Bacha—Karolo ea Lōna Lelapeng le Thabileng, le Kopaneng
‘Ke ipakile ke le mora oa sebele ho ntate oa ka, ke le ea ratehang pel’a ’mè oa ka.’—LIPROVERBIA 4:3, NW.
1, 2. Ke bothata bofe bo teng malapeng a mang a Bakreste?
HO khatholla hakaakang ho tšolella maikutlo a hao a tšabo ho motho ea u tsotellang, ea lekang ho utloisisa maikutlo a hao, le ea fanang ka keletso e bontšang hore motho eo o ipehile boemong ba hao! ’Me haeba motho eo e le motsoali oa hao, u hlohonolofalitsoe ka sebele. Empa u ikutloa u atametse haufi hakae ho batsoali ba hao?
2 Bacha ba babeli ba ka tlase ho lilemo tse 20 bao batsoali ba bona e leng Bakreste ba ngotse: “Bothata ba rōna bo boholo ke puisano. Ho bonahala ho le thata ho buisana le batsoali ba rōna. Re rata batsoali ba rōna haholo, empa ha re buisane. Ke ile ka rapela ka mehla ka taba ena empa ha ke fumane karabo.” Ke hobane’ng ha ka nako tse ling puisano e ntle e haella esita le mahaeng a Bakreste? Na ho na le thuso bothateng bona?
Lebaka la Lekhalo la Puisano
3, 4. Qolla mabaka a mang a sitisang puisano pakeng tsa batsoali le bana.
3 Bacha ba boletsoeng kaholimo mona ba ne ba sa lumellane le batsoali ba bona tabeng ea ho khetha boithabiso le metsoalle. Ho se lumellane, le boikutlo ba hore pono ea hao ka litaba e-ea hlokomolohuoa, ho ka koala puisano. Empa ke hobane’ng ha liphapano tsena li hlaha? Lengolo la Liproverbia 20:29 le fana ka lebaka le leng. Le re: “Khanya ea ba bacha ke matla a bona, mokhabo oa maqheku ke moriri o moputsoa.” Kahobane “matla” a bocha ha a na phihlelo ea lilemo, bacha ba tlōlisa likotsi mahlo, ba nahana hore ‘ha ho bobe bo tla ba etsahalla.’ Leha ho le joalo, batsoali ba hao ba bokelletseng bohlale ka baka la lilemo—kapa ka baka la phihlelo e bohloko—ba tseba lintho ka tsela e fapaneng. Le hoja ba utloisisa maikutlo a hao, ho ka etsahala hore ba bona likotsi tse patehileng tseo u sa li boneng.—Liproverbia 29:15.
4 Ka linako tse ling, puisano e ka haella kahobane u fumana ho le thata ho ntša maikutlo a mang a bohloko. Ka baka la khohlano eo u bileng le eona le ba bang kapa mefokolo ea hao, ho ka etsahala hore pelo ea hao e bohloko. U ka itšoara joaloka Jobo, ea ileng a ikutloa hore esita le banab’abo, metsoalle ea hae, e, esita le beng ka eena, ba ne ba mo tsohela matla. (Jobo 19:13-19) Mabakeng a mang, lekhalo le hōlisoa ke hore motsoali ‘o ithiba litsebe’ ha mocha a leka ho mo phetlela sefuba tabeng e ka ba utloisang bohloko. (Liproverbia 21:13) Ngoanana e mong ea ka tlase ho lilemo tse 20 o ile a belaela: “Ke utloa bohloko haholo, ke lla haholo ’me ntate o re, ‘Ho lla ho ke ke ha u thusa,’ ka hona ke boloka maikutlo a ka ka hare. Ha ntate a le teng ha ke ntše meokho, ’me ha ho na puisano ho hang.”
5. Bothata ba pele ba ho ntlafatsa puisano e ntle ke bofe?
5 Empa ho sa tsotellehe boikutlo ba batsoali ba hao, u ka etsa ho hongata ho ntlafatsa puisano! Qala ka hore ka botšepehi u hlahlobe kamano ea hao le batsoali ba hao. Ka mohlala, sechaba sa Iseraele se ile sa ikhakanya ka hore se atamelane haufi le Ntate oa sona oa leholimo, ka hore: ‘Ntate oa ka, u motsoalle oa ka ho tloha bocheng ba ka ’me ke u tsebisa makunutu a ka!’ Empa bonneteng, ba ne ba sentse kamano eo ka bofetoheli. (Jeremia 3:4, 5, NW) Na ka ’nete-nete batsoali ba hao ke ‘metsoalle eo u e tsebisang makunutu a hao’? Na mohlomong u etsa lintho tse itseng tse sitisang puisano, esita le haeba u sa hlokomele? Na u ka bua joaloka Salomone: “Ke ipakile ho ba mora oa sebele ho ntate oa ka [le ’mè oa ka]”? (Liproverbia 4:3, NW) U etsa eng ho ikatametsa ho bona?
“Mosa le ’Nete”
6. (a) Ho ea ka Liproverbia 3:3, ke makhabane afe a tla thusa mocha ‘ho fumana mohau oa Molimo le oa batho’? (b) Ke joang motho a ka a ‘tlamellang molaleng oa hae’?
6 Morena Salomone ea bohlale o boletse se hlokahalang hore mocha ‘a fumane mohau le hlonepho pel’a Molimo le batho [le batsoali].’ Karabo ea hae ke efe? ‘Mora oa ka, . . . e se eka mosa le ’nete li ka se u tlohele. U li tlamelle molaleng oa hao. U li ngole letlapeng la pelo ea hao.’ (Liproverbia 3:1-4, NW) Mosa le ’nete li tla u atametsa haufi le batsoali ba hao. Empa makhabane ana a lokela ho fetoha karolo ea bohlokoa ea botho ba hao, ‘u a tlamelle molaleng oa hao le ho a ngola pelong ea hao.’ Hangata, mehleng ea Bibele, lesale la tiiso le ne le tlamelloa molaleng. (Genese 38:18) Lesale leo le ne le le bohlokoa kahobane ntle ho lona ho ne ho se taba e neng e ka tiisoa. Ea tlameletseng lesale o ne a sa le lebale ’me kamehla le ne le mo hopotsa bohlokoa ba lona. Ka hona mosa le ’nete li lokela ho bolokoa kelellong ho se lebaloe bohlokoa ba tsona. Empa u ka bonahatsa makhabane ana joang?
7. Mosa o ka bonahatsoa joang ka sepheo sa ho ntlafatsa puisano?
7 “Mosa,” ho ea ka hlaloso ea lentsoe lena ka Seheberu sa pele, o bolela “lerato le tšepahalang” ’me o bolela ho itlama kamanong e itseng. Na u’a tšepahala ho batsoali ba hao le ho itlama ka ho boloka kamano e momahaneng ea maikutlo? Ho Zakaria 7:9, 10, mosa o akarelletsa mohau le kutloelo bohloko. Na u utloela batsoali ba hao bohloko ka hobane ba talimane le likhatello? Mosa oa batho ba bang o “joalo ka moholi oa hosasa le joaloka phoka e tlohang kapele.” (Hosea 6:4, NW) Na mosa oa hao oa qhibiliha mochesong oa khang kapa haeba u sa fumane seo u se batlang? Haeba u utloile bohloko, na u boloka ‘molao oa mosa lelemeng la hao’? Botšepehi le kutloelo-bohloko ke tsa bohlokoa puisanong.—Liproverbia 31:26.
8. Mocha a ka bonahatsa ’nete joang?
8 “’Nete” e bōpa katamelano, ho tšepana ke habohlokoa kamanong leha e le efe e atamelaneng. U se tšoane le “batho ba ratang leshano” ba patang seo ba hlileng ba leng sona. (Pesaleme ea 26:4) U ka ’na ua kena molekong oa ho phela mefuta e mebeli ea bophelo—ha batsoali ba hao ba Bakreste ba le teng le ha ba le sieo. Tsela e joalo e ka isa kotsing, haholo-holo ha u thulana le bothata bo tebileng ’me u sa itlhomella hantle ho bo hlōla. Hape, hopola, u ke ke ua hlola u tšepjoa ha leshano la hao le senoloa. “Batsoali ba ka ba ntseba ho feta kamoo ke nahanang kateng,” ho boletse mocha oa Mokreste. “Haeba ke leka ho ba patela taba e itseng, ke mpa ke ithetsa le ho leka ho thetsa Jehova.” E, ikemisetse ho hōlisa maikutlo a ’nete. Empa na ho bontša ’nete ho fella feela tabeng ea ho qoba polelo le liketso tse “khopo”?—Liproverbia 4:20, 24; 10:9.
“Bua ka ho Toba ho Tsoa Pelong”
9. Ke bothata bofe boo bacha ba babeli ba bo hlōtseng, ’me phello ea e-ba efe?
9 Bacha ba bang ha ba tšepahale ha ba bolella batsoali maikutlo a bona. Ka mohlala, e mong oa bacha ba boletsoeng serapeng sa 2 o lumetse: “Re bolella batsoali seo re nahanang hore ba ka batla ho se utloa, empa re boloka maikutlo a sebele, bakeng sa khotso.” Bacha bana ba ile ba kōpa thuso. Moholo a ba khothalletsa ho ea ho batsoali ba bona ’me ba etsise Elihu e mocha, ea itseng: “Ke bua ka ho toba ho tsoa pelong ea ka.” (Jobo 33:3, Beck) Kamor’a thapelo e tebileng, bacha bana ba phetlela batsoali lipelo tsa bona, ba hlalosa maikutlo a bona a bohloko. (Bapisa Liproverbia 12:18.) Le hoja ntate oa bona a ile a tšoha ha a utloa maikutlo a bona, a lumela hore o ile a feteletsa litaba. A leboha ha ba mo tsebisitse. Morali a phetha ka hore: “Butle-butle boemo ba lelapa la rōna ba ntlafala. Ha re qala ho bua ka bolokolohi, ra bona mabaka a etsang hore ba behe melao. Ba khaotsa ho bua le rōna e se e ka ba bua le bana. Re ile ra qala ho utloisisana hamolemo.”
10, 11. (a) Ho ea ka Liproverbia 27:19, ke eng se ka eketsang mofuthu oa lelapa la Bokreste? (b) Bacha ba ka sebelisa temana ena joang?
10 Ha u phetlela batsoali ba hao sefuba, ho tla haha puisano e tsoang pelong. Ha u bua le batsoali ba hao ka lentsoe le fatše, u bontša hlompho, ba ka utloisisa se pelong ea hao. (Liproverbia 29:11) U tla bona makhabane a lipelo tsa bona. Puisano e joalo e lokolohileng le e bontšang kutloelo-bohloko e u thusa ho tseba pelo ea hao hamolemonyana. Liproverbia 27:19 li re: “Joaloka sefahleho se iponang metsing, pelo ea motho e tšoana le pelo ea motho e mong.”a Joaloka ha u bona setšoantšo sa sefahleho sa hao metsing a emeng a letamo, ha u bua le batsoali ba hao ho tsoa pelong u ka lemoha hore boikutlo le tšusumetso tsa bona ha lia fapana hakaalo le tsa hao. Ho hlokomela seo ho tla bōpa kutloisisano le ho tsotellana ho hlokahalang lelapeng le mofuthu.
11 Ithaopele ho buisana le batsoali ba hao esita le ka litaba tse bohloko. Ba bolelle lintho tse u tšosang le tse u hlōlang, menyaka le katleho ea hao. Ba bolelle lipheo tsa hao bophelong le lintho tseo u li rapellang. Hanela tšusumetso ea ‘ho ikhetha.’ (Liproverbia 18:1) Kamehla u leke ho sebelisa nako e joalo e ka thoko le motsoali, e le hore le ka kopanela katamelo e haufi joalo. Bacha ba bang ba fumane hore ba ka etsa sena pakeng tsa matlo ha ba sebetsa le motsoali mosebetsing oa boboleli, ha ba ikotlolla maoto hammoho, kapa esita leha ba le boikhathollong bo itseng ba lelapa.
12. Ke maemo afe a sebele ao bacha ba lokelang ho thulana le oona?
12 Le hoja boiteko ba hao ba ho hōlisa puisano e atlehileng bo tla hlahisa liphello tse ntle kamehla, ha u’a phethahala ’me le batsoali ba hao ha ba phethahala. Ka linako tse ling batsoali ba ka etsa lintho ka tsela e sa lokang, ba hlōleha ho utloisisa maikutlo a ba bang, kapa ba hlōleha ho bea mohlala o motle. Mohlomong ha se balumeli ’me ha ba u eletse ka metheo ea Bibele. Mohlomong ba bang ho lōna ba phela lelapeng la motsoali a le mong kapa lelapeng la motsoali oa bobeli, le nang le likhatello tsa lona. Ho sa tsotellehe hore na u atamelane haufi hakae le batsoali ba hao, ka linako tse ling u ka iphumana u jeoa ke maikutlo a bolutu. Bohloko boo bo ka mamelloa ka botšepehi joang?
Ithute ho “Jara Joko Bocheng”
13. Ke hobane’ng ha polelo ea Jeremia ho Lillo 3:27 e sa tloaeleha?
13 Ha moprofeta Jeremia a ne a rongoa ke Jehova, o ile a re: “Ha ke tsebe ho bua, hobane ke sa le ngoana!” Empa Jehova a tiisa hore o tla mo matlafatsa. Ka baka la matšoenyeho a hae, litšabo, le ho soabisoa o ne a batla ho tlohela, ’me ka nako e ’ngoe a re: “Ho rohakoe letsatsi leo ke tsoetsoeng ka lona.” (Jeremia 1:6, 19; 20:7-9, 11-14) Hamorao, a ngola: “Ho molemo ho motho ha a jara joko bocheng ba hae.” (Lillo tsa Jeremia 3:27) Empa ke joang a neng a ka bolela hore ho jara joko ea mahlomola ho molemo? Mohlala oa Josefa o bontša sena.
14, 15. (a) Phihlelo ea Josefa bocheng ba hae ke efe? (b) O ile a ‘hloekisoa ke lentsoe la Jehova’ joang?
14 Ha Josefa a le lilemo li 17, a amohela tšepiso ea Molimo ka toro hore o ne a tla phahamisoa. Empa, ka mōna banab’abo ba mo rekisa bokhobeng! A qetella a le Egepeta ’me hamorao a tlangoa ka mahlaahlela chankaneng e lefifi ka nģoso ea bohata ea hore o ne a leka ho beta. (Genese 37:2, 4-11, 28; 39:20) Mocha eo ea beang mohlala le mojalefa oa pallo e khanyang a koalloa har’a mabota a tšosang a chankane! E ne e le mosele naheng, ho ne ho se na motsoalle ea mo utloelang bohloko kapa ea neng a ka ’muella.
15 “Ka mahlaahlela ba hlokofatsa maoto a hae [Josefa,] moea oa hae oa tšoaroa ka litšepe; ho fihlela nako eo lentsoe la hae le phethahalitsoeng ka eona, lentsoe la Jehova ka bolona la mo hloekisa.” (Pesaleme 105:17-19, NW) Josefa a hlora ka lilemo tse 13 e le lekhoba le motlamuoa ho fihlela tšepiso ea Jehova e phethahala. Phihlelo ena e ile ea mo hloekisa. Le hoja e se Jehova ea mo baketseng bomalimabe boo, o ile a bo lumella ka morero. Na Josefa o ne a tla ’ne a tšepe ‘lentsoe la Jehova’ ho sa tsotellehe bomalimabe bo chesang joaloka mollo? Na o ne a tla hōlisa makhabane a matle, a hōlise mamello, boikokobetso, matla a moea, le boikemisetso tse hlokahalang ho mamella kabelo eo e thata? Koana, Josefa o ile a tsoa joaloka gauda e hloekisitsoeng mollong—a hloekile haholoanyane ’me a le bohlokoa ka ho eketsehileng ho Molimo, o ileng oa mo sebelisa ka tsela e makatsang hamorao.—Genese 41:14, 38-41, 46; 42:6, 9.
16. Mocha o lokela ho talima bomalimabe joang?
16 Josefa le Jeremia ha ba ka ba hlora kahobane ba ne ba fositse. Ba ne ba se ba hlaoletse makhabane a matle a Molimo. Leha ho le joalo, ba ile ba hloekisoa ka ho eketsehileng ha ba hlōla ka katleho mahloreho. Bacha ba fositseng ba hloka tlhoekiso e joalo hakaakang! Taeo, eo ho ka ’nang ha ba thata ho e amohela, e hlahisa tholoana ea ho loka haeba u koetlisoa ka eona. (BaHeberu 12:5-7, 11) Koetliso eo e ka hōlisa matla a ka hare joaloka tšepe e chesitsoeng mollong. Kaha ‘Jehova o ’nile a ba le Josefa le ho mo ekeletsa mosa,’ o tla u nea matla a fetang a tloaelehileng le ho putsa ka ho enneng mamello ea hao.—Genese 39:21; 2 Ba-Korinthe 4:7.
17. Mahloreho a bile le phello efe ho mocha e mong? U ithuta eng ho sena?
17 Ka mohlala, ngoanana e mong ea neng a nka hore ntate oa hae oa bobeli o’a hatella ’me ha a nahanele maikutlo a hae ka lefu la ntate oa hae ea ratehang, a nahana ho baleha. Ha a hlokomela hore ho etsa joalo ho tla eketsa mathata feela, a lula—le ho mamella. Joale, lilemo tse ka bang 13 hamorao, o fihletse qeto ena: “Taeo ea ntate oa ka oa bobeli e nketse motho ea molemonyana. Ha ke ne ke lula ke le mong le ’mè, ke ne ke tefa haholo hape ke na le moea oa borabele. Ke ne ke batla ha lintho li etsoa kamoo ke ratang kateng. Joale ke ithutile ho nahanela ba bang. Hape Jehova o arabile lithapelo tsa ka tse ngata ha ke mo kōpa matla a ho hlōla boikutlo ba lefu la ntate le hore ke atamele haufi le ntate oa ka oa bobeli.” E, ho ithuta ho phela le bothata ho tla re atametsa haufinyane le Jehova. Ka hona a ka fetoha Motsoalle oa hao, ‘eo u ka mo tsebisang makunutu a hao ho tloha bocheng.’—Pesaleme ea 71:5, NW.
18. (a) Ke eng se tla ahlola hore na bophelo ba mocha bo tla qetella e le eng? (b) Ke hobane’ng ha bacha ba lokela ho nka batsoali ba bona ba le bohlokoa?
18 Hape hopola hore tikoloho ea lelapa ha se eona feela e lekanyang bohlokoa ba hao kapa leha e le hore e lekanya hore na bophelo ba hao e tla ba eng hamorao. Ho e-na le hoo, “moshanyana [kapa ngoanana] o itsebahatsa ka liketso tsa hae, ha metsamao ea hae e tla ba metle, e loke.” (Liproverbia 20:11) Mesebetsi ea hao e lokileng e tla u etsa ea ratehang pel’a Molimo le ho etsa hore bophelo ba hao bo be le morero le hore e be ba bohlokoa. Ha ho na lelapa le phethahetseng, sheba makhabane a nepahetseng lapeng leno. Nahana ka sehlabelo se entsoeng ke batsoali ba hao ka ho u fepa, ho u apesa, ho u bea ka tlung, ho u hlokomela ka meriana, le tse joalo. Ho e-na le hore u ba lefe ka ho hloka teboho, “hlompha ntat’ao le ’mao.” Ba nke e le ba bohlokoa bo phahameng.—Ba-Efese 6:1-3; Liproverbia 16:20; 17:13.
19. Liphello tse hlahisoang ke kutlo e tsoang pelong ho batsoali ke life?
19 Puisano e nang le morero le batsoali ba hao e tla tiisa lerato la hao ho bona. Ho ba utloa ho tla tsoa pelong. “Mor’a ka [kapa, morali oa ka], u se ke ua lebala thuto tsa ka, pelo ea hao e ke e boloke likeletso tsa me,” ho eletsa ntate ea bohlale, ’me o tsoela pele ho bontša litholoana tsa hoo, “u tla ekelletsoa ke tsona litšiu, le lilemo, le ho phela, le khotso.”—Liproverbia 3:1, 2.
[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]
a Mohlalosi A. Cohen o re ka temana ena: “Pelong ea motsoalle oa rōna re bona botho ba rōna. . . . Ke botsoalleng bo lokolohileng joalo bo bontšang kutloelo-bohloko moo re hlileng re itsebang hore na re seng, le ho hlokomela se ka ho rōna.” (Proverbs, Khatiso ea Soncino) Phetolelo ea Bibele ka W. F. Beck e re ka karolo: “U ka ipona pelong ea motho e mong.”
Na U-ua Hopola?
◻ Ke eng se ka bakang lekhalo la puisano?
◻ Ke joang mocha a ka bontšang mosa?
◻ Ke ka litsela life ’nete e ka ntlafatsang puisano ea lelapa?
◻ Ho jara joko ea bomalimabe ho finyella eng ho mocha?
[Setšoantšo se leqepheng la 18]
Joko ea bomalimabe e ile ea hloekisa botho ba Josefa, ka hona ho mamella mathata bocheng ho tla hloekisa botho ba hao