BIBLIOTECA NÁA INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA NÁA INTERNET
me̱ʼpha̱a̱
a̱
  • ʼ
  • a̱
  • e̱
  • i̱
  • o̱
  • u̱
  • ŋ
  • BIBLIA
  • MBAʼA I̱YI̱I̱ʼ
  • REUNIÓN
  • bt cap. 19 mbaʼa ináa 148-155
  • “Xátatsiʼñáʼ raratá”

Nda̱a̱ video gi̱i̱ náa nitaxújmbi̱i̱

Atani̱ mba̱a̱ a̱jkia̱nʼ, tsíyoo gákujmaa video.

  • “Xátatsiʼñáʼ raratá”
  • Najuiʼtáraʼa kájxi̱ ga̱jma̱a̱ numuu Reino ndrígóo Dios
  • Subtítulos
  • Náa na̱ʼkha̱ i̱ʼwáʼ
  • “Ñajunʼ ndrígu̱ún nindxu̱u̱ rí mu̱ni̱ guʼwá xtíin” (Hechos 18:1-4)
  • “Mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa Corinto [...] nigíʼdi̱i̱ ninimbu̱u̱n” (Hechos 18:5-8)
  • “Ikhúúnʼ gúʼdiin mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ nunimbu̱ún kuyoʼ náa xuajen rígi̱” (Hechos 18:9-17)
  • “Á mu Jeobá nandoo” (Hechos 18:18-22)
  • “Ragúʼdoo aʼkhúnʼ ga̱jma̱a̱ numuu eʼdiún xúgíinʼ xa̱bu̱”
    Najuiʼtáraʼa kájxi̱ ga̱jma̱a̱ numuu Reino ndrígóo Dios
Najuiʼtáraʼa kájxi̱ ga̱jma̱a̱ numuu Reino ndrígóo Dios
bt cap. 19 mbaʼa ináa 148-155

CAPÍTULO 19

“Xátatsiʼñáʼ raratá”

Pablo nañajunʼ mu mambáyuminaʼ, mú ndaʼyoo dí itháán má gíʼdoo numuu dí maʼtáraʼa

Dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Hechos 18:1-22

1-3. Ndíjkha dí nijkha Pablo náa Corinto ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ dí ndiyóoʼ ikhí xá.

ÍNDO̱ na̱jkha̱ rámbáa tsiguʼ 50, Pablo xtáa náa xuajen Corinto, náa xuajen rígi̱ naxtangujua̱ ma̱ngaa rígá mbújkha̱a̱, ga̱jma̱a̱ kúwíin wéñuuʼ Griegos, Romanos ma̱ngaa Judíos.a Mú Pablo na̱nguá nijkha ikhí mu magujua o mbayáʼ mbá ñajunʼ, ikhaa nijkha ikhí ga̱jma̱a̱ numuu mbá dí itháán gíʼdoo numuu: Dí maʼtáraʼa ga̱jma̱a̱ numuu xa̱bu̱ ñajunʼ ndrígóo Dios. Maski ajndu xúʼko̱ ndiyóoʼ náa maguanúu, mú na̱nguá nindoo dí maxnún ñajunʼ eʼwíinʼ ni má dí mundxaʼwamíjna̱ dí ikhaa nagi̱ʼthu̱u̱n dí eʼwíinʼ mumbayíí ga̱jma̱a̱ numuu dí naʼtáraʼa. Ndiéjuunʼ gáʼni xá.

2 Pablo gíʼdoo má mbá ñajunʼ, ikhaa nindxu̱u̱ dí maʼni guʼwá xtíin. Gajkhun má dí gakhii nindxu̱u̱ ñajunʼ rígi̱, mú ikhaa xtáa xawii maʼni mu mambáyuminaʼ. Lá maxkamaa mbá guʼwá náa ma̱ndoo maguanúu xáʼ. Maski ajndu ndiyóoʼ maʼni xúgíʼ rígi̱, mú tániñuuʼ raʼtáraʼa má xúʼko̱.

3 Náa Biblia naʼthí dí ikhaa niguanúu mbayuuʼ náa xuajen Grecia, náa nindoo niʼtárúʼún mbaʼin xa̱bu̱. Guʼyáálú ñajunʼ dí ikhaa niʼni ikhí, mu mbuʼyáá xú káʼnii gándoo gámbáyulú ikháanʼ mu muʼtáraʼa kájxi̱ ga̱jma̱a̱ numuu xa̱bu̱ ñajunʼ ndrígóo Dios.

CORINTO RÍGÁ NÁA TAPO̱O̱ A̱JMA̱ LAMÁA

Corinto rígá náa mbaaʼ dí kajua̱a̱ ga̱jma̱a̱ Grecia, náa itháan smídú naʼni mbá 6 kilómetro, ikhí kajua̱a̱ ga̱jma̱a̱ Peloponeso. Gíʼdoo a̱jma̱ náa naguáʼnú barco, mbá náa Lequeo dí rígá náa golfo ndrígóo Corinto, imbo̱o̱ʼ náa Cencreas dí rígá náa golfo ndrígóo Sarónica. Náa lamáa ndrígóo Corinto na̱ʼkha̱ dí naxtagujua̱ náa Italia, Sicilia, España ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ xuajen dí rígá náa narámáaʼ a̱jkha̱ʼ. Náa lamáa Sarónica na̱ʼkha̱ dí naxtagujua̱ náa Egeo, Asia Menor, Siria ga̱jma̱a̱ Egipto.

Ga̱jma̱a̱ numuu dí náa rawuunʼ lamáa dí rígá xígií náa sur dí kaʼyoo Peloponeso nambujxu̱u̱ wéñuuʼ lamáa ga̱jma̱a̱ naʼni wéñuuʼ giñáánʼ, migamíi nindxu̱u̱. Ikha jngóo bi̱ nagún kuñu̱u̱n barco itháan má natsuajun barkiún náa a̱jma̱ rawuunʼ lamáa rígi̱, mu xúʼko̱ ma̱ndoo mundrígúu ga̱jma̱a̱ magún kudúún náa kamba̱a̱ asndu maguáʼnú náa imbo̱o̱ʼ dí naguajun barco mu xúʼko̱ mudri̱ya̱ʼ mbu̱júu̱ʼ. Á mu nagún kuñu̱u̱n mbá barco chíʼgíiʼ ma̱ndoo muxmajtha̱a̱ kuñu̱u̱n náa ku̱ba̱ʼ mu maguánú náa imbo̱o̱ʼ rawuunʼ lamáa. Ga̱jma̱a̱ numuu náa gíʼ xuajen rígi̱ nandoo nagujua̱ o naʼtsi náa nájma̱ níjñúu lamáa xó má dí rígá náa mbaaʼ norte ga̱jma̱a̱ sur. Ga̱jma̱a̱ numuu dí rígá mbaʼa dí naxtagujua̱, ikha jngóo xa̱bu̱ guaʼdáá, mú ma̱ngaa naʼni dí muni dí ra̱májánʼ xó má eni̱ xa̱bu̱ bi̱ kúwíin náa naguáʼnú barco.

Nákha mbiʼi dí nixtáa Pablo, Corinto ninindxu̱u̱ mbá xuajen dí kayá edxu̱u̱ dí rígá náa Acaya, náa naʼtáñajunʼ Roma ga̱jma̱a̱ ninindxu̱u̱ mbá xuajen dí nigiʼdoo numuu. Ikhí nirígá mbaʼa wéñuuʼ religión ga̱jma̱a̱ nirígá mbá templo náa ndiyamajkuíí xa̱bu̱ ñajunʼ xó má guʼwá náa nduyamajkhún xándú ndrígu̱ún ga̱jma̱a̱ náa nduyamajkhún dioses griegos ga̱jma̱a̱ egipcios ma̱ngaa mbá guʼwá náa bi̱ judíos nuxnáá gamajkhu Dios (Hech. 18:4).

Mámbá a̱jma̱ tsiguʼ náa mijngii xuajen Istmia narígá gitsíin náa nagañún ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ gitsíin, mú dí itháán gíʼdoo numuu nindxu̱u̱ dí narígá náa Olimpia. Mbáa apóstol Pablo nixtáa náa xuajen rúʼko̱ índo̱ nirígá gitsíin nákha tsiguʼ 51. Ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱ dí mbáa bi̱ naʼniga̱jma̱a̱ jma̱a̱ numuu Biblia naʼthí: “Tséʼñulú tsiánguá dí Pablo nijmuu xkri̱da dí nagáñún xa̱bu̱ mu maʼnirámáʼ timbá i̱yi̱ʼ dí nikuʼmá náa inún a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Corinto” (1 Cor. 9:24-27).

“Ñajunʼ ndrígu̱ún nindxu̱u̱ rí mu̱ni̱ guʼwá xtíin” (Hechos 18:1-4)

4, 5. a) Náá niguanúu Pablo nákha nixtáa náa Corinto ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ niʼni mu mambáyuminaʼ xá. b) Náá numuu dí Pablo najmañuu naʼni guʼwá xtíin rá.

4 Nda̱wa̱á dí Pablo ni̱jkha̱nú náa Corinto, nininúúnʼ a̱jmi̱i̱n xa̱bu̱ gajmii bi̱ ra̱ʼkhá tháán májánʼ a̱jkiu̱ún, ikhaa nindxu̱u̱ Áquila (bi̱ nixtáa xóo judío) ga̱jma̱a̱ Priscila (bi̱ ma̱ngaa nuxna mbiʼíí Prisca). Ikhiin nigún gákúwíin náa xuajen rúʼko̱ numuu dí xa̱bu̱ ñajunʼ “Claudio niʼtáñajunʼ rí xúgíinʼ judíos magajníín náa Roma” (Hech. 18:1, 2). Ga̱jma̱a̱ numún xa̱bu̱ gajmii bugi̱, ikhaa jngóo Pablo nindoo nixkamaa mbá guʼwá náa maguanúu ga̱jma̱a̱ náa ma̱ndoo mañajunʼ “numuu rí ikháá má ñajunʼ eʼni, niguanúu náa guʼwún ga̱jma̱a̱ niñajunʼ gajmíi̱n. Ñajunʼ ndrígu̱ún nindxu̱u̱ rí mu̱ni̱ guʼwá xtíin” (Hech. 18:3). Niguanúu náa xuajen rúʼko̱ xúgíʼ mbiʼi dí nixtáa, mbáa ikhí má ma̱ngaa niʼnirámáʼ mbaʼa carta dí xúgi̱ rígá náa Biblia.b

5 Náá numuu dí mbáa xa̱biya̱ bi̱ niʼsngóo Gamaliel, xóo Pablo, ma̱ngaa najmañuu naʼni guʼwá xtíin rá. (Hech. 22:3.) Judíos bi̱ nikúwá nákha timbá siglo na̱nguá nitiñu̱u̱nʼ musngúún e̱jñu̱ún mu muni tikhuu ñajunʼ maski ajndu e̱ji̱n bugi̱ rígá má i̱ʼwáʼ dí najuiʼsngún náa escuela. Apóstol Pablo bi̱ na̱ʼkha̱ náa Tarso, xuajen rígi̱ nirígá náa Cilicia, xúʼko̱ exna mbiʼíí mbaaʼ rúʼko̱ numuu dí ikhí rígá xtíin dí mbiʼyuu cilicio dí nuni ga̱jma̱a̱ guʼwá xtíin. Ikha jngóo nijmañuu ñajunʼ rúʼko̱ nákha ninindxu̱u̱ dxámá, mú ndiéjuunʼ phú eʼni xá. Mbáa ikhaa nirujtu ga̱jma̱a̱ niʼxmí xtíin dí mixúwánʼ ga̱jma̱a̱ dí mi̱du̱ mu maʼni guʼwá xtíin. Tséʼñuu má ndiéjuunʼ niʼni, mú ninindxu̱u̱ gakhii.

6, 7. a) Xú káʼnii ndiʼyoo ñajunʼ ndrígóo Pablo ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ esngájma dí Áquila ga̱jma̱a̱ Priscila nindxa̱ʼwa̱míjna̱ xó má ikhaa xá. b) Xú káʼnii gándoo guʼyaridáá Pablo, Áquila ga̱jma̱a̱ Priscila rá.

6 Mú ikhaa ni̱jkha̱nú má ndiʼyoo dí raʼkháa i̱ndó rúʼko̱ eyóoʼ maʼni, dí niʼni i̱ndó nindxu̱u̱ dí ma̱ndoo mambáyuminaʼ ga̱jma̱a̱ náa naʼtáraʼa ajngáa rí májánʼ ‹rí asndu táruma› (2 Cor. 11:7). Lá xúʼko̱ ma̱ngaa nindxa̱ʼwáminaʼ Áquila ga̱jma̱a̱ Priscila numuu ñajunʼ ráʼ. Xúʼko̱. Numuu dí índo̱ Pablo nigájna̱a̱ náa Corinto nákha tsiguʼ 52 mu maʼga náa Éfeso, ikhiin mangiin nigún ga̱jma̱a̱ nigún gákúwíin náa mbá guʼwá dí nda̱wa̱á nijmún mu magimbíin a̱ngiu̱lú (1 Cor. 16:19). Nda̱wa̱á nigúun náa Roma ga̱jma̱a̱ nitangiín náa Éfeso. Ndiyáʼ dí mutaraʼa má xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ numuu xa̱bu̱ ñajunʼ ndrígóo Dios ga̱jma̱a̱ dí mumbañún a̱ngiu̱lú. Rúʼko̱ niʼni dí mbaʼin “a̱ngiu̱lú bi̱ nagimbíi̱n bi̱ kúwá náa i̱ʼwáʼ xuajen” ndiyamajkhún ga̱jma̱a̱ numuu ñajunʼ dí nuni̱ (Rom. 16:3-5; 2 Tim. 4:19).

7 Rí mbiʼi xúgi̱ xa̱bi̱i̱ Jeobá nduyaridúún mbá nájtsíin a̱ngiu̱lú buʼko̱, nuñajunʼ gakhii wéñuuʼ mu xúʼko̱ xúnda̱ʼa̱ dí muninumáá dí gáʼñúunʼ (1 Tes. 2:9). Mbá xkri̱da, ndiéjuunʼ eni̱ mbaʼin wéñuuʼ a̱ngiu̱lú bi̱ nutaraʼa kájxi̱ mu xúniña̱a̱ʼ rutaraʼa má xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ numuu xa̱bu̱ ñajunʼ ndrígóo Dios rá. Nuñajunʼ káaʼ ta̱pha̱ mbiʼi o índo̱ narígá ñajunʼ. Xó má niʼni Áquila ga̱jma̱a̱ Priscila, mbaʼin a̱ngiu̱lú nuxnatiʼña guʼwún mu maguanún a̱ngiu̱lú circuito. Ndiéjuunʼ embáñún índo̱ ‹nundriguíin májánʼ má xúʼko̱ eʼwíinʼ› a̱ngiu̱lú xá. (Rom. 12:13.) Nundrigú tsiakii ga̱jma̱a̱ naguánú nambájxu̱u̱n itháán májánʼ gajmiún Dios.

DIOS NIʼNI DÍ MAʼNIRÁMÁʼ CARTA DÍ MAXNÁ TSIAKII

Náa mbá tsiguʼ tikhu dí Pablo nixtáa náa Corinto nákha tsiguʼ 50 ga̱jma̱a̱ 52, ikhaa niʼnirámáʼ a̱jma̱ carta dí niguanúu náa Escrituras Griegas Cristianas: Timbá ga̱jma̱a̱ ragajma i̱yi̱i̱ʼ rí na̱jkha̱ inún Tesalonicenses. Ikha̱á má tsiguʼ rúʼko̱ o nda̱wa̱á niʼnirámáʼ Gálatas.

Timbá i̱yi̱i̱ʼ rí na̱jkha̱ inún Tesalonicenses, ikhaa nindxu̱u̱ carta dí itháan ginii niʼnirámáʼ. Nákha tsiguʼ 50 índo̱ nijkha ragajma nuthu xóo misionero, nijkha náa Tesalónica náa nigíʼ mbá congregación dí mbá nacha̱ má niraʼnuu xkujndu, ikha jngóo ikhaa ga̱jma̱a̱ Silas ndiyóoʼ magajnáa náa xuajen rúʼko̱ (Hech. 17:1-10, 13). Nixmiéjuunʼ wéñuuʼ ga̱jma̱a̱ numún a̱ngiu̱lú nuxi̱i̱nʼ bi̱ nikúwá ikhí, ikha jngóo nigíʼ matanga̱a̱ a̱jma̱ nuthu, mú Gixa̱a̱ nirikhoo. Ikhú nikuʼmaa Timoteo mu maxnún tsiakii ga̱jma̱a̱ mu maʼnii a̱jkiu̱ún a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa xuajen rúʼko̱. Nda̱wa̱á Timoteo ndiʼyaminaʼ ga̱jma̱a̱ Pablo náa Corinto índo̱ na̱jkha̱ rámbáa tsiguʼ 50 ga̱jma̱a̱ niʼthí dí májánʼ ga̱jma̱a̱ numún a̱ngiu̱lú bi̱ nijkha gáʼñúún. Nda̱wa̱á Pablo nikuʼma imbo̱o̱ carta náa inún (1 Tes. 2:17–3:7).

Ragajma i̱yi̱i̱ʼ rí na̱jkha̱ inún Tesalonicenses niʼnirámáʼ nda̱wa̱á dí nikuʼma timbá carta, mbáa nákha tsiguʼ 51. Xó má niʼnirámáʼ náa timbá i̱yi̱ʼ, niʼthí dí Timoteo ga̱jma̱a̱ Silvano narajxi̱ín a̱ngiu̱lú, bi̱ Lucas naxná mbiʼyuu Silas (Hech. 18:5, 18; 1 Tes. 1:1; 2 Tes. 1:1). Nda̱wa̱á dí Pablo nixtáa náa Corinto, nda̱a̱ náa nasngájma dí á mu mbá nájtsíin a̱ngiu̱lú bugi̱ ndiyamijná xóó nda̱wa̱á. Náá numuu dí Pablo niʼnirámáʼ ragajma i̱yi̱ʼ náa inún a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Tesalónica rá. Mbáa ga̱jma̱a̱ numuu dí niʼdxawun itháan ga̱jma̱a̱ numún ikhiin dí niʼthí bi̱ nijkha kayóo timbá carta. Ga̱jma̱a̱ numuu dí niʼdxawuun niʼni dí maʼndoo maʼthúún dí májánʼ eni̱ dí nandún kuyamijná ma̱ngaa rí naʼngu̱u̱n. Ma̱ngaa ndiʼyoo rí ndayóoʼ maxprígún tikhuun bi̱ nundxa̱ʼwa̱míjna̱ dí xájyúuʼ má gáʼkha̱a̱ Cristo (2 Tes. 1:3-12; 2:1, 2).

Pablo niʼnirámáʼ náa inún bi̱ Gálatas nda̱wa̱á dí nijkha gáʼñúún a̱jma̱ nuthu. Timbá miʼtsú dí nijkha ninindxu̱u̱ nákha tsiguʼ 47 ga̱jma̱a̱ 48 índo̱ nijkha ga̱jma̱a̱ Bernabé gáʼñúún a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Antioquía dí kaʼyoo Pisidia, Iconio, Listra ga̱jma̱a̱ Derbe. Dí maʼni a̱jma̱ nuthu nita̱nga̱a̱ náa mbaaʼ rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ Silas nákha tsiguʼ 49 (Hech. 13:1–14:23; 16:1-6). Niʼnirámáʼ náa inún numuu dí bi̱ nindxu̱ún judíos mbayuuʼ má kúwá rusngúún muni dí maʼñún mingíjyúuʼ. Ikhiin nusngáa má xúʼko̱ dí ndayóoʼ tsiakii dí murujtu xtóo xuyuuʼ tsáʼkhún ga̱jma̱a̱ dí munimbu̱ún Xtángoo ndrígóo Moisés. Mbáa nikuʼmá carta rígi̱ índo̱ ni̱jka̱nú niʼdxawuun dí kúwá rusngáa dí raʼkhí rúʼko̱. Mbáa ikhaa niʼnirámáʼ carta rígi̱ índo̱ xtáa náa Corinto o náa Éfeso o índo̱ ni̱ʼkha̱a̱ náa Antioquía dí kaʼyoo Siria (Hech. 18:18-23).

“Mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa Corinto [...] nigíʼdi̱i̱ ninimbu̱u̱n” (Hechos 18:5-8)

8, 9. Ndiéjuunʼ niʼni Pablo índo̱ mbaʼin judíos túdxawíín dí niʼthí ga̱jma̱a̱ náá ni̱jkha̱ gáʼtaraʼa xá.

8 Rígá imbo̱o̱ náa nasngájma dí Pablo ndiʼyoo ñajunʼ ndrígóo xóo i̱ndó dí mambáyuminaʼ ga̱jma̱a̱. Ndiéjuunʼ niʼni índo̱ Silas ga̱jma̱a̱ Timoteo ni̱jkha̱nú náa Macedonia ga̱jma̱a̱ dí niguwáʼ kuñu̱u̱n mbá chíʼgíiʼ dí majmuu xá. (2 Cor. 11:9.) Mbá nacha̱ “niʼtáraʼa kájxi̱ ajngá rawuunʼ Dios” náa guʼwá dí bi̱ judíos nuxnáá gamajkhu Dios (Hech. 18:5). Mú bi̱ judíos táʼndún gudxawíín dí niʼtáráʼa. Ga̱jma̱a̱ numuu dí táʼndún gudxawíín dí Jesús niʼni káwíin, apóstol Pablo rígá a̱jma̱ dí niʼni náa nisngájma dí ikhaa nánguá kajkuáa ñawúunʼ ga̱jma̱a̱ numuu dí gúgíʼníín xa̱bu̱ buʼko̱. Timbá dí niʼni nixprigúu xtíñuu, dí maʼni ragajma ikhaa niʼthí: “Aʼkhála má ikháanʼ á mu nakáñala. Ikhúúnʼ nda̱a̱ aʼkhúnʼ. Dí xúgi̱ maʼgáaʼ gáñu̱u̱n xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá ni̱ndxu̱ún judíos” (Hech. 18:6; Eze. 3:18, 19).

9 Náá gáʼga gáʼtaraʼa xá. Náa Biblia naʼthí dí índo̱ niniñuuʼ guʼwá náa judíos nuxnáá gamajkhu Dios, ikhú ni̱jkha̱ náa goʼwóo Ticio Justo, mbáa xa̱bu̱ bi̱ nirtaximínáʼ judíos (Hech. 18:7). Maski ajndu xúgíʼ mbiʼi dí nixtáa náa Corinto nixtáa náa goʼwóo Áquila ga̱jma̱a̱ Priscila, mú nijmuu goʼwóo Ticio Justo mu maʼtáraʼa má xúʼko̱.

10. Ndiéjuunʼ esngájma dí Pablo na̱nguá niraʼwíin i̱ndó bi̱ na̱nguá nindxu̱ún judíos mu maʼtárúʼún rá.

10 Índo̱ Pablo niʼthí dí xúgi̱ maʼgáaʼ gáñu̱u̱n xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá ni̱ndxu̱ún judíos, lá rúʼko̱ nandoo gáʼthúu̱n dí nánguá niʼtárúʼún bi̱ judíos ga̱jma̱a̱ bi̱ nirtajximijnáá judíos maski ajndu ninigu̱u̱nʼ mudxawíín ráʼ. Na̱nguá. Numuu dí “Crispo bi̱ kayá edxu̱u̱ náa guʼwá rí bi̱ judíos nuxnáá gamajkhu Dios, ikhaa gajmíi̱n bi̱ kúwá náa goʼwóo ninimbu̱u̱n náa Tátá”. Nakujmaa dí mbaʼin bi̱ nigún náa guʼwá rí bi̱ judíos nuxnáá gamajkhu Dios nini xó má niʼni xa̱bu̱ bugi̱, numuu dí náa Biblia naʼthí: “Mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa Corinto nidxawíín ajngáa, nigíʼdi̱i̱ ninimbu̱u̱n ma̱ngaa nijngún iyááʼ” (Hech. 18:8). Náa goʼwóo Ticio Justo ninindxu̱u̱ náa nigíʼdi̱i̱ nigimbíin a̱ngiu̱lú nuxi̱i̱nʼ bugi̱. Á mu dí Lucas bi̱ naguʼwuun naʼnirámáʼ kuduun xóo ni̱ʼkha̱ rarígá niʼnirámáʼ dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Hechos, rúʼko̱ nandoo gáʼthúu̱n dí judíos ga̱jma̱a̱ bi̱ nirtajximijnáá judíos niguánú ninindxu̱ún Cristiano nda̱wa̱á dí Pablo nixprigúu xtíñuu. Á mu dí xúʼko̱, rígi̱ nasngájma dí Pablo nixtáa xawii maʼtárúʼún asndu tsíin má xa̱bíi̱.

11. Xú káʼnii eʼyaridáá Pablo índo̱ numbáñún xa̱bu̱ bi̱ nagún náa i̱ʼwáʼ religión rá.

11 Náa mbaʼa xuajen xa̱bu̱ nuni̱ xó má nusngáa guʼwá dxájkuun, mbáa ga̱jma̱a̱ numuu dí mbayuuʼ má rígá ikhí o ga̱jma̱a̱ numuu dí ñajunʼ dí nuni̱ xa̱bu̱ kúwá ikhí. Ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱ dí xa̱bu̱ ede̱ tséniña̱a̱ʼ runi xó má dí naguʼwún nuni̱ nákha ginii, xó má nini judíos bi̱ nikúwá náa Corinto. Mú ikháanʼ nuʼni xó má Pablo, nuʼnimíjna dí ajngáa dí nuʼthúún xa̱bu̱ maʼga̱nú asndu náa a̱jkiu̱ún ga̱jma̱a̱ dí maʼni itháán mba̱a̱ fe ndrígu̱ún índo̱ nuʼsngúún ga̱jma̱a̱ ku̱ma̱ dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia. Maski ajndu tsíñún dí muʼtáraʼa o nuni̱ gínáanʼ xa̱bu̱ ede̱ bi̱ kúwá náa guʼwá dxájkuun, mú tsékanájkulú. Tikhuun xa̱bu̱ míjíinʼ bi̱ ndayóoʼ muxkamiin kúwá náa bi̱ “nduyamajkuíí Dios, mú raʼkháa ga̱jma̱a̱ mbá ku̱ma̱ jmbu” (Rom. 10:2).

“Ikhúúnʼ gúʼdiin mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ nunimbu̱ún kuyoʼ náa xuajen rígi̱” (Hechos 18:9-17)

12. Ndiéjuunʼ ajngáa nigruigú Pablo náa nijuasngájmáá rá.

12 Lá nirajximínáʼ Pablo á mu xóó ma̱ndoo maʼtáraʼa náa Corinto ráʼ. Á mu dí xúʼko̱ tájyúuʼ má nixtiʼña̱a̱ graxe̱ ndrígóo índo̱ ndiʼyoo Jesús náa mbá dí nijuasngájmáá, ikhaa niʼthúu̱n: “Xámiñaaʼ. Xátatsiʼñáʼ raratá, numuu rí ikhúúnʼ xtáá ga̱jma̱á nindxa̱a̱ʼ ga̱jma̱a̱ nimbáa nda̱a̱ rí gáʼniaaʼ. Ikhúúnʼ gúʼdiin mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ nunimbu̱ún kuyoʼ náa xuajen rígi̱” (Hech. 18:9, 10). ¡Ra̱ʼkhá tháán nixnúu tsiakii rí ndiʼyoo! Numuu dí mínaaʼ Cristo niʼthúu̱n dí ikhaa má gáñewu̱u̱n ga̱jma̱a̱ dí ikhí maxkamiin mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ maʼdúún mudrigú ajngáa dí májánʼ. Ndiéjuunʼ niʼni Pablo rá. “Niguanúu ikhí mbá tsiguʼ tikhu raʼsngáa ajngá rawuunʼ Dios” (Hech. 18:11).

13. Ndiéjuunʼ nirmáʼáan a̱jkiu̱u̱n Pablo índo̱ ni̱jkha̱nú náa plataforma ga̱jma̱a̱ náá numuu ndiʼyoo gajkhun dí xagíʼnuu ikhaa kayuuʼ xóo Esteban xá.

13 Mbá tsiguʼ nda̱wa̱á, ikhí má náa Corinto, Pablo ndiʼyoo mbu̱júu̱ʼ xóo nimbáyúu Cristo. Ninindxu̱u̱ índo̱ “judíos niri̱ya̱ʼ awan rí muxnáá Pablo ga̱jma̱a̱ nigún kuya̱a̱ náa guʼwá ñajunʼ” (Hech. 18:12). Tikhuun bi̱ najmañún nuthi dí náa guʼwá ñajunʼ (náa ajngáa griego, béma) nindxu̱u̱ mbá plataforma dí ki̱ʼni̱ ga̱jma̱a̱ mármol miʼxá ga̱jma̱a̱ azul ma̱ngaa nundima riʼyu̱u̱ mu maʼni mitsaanʼ, mbáa rígi̱ gíʼ mijngíí náa naxtagujua̱ náa Corinto. Náa inuu plataforma rígi̱ nindxu̱u̱ ma̱ja̱nʼ náa naʼngo̱o̱ najchún mbaʼin xa̱bu̱. Bi̱ nduyáá ga̱jma̱a̱ numuu dí nirígá nákha ginii nuthi dí guʼwá rígi̱ gíʼ mijngii náa guʼwá dí bi̱ judíos nuxnáá gamajkhu Dios, níjñúu goʼwóo Ticio Justo. Índo̱ Pablo ni̱jkha̱nú náa plataforma rígi̱, mbáa ikhaa nirmáʼáan a̱jkiu̱u̱n índo̱ ma̱ngaa niʼthí dí muxnáá ga̱jma̱a̱ itsí Esteban, bi̱ najmaʼniiʼ xóo timbáa bi̱ nikháñúu ga̱jma̱a̱ numuu dí niʼtáráʼa (Hech. 8:1). Lá xúʼko̱ má gágíʼnuu Pablo ma̱ngaa ráʼ. Na̱nguá, numuu dí mínaaʼ má Jesús niʼthúu̱n: “Nimbáa nda̱a̱ rí gáʼniaaʼ” (Hech. 18:10).

Galión ndaʼyoo dí ragíʼdoo wéñuuʼ numuu dí nithi bi̱ nixrui̱ga̱a̱ Pablo. Soldados romanos kúwá rurikún xa̱bu̱ bi̱ najmangu̱u̱nʼ.

“Nda̱wa̱á nixkawíin náa guʼwá ñajunʼ.” (Hechos 18:16)

14, 15. a) Ndiéjuunʼ nindúún gúthi judíos índo̱ nixrui̱ga̱a̱ Pablo ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ niʼni Galión rá. b) Ndiéjuunʼ nigíʼnuu Sóstenes ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ niʼni nda̱wa̱á xá.

14 Ndiéjuunʼ nirígá índo̱ Pablo ni̱jkha̱nú náa guʼwá ñajunʼ rá. Bi̱ kayá edxu̱u̱ náa guʼwá ñajunʼ rígi̱ nindxu̱u̱ Galión, mbáa xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ na̱ʼkha̱ náa Acaya ga̱jma̱a̱ nindxu̱u̱ ndxájuu mbáa filósofo bi̱ najmaʼniiʼ wéñuuʼ náa Roma bi̱ mbiʼyuu Séneca. Judíos bi̱ nixrui̱ga̱a̱ nithi rígi̱: “Xa̱bu̱ bugi̱ xtáa raʼsngrúʼúún xa̱bu̱ rí mbuyamajkuíí Dios i̱mba̱ núthu rí xóo naʼthí náa xtángoo” (Hech. 18:13). Judíos bugi̱ nindúún gúthi dí Pablo xtáa raʼthí ga̱jma̱a̱ numuu kiʼsngáa rí nduwaʼ. Mú Galión ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí na̱nguá gíʼdoo aʼkhúun ga̱jma̱a̱ ‹nimbá dí raʼkhí› (Hech. 18:14). Xa̱bu̱ ñajunʼ Galión na̱nguá nindoo gákudaminaʼ náa xkujndu rí guaʼdáá bi̱ judíos. Ikha jngóo nákha xóó tséʼthi bi̱ nixrui̱ga̱a̱, ikhaa niʼni xóo dí ragíʼdoo wéñuuʼ numuu dí nithi bi̱ nixruiga̱. Rígi̱ niʼni dí makiʼníin wéñuuʼ judíos, ikha jngóo nikiʼníin kuyáá Sóstenes, mbáa xa̱biya̱ bi̱ niriʼkuriya̱a̱ʼ Crispo, bi̱ kayá edxu̱u̱ náa guʼwá dí bi̱ judíos nuxnáá gamajkhu Dios. Ikhú nigíʼdi̱i̱ niriya̱a̱ʼ Sóstenes ga̱jma̱a̱ “nixnáá náa rexo̱o̱ guʼwá ñajunʼ” (Hech. 18:17).

15 Náá numuu dí Galión niniñuuʼ dí muxnáá Sóstenes xá. Mbáa ga̱jma̱a̱ numuu dí Galión nindxa̱ʼwáminaʼ dí Sóstenes nindxu̱u̱ bi̱ nayéjkha̱ edxu̱u̱ náa xa̱bu̱ bi̱ nixrui̱ga̱a̱ Pablo, ikha jngóo kaʼyoo má dí muxnáá. Tséʼñuu asndu ndiéjúúnʼ má nindxa̱ʼwáminaʼ Galión, mú ga̱jma̱a̱ numuu dí nigíʼnuu Sóstenes nirígá mbá dí májánʼ, numuu dí tsiguʼ nda̱wa̱á índo̱ Pablo nikuʼma i̱yi̱ʼ náa Corinto niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu mbáa bi̱ mbiʼyuu Sóstenes dí nindxu̱u̱ ndxájulú (1 Cor. 1:1, 2). Lá nindxu̱u̱ ikháá má xa̱bu̱ bugi̱ bi̱ nixnáá judíos náa rexo̱o̱ guʼwá ñajunʼ ráʼ. Á mu dí xúʼko̱, dí nigíʼnuu nimbáyúu mu mani̱ndxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ Cristo.

16. Xú káʼnii gándoo gámbáyulú ajngáa rígi̱ dí niʼthí Jesús “xátatsiʼñáʼ raratá, numuu rí ikhúúnʼ xtáá ga̱jma̱á nindxa̱a̱ʼ”rá.

16 Xó má ndiʼyáá, Jesús niʼthúu̱n Pablo: “Xámiñaaʼ. Xátatsiʼñáʼ raratá, numuu rí ikhúúnʼ xtáá ga̱jma̱á nindxa̱a̱ʼ” (Hech. 18:9, 10). Náá mbiʼi niʼthúu̱n ajngáa rígi̱ xá. Nda̱wa̱á dí índo̱ judíos túdxawíín ajngáa dí májánʼ. Májánʼ gáʼni dí marmáʼáan a̱jkiu̱lú ajngáa rígi̱, itháán índo̱ xa̱bu̱ tsíñún gúdxuun ajngáa dí najkua kuʼyúlú. Xámbumulú dí Jeobá ndaʼyoo dí gíwánʼ náa a̱jkiu̱ún xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ dí ikhaa na̱ʼkha̱ kagui̱i̱n bi̱ nandún muniʼniiʼ (1 Sam. 16:7; Juan 6:44). Rígi̱ naxnúlú wéñuuʼ tsiakii dí muʼtáraʼa má xúʼko̱. Numuu dí mambá mbiʼi ga̱jma̱a̱ mambá tsiguʼ mbaʼiin wéñuuʼ najngún iyááʼ. Xó má Pablo, ndayóoʼ muʼnimbulú dí niʼthí Cristo: “Gusngún xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa xúgíʼ xuajen mu mani̱ndxu̱ún xa̱bi̱ʼ”. Á mu nuʼnimbulú ma̱ndoo mbuʼyáá gajkhun dí ikhaa ‹maxtáa ga̱jma̱á nindxu̱lú asndu índo̱ gártumuu mbiʼi› (Mat. 28:19, 20).

“Á mu Jeobá nandoo” (Hechos 18:18-22)

17, 18. Ndiéjuunʼ nindxa̱ʼwáminaʼ Pablo índo̱ xtáa ra̱jkha̱ náa Éfeso rá.

17 Na̱nguá eʼyáá á mu dí niraʼwíí maʼni Galión niʼni dí makuwá tsímáá a̱ngiu̱lú Corinto. Mú nduʼyáá dí Pablo niguanúu “nguáthá mbiʼi xóó” mu mayambáá ikhí nákha xóó tséʼthá ngawúún a̱ngiu̱lú. Nákha tsiguʼ 52 nijngúun barco náa Cencreas, dí naʼni mbá 11 kilómetros asndu náa xtáa mu maʼga náa Siria. Mú nákha xóó tsegájnun “niʼda̱ edxu̱u̱ numuu dí rígá mbá rí nikudaminaʼ maʼnimbánuu” (Hech. 18:18).c Nda̱wa̱á nijkha ga̱jma̱a̱ Áquila ma̱ngaa Priscila, ninújngún náa lamáa Egeo ga̱jma̱a̱ niguánú náa Éfeso, náa xígií Asia Menor.

18 Mbáa índo̱ xtáa ra̱jkha̱ ga̱jma̱a̱ barco, ikhaa nindxa̱ʼwáminaʼ xúgíʼ dí niʼni náa Corinto ga̱jma̱a̱ mbaʼa dí mitsaanʼ nirmáʼáan a̱jkiu̱u̱n. Náa mbá tsiguʼ tikhu dí ikhaa niʼtáráʼa mbaʼa dí májánʼ nirígá. Nigíʼ timbá congregación náa xuajen rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ nigíʼdi̱i̱ nigimbíin náa goʼwóo Ticio Justo. Bi̱ nijngúun iyááʼ nindxu̱u̱ Crispo gajmíi̱n bi̱ kúwíin náa goʼwóo xó má Ticio Justo gajmíin eʼwíinʼ xa̱bu̱. Pablo ra̱ʼkhá tháán nindoo kaʼñún xúgíinʼ ikhiin numuu dí nimbáñún mani̱ndxu̱ún cristianos. Nda̱wa̱á niʼnirámáʼ mbá i̱yi̱ʼ náa naʼthí dí ikhiin nindxu̱ún xóo mbá carta náa naʼthí dí Pablo nindxu̱u̱ mbáa bi̱ naʼtáraʼa májánʼ. Xúʼko̱ má mangáanʼ dí mbiʼi xúgi̱, nandulú kuʼñúún bi̱ niʼsngúún dí gajkhun. Ra̱ʼkhá tháán edxu̱lú dí kuaʼdiin ikhiin xóo bi̱ ma̱ndoo musngajma dí ikháanʼ nindxu̱lú májánʼ xa̱bi̱i̱ Dios (2 Cor. 3:1-3).

19, 20. a) Ndiéjuunʼ niʼni Pablo índo̱ ni̱jkha̱nú náa Éfeso rá. b) Xú kaʼnii gándoo guʼyaridáá índo̱ guʼgíʼ muʼni itháán ñajuunʼ Dios rá.

19 Índo̱ Pablo ni̱jkha̱nú náa Éfeso mbá nacha̱ má nigíʼdu̱u̱ niʼtáráʼa mbu̱júu̱ʼ, “nito̱ʼo̱o̱ náa guʼwá rí bi̱ judíos nuxnáá gamajkhu Dios, ga̱jma̱a̱ nimbáñún judíos mu makru̱ʼu̱u̱n dí naʼthí náa kiʼnirámáʼ” (Hech. 18:19). Mú tájyúuʼ mbayuuʼ náa xuajen rúʼko̱. Maski má a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Éfeso “ninda̱ʼa̱a̱ rí maguanúu nguáthá mbiʼi xóó, mú ikhaa tándoo”, ikha jngóo “niʼtángawún ga̱jma̱a̱ niʼthún: ‹Á mu Jeobá nandoo, matangaán gáyala›” (Hech. 18:20, 21). Ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí náa xuajen rúʼko̱ mbaʼa rí ndayóoʼ maguma. Ikha jngóo nindxa̱ʼwáminaʼ dí mata̱nga̱a̱, mú niniñuuʼ náa ñawúunʼ Jeobá. Ra̱ʼkhá tháán májánʼ xkri̱da niniñu̱u̱nʼ ikhaa. Gajkhun má dí nguáná ikháanʼ ndayóoʼ muraʼwíí dí muʼni ga̱jma̱a̱ dí mugíʼ muʼni ñajuunʼ Dios. Mú gíʼmaa mbuʼyáʼ má xúʼko̱ ikha ndrígóo Jeobá ga̱jma̱a̱ muʼgími̱jna̱ muʼni xó má ikhaa nandoo (Sant. 4:15).

20 Pablo niniñuuʼ Áquila ga̱jma̱a̱ Priscila náa Éfeso, rí xúgi̱ najngúun barco mu maʼga náa Cesarea. Nakujmaa dí ikhaa ni̱jkha̱ náa Jerusalén, náa nixtáa rarajxiín a̱ngiu̱lú (Hech. 18:22). Nda̱wa̱á nitanga̱a̱ náa Antioquía dí kaʼyoo Siria. Nakujmaa dí índo̱ nijkha a̱jma̱ nuthu xóo misionero niguámbóo májánʼ ñajuunʼ. Mú ndiéjuunʼ rí xóó gíʼthu̱u̱n náa iwáá rí maʼga xá.

DÍ NIKUDAMINAʼ MAʼNIMBÁNUU PABLO

Náa Cencreas Pablo “niʼda̱ edxu̱u̱ numuu dí rígá mbá rí nikudaminaʼ maʼnimbánuu” (Hech. 18:18). Ndiéjuunʼ nikudaminaʼ maʼni xá.

Dí nakudaminaʼ maʼni mbáa, nindxu̱u̱ mbá ajngáa dí nakudaminaʼ náa Dios maʼni o mbá tsigijñaʼ dí maxnájxi̱ o rí mani̱ndxu̱u̱ mixtiʼkuii. Tikhuun nakumu̱ún dí Pablo niʼda̱ edxu̱u̱ índo̱ niguámbóo ranindxu̱u̱ nazareo. Ga̱jma̱a̱ numuu ñajunʼ kiejuunʼ dí niʼni náa inuu Jeobá ndiyóoʼ rí maʼda̱ edxu̱u̱ ‹náa riejuun guʼwá xtíin dí nagimbíi̱n›, xó má e̱ʼkha̱ raʼthí náa Kiʼniraʼmáʼ. Á mu dí xúʼko̱ ikhaa ndiyóoʼ maʼda̱ edxu̱u̱ náa Jerusalén raʼkháa náa Cencreas (Núm. 6:5, 18).

Náa libro ndrígóo Hechos tséʼthí náá numuu dí Pablo nikudaminaʼ maʼni rígi̱. Lá nikudaminaʼ maʼni rígi̱ nákha xóó tsénindxu̱u̱ cristiano xáʼ. Lá rígá dí nindo̱ʼo̱o̱ Jeobá xáʼ. Na̱nguá eʼyáá. Mbáa bi̱ najmañuu dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia naʼthí: “Mbáa niʼda̱ edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ numuu dí nandoo maxnáa núma̱aʼ numuu dí niñewu̱u̱n xúgíʼ tsiguʼ dí nixtáa náa Corinto”.

a Atayáá náa kúgumaʼá “Corinto rígá náa tapo̱o̱ a̱jma̱ lamáa”.

b Atayáá náa kúgumaʼá “Dios niʼni dí maʼnirámáʼ carta dí maxná tsiakii”.

c Atayáá náa kúgumaʼá “Dí nikudaminaʼ maʼnimbánuu Pablo”.

    I̱yi̱i̱ʼ náa ajngáa me̱ʼpha̱a̱ (2007-2025)
    Atrugua̱a̱
    Atambáʼtaa
    • me̱ʼpha̱a̱
    • Náa mataxuʼmá
    • Xóo nandaʼ ma̱ta̱ya̱a̱
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Xtángoo náa naʼthí rí xú káʼnii majmaaʼ
    • Xtángoo náa naʼthí rí nañewu̱u̱n dato ndrígáʼ
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Atambáʼtaa
    Náa mataxuʼmá