1921—Tekusyapitile Miaka Mia imo

KAZEETI ka Lupungu Lwakue Kamwenenena ka pa busiku 01, Muezi wa 01, 1921, kaaipuziizie Basambi ba Bibilia kiipuzio keeki: “Kunti twaswapila miilo ki mu onu muaka?” Kazeeti kaako, kaasukile keekio kiipuzio kupitila kuzimbula milandu ili mu Isaya 61:1, 2. Leelio lileembo lyaabalangulusiizie miilo yabo ya kusimikila mpunda iweeme. Lilandile eevi: “Yehova waambiikile mafuta eevi mpundile bafuukile mpunda iweeme . . . , kupunda muaka wa kwitabilua na Yehova ni busiku bwa kubuezia kibuelezi bwakue Leeza weetu.”

BAKASIMIKA BASIPILE

Eevi baviinde kufikilizia miilo ya kusimikila, Basambi ba Bibilia baali bakabiile kuya basipile. Baali bapalile kusimikila “mpunda iweeme” ku bantu bafuukile pamo ni “busiku bwa kubuezia kibuelezi” ku bantu babiifi.

Lupua J. H. Hoskin, waali waikala ku Kanada, waasimikiile wasipile anzia kupingua. Ku ntendeko ya muaka wa 1921, waasaakeene ni kasimika umo wa kanisa ka Méthodiste. Lupua Hoskin waatendekele eevi bulondolozi bwakue: “Tuli kukita bulondolozi bwaweeme palua Bibilia, kabili anzia kine twaandua kunvuana mu bintu binge, tuli kupuasie bulondolozi bwetu mu mutende kabili tusyalesie twaunvuana.” Inzi, keekio te kyaakitikile. Lupua Hoskin waalandile eevi: “Twaakitilesie dakika iniinii twali mukulondolola, ozo kasimika waaizeele muliango na maka saana, neene naaunvuile kusia kio kyaponena pansi.”

Ozo kasimika wa diini waalandile eevi wapundile: “Juu ya ki tewizi kuya kubasimikila bantu basili Bakristu?” Lupua Hoskin taamupeele kyasuko, inzi musita lwaafuminepo waatontonkaniizie eevi: ‘Bintu byakita ozu muntu te bilangiliile nangue ni Mukristu!’

Busiku bwaakoonkelepo, musita ozo muntu lwaali wasimikila mu kanisa kakue, waalandile bintu byabiipile kabili bya bufi palwakue lupua Hoskin. Lupua Hoskin walanguluka eevi: “Ozo muntu waababuilile bantu nangue neene naali muntu wa bufi saana asinamonekepo ata limo mu ozo muzi, kabili nangue mpalile kwipaiwa.” Inzi keekio te kyaamulengele alekele, waatwaliliile kusimikila ni kulanda na bantu bengi. Waalandile eevi: “Naasekeleele saana kusimikila ku ezio fuasi. Bange bantu baali bangana eevi: ‘Manine nangue uli muntu wakue Leeza!’ Kabili baanganine nangue bankwasie eevi tekuti ngie naema kantu.”

LISAMBILILO LYA BUNKE NI LYA MU LUPUA

Eevi kukwasia bantu batonene kisinka bakite buyantanzi, Basambi ba Bibilia baali bafumia ntantiko ya biipuzio biswapiile Bibilia mu kazeeti katuli twakuuta leenu nangue Amuka! Mu ezio ntantiko mubanga mwali biipuzio bya Bibilia ku bamisepuka, bya kubombia baviazi eevi kulondolola pamo ni baana babo. Baviazi baali “babeepuzia baana babo biipuzio bebio ni kubakwasia kupata byasuko mu Bibilia.” Eevi kukwasia kusambilizia bintu bileengele bili mu Bibilia, baali babombia biipuzia nga evelia: “Mu Bibilia muli bitabu binga?” Eevi kukwasia bamisepuka baaluke bakasimika basili na muenzo, mu ezio ntantiko mubanga mwali biipuzio nga beebi: “Eba kila Mukristu wa kisinka apalile kuya wamanine nangue kunti wasaanzua?”

Kabili, kubanga kwali ni biipuzio pamo ni byasuko ku baalia baali basyamanine bintu bingi palua Bibilia. Byasuko byaali byasaangua mu volime ya kuanza ya kitabu Études des Écritures. Maelufu a bantu baali basoma, baanoonkeelemo mu ezio ntantiko. Inzi kazeeti kali kakuutua leenu nangue Amuka! ka pa nsiku 21, Muezi wa 12, 1921, kaapundile nangue bebio biipuzio byonse tebikaba byafumiiwa kabili. Juu ya ki baaluluile evio lubilo?

KITABU KYA LEENU!

Kitabu *La Harpe de Dieu*

Karte ilipo kiputulua kya kusoma

Karte ilipo biipuzio

Balupua baali batungulula, baainikile nangue basambi ba Bibilia ba leenu bapalile kuya basambilila lyasi limo mu musita umo. Kisia baafumiizie kitabu La Harpe de Dieu mu Muezi wa 11, 1921. Baalia baali batonene kisinka, kabili baali baitabiile keekio kitabu, ni beene baaileembesiizie ni kutendeka kusambilila mu keekio kitabu bo beene. Leelio lisambililo lyaali lyakitua bunke, lyaali lyakwasia baalia baali basoma bamane “mipaango yakue Leeza ya kupaala bantu kupitila kubapeela bukose bwa loonse.” Leelio lisambililo lyaali lyakitua siani?

Musita muntu lwaali waitabila kupata keekio kitabu, waali wapeelua kiputulua kya kusoma kyaleembelue pa ka karte kaniini. Mulungu ukoonkelepo, waali wapeelua karte inge ilipo biipuzio biimaniine palua bintu byaakisoma. Ku mpela ya ezio karte kubanga kwali kiputulua kya kusoma kya mulungu ukoonkelepo.

Mu kipindi kya milungu 12, musambi waali wapeelua karte ya leenu kila mulungu kufuma ku kilonghaano kili peepi nakue. Lingi azo ma karte abanga atumua na baalia baali bakotele mu kilonghaano, ao baalia basibanga na buviinde bwa kusimikila nsesi kwa nsesi. Kwa mufuano, Anna K. Gardner, wa mu Millvale, ku Pennsylvania, mu Amerika, waalandile eevi: “Musita kitabu La Harpe de Dieu lukyaafumine kyaamukwasiizie nkazi wane Thayle, abanga wali ni buavia bwa kwenda, aye wali ni miilo ingi ya kukita, i kulanda miilo ya kutuma ma karte a kila mulungu a biipuzio.” Musita muntu lwaali wapua kusambilila, muntu umo wa mu kilonghaano waali waya kumwendela eevi kumukwasia asambilile bingi palua Bibilia.

Thayle Gardner ali mu kakinga ka babilema

MIILO YAONGEZEKA

Ku mpela ya muaka, lupua J. F. Rutherford waatumine mukanda ku bilonghaano byonse. Waaleembele eevi: “Miilo ya kufumia busininkizio palua Bukolo yaakikitua mu onu muaka, yaakikumia ni kukwasia bantu bengi kuliko miaka yaakipita.” Kisia waaongeziizie eevi: “Kuli miilo inge ingi isieleko ya kukitua. Kinkizieko ni bange bakwasieko eezi miilo iweeme saana.” Kakiine Basambi ba Bibilia baakitile evio vyenka. Mu muaka wa 1922, baasimikiile mpunda ya Bukolo basipile kuliko ntaanzi.

Babibuza Basipile

Basambi ba Bibilia baalangiliile ntono ya bulupua kupitila kukwasiana. Nga vilandile bulondolozi buli paapa pensina, babanga bali babibuza basipile ‘baavyelue palua nsita ya maavia.’—Tus Maf. 17:17.

Pa nsiku 31, Muezi wa 05, 1921, nsiku ya Pili, mwalalume umo wa mpapa ya rangi yafi, wa mu muzi wa Tulsa (Oklahoma, Amerika) waapoozelue mu buloko paantu waasitaakilue nangue waamukitiile ovio mwanakazi umo wa mpapa yasue. Kisia paapo, balalume ba mpapa yasue bakilile pa 1 000 baaluene ni kikundi kiniini kya bantu ba mpapa yafi. Lizibo leelio lyaasalangheene lubilo mpaka ku fuasi kwaali kwaikala bantu bafi kwaali kwakuutua Greenwood. Masesi akilile pa 1 400 ni bintu bya busulu, byaaibilue ni kuziziiwa. Mpunda ili yalanda nangue bantu 36 baaipailue. Inzi mpendua iine ya kisinka kunti yaya yafikile bantu 300 eevi. Keekio kinvulunghania kya bungipaani kyaafikiile kukuutua nangue Massacre de Tulsa (Bungipaani bwa mu Tulsa).

Lupua Richard J. Hill, Musambi wa Bibilia wa mpapa yafi, mwikazi wa mu Greenwood, waalandile bintu byaakitikile. Waalandile eevi: “Keekio kinvulunghania kyaakitikile busiku twali ku kulonghaana, nga vitubanga twakita lyonse. Kisia kupua kulonghaana, twaaunvuilesie mukati muzi mwasama. Twaaile kulaala, inzi nsungu yaali yaunvuikilesie.” Pa busiku 01, Muezi wa 06, Nsiku ya Tatu lukele-keele, aali yaakilile kubiipa. Watwalilila eevi: “Bantu bange baaizile ni kutulanda nangue kine tutonene kupusuka, tubutukile ku Kipaka bila kukokola.” Pakaako, Lupua Hill pamo ni mukazi wakue ni baana babo basano baabutukiile ku Kipaka kya Kulonghaaninako kya ku Tulsa. Kooko, bantu 3 000 eevi, balalume ni banakazi ba mpapa yafi, baasuungilue na balukale baatuminue na buteeko eevi kuya kupuisia leelio lizibo.

Mu peepi ni mu ozo wenka musita, Lupua Arthur Claus, abanga wali wa mpapa yasue, waakwete bupinguzi bubanga bwaloombele kusipa. Lupua Arthur walanda eevi: “Lunaaunvuile nangue bantu bali mukuiba ni kuzizia masesi mu Greenwood, naapinguile kuya kwenka kooko eevi mone aali yakue kibuza wane mutonua, Lupua Hill kine ili siani.”

Arthur Claus waali wabombia kitabu La Harpe de Dieu musita lwabanga wasambilizia kikundi kya basambi baanike 14

Lwaafikile ku nsesi yakue Lupua Hill, waasaangile muntu umo wa mpapa yasue, mwikazi nakue kwa Lupua Hill, wakwete bunduki. Kabili ozo muntu abanga wali kibuza wakue Lupua Hill. Weene, waatontonkaniizie nangue Lupua Arthur ni weene abanga wali mu keekio kikundi kya babisanguka. Waamwipuziizie eevi na lizui likata: “Ukoonkele ki koonu?”

Lupua Arthur waatontonkaniizie eevi: “Kine nsimupeele kyasuko kyatonene, paange ali kundasa. Naamubuilile nangue mbanga nali kibuza wakue Lupua Hill, kabili mbanga naya kumwendela lingi ku nsesi yakue.” Arthur pamo ni ozo mwikazi nakue kwa Lupua Hill, baamusuungiile Lupua Hill bintu byakue eevi tekuti biibue.

Kisia musita uniini, Arthur waamanine nangue Lupua Hill pamo ni lupua lwakue, bali ku Kipaka kya Kulonghaaninako. Arthur waabuililue nangue bantu ba mpapa yafi tebaviinda kufuma kooko bila kupeelua nsaambu na Mukulu wa balukale (Général) waali wakuutua Barrett, waali waimaniine miilo ya kusuunga babo bantu. Arthur waalandile eevi: “Kibanga kyakolele saana kuya kulondolola ni ozo mukulu. Lunaamubuilile mipaango yane, waangipuziizie eevi: ‘Weewe, wakaba kusuunga buino loolo lupua ni kulupeela bintu bilukabiile?’ Kakiine, naaitabiile.”

Arthur waatweme mukanda waamupeele nsaambu, ni kuya lubilo ku Kipaka kya Kulonghaaninako. Waatwele mukanda ozo kuli mukulu unge abanga wali kooko ku Kipaka. Ozo mukulu waapapile walanda eevi: “Ha, kabili wenka mukulu asiniizie ozu mukanda! Umanine nangue weewe i wenka wa kuanza kuiza kufumia muntu koonu?” Lupua Arthur pamo ni ozo mukulu baamumwene Lupua Hill pamo ni lupua lwakue, bila kukokola. Bonse baaingiile ku motoka wakue Arthur ni kuya ku nsesi yakue Lupua Hill.

Lupua Claus waasininkiziizie nangue Lupua Hill pamo ni lupua lwakue baali basuungilue buino. Bange lubaamwene kusipa ni ntono ya bulupua yaalangiliile Lupua Claus baapapile. Arthur waalandile eevi: “Olia mwikazi nakue kwa Lupua Hill, waakwasiizie kusuunga bintu, waakilile kubakindika Bakasininkizia Bakue Yehova kuliko lwa ntaanzi. Kabili bantu bengi baatendekele kutona mpunda ya Bukolo, paantu baamwene nangue bantu bakue Leeza te baali bakasanikile juu ya rangi ya mpapa, kabili te kuli muntu waali waimwene kuya wali wa mana kuliko mwinakue pa bantu bepeele kuli Leeza.”