LYASI LYA KUSAMBILILA LYA 50
Kiketekelo Pamo ni Bikitua Kunti Byalengia Twaluke ba Nsaambu
‘Ketekele nga vyaaketekeele situe [ao baba weetu] Abrahamu.’—BAR. 4:12.
LWIMBO 119 (Lwa Kiswahili) Tupalile Kuya Twali Ni Kiketekelo
KIFUPI KYA LYASIa
1. Musita utuli twalondoluela palua kiketekelo kyakue Abrahamu, kunti twaiipuzia kiipuzio ki?
ATA sie kine bantu bengi bali baunvua mpunda yakue Abrahamu, te bamanine bintu bingi palwakue. Inzi weewe umanine bingi palwakue. Kwa mufuano, umanine nangue Bibilia ili yamukuuta Abrahamu “baba wa baalia bonse bali ni kiketekelo.” (Bar. 4:11, NWT) Inzi paange weewe kunti waiipuzia eevi: ‘Eba, kunti naviinda kumuketekela Yehova saana nga vyaakitile Abrahamu?’ Een, kunti waviinda.
2. Juu ya ki ni kintu kya mana kusambilila palua mufuano wakue Abrahamu? (Yakobo 2:22, 23)
2 Nzila imo ya kutukwasia kuya twali ni kiketekelo kyakosele nga kyakue Abrahamu ni eezi, kusambilila mufuano wakue. Lyonse Abrahamu waali wakita beelia byaali walandua na Leeza. Waakuukile ni kuya kwikala ku kyalo kya kule ni kwabo. Waaikeele kooko miaka ingi, kabili waaitabiile kumufumia muana wakue mutonua Isaka eevi aaluke ngeleelo. Keekio kyaalangiliile nangue Abrahamu abanga wamuketekeele saana Yehova. Kiketekelo pamo ni bikitua byakue Abrahamu byaalengiizie Yehova amwitabile ni kwaluka mwinakue. (Soma Yakobo 2:22, 23.) Yehova atonene kutwitabila ni kutwalula benakue, kubiika pamo ni weewe. Ezio i nsaambu yaalengiizie Yehova abombie mupasi wakue utakatiifu eevi kubatungulula ba Paulo ni Yakobo baleembe palua mufuano wakue Abrahamu. Ale tulondoluele palua mufuano wakue kupitila kutoosia lileembo lya Baroma katue ka 4 ni Yakobo katue ka 2. Bonse babili balandile kintu kya mana saana palwakue Abrahamu.
3. Ba Paulo ni Yakobo baazimbuile milandu ili mu lileembo ki?
3 Ba Paulo ni Yakobo baazimbuile milandu ili mu lileembo lya Kutendeka 15:6, elia ilandile eevi: “[Abrahamu] waamuketekeele Yehova, ni Weene waapendele keekio kuya kyali nsaambu palwakue Abrahamu.” Kine Yehova wamutona muntu, ali wamukuuta wa nsaambu ao asili na kilubo. Ni kintu kya kupapia saana palua muntu asipuililikile, kabili wa mazaambi kumonua na Leeza kuya wali wa nsaambu ao asili na kilubo! Kulanda kisinka, ni weewe utonene Leeza akumone evio, kabili keekio kunti kyakitika. Loonu tuli kumona keelia kyaalengiizie Yehova amukuute Abrahamu nangue ni muntu wa nsaambu. Kabili tuli kumona vitupalile kukita, eevi Yehova atukuute ni fwefue nangue tuli ba nsaambu.
TUPALILE KUYA TWALI NI KIKETEKELO EEVI LEEZA ATUMONE KUYA TWALI BA NSAAMBU
4. Juu ya ki kili kyasaangua kyakolele ku bantu kwaluka ba nsaambu?
4 Mu mukanda waaleembele Paulo ku Baroma, waalandile nangue bantu bonse ni ba mazaambi. (Bar. 3:23) Pakaako, kunti twaiipuzia eevi: Eba, kunti kyaviindikana siani Leeza amumone muntu kuya wali wa nsaambu ao asili na kilubo? Eevi kukwasia Bakristu bonse kupata kyasuko kya keekio kiipuzio, Paulo waabombiizie mufuano wakue Abrahamu.
5. Juu ya ki Yehova waamukuutile Abrahamu nangue ni wa nsaambu? (Baroma 4:2-4)
5 Yehova waamukuutile Abrahamu nangue ni wa nsaambu musita lwaali waikala mu kyalo kya Kanaani. Juu ya ki Yehova waamukuutile Abrahamu nangue ni wa nsaambu? Eba, ni paantu Abrahamu abanga wanakila Muzilo Wakue Musa? Kulanda kisinka, te keekio kyaalengele. (Bar. 4:13) Baisraeli baapeelue ozo Muzilo miaka ikilile pa mia ina (400) kisia Leeza kumukuuta Abrahamu nangue ni wa nsaambu. Ale juu ya ki Leeza waamukuutile Abrahamu nangue ni muntu wa nsaambu? Yehova waamulangiliile Abrahamu buwaame busipalilue ni kumukuuta nangue ni wa nsaambu paantu abanga wali ni kiketekelo.—Soma Baroma 4:2-4.
6. Juu ya ki Yehova kunti wamukuuta muntu wa lizaambu nangue ni wa nsaambu?
6 Paulo waalandile nangue kine muntu wamuketekela Leeza, “kiketekelo kyakue kili kyapendua kuya kyali nsaambu.” (Bar. 4:5, NWT) Waaongeziizie eevi: “Nga evelia vilandile ni Daudi palua nsaansa ya muntu ali wapendua na Leeza kuya wali wa nsaambu bila bikitua: ‘Bali ni nsaansa ni baalia beleelue bikitua byabo bya kutiona sheria, kabili baalia bavimbiilue mazaambi; ali ni nsaansa ni muntu asipendelue ata kaniini na Yehova kuya wali ni lizaambi.’” (Bar. 4:6-8, NWT; Malum. 32:1, 2) Leeza ali waeleela ao kuvimba mazaambi a baalia bali bamuketekela. Ali waeleela loonse ni kulabako. Paantu babo bantu bali ni kiketekelo, weene ali wabamona kuya bali ba nsaambu, kabili basili na kilubo.
7. Juu ya ki kunti twalanda nangue babombi bakue Leeza ba mu nsita ya kale babanga bali ba nsaambu?
7 Ata sie kine Yehova waabakuutile ba Abrahamu, Daudi, ni babombi bakue bange ba kisinka nangue ni bantu ba nsaambu, te babanga bapuililikile. Inzi, paantu babanga bali ni kiketekelo, Leeza waabamwene kuya bali bantu basili na kilubo, asa kine bapalaniiwa na bantu bange basyali bamupupa. (Baef. 2:12) Nga vilandile Paulo mu mukanda wakue, tupalile kuya twali ni kiketekelo eevi Leeza aaluke mwineetu. Kiketekelo i kyaalengele ba Abrahamu ni Daudi baye bali babibuza bakue Leeza. Kine ni fwefue tuli ni kiketekelo, kunti twaaluka benakue.
KIKETEKELO PAMO NI BIKITUA, BIKWATEENE SIANI?
8-9. Ni bintu ki bya bufi byaalandile bantu bamo palua milandu yaaleembele ba Paulo ni Yakobo, kabili juu ya ki?
8 Kwapita kale miaka ingi bantunguluzi ba ma diini bali mukubisiana palua kukwatana kuli pakati ka kiketekelo ni bikitua. Bantunguluzi bamo bali basambilizia nangue kine sie muntu wamuketekela Mulopue Yesu Kristu, wakaba kupusuka. Paange weewe waabonvuile kale balanda eevi: “Muketekele Yesu ukabe kupusuka.” Bange bali balanda nangue evio i vyaasambiliziizie Paulo, paantu waalandile eevi: “Muntu ali wapendua na Leeza kuya wali wa nsaambu bila bikitua.” (Bar. 4:6, NWT) Inzi, bange bali balanda nangue muntu kunti wapusuka kine ali waendela fuasi elia ili yamonua na kanisa kuya yali itakatiifu, ni kupitila kukita bintu biloombelue na kanisa. Paange kunti baimanina pa lileembo lya Yakobo 2:24, lilandile eevi: “Bikitua bya bantu i bili byabalunghamika [ao kubaalula ba nsaambu] kuli Leeza. Te kiketekelo bunke.”
9 Keekio kili kyalengia bantu bange bali basoma saana Bibilia batontonkanie nangue ba Paulo ni Yakobo baapingeene mu bulanzi palua kiketekelo ni bikitua. Bantunguluzi ba ma diini kunti balanda nangue Paulo abanga wazumiine nangue muntu kunti waitabilua na Leeza kine ali ni kiketekelo bila bikitua. Kabili kunti balanda nangue Yakobo weene waasambiliziizie nangue bikitua bya muntu ni bya mana eevi etabilue na Leeza. Mwalimu umo olia ali wasambilizia palua bintu bya diini waalandile eevi: “Yakobo taaunvuile kyaalengiizie Paulo alande nangue muntu ali wapendua [kuya wali wa nsaambu] kupitila kiketekelo sie bila bikitua.” Inzi, fwefue tumanine nangue mupasi wakue Leeza i waatunguluile ba Paulo ni Yakobo eevi baleembe beelia bibaakitile. (2 Tim. 3:16) Pakaako, kuli nzila imo ileengele ya kupatanisia bulanzi bwabo ni kubunvua. Kunti twakita evio kupitila kutoosia bintu binge bibaaleembele mu mikanda yabo.
Paulo waabalandile Bakristu Bayuda ba mu Roma nangue kiketekelo kibanga kyali kya mana, kuliko kukoonka sie bikitua bya mu Muzilo Wakue Musa (Mona lifungu lya 10)b
10. Ni “bikitua” bya siani bilandiile Paulo? (Baroma 3:21, 28) (Mona ni foto.)
10 Paulo waali walandila palua “bikitua” bya siani mu Baroma 3 ni 4? Abanga walandila palua “bikitua bya muzilo,” i kulanda nangue Muzilo Wakue Musa, olia waapeelua Baisraeli ku Lupili lwa Sinai. (Soma Baroma 3:21, 28.) Kimwenekele nangue Bakristu bamo baali bamwene nangue kibanga kyakili sie kya mana kutwalilila kukoonka Muzilo Wakue Musa. Pakaako, mutumua Paulo waabombiizie mufuano wakue Abrahamu eevi kusininkizia nangue muntu tapalile kukoonka “bikitua bya muzilo” eevi Leeza amukuute nangue ni wa nsaambu, inzi kunti wakuutua evio kine ali ni kiketekelo. Keekio kyatukoselezia, paantu kumana evio kwatusininkiziizia nangue Leeza kunti waaluka mwineetu. Kabili keekio kilangiliile nangue kunti twaviinda kumuketekela Leeza ni Kristu. Kukita evio, kunti kwalengia Leeza atwitabile.
Yakobo waabalandile Bakristu kulangilila nangue bali ni kiketekelo kupitila “bikitua,” nga evelia kukitila bantu bintu biweeme bila kapatulula (Mona lifungu lya 11-12)c
11. Ni “bikitua” bya siani bilandile Yakobo?
11 Inzi “bikitua” bilondolwelue mu Yakobo katue ka 2, te bintu biloombelue na Muzilo Wakue Musa. Yakobo alandiile bikitua ao miilo elia ili yabomba Bakristu mu buikazi bwabo bwa kila busiku. Ezio miilo i ili yalangilila kine Mukristu ali ni kiketekelo kya kisinka kuli Leeza ao abe. Kansi, tulandile palua mifuano ibili elia yaabombiizie Yakobo.
12. Yakobo waalondoluele siani kukwatana kuli pakati ka kiketekelo ni bikitua? (Mona ni foto.)
12 Mu mufuano wa kuanza, Yakobo waalandile nangue Bakristu te bapalile kuya bali ni kapatulula. Eevi kulondolola buino keekio, waabombiizie mufuano wa muntu umo olia waamukitiile munoonsi bintu biweeme, inzi waamukitiile mupabi bintu bibiipile. Yakobo waalandile nangue ozo muntu kunti walanda nangue abanga wali ni kiketekelo. Inzi kulanda kisinka, bikitua byakue byaalangiliile nangue tabanga wali na kiketekelo. (Yak. 2:1-5, 9) Mu mufuano wa bubili, Yakobo walandila palua muntu olia waamwene ‘lupua ao nkazi asikwete ngubo ao byakulia.’ Inzi ozo muntu waandilue kumukwasia. Ata sie kine ozo muntu waalandile nangue abanga wali ni kiketekelo, bikitua byakue byaalangiliile nangue tabanga wali na kiketekelo. Nga vyaaleembele Yakobo, “kine [kiketekelo] kili sie bunke pasili bikitua, kifuile.”—Yak. 2:14-17.
13. Leeta mufuano waabombiizie Yakobo eevi kulangilila nangue kiketekelo kipalile kumoneka mu bikitua. (Yakobo 2:25, 26)
13 Yakobo waalandile nangue Rahabu waalangiliile kiketekelo kyakue kupitila bikitua. (Soma Yakobo 2:25, 26.) Rahabu waunvuile mpunda palwakue Yehova, kabili waaunvuile nangue weene abanga wabakwasia Baisraeli. (Yosh. 2:9-11) Bikitua byakue byaalangiliile nangue abanga wali ni kiketekelo. Kwa mufuano, waakingiliile Baisraeli babili baalia baaile kupelelezia kyalo musita bukose bwabo lububanga bwali mu buavia. Ozo mwanakazi asibanga wali Mwisraeli, kabili asibanga wapuililikile, waamwenue na Leeza kuya wali wa nsaambu, nga evelia sie Abrahamu. Mufuano wakue Abrahamu watusambilizia nangue ni kintu kya mana kulangilila kiketekelo kyetu kupitila bikitua.
14. Ni kiki kilangiliile nangue ba Paulo ni Yakobo te baapingeene mu bulanzi?
14 Ba Paulo ni Yakobo baali balondoluela palua kiketekelo ni bikitua mu nzila ipuseene. Paulo abanga wabalanda Bakristu Bayunda nangue tebaviinda ata kaniini kwitabilua na Yehova juu ya kukoonka sie bikitua bya mu Muzilo Wakue Musa. Yakobo waalangiliile nangue Bakristu bonse bapalile kulangilila kiketekelo kyabo kupitila kubakitila bantu bange bintu biweeme.
Eba, kiketekelo kyobe kili kyakukinkizia ukite bintu beelia bili byaitabila Yehova? (Mona lifungu lya 15)
15. Kunti twalangilila siani kiketekelo kyetu kupitila bikitua? (Mona ni ma foto.)
15 Yehova talandile nangue kine tutonene kuya twali ba nsaambu tupalile kukita nga evelia vyaakitile Abrahamu. Kulanda kisinka, kuli bintu bingi bituli kuviinda kukita eevi kulangilila kiketekeko kyetu kupitila bikitua. Kwa mufuano, kunti twabapokelela kwa nsaansa baalia basinakokole mu kilonghaano, kubakwasia balupua ni bankazi baalia bakabiile saana kukwasiiwa, ni kubakitila bintu biweeme bantu ba mu lupua lwetu. Bebio byonse, kunti byalengia Leeza atwitabile ni kutupaala. (Bar. 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Yoan. 3:18) Nzila imo iweeme saana ya kulangilila nangue tuli ni kiketekeko ni eezi, kubasimikila bange mpunda iweeme. (1 Tim. 4:16) Fwe bonse kunti twalangilila kupitia bikitua nangue tuketekeele nangue bulayo bonse bwakue Yehova bwakaba kufikiliziiwa, kabili tuketekeele nangue nzila yakue yonse i iweeme saana. Kabili kine twakita evio, tuli kuya twasininkiziizie nangue Yehova wakaba kutumona kuya twali ba nsaambu, kabili twakaba kwaluka benakue.
KUPOOZA MAANO KU KISWAPILO KYETU KUNTI KWAKOSIA KIKETEKELO KYETU
16. Ni kiki kibanga kyaswapiile Abrahamu ni kuketekela?
16 Lileembo lya Baroma katue ka 4 lilandiile pa lisomo linge lya mana lituli kuviinda kusambilila kuli Abrahamu. Mufuano wakue Abrahamu watusambilizia nangue kiswapilo ni kya mana. Yehova waalaile nangue “ntundu ingi” yaakapaalua kupitila Abrahamu. Keekio i kiswapilo kiweeme saana kibanga kyali na Abrahamu! (Kut. 12:3; 15:5; 17:4; Bar. 4:17) Inzi, ata sie musita Abrahanu lwaali ni miaka 100, ni Sara lwaali ni miaka 90, ozo muana waalailue abanga wali tanavyalue. Ku maano a muntu, kyaamonekele nangue tekiviindikana ba Abrahamu ni Sara bavyale muana. Bobo bubanga bwali buezio bukata bwaapatile Abrahamu. “Inzi paantu waaimaniine pa kiswapilo, waaketekeele nangue waakaaluka baba wa ntundu ingi.” (Bar. 4:18, 19, NWT) Kupuako, keelia kyabanga waswapiile kyaafikiliziiziwe. Waalukile baba wakue kwa Isaka. Ozo i muana waali waswapiile kupata Abrahamu.—Bar. 4:20-22.
17. Twamana siani nangue Leeza kunti watupenda kuya twali ba nsaambu ni kutwalula benakue?
17 Nga evelia Leeza vyaamukitiile Abrahamu, kunti watwitabila ni fwefue, kunti watumona kuya twali ba nsaambu, ni kutwalula benakue. Keekio i kyaasambiliziizie Paulo, musita lwaalandile eevi: “Milandu ‘keekio kyaapendelue kuli weene’ te yaalembelue sie palwakue [Abrahamu], inzi yaaleembelue ni palwetu, kyaakapendua ni kuli fwefue, paantu tuketekeele Olia waamuntuntumuine Yesu Mulopue weetu kufuma ku bafuile.” (Bar. 4:23, 24, NWT) Nga evelia Abrahamu, ni fwefue tupalile kuya twali ni kiketekelo, bikitua, pamo ni kiswapilo. Paulo watwalilila kulanda palua kiswapilo mu lileembo lya Baroma katue ka 5, keekio i kitwakaba kusambilila mu lyasi likoonkelepo.
LWIMBO 28 (Lwa Kiswahili) Kwaluka Kibuza Wakue Yehova
a Tutonene Leeza atwitabile ni kutumona kuya twali ba nsaambu. Kupitila milandu yakue Paulo ni Yakobo, mu leeli lyasi, tuli kusambilila juu ya ki tupalile kuya twali ni kiketekelo ni kulangilila keekio kiketekelo kupitila bikitua byetu eevi Yehova atwitabile.
b BULONDOLOZI BWA MA FOTO: Paulo waabalandile Bakristu Bayuda bapooze maano ku kiketekelo, apana ku “bikitua bya muzilo,” nga evelia kuvuala ngubo ibiikilueko uzi ya rangi ya ble, kukita nsiku-nkulu ya Pasaka, pamo ni kibeelezio kya kusamba kukoonkana ni muzilo.
c BULONDOLOZI BWA FOTO: Yakobo waalandile nangue muntu apalile kulangilila kiketekelo kyakue kupitila kubakitila bantu bange bintu biweeme, nga evelia kukwasia mupabi.