BIBLIOTECA NÁA INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA NÁA INTERNET
me̱ʼpha̱a̱
a̱
  • ʼ
  • a̱
  • e̱
  • i̱
  • o̱
  • u̱
  • ŋ
  • BIBLIA
  • MBAʼA I̱YI̱I̱ʼ
  • REUNIÓN
  • bt cap. 25 mbaʼa ináa 196-202
  • “¡Na̱nda̱ʼa̱ dí maʼgá náa César!”

Nda̱a̱ video gi̱i̱ náa nitaxújmbi̱i̱

Atani̱ mba̱a̱ a̱jkia̱nʼ, tsíyoo gákujmaa video.

  • “¡Na̱nda̱ʼa̱ dí maʼgá náa César!”
  • Najuiʼtáraʼa kájxi̱ ga̱jma̱a̱ numuu Reino ndrígóo Dios
  • Subtítulos
  • Náa na̱ʼkha̱ i̱ʼwáʼ
  • “Gi̱i̱ náa phú gíʼmaa mambanúu xkujndu” (Hechos 25:1-12)
  • “Ninimbo̱ʼ rí niʼthúnʼ” (Hechos 25:13–26:23)
  • “Imbá chíʼgíiʼ eyóoʼ dí maʼnga̱a̱ʼ matani̱ rí mangúún mani̱ndxu̱ʼ cristiano” (Hechos 26:24-32)
  • ¡Xámiñulú! Jeobá xtáa mu mambáyulú
    Bi̱ Nayejngoo Naʼtáraʼa numuu Reino ndrígóo Jeobá (Rí muʼnigajmaa) 2020
  • Nagún ku̱ya̱a̱ Pablo náa Roma
    Ikha rí najmañuʼ náa Biblia
  • “Ajngóo Jeobá ni̱jkha̱ rajoo”
    Najuiʼtáraʼa kájxi̱ ga̱jma̱a̱ numuu Reino ndrígóo Dios
Najuiʼtáraʼa kájxi̱ ga̱jma̱a̱ numuu Reino ndrígóo Dios
bt cap. 25 mbaʼa ináa 196-202

CAPÍTULO 25

“¡Na̱nda̱ʼa̱ dí maʼgá náa César!”

Pablo támíñúu maʼthí ajngáa rí májánʼ

Dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Hechos 25:1–26:32

1, 2. a) Ndiéjuunʼ nigíʼnuu Pablo rá. b) Xú káʼnii graxe̱ gándoo gúʼnimi̱jna̱ rá.

PABLO kraʼaa guʼwá ejua̱a̱nʼ náa Cesarea. A̱jma̱ tsiguʼ má dí nitanga̱a̱ náa Judea, xa̱bu̱ judíos nindúún muxiyáá ajtsú nuthu, mú niʼngo̱o̱ niʼni kríyamínáʼ (Hech. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27). Pablo ndiʼyoo dí xa̱bu̱ sia̱nʼ bugi̱ mbuyáʼ má xúʼko̱ dí muni̱, ikhaa jngóo niʼthúu̱n xa̱bu̱ ñajunʼ romano bi̱ mbiʼyuu Festo: “¡Na̱nda̱ʼa̱ dí maʼgá náa César!” (Hech. 25:11).

2 Lá nimbáyúu Jeobá Pablo dí niraʼwíí maʼga náa xa̱bu̱ ñajunʼ Roma ráʼ. Ikháánʼlú bi̱ nuʼtáraʼa ga̱jma̱a̱ numuu Reino nandulú mbuʼyáá xóo exti̱ʼña̱a̱ graxe̱ rígi̱. Náá numuu rá. Numuu dí á mu Jeobá nimbáyúu Pablo dí niraʼwíí maʼga náa César, rígi̱ gámbáyulú mu mbuʼyáá xú káʼnii gúʼni̱ mu ma̱ndoo ‹mumbáyíí ajngáa rí májánʼ mu xúʼko̱ nimbá xárikoo rí majuiʼtáraʼa› náa iwáá mbiʼi rígi̱ (Filip. 1:7).

“Gi̱i̱ náa phú gíʼmaa mambanúu xkujndu” (Hechos 25:1-12)

3, 4. a) Ndiéjuunʼ nindúún muni̱i̱ Pablo xa̱bu̱ sia̱nʼ índo̱ ninda̱ʼa̱ dí maʼga kiʼyáa náa Jerusalén rá. b) Xú káʼnii nikríya̱a̱ʼ xá. c) Xú káʼnii embáyulú Jeobá dí mbiʼi xúgi̱ xó má niʼni ga̱jma̱a̱ Pablo rá.

3 Ajtsú mbiʼi nda̱wa̱á dí nigi̱ʼi̱i̱ xa̱bu̱ ñajunʼ nuxi̱i̱ʼ náa Judea, Festo ni̱jkha̱ náa Jerusalén, ikhí niʼdxawuun dí ndxajkun bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ judíos bi̱ najmaʼniún wéñuuʼ nixrui̱ga̱a̱ Pablo.a Xa̱bu̱ sia̱nʼ bugi̱ nduyáá má dí xa̱bu̱ ñajunʼ nuxi̱i̱ʼ nigruigú kiʼtáñajunʼ dí mbayáʼ maxtáa tsímáá gajmíi̱n ikhiin xó má eʼwíinʼ hebreos. Ikhaa jngóo nitháán Festo dí maʼni mbá péñu maʼga kayaaʼ Pablo náa Jerusalén, ikhí mambanúu ga̱jma̱a̱ numuu, nindúún marigá xígi̱ mu xúʼko̱ ma̱ndoo muguáʼthi̱i̱n Pablo náa kamba̱a̱ muxiyáá. Mú ikhaa táʼni xóo nindúún, ikhaa niʼthún: “Gaguajtaa ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ [náa Cesarea] ikháanʼla bi̱ guáʼdáá mbá ñajunʼ [...] ikhí ma̱ndoo mu̱tala náá numuu dí nuxruíga̱a̱” (Hech. 25:5). Xígi̱ kaʼnii niʼni dí Pablo tákháñúu mbiʼi rúʼko̱.

4 Xú káʼnii niʼngo̱o̱ niraʼnuu xúgíʼ rígi̱ Pablo rá. Niʼngo̱o̱, numuu dí Jeobá nijmiuu Jesús mu maxnúu tsiaki̱i̱. Mbá xkri̱da, Jesús niʼthúu̱n ajngáa rígi̱ náa mbá visión: “¡Araʼdáá tsiakii!” (Hech. 23:11). Xúʼko̱ má mangáánʼ dí mbiʼi xúgi̱, numíniiʼ, nuraʼníí mbaʼa ga̱ʼkhu̱ ga̱jma̱a̱ nuta wéñulú. Gajkhun má dí Jeobá tséʼni káwáánʼlú náa xúgíʼ rígi̱. Mú ikhaa naxnúlú ku̱ma̱ ga̱jma̱a̱ “tsiakii dí itháan mba̱a̱ ki xóo dí gíʼdoo mbáa xa̱bu̱” (2 Cor. 4:7).

5. Ndiéjuunʼ niraʼwíí maʼni Festo ga̱jma̱a̱ numuu Pablo rá.

5 Nguáthá mbiʼi nda̱wa̱á, Festo “nigi̱ʼi̱ náa guʼwá ñajunʼ” dí rígá Cesarea.b Náa inúu wíji̱ Pablo ga̱jma̱a̱ bi̱ nixrui̱ga̱a̱. Pablo niʼthún dí ikhaa ragíʼdoo aʼkhúun índo̱ niʼthí: “Tákiéʼkhúnʼ ga̱jma̱a̱ numuu Xtángoo ndrígu̱ún judíos ni má ga̱jma̱a̱ numuu guʼwá rí nduyamajkuíí Dios, ni má ga̱jma̱a̱ numuu César”. Ikhaa ragíʼdoo aʼkhúun, xáʼyóoʼ magida̱ʼ guʼwá ejua̱a̱nʼ. Ndiéjuunʼ lá niraʼwíí maʼni xa̱bu̱ ñajunʼ rá. Ikhaa nandoo maguanúu májánʼ gajmíi̱n judíos, ikhaa jngóo nirajxu̱u̱ Pablo: “Lá nandaaʼ matatsimaaʼ náa Jerusalén ga̱jma̱a̱ rí ikhúúnʼ manimbánuu numaaʼ ikhí ga̱jma̱a̱ numuu xúgíʼ rígi̱ ráʼ.” (Hech. 25:6-9.) ¡Raʼkhí kayuuʼ dí nindoo maʼni! Á mu Pablo naraʼwíí maʼga̱a̱ Jerusalén, xa̱bu̱ sia̱nʼ buʼko̱ maʼndún munimbaníí numuu ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á muxiyáá. Festo niʼni xígi̱ kaʼnii, numuu dí ikhaa tsíyoo dí magiʼdoo xkujndu gajmíi̱n eʼwíinʼ xa̱bu̱ ñajunʼ, xó má niʼni Poncio Pilato índo̱ nixnájxi̱i̱ makhañúu Jesús (Juan 19:12-16). Xúʼko̱ má eni̱ xa̱bu̱ ñajunʼ dí mbiʼi xúgi̱, nuraʼwi̱i̱ muni̱ xó má nanigu̱u̱nʼ mbaʼiin xa̱bu̱. Ikhaa jngóo xáʼniulú tsiánguá á mu xa̱bu̱ ñajunʼ tsénimbáníí májánʼ xkujndu ndrígúlú, maski ajndu rígá náa nasngájma dí na̱nguá kuaʼdáá aʼkhúlú.

6, 7. Náá numuu dí Pablo ninda̱ʼa̱ maʼga náa César, ga̱jma̱a̱ xú káʼnii gándoo gúʼyaridáá xkridoo xá.

6 Xó má eʼyáá Festo nindoo maguanúu májánʼ gajmíi̱n judíos, rígi̱ gáʼni dí migamíi makhañúu Pablo. Ga̱jma̱a̱ numuu dí ikhaa nindxu̱u̱ xa̱bu̱ romano, ikhaa jngóo niʼthí: “Xtáá náa guʼwá ñajunʼ ndrígóo César ga̱jma̱a̱ gi̱i̱ náa phú gíʼmaa mambanúu xkujndu ndrígóʼ. Tániu̱u̱ nimbá dí raʼkhí xa̱bu̱ judíos, xó má ikháán xtaa ratayáá xúgi̱. [...] ¡Na̱nda̱ʼa̱ dí maʼgá náa César!”. Índo̱ mbáa naxná ajngóo ní xándoo gúriʼkui̱i̱. Ikhaa jngóo xa̱bu̱ ñajunʼ niʼthí: “Náa César nitanda̱ʼa̱ mi̱dxu̱ʼ, náa César má gídxúʼ” (Hech. 25:10-12). Índo̱ xa̱bu̱ sia̱nʼ najmún xtángoo mu muni̱ gínáán o murikháá dí nuʼtáraʼa, ikháánʼlú ma̱ndoo mundu̱ʼu̱u̱n xa̱bu̱ ñajunʼ o majmulú xtángoo dí rígá mu mumbáyúmíjnálú (Sal. 94:20).c

7 A̱jma̱ tsiguʼ dí Pablo ni̱gi̱da̱ʼ guʼwá ejua̱a̱nʼ maski ajndu ragíʼdoo aʼkhúun, ikhaa nijuiʼtháán dí ma̱ndoo maʼga mu mambanúu numuu náa Roma. Mú nákhá xóó tségájnuu maʼga, rey Agripa nindoo maʼniniiʼ.

Tikhuun Testigos de Jeobá kúwá náa inúu xa̱bu̱ ñajunʼ

Bi̱ nindxu̱lú cristianos tsémíñulúʼ mu̱ʼgua̱ náa inún xa̱bu̱ ñajunʼ maski ajndu nda̱a̱ aʼkhúlú

“Ninimbo̱ʼ rí niʼthúnʼ” (Hechos 25:13–26:23)

8, 9. Náá numuu dí ni̱jkha̱ rey Agripa náa Cesarea rá.

8 Nguáthá mbiʼi nda̱wa̱á dí Pablo ninda̱ʼa̱ maʼga náa César, rey Agripa ga̱jma̱a̱ ndxájuu Berenice niguwáʼ gúyáá Festo.d Nákha ikhú xa̱bu̱ ñajunʼ mbaʼwu̱u̱n naguʼwún nagún ruñún xa̱bu̱ ñajunʼ nuxu̱u̱nʼ. Rey Agripa niʼthúu̱n dí májánʼ eʼni Festo, niʼni xígi̱ mu mambajxúu ga̱jma̱a̱, ma̱ngaa dí mambáyúu nda̱wa̱á (Hech. 25:13).

NDUYÁʼ XÓO MUMBAYUMÍJNÁ TESTIGOS DE JEOBÁ

Testigos de Jeobá nagún mbaʼa nuthu náa xa̱bu̱ ñajunʼ, mu mundu̱ʼu̱u̱n dí muniñu̱u̱nʼ mutaraʼa ajngáa rí májánʼ numuu Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo Dios. Guʼyáá a̱jma̱ xkri̱da.

Nákha 28 ñajunʼ gu̱nʼ marzo tsiguʼ 1938, Tribunal Supremo bi̱ xtáa Estados Unidos niguwíi tikhu iñu̱únʼ a̱ngiu̱lú bi̱ nixruigi̱i̱n náa i̱ʼwáʼ guʼwá ñajunʼ. Ma̱ngaa niguwíin tikhuun a̱ngiu̱lú bi̱ nixudi̱i̱nʼ náa guʼwá e̱jua̱nʼ ga̱jma̱a̱ numuu dí nuxnáraʼa i̱yu̱lúʼ, rúʼko̱ nirígá náa Griffin (Georgia). Rígi̱ ninindxu̱u̱ timbá dí xa̱bu̱ ñajunʼ Estados Unidos niʼnimbánuu ga̱jma̱a̱ numún a̱ngiu̱lú dí ma̱ndoo mutaraʼa ajngáa rí májánʼ.g

Raga̱jma̱ xkri̱da, nindxu̱u̱ dí nigíʼnuu ndxájulú Minos Kokkinakis bi̱ xtáa náa Grecia. Náa mbá 48 tsiguʼ nirtuwiin mbá 60 nuthu, numuu dí nini̱ tsu̱di̱i̱ dí “niʼni ríjíin xa̱bu̱” mu magún náa religión ndrígóo. Mbá 18 nuthu ndiyóoʼ maʼga náa inún xa̱bu̱ ñajunʼ ga̱jma̱a̱ mba̱yu̱u̱ʼ tsiguʼ ni̱gi̱da̱ʼ náa guʼwá e̱jua̱nʼ ga̱jma̱a̱ nigún kuya̱a̱ náa isla ndrígóo Egeo. Nákhá tsiguʼ 1986 káaʼ má i̱ndó tsiguʼ rúʼko̱ nijuiʼtháán rí magíʼnuu ndxájulú. Ikhaa ni̱jkha̱ náa inuu xa̱bu̱ ñajunʼ Grecia mu mambanúu numuu, mú ikhaa tándoo gámbáyúu, ikhaa jngóo ndxájulú ndiyáʼ mambáyuminaʼ náa Tribunal Europeo de Derechos Humanos. Nákha 25 ñajunʼ gu̱nʼ mayo tsiguʼ 1993 xa̱bu̱ ñajunʼ Europa niʼthí dí bi̱ Grecia ninújngurámuu xtángoo.

Testigos de Jeobá mbaʼa nuthu nagún náa xa̱bu̱ ñajunʼ mu mambanúu xkujndu ndrígu̱ún, mbaʼa má náa naʼngu̱u̱n. Na̱nguá rígá i̱mba̱ organización o religión dí naʼngo̱o̱ naʼni rígi̱.

Lá nambáñúún eʼwíinʼ dí xóo naʼngu̱u̱n Testigos de Jeobá náa inún xa̱bu̱ ñajunʼ ráʼ. Mbáa especialista bi̱ mbiʼyuu Charles C. Haynes naʼthí: “Xúgiáánʼ gíʼmaa muxniin numi̱i̱n Testigos de Jeobá. Numuu dí tséʼniuu má asndu nguáthá nuthu eguma gíníin, nuxkawíin náa xuajñún o nuxnún, ikhiin nduyáʼ xóo mumbayíí religión ndrígu̱ún (asndu ga̱jma̱a̱ numulú mangáánʼ). Índo̱ ikhiin naʼngu̱u̱n, xúgiáánʼ naʼngulú”.

g Rígá i̱mba̱ xóo nimbánuu ga̱jma̱a̱ numún a̱ngiu̱lú xíkhoo. Ma̱ndoo ma̱ta̱ya̱a̱ náa ¡Despertad! Dí nigájnuu 8 ñajunʼ gu̱nʼ enero tsiguʼ 2003, ináa 3 asndu 11.

9 Festo niʼthúu̱n rey Agripa ga̱jma̱a̱ numuu Pablo, rígi̱ nixkaxi̱i̱ a̱jkiu̱u̱n dí maʼndoo maʼdxawuun. I̱mba̱ néjtsuu a̱jmi̱i̱n xa̱bu̱ ñajunʼ bugi̱ nitri̱gi̱i̱n náa nunimbaníí xkujndu. Mú dí nithi ikhiin tágiʼdoo wéñuuʼ numuu ki xóo dí niʼthí Pablo bi̱ wíji̱ náa inún (Hech. 25:22-27).

10, 11. Xú káʼnii nisngájma gamajkhu Pablo náa rey Agripa, ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ nindxu̱u̱ dí niʼthí xá.

10 Ga̱jma̱a̱ gamajkhu Pablo nixnáa núma̱aʼ rey Agripa dí niniñuuʼ maʼtámbayumina̱ʼ. Numuu dí ikhaa ndaʼyoo dí rey bugi̱, naʼninuuʼ májánʼ xtángoo ndrígu̱ún judíos ga̱jma̱a̱ naʼnimbánuu dí ikhiin naguʼwún nuni̱. Nda̱wa̱á dí rígi̱, Pablo nigíʼdu̱u̱ niʼthí: “Ikhiin ma̱ndoo muthi rí ikhúúnʼ nixtáá xóo fariseo, ga̱jma̱a̱ ninimbánuu xúgíʼ xó má kaʼyoo mbiʼyamajkuíí Dios dí ninindxu̱u̱ itháan gakhi̱i̱” (Hech. 26:5). Nákha Pablo ninindxu̱u̱ fariseo, ikhaa tséʼnimbo̱o̱ dí nijuiʼtáriyaʼ ma̱ʼkha̱ Mesías. Mú dí xúgi̱ nindxu̱u̱ cristiano naʼthí mbájmbu dí Jesús ninindxu̱u̱ Mesías bi̱ nijuiʼthá ma̱ʼkha̱. Índo̱ niʼthí dí ikhaa ga̱jma̱a̱ bi̱ nixrui̱ga̱a̱ nunimbu̱ún dí Dios nikudaminaʼ maʼni ga̱jma̱a̱ numún xiʼñúnʼ. Rígi̱ niʼni dí rey Agripa manigu̱u̱ʼ maʼdxawuun itháan.e

11 Garmáʼáan a̱jkiu̱lú dí nákha ginii niʼni gíníin a̱ngiu̱lú, ikhaa niʼthí: “Ikhúúnʼ mínu̱u̱nʼ má ni̱ni̱ asndu xó má eʼngo̱ʼ mu ma̱ni̱ gámbáa mbiʼyuu Jesús bi̱ na̱ʼkha̱ náa Nazaret. [...] Ra̱ʼkhá tháán ekiʼnún eni̱, ikha jngóo ni̱jkhá ra̱ni̱ gíníin asndu náa xuajen dí rígá mitsínguánʼ” (Hech. 26:9-11). Nikúwá mbaʼiin bi̱ ndiyáá dí niʼthí Pablo nindxu̱u̱ gajkhun (Gál. 1:13, 23). Mbáa rey Agripa nirajximínáʼ: “Náá numuu dí niriʼkumina̱a̱ʼ xá.”

12, 13. a) Ndiéjuunʼ nimbáyúu Pablo mu mariʼkumina̱a̱ʼ rá. b) Náá numuu nuʼthá dí ikhaa nixtáa raʼni gawúminaʼ ga̱jma̱a̱ ixi̱ kúdú xá.

12 Nixtiʼña̱a̱ graxe̱ ndrígóo rey Agripa índo̱ Pablo niʼthí ajngáa rígi̱: “Ni̱jkhá Damasco, ndxajkun bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ niri̱ya̱ʼ awan mu muxuʼmún maʼgá, índo̱ kúwáanʼ ra̱jkuáxu kamba̱a̱ naʼni xóo ta̱pha̱ mbiʼi, oh, rey, mbá aguʼ nigajtaa mekhuíí rí nimbiʼi itháan ki xóo a̱jkha̱ʼ, nimbiʼijmún ga̱jma̱a̱ bi̱ na̱jkhá gajmíʼ. Índo̱ nijngutígáanʼxu mbayííʼ, ikhú nidxuun mbá aʼwá dí niʼthúnʼ náa ajngáa hebreo: ‹Saulo, Saulo, náá numuu rí natraxkoʼ rá. Xtaa ratani̱ gawúminaʼ índo̱ natajngupráʼáá ixi̱ kúdú›. Mú ikhúúnʼ ni̱thu̱u̱n: ‹Tátá tsáá nindxa̱a̱ʼ rá.› Ikhú ikhaa niriʼñuʼ: ‹Ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jesús, bi̱ ikháán naraxkáá›” (Hech. 26:12-15).f

13 Nákha xóó tsérígá milagro, Pablo ‹nixtaa raʼni gawúminaʼ índo̱ nijngupróʼoo ixi̱ kúdú›. Índo̱ náa Biblia naʼthí ajngáa ixi̱ kúdú, najmuu mu maʼthí ga̱jma̱a̱ numuu mbá xkuíyá dí kúdú inuu ga̱jma̱a̱ najmún mu muni̱ maʼga mbáa xujkhúʼ bi̱ nagu eʼda. Á mu xujkhúʼ bugi̱ tséʼni maʼga maski ajndu nuxnáá ga̱jma̱a̱ xkuíyá rígi̱, naʼni gawúminaʼ má ikhaa. Rígi̱ nambríguii ga̱jma̱a̱ xóo niʼni Pablo, ikhaa niʼni gawúminaʼ índo̱ táyáʼ mambajxúu ga̱jma̱a̱ Dios ni má táʼni dí nanigu̱u̱ʼ. Mú índo̱ xtáa ra̱jkha̱ náa kamba̱a̱ Damasco, Jesús nisngájmaminaʼ náa ikhaa, nimbáyúu mu mariʼkumina̱a̱ʼ (Juan 16:1, 2).

14, 15. Ndiéjuunʼ niʼni Pablo índo̱ niriʼkumina̱a̱ʼ rá.

14 ¡Mbá nacha̱ niriʼkumina̱a̱ʼ Pablo! Ikhaa niʼthúu̱n Agripa: “Ninimbo̱ʼ rí niʼthúnʼ Jesús asndu mekhuíí, ikha jngóo ginii nigíʼdúu ni̱thu̱u̱n bi̱ kúwá náa Damasco, nda̱wa̱á bi̱ kúwá náa Jerusalén ga̱jma̱a̱ náa xúgíʼ mbayuuʼ Judea, ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ má bi̱ kúwá náa i̱ʼwáʼ xuajen, ni̱jkhá ka̱yo̱ʼ ajngáa rí mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱ún ga̱jma̱a̱ rí matangi̱i̱n náa Dios, ga̱jma̱a̱ musngajma rí natanga̱a̱ a̱jkiu̱ún ga̱jma̱a̱ rí nuni̱” (Hech. 26:19, 20). Mba̱yu̱u̱ʼ má tsiguʼ xtáa raʼnimbánuu ñajunʼ dí nigruigú náa Cristo. Lá niñambáá dí niʼtáráʼa xáʼ. Xúʼko̱, numuu dí mbaʼiin xa̱bu̱ niniña̱a̱nʼ runi xúgíʼ dí ra̱májánʼ, nigíʼdi̱i̱ ndiyáa Dios ga̱jma̱a̱ niguánú ninindxu̱ún xa̱bi̱i̱ Cristo. Rígi̱ niʼni dí mani̱ndxu̱ún míjíinʼ xa̱bu̱, mbuyamajkuíí xtángoo ga̱jma̱a̱ munimbaníí awan dí rígá.

15 Mú xa̱bu̱ sia̱nʼ nditháan wáa tánigu̱u̱nʼ dí niʼni Pablo, nduʼyáá dí xígi̱ nirígá numuu dí mina̱a̱ʼ má Pablo niʼthí: “Judíos nirtuwún náa guʼwá rí nduyamajkuíí Dios ga̱jma̱a̱ nindúún muxiñún. Núma̱a̱ má rí Dios nambáyuʼ, xtáá asndu mbiʼi xúgi̱ ratarúʼún bi̱ guanii ga̱jma̱a̱ bi̱ majkhiinʼ” (Hech. 26:21, 22).

16. Xú káʼnii gándoo gúsngajma dí nduʼyaridáá Pablo á mu nagún kudáánʼ náa inún xa̱bu̱ ñajunʼ xá.

16 Xúgiáánʼ bi̱ nindxu̱lú cristianos gíʼmaa dí ‹makuwáánʼ xawii mu muriʼñán asndu tsáá bi̱ gándu̱ʼu̱lú mu̱ʼtha̱› ga̱jma̱a̱ numuu dí nuʼnimbulú (1 Ped. 3:15). Á mu nagún kudáánʼ náa inún xa̱bu̱ ñajunʼ, gu̱ʼni̱ xó má niʼni Pablo índo̱ nigún kuya̱a̱ náa inuu Agripa ga̱jma̱a̱ Festo. Á mu nuʼthúún dí nijmañulú náa Biblia nimbáyulúʼ muriʼkhu̱u̱ xóo xa̱bu̱ nindxu̱lú, ma̱ngaa dí nambáñúún bi̱ nuʼsngúún, mbáa rígi̱ gáʼni dí maʼga̱nú asndu náa a̱jkiu̱ún dí gúʼthúún.

“Imbá chíʼgíiʼ eyóoʼ dí maʼnga̱a̱ʼ matani̱ rí mangúún mani̱ndxu̱ʼ cristiano” (Hechos 26:24-32)

17. Ndiéjuunʼ niʼthí Festo índo̱ Pablo nindoo mambáyuminaʼ, ga̱jma̱a̱ xú káʼnii ethi xa̱bu̱ dí mbiʼi xúgi̱ rá.

17 Índo̱ xa̱bu̱ ñajunʼ bugi̱ nidxawíín dí niʼthí Pablo tánigu̱u̱nʼ. Guʼyáá ndiéjuunʼ nirígá: “Índo̱ Pablo xtáa raʼthí rígi̱ mu mambáyuminaʼ, ikhú Festo nindxaʼwá: ‹¡Na̱jkha̱ raguajtaskágui̱i̱nʼ ján Pablo! ¡Rí natanigajma̱a̱ wéñaʼ eʼniaaʼ, ikha jngóo nánguá tayáá dí ratá!›” (Hech. 26:24). Xúʼko̱ má dí mbiʼi xúgi̱. Mbaʼiin xa̱bu̱ nuthi dí bi̱ nusngáa dí naʼthí náa Biblia i̱ndó kúwá runi ríjíin xa̱bu̱. Ga̱jma̱a̱ mbaʼiin bi̱ najmañún bi̱ kúwá náa numbaaʼ rígi̱ tsénimbu̱ún dí magabi̱ín bi̱ nikháñún.

18. a) Ndiéjuunʼ niʼthúu̱n Pablo xa̱bu̱ ñajunʼ Festo rá. b) Xú káʼnii niʼthí Agripa índo̱ niʼdxawuun dí niʼthí Pablo rá.

18 Mú Pablo niʼthúu̱n xa̱bu̱ ñajunʼ: “Na̱nguá guajtaskágiu̱u̱nʼ tátá Festo. Rí na̱tha̱ nindxu̱u̱ gajkhun, ga̱jma̱a̱ nda̱yo̱o̱ rí na̱tha̱. Nda̱yo̱o̱ dí rey bi̱ xtáá ra̱thu̱u̱n rígi̱ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱nʼ, ndaʼyoo má xúgíʼ rígi̱. [...] Rey Agripa, lá natanimba̱a̱ʼ rí nithi Profetas ráʼ. Ikhúúnʼ nda̱yo̱o̱ rí natanimba̱a̱ʼ”. Ikhú rey Agripa nigawuuʼ: “Imbá chíʼgíiʼ eyóoʼ dí maʼnga̱a̱ʼ matani̱ rí mangúún mani̱ndxu̱ʼ cristiano” (Hech. 26:25-28). Tséʼniuu á mu gajkhun o ragájkhun dí niʼthí, mú nduʼyáá dí ajngáa rí niʼthí Pablo ni̱jkha̱nú asndu náa a̱jkiu̱u̱n.

19. Ndiéjuunʼ dí niguánú ndiyáá xa̱bu̱ ñajunʼ bugi̱ ga̱jma̱a̱ numuu Pablo rá.

19 Ikhú Festo ga̱jma̱a̱ Agripa niguájun mu makujmaa dí niguámbu̱u̱n má nitamijná. “Índo̱ kúwá ragájni̱ín nitamíjná kaníkhiin: “Xa̱bu̱ bugi̱ na̱nguá gíʼdoo aʼkhúun rí mbaʼyóoʼ makhañúu o maʼga guʼwá e̱jua̱nʼ”. Ikhú Agripa niʼthúu̱n Festo: “Xa̱bu̱ bugi̱ ma̱ndoo magajnáa á mu tánda̱ʼa̱ maʼga náa inuu César” (Hech. 26:31, 32.) Mbá nájmi̱i̱n niguánú ndiyáá dí Pablo ragíʼdoo aʼkhúun, mbáa rígi̱ nimbáñún mu magáwíinʼ a̱jkiu̱ún kuñún cristianos.

20. Xú káʼnii nimbáñún eʼwíinʼ dí Pablo ni̱jkha̱ náa inún xa̱bu̱ ñajunʼ rá.

20 Nakujmaa dí xa̱bu̱ ñajunʼ bugi̱ na̱nguá nindrigú ajngáa rí májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu Reino. Lá májánʼ niʼni dí Pablo ni̱jkha̱ náa inún xa̱bu̱ ñajunʼ bugi̱ ráʼ. Xúʼko̱. Numuu dí índo̱ ‹nigún kuya̱a̱ náa inún xa̱bu̱ ñajunʼ› nindoo niʼtárúʼún eʼwíinʼ xa̱bu̱ ñajunʼ ajngáa rí májánʼ (Luc. 21:12, 13). Ma̱ngaa dí xóo niʼni ga̱jma̱a̱ dí nditháan tákaguabaaʼ maski ajndu nimínuuʼ rúʼko̱ nixnúún tsiaki̱i̱ a̱ngiu̱lú (Filip. 1:12-14).

21. Ndiéjuunʼ gárígá á mu tséniʼñááʼ ruʼtáraʼa ga̱jma̱a̱ numuu Reino rá.

21 Xúʼko̱ má dí mbiʼi xúgi̱. Á mu tséniʼñááʼ ruʼtáraʼa maski asndu numíniiʼ, maguma tsajkurámáánʼ. Mbáa asndu ma̱ndoo muʼtáruʼúún xa̱bu̱ ñajunʼ. Á mu tséniʼñááʼ ru̱ʼni̱ ñajuunʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ tsékaguabáánʼ, rígi̱ gáxnúún tsiaki̱i̱ eʼwíinʼ a̱ngiu̱lú mu xámiñún mutaraʼa kájxi̱ ga̱jma̱a̱ numuu Reino ndrígóo Dios.

XA̱BU̱ ÑAJUNʼ ROMANO PORCIO FESTO

I̱ndó náa libro ndrígóo Hechos ga̱jma̱a̱ náa i̱yi̱i̱ʼ dí niʼnirámáʼ Flavio Josefo na̱ʼkha̱ raʼthí ga̱jma̱a̱ numuu Porcio Festo. Nákha tsiguʼ 58, Porcio Festo niriʼkuriya̱a̱ʼ Félix, nigi̱ʼi̱i̱ maʼtáñajunʼ ikhaa náa Judea. Naʼni má a̱jma̱ o ajtsú tsiguʼ dí Festo xtáa raʼtáñajunʼ índo̱ nikháñúu.

Porcio Festo

I̱mba̱ núthu xóo niʼtáñajunʼ Festo, raʼkháa xóo niʼtáñajunʼ Félix ga̱jma̱a̱ Albino. Mbiʼi dí Festo nigi̱ʼi̱ maʼtáñajunʼ náa xuajin Judea nirígá wéñuuʼ dí ra̱májánʼ, nikúwíin wéñuuʼ kuʼwáʼ. Josefo niʼthí: “Festo nindoo dí maguma májáanʼ xuajin rúʼko̱, ikhaa jngóo niguguiin kuʼwáʼ ga̱jma̱a̱ mbaʼiin niradíin”. Índo̱ ikhaa xtáa raʼtáñajunʼ dí maguma náa xuajin rúʼko̱, nikuʼmá dí muni̱ jngudi̱i̱ muro dí nini̱ judíos náa guʼwá dí ikhiin nuxnáá gamajkhu Dios mu rey Agripa xáʼyoo dí narígá ikhí. Mú judíos nini̱ xkujndu, ikhaa jngóo niniñúúnʼ dí muthán xa̱bu̱ ñajunʼ Nerón ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱.

Festo tágáwíinʼ a̱jkiu̱u̱n kaʼñún xa̱bu̱ ra̱míjíinʼ bi̱ nuni̱ kuʼwáʼ. Mú ikhaa nindoo maguanúu májánʼ gajmíi̱n judíos, ikhaa jngóo táʼnimbánuu numuu apóstol Pablo xó má kaʼyoo.

REY HERODES AGRIPA II

Agripa bi̱ na̱ʼkha̱ raʼthí ga̱jma̱a̱ numuu náa Hechos capítulo 25 nindxu̱u̱ Herodes Agripa II a̱ʼdá xíñiiʼ Herodes bi̱ Mba̱a̱, a̱ʼdióo Herodes Agripa I bi̱ niʼni gíníin a̱ngiu̱lú bi̱ kúwá náa Jerusalén nákha mbá 14 tsiguʼ ginii. Herodes Agripa II ninindxu̱u̱ iwáá xa̱bu̱ ñajunʼ bi̱ naguwáʼ náa e̱ji̱i̱n Herodes (Hech. 12:1).

Rey Herodes Agripa II

Anu̱u̱ nikháñúu nákha tsiguʼ 44 tsiguʼ ginii índo̱ ikhaa kaʼníí gíʼdoo 17 tsiguuʼ. Nákha ikhú, ikhaa xtáa raʼnigajma̱a̱ Roma náa niʼsngóo Claudio. Bi̱ nuxnún consejo xa̱bu̱ ñajunʼ nithi dí ikhaa kaʼníí nindxu̱u̱ dxámá, ikhaa jngóo xándoo magi̱ʼi̱ maʼtáñajunʼ xtiʼkhuu anu̱u̱, ikhú nigíiʼ i̱mba̱a̱ xa̱bu̱ ñajunʼ romano. Flavio Josefo niʼthí dí índo̱ Herodes bugi̱ xtáa náa Roma ndiyáʼ maguanúu májánʼ gajmíi̱n judíos, mu xúʼko̱ nda̱wa̱á mugíiʼ ikhaa maʼtáñajunʼ.

Na̱jkha̱ mbayáa tsiguʼ 50, Claudio nigíiʼ rey Agripa mu maʼtáñajunʼ náa Calcis, ga̱jma̱a̱ nákha tsiguʼ 53 niʼtáñajunʼ náa Iturea, Traconítide ga̱jma̱a̱ Abilene. Ma̱ngaa nigruigú ñajunʼ dí mayéʼga edxu̱u̱ náa guʼwá rí judíos nuxnáá gamajkhu Dios dí rígá náa Jerusalén. Ikhaa niraʼwíin judíos bi̱ mani̱ndxu̱ún ndxajkun bi̱ phú kuya̱ edxu̱u̱. Xa̱bu̱ ñajunʼ Nerón bi̱ naʼtáñajuunʼ Claudio niniñuuʼ dí Agripa maʼtáñajunʼ náa xúgíʼ Galilea ga̱jma̱a̱ Perea. Índo̱ ndiʼyaminaʼ ga̱jma̱a̱ Pablo, rey Agripa xtáa náa Cesarea ga̱jma̱a̱ ndxájuu bi̱ mbiʼyuu Berenice bi̱ niniña̱a̱nʼ rey bi̱ niʼtáñajunʼ náa Cilicia (Hech. 25:13).

Nákhá tsiguʼ 66 táʼngo̱o̱ gáʼni gajmíi̱nʼ xa̱bu̱ judío bi̱ niguájxu̱ kuya̱a̱, ikhaa jngóo nda̱wa̱á nini̱ gínáa má xúʼko̱ xa̱bu̱ ra̱míjíinʼ, ndiʼyoo rí nándáa dí maʼngo̱o̱ maʼni, ikhaa jngóo nimbájxu̱u̱ gajmíi̱nʼ xa̱bu̱ ñajunʼ Roma. Numuu dí niʼni xígi̱ kaʼnii, xa̱bu̱ ñajunʼ nuxi̱i̱ʼ bi̱ mbiʼyuu Vespasiano nixnúu itháan xuajin náa maʼtáñajunʼ.

a Atayáá náa kúgumaʼá “Xa̱bu̱ ñajunʼ romano Porcio Festo”.

b Ajngáa “nigi̱ʼi̱ náa guʼwá ñajunʼ” nandoo gáʼthí dí xa̱bu̱ ñajunʼ nagi̱ʼi̱ mu maʼnimbánuu xkujndu. Rí gáʼthí xa̱bu̱ bi̱ ganújngoo magi̱ʼi̱ ikhí magiʼdoo numuu, ndayóoʼ munimbaníí tsiaki̱i̱ dí ikhaa gáʼthí marigá. Pilato nigi̱ʼi̱ náa xílí rígi̱, índo̱ niʼnimbánuu xkujndu ndrígóo Jesús.

c Atayáá náa kúgumaʼá “Nduyáʼ xóo mumbayumíjná Testigos de Jeobá”.

d Atayáá náa kúgumaʼá “Herodes Agripa II”.

e Índo̱ Pablo ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ cristiano, ikhaa niʼnimbo̱o̱ dí Jesús nindxu̱u̱ Mesías bi̱ nijuiʼthá ma̱ʼkha̱. Mú judíos tsénimbu̱ún rígi̱, ikhaa jngóo nitháán Pablo dí nindxu̱u̱ mbáa apóstata (Hech. 21:21, 27, 28).

f Mitsaanʼ nindxu̱u̱ dí niʼthí mbáa bi̱ naʼniga̱jma̱a̱ ga̱jma̱a̱ numuu Biblia índo̱ niʼthí ajngáa “ta̱pha̱ mbiʼi”. “Nákha wajyúuʼ, índo̱ mbáa xa̱bu̱ na̱jkha̱ náa i̱mba̱ xuajin ndayáa jxu̱u̱ʼ índo̱ naʼni ta̱pha̱ mbiʼi, numuu dí naʼni mijkha wéñuuʼ. Mú Pablo niʼthí dí nimbiʼijmaa aguʼ ta̱pha̱ mbiʼi, rígi̱ naʼni mbuʼyáá dí ikhaa táya̱a̱ jxu̱u̱ʼ nindoo maʼga̱nú nacha̱ mu maʼni gíníin xa̱bi̱i̱ Dios”.

    I̱yi̱i̱ʼ náa ajngáa me̱ʼpha̱a̱ (2007-2025)
    Atrugua̱a̱
    Atambáʼtaa
    • me̱ʼpha̱a̱
    • Náa mataxuʼmá
    • Xóo nandaʼ ma̱ta̱ya̱a̱
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Xtángoo náa naʼthí rí xú káʼnii majmaaʼ
    • Xtángoo náa naʼthí rí nañewu̱u̱n dato ndrígáʼ
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Atambáʼtaa
    Náa mataxuʼmá