Mwe Balumendo ni Bakaziana, Mutonene Kuya Mwali ni Buikazi bwa Siani?

1. Ba Yehoashi, Uzia ni Yosia baasaakeene ni aali ki ikolele?

TONTONKANIA vyuli kwiunvua kine weewe waaluka likolo wa bantu bakue Leeza wakilisie mulumendo muniini! Kunti wabombia siani buviinde bobe? Bibilia izimbuile bantu bengi baalukile bamakolo ba mu Yuda bakilisie balumendo. Kwa mufuano, Yehoashi abanga walisie na miaka 7, Uzia miaka 16, ni Yosia miaka 8. Kipalile keekio kibanga kyakolele saana! Atasie kine te kibanga kyaleengele, Yehova pamo ni bantu bange baabakwasiizie babo bamakolo eevi baviinde kukita bintu bingi biweeme.

2. Juu ya ki tupalile kupooza maano ku mufuano wakue Yehoashi, Uzia ni Yosia?

² Fwefue te tuli bamakolo ao ba nanfumu, inzi kunti twasambilila masomo a mana kupitila buikazi bwakue Yehoashi, Uzia ni Yosia. Baakwete bupinguzi buweeme, inzi kabili baakwete ni bupinguzi bubiipile. Kupitila kubombia mifuano yabo, tuli kumona juu ya ki ni kintu kya mana kusaakula babibuza baweeme, kuya twaikefiizie ni kutwalilila kumukeba Yehova.

SAAKULA BABIBUZA BAWEEME

3. Likolo Yehoashi waakitile siani palua malaizio aapeelue na Koani Mukulu Yehoyada?

³ Mupale Yehoashi palua kukwata bupinguzi bwa mulangue. Musita lwaali mulumendo, Likolo Yehoashi waakwete bupinguzi bwa mulangue. Musita lwasibanga wali na baba, waakoonkele butunguluzi bwakue Koani Mukulu wa kisinka, Yehoyada. Ozo koani waamusambiliziizie Yehoashi nga eveliasie muana wakue muine. Paantu waakoonkele mufuano wakue Yehoyada, Yehoashi waasaakuile kumubombela Yehova ni kukwasia bantu bamubombele Yehova. Kabili Yehoashi waakwete mipaango ya kuwaamia ekalu yakue Yehova.—2 Mil Nsi. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Fwefue tuli twanoonkelamo siani musita utuli twatona ni kunakila malaizio akue Yehova? (Tuswalo ni Mafunde 2:1, 10-12)

⁴ Kine baviazi bobe ao muntu unge ali mukukusambilizia eevi umutone Yehova ni kwikala kukoonkana ni mafunde akue, mana nangue bali mukukupeela bupe bwa mana. (Soma Tuswalo ni Mafunde 2:1, 10-12.) Baviazi bobe kunti babombia nzila ingi eevi kukusambilizia. Mona vyaakitile baba wakue kwa nkazi umo ali wakuutua Katya eevi kumukwasia weene aye wakwata bupinguzi buweeme. Kila busiku, musita baba wakue lwaali wamutwala ku masomo, waali walondolola nakue palua lileembo lya busiku. Walanda eevi: “Bobo bulondolozi bubanga bwankwasia kila busiku kukita kintu kiweeme kine kwaaluka aali ikolele.” Ale kine butunguluzi buswapiile Bibilia, bolia buuli mukupeelua na baviazi bobe bumonekele nangue buli mukukwanzia kukita beelia byutonene? Ni kiki kili kukukwasia kubanakila baviazi bobe? Nkazi umo ali wakuutua Anastasia walanguluka nangue baviazi bakue baali bapisia musita pamo nakue eevi kumubuila kyaali kyalengia bamubiikile sheria paleepale. Walanda eevi: “Keekio kyaankwasiizie kwinika nangue te baali bambiikila ezio sheria juu ya kunkonkezia, inzi baali bakita evio juu ya kunsuunga. Babanga bakita bebio byonse paantu bantonene.”

5. Bintu byuli wakita kunti byalengia baviazi bobe pamo ni Yehova bonvue siani? (Tuswalo ni Mafunde 22:6; 23:15, 24, 25)

⁵ Kine weewe wabombia masoke aswapiile Bibilia auli mukupeelua, baviazi bobe bakaba kwaluka ni nsaansa. Kintu kya mana saana ni keeki, weewe wakaba kumusaansamusia Leeza, kabili ni bukibuza bobe pamo nakue bwakaba kukila kuluma. (Soma Tuswalo ni Mafunde 22:6; 23:15, 24, 25.) Eba, ezio te nsaambu iweeme ya kukulengia upale mufuano wakue Yehoashi musita lwaali wakili mulumendo?

6. Kisia Yehoyada kufua, Yehoashi waatendekele kutuilizia masoke a baani, kabili keekio kyaamuleteele mazabo ki? (2 Milandu ya Nsiku 24:17, 18)

⁶ Sambilila kupitila bupinguzi bubiipile bwaakwete Yehoashi. Kisia Yehoyada kufua, Yehoashi waasaakuile babibuza babiipile. (Soma 2 Milandu ya Nsiku 24:17, 18.) Waasaakuile kukoonka masoke a bakulu ba mu Yuda baalia basyaali bamutonene Yehova. Kipalile ni weewe kunti waitabizia nangue Yehoashi waali wapalile kutiina babo babibuza babiipile. (Tus Maf. 1:10) Inzi waakoonkele masoke abo abiipile. Musita Zekaria, lupua wakue Yehoashi, lwaaeziizie kumoolola, Yehoashi waalengiizie epaiwe. (2 Mil Nsi. 24:20, 21; Mat. 23:35) Keekio kibanga kyali kintu kibiipile, kabili kya bupuba! Ku ntendeko, Yehoashi abanga wali likolo wa kisinka, inzi kisia waalukile kisanguka, kabili ngipaani. Kupuako, babombi bakue baamwipaile. (2 Mil Nsi. 24:22-25) Kakiine, kabenge Yehoashi waatwaliliile kumutuilizia Yehova pamo ni baalia baali bamutonene Yehova, buikazi bwakue nga bwaatwaliliile kuya bwali buino! Ozu mufuano, wakusambilizia lisomo ki weewe?

7. Ni baani baupalile kusaakula eevi baye bali babibuza bobe? (Mona ni foto.)

⁷ Bupinguzi bubiipile bwaakwete Yehoashi bwatusambilizia nangue tupalile kusaakula babibuza baalia bali kutukwasia kukita bintu biweeme, i kulanda, baalia bamutonene Yehova, kabili batonene kumusaansamusia. Tupalile kukita bukibuza na bantu ba miaka yonse. Languluka nangue, Yehoashi abanga wali mwanike saana kuli kibuza wakue Yehoyada. Palua kusaakula babibuza bobe, iipuzie eevi: ‘Eba, bali mukunkwasia eevi nkile kumuketekela Yehova? Eba, bali mukunkinkizia kwikala kukoonkana ni mafunde akue Leeza? Eba, bali balondoluela palwakue Yehova ni palua bisinka byakue bya mana bili mu Bibilia? Eba, bali bakindika mafunde akue Leeza? Eba, bali banganasie keelia kintonene kunvua ao bali baikwinda kungolola kine nakita kintu kisipalile?’ (Tus Maf. 27:5, 6, 17) Kulanda kisinka, kine babibuza bobe te bamutonene Yehova, te upalile kutwalilila bukibuza pamo naabo. Inzi, kine ukwete babibuza bamutonene Yehova, lyonse bakaba kuya bakukwasia!—Tus Maf. 13:20.

8. Kine tuli twabombia bitente bya Enternete bya kubuilana mpunda, ni kiki kitupalile kuya twalangulukile?

⁸ Loonu, kuli bitente bya Enternete bya kubuilana mpunda bili byabombiiwa eevi kulanziana pamo ni bantu ba mu lupua ni babibuza. Anzia evio, bantu bengi bali babombia ezio nzila ya kulanziana eevi kwilangilila ku bange, kupitila kubiika ku kitente ma foto ni ma viideo alangiliile bintu bibaakisita ao bibaakikita. Kine uli wabombia ezio nzila ya kulanziana, iipuzie eevi: ‘Eba, ndi nakeba kwilangilila ku bange? Eba, ndi nakebasie kubalangilila bintu biweeme bya kubakuula ao ndi nakeba bantasie? Eba, ndi naitabizia baalia bantu bali babombia eezi nzila ya kulanziana balulule mu nzila ibiipile kutontonkania kwane, kulanda kwane pamo ni bintu bindi nakita?’ Lupua Nathan Knorr, olia abanga wabomba mu Kabungue Kali Katungulula, waasokele eevi: “Te kwezia kusaansamusia bantu. Kine wakita evio, teuviinda kusaansamusia muntu ata umo. Musaansamusie Yehova, ni baalia bamutonene bali kusaansamuka.”

NI KINTU KYA MANA KUYA TWAIKEFIIZIE

9. Yehova waamukwasiizie Uzia kukita ki? (2 Milandu ya Nsiku 26:1-5)

⁹ Mupale Uzia palua kukwata bupinguzi buweeme. Lwaali wakili mulumendo, Likolo Uzia abanga waikefiizie. Waasambiliile “kumutiina Leeza wakisinka.” Waakitile miaka 68, kabili mu seemu ikata ya buikazi bwakue, Yehova waamupaalile. (Soma 2 Milandu ya Nsiku 26:1-5.) Uzia waanziizie ntundu ingi ya baluani ni kusininkizia nangue Yerusalemu ikingiliilue buino. (2 Mil Nsi. 26:6-15) Leeza waamukwasiizie Uzia kukita bintu bingi. Keekio kyaalengiizie Uzia asaansamuke saana.—Kas. 3:12, 13.

10. Ni kiki kyaamufikiile Uzia?

¹⁰ Sambilila kupitila bupinguzi bubiipile bwaakwete Uzia. Likolo Uzia waali wabeeleziizie kubapeela bantu malaizio palua bintu bya kukita. Eba, keekio kyaali kyamulengia atontonkanie nangue waali ni nsaambu ya kukita kyonse kyaali watona kukita? Busiku bumo, Uzia waapinguile kwingila mu ekalu yakue Yehova, kabili waalangiliile nangue ali ni kasonto paantu waaziziizie uvumba pa altare. Bamakolo te babanga bapeelue nsaambu ya kubomba ezio miilo. (2 Mil Nsi. 26:16-18) Koani Mukulu Azaria waamusokele, inzi Uzia waafipilue saana. Kya bulanda, Uzia taatwaliliile kuya wali wa kisinka. Pakaako, Yehova waamulapiziizie kupitila kumulualika bukoma. (2 Mil Nsi. 26:19-21) Kabenge Uzia waatwaliliile kuya waikefiizie, buikazi bwakue nga bwaakilile kuwaama!

11. Kunti twakita ki eevi kulangilila nangue twikefiizie? (Mona ni foto.)

¹¹ Musita Uzia lwaalukile ni buviinde, waalabile nangue bobo buviinde bwaali bwafuma kuli Yehova, kabili i waali wamukwasia akite bintu biweeme. Keekio kyatusambilizia ki? Kili buino kulanguluka nangue mpaalo pamo ni miilo ituli twapeelua mu kuteania kwakue Yehova, bili byafuma kuli weene. Kuliko kwitantamuna palua bintu bitwaakikita, tupalile kumupeela Yehova bulumba palua bebio bintu.b (1 Bakor. 4:7) Tupalile kwinika twaikefiizie nangue te tupuililikile, kabili tukabiile kulapiziiwa. Lupua umo ali na miaka 60 eevi, waaleembele eevi: “Naakisambilila nangue nsipalile kufipua ao kutioka mutima kine bange bangana bilubo bindi nabio. Musita undi nalapiziiwa palua bintu bya bupuba bindi nakita nsita inge, ndi naikwinda kwaluluka ni kutwalilila kumupeela Yehova keelia kiweeme saana.” Kine twamunakila Yehova ni kutwalilila kuya twaikefiizie, twakaba kwaluka ni buikazi buli ni nsaansa saana.—Tus Maf. 22:4.

TWALILILA KUMUKEBA YEHOVA

12. Musita Yosia lwaali wakili mulumendo, waakitile siani eevi kumukeba Yehova? (2 Milandu ya Nsiku 34:1-3)

¹² Mupale Yosia palua kukwata bupinguzi buweeme. Yosia waatendekele kumukeba Yehova wakili mulumendo muniini. Waali watona kusambilila palwakue Yehova ni kukita kutona kwakue. Anzia evio, buikazi bwakue ozo likolo mulumendo te bubanga bwaleengele. Waali wapalile kusakila lupupo luswetele musita lupupo lwa bufu lulwasalangheene. Kabili waakitile evio vyenka! Waatendekele kufumia lupupo lwa bufi mu ntundu ntaanzi ya kufikia miaka 20.—Soma 2 Milandu ya Nsiku 34:1-3.

13. Kwipeela kuli Yehova kuli na mana ki kuli weewe?

¹³ Atasie kine ukili mulumendo saana, kunti wapingula kumupala Yosia kupitila kumukeba Yehova ni kusambilila bingi palua mibeele yakue iweeme saana. Kine weewe wakita evio, uli kusonseziiwa kwipeela kuli Yehova. Kooko kwipeela kuli na mana ki mu buikazi bobe bwa kila busiku? Luke, olia waabatiziiziwe wakili na miaka 14, walandile eevi: “Kutendeka loonu, nakaba kubiika pa ntaanzi miilo ya kumubombela Yehova mu buikazi bwane, kabili nakaba kwikwinda kumusansamusia.” (Mark. 12:30) Kine ni weewe utonene kukita evio, wakaba kupaalua kakiine!

14. Leeta mifuano ilangiliile balumendo ni bakaziana vibali mukupala mufuano wakue Likolo Yosia.

¹⁴ Mulumendo ao mukaziana ali wamubombela Yehova, kunti wasaakaana na maavia ki paleepale? Johan, olia waabatiziiziwe wali na miaka 12, walanda nangue banafunzi benakue babanga bamukinkizia abambe kubombia fwanka ya kielektronike. Eevi kupata maka a kuluisia kooko kukinkinziiwa, Johan waalangulukile nangue ezio fwanka kunti yaleeta buavia ku bukose bwakue, kabili kunti yainoona bukibuza bwakue pamo ni Yehova. Rachel, olia waabatiziiziwe wakili ni miaka 14, walondolola kintu kili kyamukwasia kuluisia maavia ali wasaakaana nao ku masomo. Walanda eevi: “Ndi naikwinda kukeba bintu bili byandangulusia palua Bibilia ni palwakue Yehova. Kwa mufuano, lisomo lya historia, kunti lyandangulusia mpunda ao bukabika bwa mu Bibilia. Kabili nsita inge, lundi mukulanda ni muntu umo ku masomo, ndi natontonkania lileembo lya mana lya kunti nviinde kubuilako.” Maavia auli wasaakaana nao kunti apusana ni alia aapatile Likolo Yosia, inzi kunti waaluka ni mulangue ni kuya wali wa kisinka nga weene. Kuluisia maavia wakili mulumendo, kwakaba kukuteania eevi ukabe kuviinda kuluisia maavia ange awakaba kupata mu miaka ili mukuiza.

15. Ni kiki kyaamukwasiizie Yosia amubombele Yehova wali wa kisinka? (2 Milandu ya Nsiku 34:14, 18-21)

¹⁵ Musita lwaali na miaka 26, Likolo Yosia waatendekele kabili kuwaamia ekalu. Mu ozo musita, “kitabu kilimo Muzilo wakue Yehova olia waapeelue kupitila Musa” kyaamonekele. Musita lwaaunvuile kyasomua, ozo likolo waatendekele kwikala kukoonkana ni ozo muzilo. (Soma 2 Milandu ya Nsiku 34:14, 18-21.) Eba, weewe kunti watona kusoma Bibilia lingi? Paange teusyatendekele kukita evio kila busiku. Eba, uli mukusekelela kusoma? Eba, uli wasuunga alia maleembo ali kuviinda kukukwasia weewe pa lobe? Luke, olia wazimbuluanga lwa ntaanzi, ali waleemba bintu biweeme byali wapata mu kusambilila Bibilia. Kukita evio, kunti kwakukwasia ni weewe eevi uye walanguluka maleembo a mu Bibilia ao masomo awakisambililamo. Kine wakila kumana Bibilia ni kuitona, wakaba kukila kutona kumubombela Yehova. Kabili, Mulandu Wakue Leeza wakaba kukukwasia weewe, nga evelia viwaamukwasiizie Likolo Yosia.

16. Juu ya ki Yosia waakitile kilubo kikata, kabili fwefue kunti twasambililapo ki?

¹⁶ Sambilila kupitila bupinguzi bubiipile bwaakwete Yosia. Musita Yosia lwaali ni miaka 39 eevi, waakitile kilubo kyaalengiizie afikiile kufua. Kuliko kumuloomba Yehova amutungulule, weene waaiswapiile. (2 Mil Nsi. 35:20-25) Keekio kunti kyatusambilizia ki? Atasie kine tuli ni miaka ingi ao abe, ao twaakokola kale twasambilila Bibilia ao abe, tupalile kutwalilila kumukeba Yehova. Keekio kibiikile mukati kumuloomba lingi Yehova kupitila lipepo eevi atutungulule, kusambilila Mulandu wakue, ni kukoonka masoke a balupua ni bankazi bakosele kimupasi. Keekio kunti kyatukwasia te kunti tuye twaponena saana mu bilubo bikata, kabili kunti kyalengia tukile kwaluka ni nsaansa.—Yak. 1:25.

MWE BALUMENDO NI BAKAZIANA, KUNTI MWAVIINDA KWALUKA NI BUIKAZI BWA NSAANSA

17. Ni masomo ki a mana atwasambilila kupitila bamakolo batatu ba mu Yuda?

¹⁷ Musita luukili mulumendo ao mukaziana, kuli bintu bingi biweeme byuli kuviinda kukita. Mpunda palwakue Yehoashi, Uzia, ni Yosia ilangiliile nangue balumendo ni bakaziana kunti baviinda kukwata bupinguzi bwa mulangue ni kwaluka ni buikazi bwa kumusaansamusia Yehova. Kulanda kisinka, babo balumendo baakitile bilubo byaaleetele maavia mu buikazi bwabo. Inzi, kine weewe wapala bintu biweeme bibaakitile ni kutiina kuponena mu bilubo bibaakitile, kunti waaluka ni buikazi buli ni nsaansa.

18. Ni mifuano ki ili mu Maleembo ilangiliile nangue weewe kunti waviinda kwaluka ni nsaansa mu buikazi bobe? (Mona ni foto.)

¹⁸ Mu Bibilia muli mpunda palua balumendo ni bakaziana bange baakitile bukibuza buweeme pamo ni Yehova ni kwitabilua kuli weene, kabili baaikeele buikazi bwa nsaansa. Daudi abanga wali pakati kaabo. Lwabanga wakili mulumendo, Daudi waasaakuile kwaluka kibuza wakue Leeza. Kabili kisia, waafikiile kwaluka likolo wa kisinka. Kulanda kisinka, mu lwendo lumo Daudi waakitile ni bilubo, inzi Leeza waamumwene kuya wali muntu wa kisinka. (1 Mak. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Kine weewe wasambilila palwakue Daudi, mufuano wakue kunti wakukinkizia umubombele Yehova wali wa kisinka. Kabili kunti waibiikila mupaango wa kusambilila palua mufuano wakue Marko ao wakue Timoteo. Wakaba kufikiila kumona nangue baamubombeele Yehova kutendekela ku bulumendo bwabo, kabili baaitabiilue na weene loonse, ni kwaluka ni nsaansa.

19. Weewe kunti waaluka ni buikazi bwa siani?

¹⁹ Nzila yuli mukubombiiziamo buikazi bobe loonu, kunti yalangilila buikazi bobe vibwakaba mu nsita ili mukuiza. Kine weewe wamuswapila Yehova ni kutiina kwiswapila we muine, keekio kunti kyalengia Yehova akabe kukukwasia kukwata bupinguzi buweeme. (Tus Maf. 20:24) Kunti waaluka ni buikazi buli ni nsaansa, kabili bwa kukuleetela mpaalo. Te kulaba nangue Yehova amwene miilo yuli wamubombela kuya yali ya mana. Te kuli nzila inge ikilile kuwaama yuli kuviinda kukoonka mu buikazi bobe, ipitile kumubombela Baba weetu wa ntono, Yehova.