Juu ya ki Mibeele ya Bufuuke Ni ya Mana?

1. Ku miilo ao ku masomo, bantu kunti batwipuzia biipuzio palua ki?

ULI waunvua siani musita mubombi nobe ao mwanafunzi nobe lwali wakwipuzia palua bintu byuzumiine? Eba, keekio kili kyakwemia? Bengi pakati keetu bali baema. Inzi, keekio kiipuzio kunti kyatukwasia kwinika beelia bili mukutontonkania muntu, kabili kunti kyatupeela fuasi ya kumusimikila muntu mpunda iweeme. Anzia evio, nsita inge, muntu kunti waipuzia kiipuzio juu ya kutendekasie bubisi. Bange bali bakita evio paantu bali baunvua malanga a bufi palua beelia bituzumiine. (Miil Bat. 28:22) Kukila pakaako, twikeele mu “nsiku ya mpeleezio,” moolia muli bantu bengi “basiizi kutona kunvuana ata kaniini” kabili “basasile.”—2 Tim. 3:1, 3, NWT.

2. Juu ya ki tutonene kulangilila mibeele ya bufuuke?

² Paange kunti waiipuzia eevi: ‘Eba, kunti nalangilila siani kuteekamana kine muntu unge wambisia palua bintu binzumiine?’ Ni kiki kili kukukwasia? Mibeele ya bufuuke. Muntu afuukile ali wasiala wateekameene kine wasokoziiwa ao kine tamwene vya kukita. (Tus Maf. 16:32) Inzi kulanda kisinka, kulanda kuleengele kuliko kukita. Weewe, kunti wakuzia siani mibeele ya bufuuke? Kunti waasuka siani mu nzila ya bufuuke kine muntu wakubisia palua bintu byuzumiine? Kabili, kine uli muviazi, kunti wakwasia siani baana bobe bamane vya kusakila kiketekelo kyabo mu nzila ya bufuuke? Ale tumone.

VYA KUKUZIA MIBEELE YA BUFUUKE

3. Juu ya ki kunti twalanda nangue muntu ali ni mibeele ya bufuuke ali ni maka, inzi te mutope? (2 Timoteo 2:24, 25)

³ Muntu ali ni mibeele ya bufuuke, te mutope, inzi ali ni maka. Kine muntu ali mukusaakaana ni aali ikolele, apalile kuya wali ni maka eevi aviinde kusiala wateekameene. Mibeele ya bufuuke ni seemu ya “lizabo lya mupasi.” (Bag. 5:22, 23) Mulandu wa Kigiriki olia uli wapilibulua na “bufuuke” waali wabombiiwa nsita inge eevi kulondoluela farasi wa mu kisonso olia waali wateekua. Ezia kutontonkania, farasi wa mu kisonso waviinda kuteekamana. Anzia kine ozo farasi wateekamana, akilisie ni maka. Ale fwe bantu, kunti twakuzia siani mibeele ya bufuuke, ni mu wenka ozo musita tuye twali ni maka? Tetuviinda kukuzia ezio mibeele fwe beene. Tupalile kumuloomba Leeza eevi atupeele mupasi wakue, kabili atukwasie kukuzia ezio mibeele iweeme saana. Kuli bantu bengi bali baviinda kwaluka ni mibeele ya bufuuke. Bengi pakati ka balupua ni bankazi betu, bali balangilila mibeele ya bufuuke musita ubali basokoziiwa. Kabili keekio kili kyalengia bange baaluke ni malanga aweeme palua Bakasininkizia. (Soma 2 Timoteo 2:24, 25.) Weewe, kunti walangilila siani nangue mibeele ya bufuuke ni ya mana?

4. Mufuano wakue Isaka kunti watusambilizia ki palua mibeele ya bufuuke?

⁴ Mu Bibilia muli mpunda ingi ilangiliile nangue mibeele ya bufuuke ni ya mana. Tulandile palua mufuano wakue Isaka. Musita Isaka lwaali waikala mu kazonga ka Bafilisti ka Gerari, bekazi nakue baalia baali ni lwinso, baazibile bisima beelia byaaimbile babombi bakue baba wakue. Kuliko kuluana eevi asuunge bisima byakue, Isaka pamo ni lupua lwakue, baakuukiile ku fuasi inge, ni kwimba bisima binge. (Kut. 26:12-18) Inzi Bafilisti baatendekele kulanda nangue menda a mu bisima bya ku ezio fuasi kubaakuukiile, ni eene ni abo. Anzia evio, Isaka waakitile bintu mu mutende. (Kut. 26:19-25) Ni kiki kyaamukwasiizie kusiala wafuukile ata kine bange baapinguile kutwalilila kumusokozia? Kakiine weene waamwene mufuano wa baviazi bakue, ba Abrahamu ni Sara. Waasambiliile bintu bingi kupitila Abrahamu vyaali walangilila mutende pamo ni “bufuuke ni kuteekamana” kwakue Sara.—1 Pet. 3:4-6; Kut. 21:22-34.

5. Ni mufuano ki ulangiliile nangue baviazi Bakristu kunti baviinda kusambilizia baana babo benike nangue bufuuke ni mibeele ya mana?

⁵ Mwe baviazi Bakristu, muye mwasininkiziizie nangue ni mwemue kunti mwaviinda kubasambilizia baana beenu benike nangue mibeele ya bufuuke ni ya mana. Tontonkania palua mufuano wakue Maxence, wa miaka 17. Ku masomo ni mu miilo ya kusimikila abanga waisaanga pakati ka bantu basasile. Baviazi bakue baamusambiliziizie vya kulangilila mibeele ya bufuuke. Balanda eevi: “Maxence waakifikiila kwinika nangue kine muntu wasokoziiwa, iloombele kulangilila maka akata eevi aviinde kusiala wateekameene, kuliko kwasuka wasasile ao kwasuka mu nzila ibiipile.” Kya nsaansa, Maxence waakiviinda kwaluka muntu afuukile.

6. Lipepo kunti lyatukwasia siani kukila kukuzia mibeele ya bufuuke?

⁶ Kunti twakita siani kine bantu batusokozia, kwa mufuano kine balanda bufi palwakue Yehova ao kine bapuulula mpunda ya mu Bibilia? Tupalile kumuloomba Yehova mupasi ni mulangue wakue eevi tuviinde kwasuka mu nzila ya bufuuke. Ale kine kisia musita, twafikiila kwinika nangue te twaakyasuka buino nga vikipalile? Kunti twapepa kabili palua keekio kintu ni kutontonkania vya kwasuka buino lwendo lunge. Kine twakita evio, Yehova ali kutupeela mupasi wakue eevi te kunti tufipue, kabili tulangilile mibeele ya bufuuke.

7. Kubiikilila maleembo paleepale kunti kwatukwasia siani mu aali ikolele? (Tuswalo ni Mafunde 15:1, 18)

⁷ Maleembo engi a mu Bibilia kunti atukwasia kumana vya kulanda mu nzila ya bufuuke kine twasaakaana ni aali ikolele. Mupasi wakue Leeza kunti watulangulusia azo maleembo. (Yoan. 14:26) Kwa mufuano, mafunde ali mu kitabu kya Tuswalo ni Mafunde kunti atukwasia kuya twafuukile. (Soma Tuswalo ni Mafunde 15:1, 18.) Kabili, keekio kitabu kilangiliile juu ya ki ni kintu kya mana kusiala twateekameene kine twaisaanga mu aali ikolele.—Tus Maf. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

BUVIINDE BWA KWINIKA BULI BWATUKWASIA SIANI KUYA TWAFUUKILE?

8. Juu ya ki kili buino kumana keelia kyalengia muntu epuzie kiipuzio palua bintu bituzumiine?

⁸ Buviinde bwa kwinika, ni bwene kunti bwatukwasia. (Tus Maf. 19:11) Muntu ali ni buviinde bwa kwinika, ali waitiinia musita lubali bamubisia palua bintu byazumiine. Biipuzio binge, bili nga mabue atumpukile pa menda, inzi seemu ikata yasiele yaibiile. Kwa mufuano, muntu kunti waipuzia kiipuzio, inzi bila kulanda keelia kyalengia epuzie. Pakaako, ntaanzi ya kwasuka, tupalile kumana nangue paange te tumanine keelia kyalengia ozo muntu epuzie keekio kiipuzio.—Tus Maf. 16:23.

9. Gideoni waalangiliile siani buviinde bwa kwinika ni bufuuke musita lwabanga wabaasuka balalume Baefraimu?

⁹ Tontonkania Gideoni vyaabaasukile balalume Baefraimu. Baamwipuziizie basasile juu ya ki taabakuutile ntaanzi, eevi baye bakwasiane kuluana na baluani ba Baisraeli. Inzi eba, kubanga kwali ni kintu kyaali kyafieme kyaalengiizie bafipue saana? Eba, kibuli i kyaalengiizie? Ibe keekio i kyaalengele ao abe, Gideoni waalangiliile mulangue ni kukindika malanga abo. Kabili, waabaasukile mu nzila ya bufuuke. Keekio kyaakwasiizie siani? Baaunvuile, ni ‘kutontoloka.’—Bap. 8:1-3.

10. Ni kiki kili kuviinda kutukwasia kumana vya kubaasuka baalia bali batwipuzia palua bintu bituzumiine? (1 Petro 3:15)

¹⁰ Paange mubombi ao mwanafunzi neetu kunti watwipuzia juu ya ki tuli twanakila mafunde a Bibilia. Kili buino saana kumulondoluela palua beelia bituzumiine, ni kooku twakindikile malanga akue katuilizia weetu. (Soma 1 Petro 3:15.) Pakaako, kuliko kutontonkania nangue ozo muntu waipuziasie paantu akebele kukusokozia, upalile kutontonkania kiipuzio kyakue vikili kuviinda kukukwasia weewe ukebe kintu kya mana kuli weene. Atasie kine nsaambu yamulengia muntu epuzie kiipuzio iye yaali kiki, kili buino kwasuka mu nzila iteekameene ao iweeme. Kyasuko kyetu kunti kyamusonsezia abuele kutontonkania palua beelia byamanine. Anzia kine ozo muntu amonekele nangue aviizie ao akebelesie kutusokozia, mupaango weetu upalile kuya wali wa kwasuka mu nzila iweeme.—Bar. 12:17.

11-12. (a) Ni kiki kitupalile kukeba kumana ntaanzi ya kwasuka kiipuzio kikolele? (Mona ni foto.) (b) Leeta mufuano ulangiliile kwiipuzia biipuzio vikuli kuviinda kwizula nzila ya kutendekezia bulondolozi.

¹¹ Kwa mufuano, kine mubombi neetu watwipuzia juu ya ki tetwizi kukitako nsiku nkulu ya kuvyalua, kunti twaiipuzia eevi: Eba, akebele kumana kine tupeelue ni nsaambu ya kupisia musita uweeme pamo ni bange? Ao eba, paange amwene nangue malanga etu kunti ainoona bukibuza buli pakati ka babombi neetu ku miilo? Kya kuanza, kunti twamutasia paantu ali mukwemena bange, kabili kunti twamusininkiziizia nangue ni fwefue tuli twatona kusaansamuka pamo ni bange ku miilo. Paange, keekio kunti kyaizula nzila ya kulondolola pamo nakue mu nzila ya bukibuza palua beelia bili byalanda Bibilia juu ya nsiku nkulu ya kuvyalua.

¹² Kabili, kunti twakita enka evio kine muntu watwipuzia biipuzio bikolele. Mwanafunzi neetu kunti walanda nangue Bakasininkizia Bakue Yehova bapalile kwalulula malanga abo palua bantu kulaalana balalume kwa balalume ni banakazi kwa banakazi. Eba, weene walanda evio paantu teezi kunvuapo buino beelia bili byalanda Bakasininkizia Bakue Yehova palua ozo mulandu? Ao eba, ozo muntu kunti waya wali ni kibuza ao muntu wa mu lupua olia ali walaalana ni mwalalume mwinakue ao mwanakazi mwinakue? Eba, ali watontonkania nangue tubasuulile baalia bali balaalana balalume kwa balalume ni banakazi kwa banakazi? Tupalile kumusininkiziizia nangue fwefue tubatonene bantu bonse, kabili tuli twakindika nsaambu ya kila muntu ya kusaakula keelia kyatonene.b (1 Pet. 2:17) Kisia, kunti twaviinda kumubuila beelia bili byalanda Bibilia, kabili ni kukoonka azo mafunde vikuli kwatukwasia kukila kwaluka ni buikazi buli ni nsaansa.

13. Weewe kunti wamukwasia siani muntu ali watuseka juu ya kuzumina Leeza?

¹³ Kine twasaakaana na muntu ali ni malanga akolele, te tupalile kupingula lubilo-lubilo nangue twamana kale beelia byazumiine. (Tit. 3:2) Kwa mufuano, kunti wakita siani kine mwanafunzi nobe walanda nangue kuzumina Leeza ni kwizyelekania? Eba, upalile kupingula nangue ozo muntu azumiine saana nangue bintu byaalukileko kupitila kwialulula biinesie, kabili nangue amanine bingi palua leelio lisambilizio? Paange, ali mukulandasie bintu byali waunvua bange balanda. Kuliko kutendeka kukankabula nakue palua bintu bya sayansi, weewe kunti wakeba nzila ya kumupeela mwanafunzi nobe kintu kyali wakaba kuviinda kutontonkaniapo kisia musita. Paange weewe kunti wamutungulula ku mpunda ilandiile palua bibumbua ili mu jw.org. Paange ozo muntu kunti wafikiila kutona kulondoluela lyasi limo ao viideo imo ili moomo. Kakiine, kumwasuka muntu mu nzila ya mukinzi, kunti kwamusonsezia alulule malanga akue.

14. Niall waabombiizie siani buino kitente kyetu kya Enternete eevi kukuasia mwanafunzi nakue aluisie malanga a bufi palua Bakasininkizia Bakue Yehova?

¹⁴ Mulumendo umo ali wakuutua Niall waabombiizie kitente kyetu kya Enternete eevi kulangilila nangue beelia bili byalanda bantu bange palua Bakasininkizia Bakue Yehova te bya kisinka. Walanda eevi: “Lingi, mwanafunzi nane abanga wangana nangue nsiizi kuzumina sayansi paantu nswapiile kitabu kilimo mpunda ya kutontonkaniasie kuliko kuswapila bintu bya kisinka.” Ozo mwanafunzi wakeene kumwitabizia Niall alondolole palua bintu byazumiine. Naill waamutunguluile ozo mwanafunzi mu kitente kya jw.org, mu seemu ilandile “Sayansi na Biblia.” Kisia musita, Niall waafikiile kwinika nangue ozo mwanafunzi waakisoma ezio mpunda, kabili waakikila kutona kulondolola palua bukose vibwaatendekele. Paange ni weewe kunti wafikiila kupata mazabo aweeme.

IITEANIE MWALI PAMO MU LUPUA

15. Baviazi kunti babakwasia siani baana babo kwasuka mu nzila ya bufuuke kine banafunzi benaabo babaseka juu ya bintu bibazumiine?

¹⁵ Baviazi kunti babasambilizia buino baana babo vya kwasuka mu nzila ya bufuuke kine babisiiwa palua bintu bibazumiine. (Yak. 3:13) Baviazi bange bali baikala ni bipindi bya kwibeelezia pamo ni baana babo musita wa lupupo lwa mu lupua. Bali batontonkania palua biipuzio bili kuviinda kwipuzia bange ku masomo. Bali balondoluela palua bebio biipuzio ni kukita kilangililo kilangiliile vya kwasuka. Kabili bali babasambilizia baana vya kulanda mu nzila ya bufuuke, kabili mu nzila ili kulengia bange batone kutuilizia.—Mona kisanduku kilandile “Kukita Bipindi bya Kwibeelezia Kunti Kwakwasia Lupua Lobe.”

16-17. Bipindi bya kwibeelezia kunti byakwasia siani balumendo ni bakaziana?

¹⁶ Bipindi bya kwibeelezia kunti byakwasia Bakristu bafumie bulondolozi busininkiziizie, kabili basininkizie bo beene nangue bali ni nsaambu iweeme ya kwitabila beelia bibazumiine. Maasi ali ni mutue ulandile “Vijana Wanauliza” alia ali mu jw.org, ali asaangua ni mapapie a kwibeeleziiziapo palua balumendo ni bakaziana (Karatasi za Mazoezi). Azo maasi ateaniiziwe eevi kubakwasia balumendo ni bakaziana bakile kusininkizia bintu bibazumiine ni kubakwasia beteanie kwasuka mu milandu yabo beene. Kusambilila azo maasi twali pamo mu lupua, kunti kwatukwasia fwe bonse kumana vya kusakila kiketekelo kyetu mu nzila ya bufuuke, kabili mu nzila ili kulengia bange batone kutuilizia.

¹⁷ Mulumendo umo ali wakuutua Matthew walondolola bipindi bya kwibeelezia vibyaamukwasiizie. Paantu ezio ni seemu ya mu lupupo lwabo lwa mu lupua, lingi Matthew pamo ni baviazi bakue, bali bakebulula mpunda palua maasi alia ali kuviinda kulondololua ku masomo. Walanda eevi: “Tuli twatontonkania palua biipuzio bili kuviinda kwipuziiwa, ni kwibeelezia vya kwasuka bebio biipuzio kukoonkana ni mpunda ituli twakebulula. Musita undi nabiikilila buino nsaambu ilengiizie tuye twaitabiile bintu bituzumiine, nsiizi kunvua masiaka, kabili ndi namona kyaleengele kuya nafuukile musita undi mukulondolola pamo ni bange.”

18. Kukoonkana ni Bakolosai 4:6, kintu kya mana ni kiki?

¹⁸ Atasie kine twalondolola mu nzila yunvuikile, kabili ya kusininkizia, te bonse bali kwitabila beelia bituli kulanda. Inzi, kulanda twafuukile, kabili twakengeele, kunti kwakwasia. (Soma Bakolosai 4:6.) Kumulondoluela muntu palua bintu bituzumiine kunti kwapalaniiwa na kumupantila muntu kabumbu. Kunti twamupantila muntu kabumbu bukebuke ao kukapanta na maka. Kine twakapanta bukebuke, olia utuli mukusaapa nakue kunti wakeemika ni kutwalilila kusaapa. Enka evio ni fwefue, kine twalondolola twakengeele kabili twafuukile, bantu kunti batona kutuilizia, ni bulondolozi buli kutwalilila. Kulanda kisinka, kine muntu atonenesie kutubisia ao kutuseka, te tupalile kutwalilila ni bulondolozi. (Tus Maf. 26:4) Inzi baniini i bali batona kutubisia ni kutuseka; bengi bali batona kutuilizia.

19. Ni kiki kili kutusonsezia kuya twafuukile musita utuli mukusakila beelia bituzumiine?

¹⁹ Kulanda kisinka, kunti twanoonkelamo saana kine twaikwinda kuya twali ni mibeele ya bufuuke. Muloombe Yehova akupeele maka aukabiile eevi uye wafuukile musita luuli waasuka biipuzio bya kuleeta bubisi ao bya kutupunia. Te kulaba nangue mibeele yobe ya bufuuke kunti yakwasia utwalilile kulondolola buino ni bantu bila kubisiana. Kabili, kine weewe waasuka mu nzila ya bufuuke, elia ilangiliile mukinzi, kakiine keekio kunti kyasonsezia bakatuilizia bange baalulule malanga abo palwetu ni palua bisinka bya Bibilia. Muye “mwaiteaniiziesie kwasuka” palua buzumino bwenu, “bebio byonse mubikite mu bufuuke ni mu mukinzi.” (1 Pet. 3:15, 16) Kansi, mona mibeele ya bufuuke kuya yali ya mana!