsatsi la bohlokoa! Ka bobeli re ile ra fumana mangolo a re memelang ho ea sehlopheng sa bone sa Gileade. Re ile ra ngolisoa sekolong seo ka August selemong sona seo. Empa pele ke tsoela pele ka tlaleho ea ka, e-re Dora a ke a u phetele hore na ho ile ha tla joang hore a qetelle e le mosebetsi-’moho le ’na ka nako e telele ha re ntse re batla matlotlo.

Ke ne ke Labalabela ho Qalisa ho Paka ka Nako e Eohle

DORA: ’Mè o ne a ntse a rapella hore a utloisise Lentsoe la Molimo. Ka Sontaha se seng, ke ne ke e-na le eena ha re utloa puo e fanoang ke J. F. Rutherford seea-le-moeeng. Ha puo eo e fela, ’Mè o ile a tsota a re, “Hona ke ’nete e tsoileng matsoho!” Kapele ka mor’a moo, re ile ra ithuta lingoliloeng tsa Lipaki Tsa Jehova. Ka 1935, ha ke ne ke e-na le lilemo tse 12, ke ile ka utloa puo ea kolobetso e neng e fanoa ke e mong oa Lipaki Tsa Jehova, ’me ke ile ka ba le takatso e tlohang pelong ea hore ke inehele ho Jehova. Lilemo tse tharo ka mor’a moo, ke ile ka kolobetsoa. Boinehelo ba ka le kolobetso li ile tsa nthusa hore ke lule ke nahana ka lipakane tsa ka lilemong tsa ho qetela tseo ke neng ke ntse ke le sekolong ka tsona. Ke ne ke labalabela ho qeta sekolong e le hore nka qala ho sebetsa ke le pula-maliboho.

Ka nako eo, re ne re kopanela le sehlopha sa Lipaki seo e neng e le phutheho Fort Dodge, Iowa. Ho ne ho hlokahala boiteko bo matla hore motho a ee libokeng tsa Bokreste. Mehleng eo, lihlooho tse ithutoang tsa Molula-Qhooa li ne li se na lipotso tse tšohloang ke phutheho. Mohoeletsi ka mong o ne a kōptjoa hore a fe mor’abo rōna ea khannang Thuto ea Molula-Qhooa lipotso tseo mohoeletsi a li lokiselitseng. Mantsiboea ka Mantaha, ’na le ’Mè re ne re lokisetsa lipotso bakeng sa serapa ka seng, ebe re li fa mokhanni oa thuto e le hore a ka khetha tseo a tla li sebelisa.

Nako le nako, molebeli ea tsamaeang o ne a etela phuthehong ea heso. E mong oa bara bao babo rōna, e leng John Booth, o ile a nthusa hore ke qale tšebeletso ea ntlo le ntlo ha ke ne ke le lilemo li 12. Ha ke le lilemo li 17, ke ile ka mo kōpa hore a mpontše hore na foromo ea ho kōpa ho ba pula-maliboho e tlatsoa joang, ’me o ile a nthusa. Ho hang ke ne ke sa nahane hore re ne re tla boela re kopana neng-neng bophelong le hore e ne e tla ba motsoalle bophelong bohle ba ka!

Kaha ke ne ke le pula-maliboho, hangata ke ne ke sebetsa le Morali’abo rōna Dorothy Aronson, eo e neng e le moevangeli oa nako e tletseng, ea neng a ntšiea ka lilemo tse 15. Re ile ra sebetsa ’moho re le bo-pula-maliboho ho fihlela a memeloa ho ea sehlopheng sa pele sa Gileade ka 1943. Ka mor’a moo, ke ile ka tsoela pele ho bula maliboho ke le mong.

Re ke ke ra Sitisoa ke Khanyetso

Lilemong tsa bo-1940 re ile ra thulana le mathata ka lebaka la moea oa ho rata naha o neng o hlohlelletsoa ke Ntoa ea II ea Lefatše. Ha re ne re bolela ka ntlo le ntlo, hangata re ne re fethetsoa ka mahe a bolileng, litamati tse butsoitseng, esita le majoe ka linako tse ling! Re ne re thulana le teko e matla le ho feta ha re ne re nehelana ka limakasine tsa Molula-Qhooa le Consolation (eo hona joale e leng Tsoha!) re eme lihukung tsa literata. Mapolesa, a neng a susumetsoa ke bahanyetsi ba bolumeli, a ile a tla ho rōna eaba a re tšosa ka hore a tla re tšoara haeba a ka re bona re ntse re bolela phatlalatsa hape.

Ho hlakile hore re ile ra hana ho khaotsa ho paka, ’me re ile ra isoa seteisheneng sa mapolesa ho ea hlongoa lipotso. Ka mor’a hore re lokolloe, re ile ra khutlela hona hukung eo ea seterata eaba re fana ka limakasine tsona tseo. Barab’abo rōna ba ikarabellang ba ile ba re eletsa hore re sebelise Esaia 61:1, 2 ho itšireletsa. Ka lekhetlo le leng ha lepolesa le lecha lilemong le ne le e-tla ho ’na, ke ile ka le phetela litemana tseo ke tšohile. Ke ile ka makala ha le furalla hang-hang ’me le tsamaea! Ho ne ho bonahala eka mangeloi aa re sireletsa.

Letsatsi Leo re ke Keng ra le Lebala

Ka 1941, ke ile ka thabela ho ba kopanong ea matsatsi a robeli ea Lipaki Tsa Jehova e neng e tšoaretsoe St. Louis, Missouri. Kopanong eo, Mor’abo rōna Rutherford o ile a kōpa bana bohle ba neng ba e-na le lilemo tse 5 ho isa ho tse 18 hore ba bokane karolong e khōlō ea lebala leo la lipapali. Bana ba likete-kete ba ile ba bokana moo. Mor’abo rōna Rutherford o ile a re lumelisa ka ho re tsokela sakatuku sa hae. Le rōna re ile ra mo tsokela matsoho. Ka mor’a hore a fane ka puo e ileng ea nka hora, o ile a re: “Bana ba lumetseng ho etsa thato ea Molimo le ba nkileng bohato ba ho tšehetsa puso ea hae ka Kreste Jesu ’me kahoo ba lumetse ho mamela Molimo le Morena oa hae, ke kōpa hore le eme.” Bana ba 15 000 ba ile ba emela hong—’me ke ne ke le e mong oa bona! Sebui se ile sa phaella ka ho re: “Lōna bohle ba tlang ho etsa sohle seo ba ka se khonang ho bolella ba bang ka ’Muso oa Molimo le mahlohonolo a oona, na ka kōpo le ka re, E.” Re ile ra re e, eaba ho latela mahofi a matla.

Joale ho ile ha lokolloa buka e bitsoang Children,a ’me mokoloko o molelele oa bacha o ile oa leba sethaleng, moo Mor’abo rōna Rutherford a ileng a fa e mong le e mong oa rōna buka e ncha. Ruri ho ne ho le monate! Kajeno, bongata ba ba ileng ba fumana buka letsatsing leo, ba ntse ba sebeletsa Jehova ka cheseho lefatšeng lohle, ba bua ka ’Muso oa Molimo le ho loka ha hae.—Pesaleme ea 148:12, 13.

Ka mor’a hore ke bule maliboho ke le mong ka lilemo tse tharo, ke ile ka thaba hakaakang ha ke fumana kabelo ea hore ke il’o ba pula-maliboho ea khethehileng Chambersburg! Ha ke le moo ke ile ka kopana le Dorothea, ’me kapele re ile ra ba metsoalle ea hlooho ea khomo. Re ne re tletse mafolofolo a bocha re bile re le mokoka. Re ne re labalabela ho atolosa seabo sa rōna mosebetsing oa ho bolela. Re le ’moho joalo, re ile ra qala ho batla matlotlo bophelong bohle ba rōna.—Pesaleme ea 110:3.

Likhoeli tse ’maloa ka mor’a hore re qale ho sebeletsa re le bo-pula-maliboho, re ile ra kopana le Albert Mann, ea neng a fumane mangolo sehlopheng sa pele sa Gileade. O ne a le mothating oa ho ea sebeletsa naheng e ’ngoe. O ile a re khothalletsa ho amohela kabelo ea ho ea naheng leha e le efe.

Re Sekolong Hammoho

DORA LE DOROTHEA: Nahana hore na re ile ra thaba hakaakang ha re qala thupelo ea rōna ea boromuoa! Letsatsing la pele re le sekolong, re ile ra ngolisoa ke mor’abo rōna Albert Schroeder, ea neng a ile a fa ’mè oa Dorothea Studies in the Scriptures lilemo tse 12 pele ho moo. John Booth le eena o ne a le teng. Joale e ne e le mohlanka oa Kingdom Farm, moo sekolo se neng se le hona teng. Hamorao, banna bao ka bobeli ba ile ba sebeletsa e le litho tsa Sehlopha se Busang sa Lipaki Tsa Jehova.

Ha re le Sekolong sa Gileade, re ile ra ithuta linnete tse tebileng haholo tsa Bibele. E ne e le thupelo e babatsehang. Sehlopheng sa rōna ho ne ho e-na le liithuti tse 104, ho kopanyelletsa le seithuti sa pele seo e neng e se Moamerika, se neng se e-tsoa Mexico. Seithuti seo se ne se leka ho ntlafatsa Senyesemane sa sona ha ka nako e tšoanang le rōna re ne re leka ho ithuta Sepanishe. Letsatsing leo Mor’abo rōna Nathan H. Knorr a neng a re abela ho ea linaheng lisele, re ile ra thaba haholo! Liithuti tse ngata li ne li abetsoe ho ea Amerika Bohareng le Amerika Boroa; rōna re ile ra abeloa ho ea Chile.

Ho Batla Matlotlo Chile

Hore re kene naheng ea Chile, ho ne ho hlokahala hore re fumane tumello, ’me ho ile ha feta nako e telele pele re e fumana. Kahoo, ka mor’a hore re fumane mangolo ka January 1945, re ile ra sebeletsa re le bo-pula-maliboho Washington, D.C., nako e etsang selemo le halofo. Eitse ha re fumana tumello ea ho kena Chile, re ile ra kena leetong la ho ea naheng eo re le sehlopha sa baromuoa ba robong. Ba supileng ba ne ba bile lihlopheng tsa pele tsa Gileade.

Ha re fihla Santiago, motse-moholo, re ile ra khahlametsoa ke barab’abo rōna ba ’maloa ba Bakreste. E mong oa bona e ne e le Albert Mann, e leng seithuti sa Gileade se neng se re khothalitse lilemong tse seng kae pele ho moo. O ne a tlile Chile selemo pele ho moo, a e-na le Joseph Ferrari oa sehlopha sa bobeli sa Gileade. Ha re fihla Chile ho ne ho e-na le bahoeletsi ba ka tlaase ho 100 naheng eohle. Kabelong ea rōna e ncha, re ne re labalabela ho batla le ho fumana matlotlo a eketsehileng—e leng batho ba tšepahalang.

Re ile ra abeloa ho sebeletsa lehaeng la baromuoa le Santiago. Re ne re qala ho lula le lelapa le leholo la baromuoa. Ho phaella tabeng ea hore baromuoa ba ne ba lokela ho qeta lihora tse itseng ba le mosebetsing oa boboleli, kaofela ha bona ba ne ba abeloa mosebetsi oa ho phehela lelapa hanngoe ka beke. Le rōna re ile ra etsahalloa ke lintho tse soabisang. Ka nako e ’ngoe re kile ra phehela lelapa la rōna lisekonse tse chesang bakeng sa lijo tsa hoseng, empa eitse ha re ntša lisekonse tseo ka ontong, re ile ra utloa monko o mobe haholo. Re ne re sebelisitse baek’haboneite ho e-na le ho sebelisa baking powder! Ka phoso motho e mong o ne a tšetse baek’haboneite ka lekotikoting la baking powder le neng le sa tšela letho.

Leha ho le joalo, ho neng ho soabisa le ho feta ke liphoso tseo re neng re li etsa ha re ntse re ithuta Sepanishe. Lelapa le leng le leholo leo re neng re ithuta Bibele le lona le ile la batla le emisa ho ithuta kahobane le ne le sa utloisise seo re se buang. Empa le ile la khona ho ithuta ’nete ka hore le phetle mangolo Libibeleng, ’me litho tse hlano tsa lelapa leo e ile ea e-ba Lipaki. Lilemong tseo, ho ne ho se na thupelo ea hore baromuoa ba bacha ba ithute puo. Re ne re qalisa mosebetsi oa boboleli li sa tloha feela ’me re leka ho ithuta puo ho batho bao re neng re ba pakela.

Re ne re khanna lithuto tse ngata tsa Bibele, ’me ba bang bao re neng re ithuta le bona ba ile ba amohela molaetsa ka potlako. Ba bang ba ne ba hloka hore re be le mamello haholo. Ka mohlala, moroetsana e mong ea bitsoang Teresa Tello, o ile a mamela molaetsa oa ’nete eaba o re, “Ke kōpa le tle hape le tl’o mpolella ho eketsehileng.” Re ile ra khutla ka makhetlo a 12 re sa mo fumane. Ho ile ha feta lilemo tse tharo. Joale re ile ra ea kopanong e neng e tšoaretsoe moo ho shebelloang lifilimi, Santiago. Ha re tloha kopanong eo ka Sontaha, motho e mong o ile a re hoeletsa, “Senorita Dora, Senorita Dora!” Ha re hetla, ra bona hore ke Teresa. O ne a chaketse ausi oa hae ea neng a lula seterateng se haufi le moo ’me o ile a tla mona moo ho bontšoang lifilimi ho tla bona hore na ho ne ho etsahala’ng. Re ile ra thaba hakaakang ha re boela re kopana le eena! Re ile ra lokisetsa ho mo ruta Bibele, ’me nakoana ka mor’a moo o ile a kolobetsoa. Hamorao e ile ea e-ba pula-maliboho ea khethehileng. Kajeno, ka mor’a lilemo tse ka bang 45, Teresa o ntse a le tšebeletsong e khethehileng ea nako e tletseng.—Moeklesia 11:1.

Re Fumana Matlotlo “Lehlabatheng”

Ka 1959 re ile ra abeloa ho ea Punta Arenas—e bolelang “Sebaka se Lehlabathe”—e karolong e hōle ka ho fetisisa moeling oa lebōpo le ka boroa la Chile le bolelele ba lik’hilomithara tse 4 300. Punta Arenas ke sebaka se sa tloaelehang. Likhoeling tsa lehlabula, lihora tsa letsatsi li ba telele—letsatsi le lula le chabile ho fihlela ka 11:30 bosiu. Re ne re khona ho qeta matsatsi a mangata re le tšebeletsong, empa re ne re thulana le litšitiso tse itseng, kaha nakong ea lehlabula ho ba le meea e matla ea Antarctic. Likhoeli tsa mariha lia bata, ’me lihora tsa letsatsi li khutšoanyane.

Ho sa tsotellehe mathata ana, ho na le lintho tseo Punta Arenas e leng ntle ka tsona. Hlabula, ho lula ho e-na le maru a pula a ntseng a tsamaea butle sepakapakeng, ka bophirimela. Ka linako tse ling u neloa ke pula e matla, ebe joale ho hlaha moea o fihlang o u omisa. Ha letsatsi le hlahella har’a maru, ho ba le mookoli o motle. Ka linako tse ling mookoli ona o lula o le teng ka lihora tse ngata, o ntse o hlaha o nyamela ha letsatsi le khanya ka har’a maru ao a pula.—Job 37:14.

Mehleng eo, ho ne ho e-na le bahoeletsi ba fokolang Punta Arenas. Re ne re lokela ho khanna liboka liphuthehong tse nyenyane tsa moo, le hoja re ne re le basali. Jehova o ile a hlohonolofatsa boiteko ba rōna. Lilemo tse 37 hamorao, re ile ra khutlela sebakeng sena re chakile. Re ile ra fumana eng? Re ile ra fumana liphutheho tse tšeletseng tse atlehileng le Liholo Tsa ’Muso tse ntle tse tharo. Re thaba hakaakang hore ebe Jehova o ile a re lumella ho fumana matlotlo a moea lehlabatheng leo le ka boroa!—Zakaria 4:10.

Re Fumana Matlotlo a Mang “Lebōpong le Sephara la Leoatle”

Ka mor’a hore re sebetse Punta Arenas ka lilemo tse tharo le halofo, re ile ra abeloa ho ea sebetsa motseng o lebōpong la leoatle oa Valparaiso. Motse oo o na le maralla a 41 a pota-potileng kou e phahameng e shebaneng le Leoatle la Pacific. Re ile ra ikakhela ka setotsoana mosebetsing oa boboleli ho le leng la maralla ana, le bitsoang Playa Ancha, e bolelang “Lebōpo le Sephara la Leoatle.” Lilemong tse 16 tseo re li lutseng moo, re ile ra bona ha sehlopha sa barab’abo rōna ba bacha ba Bakreste se hōla moeeng ho fihlela moo hona joale ba bang ba sebeletsang e le balebeli ba tsamaeang le baholo ba Bakreste liphuthehong ho pharalla le naha eohle ea Chile.

Ka mor’a moo re ile ra abeloa ho ea sebetsa re le baromuoa Viña del Mar. Re ile ra sebetsa moo ka lilemo tse tharo le halofo ho fihlela tšisinyeho ea lefatše e senya lehae la baromuoa. Re ile ra khutlela Santiago, moo re neng re qalile tšebeletso ea rōna ea boromuoa teng lilemong tse 40 pejana. Lintho li ne li fetohile Santiago. Ho ne ho hahiloe mehaho e mecha ea lekala, moo pele e neng e le mohaho oa lekala e ne e se e le lehae la baromuoa bohle ba neng ba ntse ba le teng naheng eo. Hamorao, lehae leo le ile la sebelisetsoa ho ba Sekolo sa ho Koetlisetsoa Bosebeletsi. Nakong eo, re ile ra boela ra bontšoa mosa o sa tšoanelang oa Jehova. Baromuoa ba bahlano ho rōna ba neng ba se ba tsofetse, ba ile ba memeloa ho ea lula Bethele. Nako eo re e qetileng re sebetsa naheng ea Chile, re abetsoe libakeng tse sa tšoaneng tse 15. Re bone ha mosebetsi o hōla ho tloha ho bahoeletsi ba ka tlaase ho 100 ho ea ho ba ka bang 70 000! Re thabile hakaakang hore ebe re ’nile ra batla matlotlo Chile ka lilemo tse 57!

Re ikutloa re hlohonolofalitsoe haholo hore ebe Jehova o re lumeletse ho fumana batho ba bangata hakana—bao ka sebele e leng matlotlo—ba ’nileng ba tsoela pele ho sebelisoa ke Jehova ka mokhatlong oa hae o hlophisitsoeng. Lilemong tse fetang 60 tseo re sebelelitseng Jehova hammoho ka tsona, re lumellana ka pelo eohle le maikutlo a Morena Davida, ea ileng a ngola a re: “Molemo oa hao o mongata hakaakang, oo u o boloketseng ba u tšabang!”—Pesaleme ea 31:19.

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Litšoantšo tse leqepheng la 9]

Dorothea ka 2002 le ha a le mosebetsing oa boboleli ka 1943

[Setšoantšo se leqepheng la 10]

Ke mosebetsing oa seterata Fort Dodge, Iowa, ka 1942

[Setšoantšo se leqepheng la 10]

Dora, ka 2002

[Setšoantšo se leqepheng la 12]

Dorothea le Dora ba ka ntle ho lehae la bona la pele la baromuoa, Chile, ka 1946