Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión
JUNIO 5-11
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | JEREMÍAS 51, 52
“Xúgíʼ dí naʼthí Jeobá nambánuu”
(Jeremías 51:11) “Gutáála flechas. Guni majtíí escudos rí nujndu. Jeobá niʼni rí makiʼníin reyes ndrígu̱ún medos, numuu rí ga̱jma̱a̱ numuu Babilonia xtáa randxa̱ʼwáminaʼ maʼni gámbáa. Numuu rí Jeobá makiʼnáa kaʼyoo ga̱jma̱a̱ numuu templo ndrígóo.
(Jeremías 51:28) Guni kaʼwumijná náa ikhaa xa̱bu̱ xuajen, reyes bi̱ kuwa náa Media, bi̱ nutañajunʼ ikhí ga̱jma̱a̱ xúgínʼ xa̱bu̱ ñajunʼ diputados ndrígóo ga̱jma̱a̱ xúgíʼ ku̱ba̱ʼ dí rígá náa naʼthá ñajunʼ mámbá dí ikhaa.
it-2-S 356 ¶2,3
Medos, Media
Nuni gámbáa Babilonia ga̱jma̱a̱ persas. Nákha siglo VIII ts.g. gaʼyee Isaías niʼtáriyaʼ dí Jeobá makiʼnáa kaʼyoo Babilonia ga̱jma̱a̱ ‹medos, bi̱ nduyáá plata dí ragíʼdoo numuu ga̱jma̱a̱ na̱nguá nigu̱u̱n kuyáá oro. Ga̱jma̱a̱ arcos ndrígu̱ún muni xójóo asndu bi̱ ni̱ndxu̱ún jiáma›. (Isa 13:17-19; 21:2.) Ge̱jyooʼ ajngáa ‹medos› ma̱ndoo maʼthí ma̱ngaa ga̱jma̱a̱ numún persas, xúʼko̱ ma̱ngaa nuthi bi̱ nunigajmaa dí nirígá wajyúúʼ bi̱ ni̱ndxu̱ún griegos mu muthi ga̱jma̱a̱ numún medos ma̱ngaa persas. Rí taʼndun guyáá plata ga̱jma̱a̱ oro mbáa nandoo gaʼthí dí bi̱ kuwa náa Babilonia rí phú itháan nindúún dí muni gámbá ra̱ʼkhá dí murawíi dí gíʼdoo numuu, ikha jngó dí nimbá regalo o mbújkha̱a̱ xaríʼkhu̱u̱ dí nandún muni. Arco nindxu̱u̱ dí itháan najmún bi̱ medos ga̱jma̱a̱ persas. Arcos ninindxu̱u̱ dí ixi̱, maski ajndu nguáná nindxu̱u̱ dí bronce o cobre. (Atayáá ma̱ngaa Sl 18:34.) Mbáa arcos xóo rúʼko̱ niʼni ‹xójóo asndu bi̱ ni̱ndxu̱ún jiáma› índo̱ nidaʼ mbaʼa flechas dí kúdú wéñuʼ dí nato̱ʼo̱o̱ mi̱jnu̱ʼ. (Jer 51:11.)
Nandoo nduʼyáá dí náa Jeremías (51:11, 28) nandoo gáʼthi dí bi̱ ma̱ngaa nini gámbáa Babilonia ni̱ndxu̱ún ‹reyes ndrígóo Media›. Índo̱ naʼthí dí kuwa mbaʼin mbáa nákha mbiʼi rí nixtáa Ciro xtáa xóó mbáa rey o mbaʼin reyes medos bi̱ kiʼtañajunʼ, nindxu̱u̱ xó má nagu’wún nuni nákha wajyúúʼ. (Atayáá ma̱ngaa Jer 25:25.) Mbá xkri̱da, índo̱ soldados ndrígu̱ún medos, persas, elamitas ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ tribus dí rígá mijngii nirajtuun Babilonia, mbáa medo bi̱ nagu mbiʼyuu Darío ‹nigi̱ʼi̱ rey náa kúwi̱i̱n bi̱ caldeos›, nakujmaa dí rey Ciro bi̱ na̱ʼkha̱ náa persa nigíiʼ Darío mu mani̱ndxu̱u̱ rey. (Da 5:31; 9:1; Atayáá DARÍO núm. 1.)
(Jeremías 51:30) Xa̱bu̱ bi̱ guaʼdáá tsiakii náa Babilonia niniñaaʼ ruxmijná. Nindrigi̱i̱n náa rí migujkhuʼ. Tsiakii ndrígu̱ún nitumuu. Ninindxu̱ún xóo gu̱ʼu̱. Náa kuwa ikhiin nikha. Xtátsí ndrígu̱ún nimigu.
it-2-S 450 ¶3
Nabonido
Manigua̱a̱ʼ ma̱ta̱ya̱a̱ xú káʼnii eʼthí náa na̱ʼkha̱ raʼthí dí nirígá wajyúúʼ ga̱jma̱a̱ numuu mbruʼun dí nixpatrígú Babilonia: ‹Xa̱bi̱i̱ Ciro nitu̱ʼu̱u̱n náa Babilonia rí asndu tuxmijná›. Ajngáa rígi̱ nandoo gáʼthi dí tuxmíjná, ma̱ngaa nambánii ga̱jma̱a̱ dí niʼtáriyaʼ Jeremías dí “xa̱bu̱ bi̱ guaʼdáá tsiakii náa Babilonia muniñaaʼ ruxmijná”. (Jer 51:30.)
(Jeremías 51:37) Ga̱jma̱a̱ Babilonia maʼgánú mani̱ndxu̱u̱ náa rígá mbaʼa itsí, náa kuwa xu̱wánʼ xaná, mani̱ndxu̱u̱ gamíi ga̱jma̱a̱ xúgínʼ mamiñún gaʼni, nimbáa xáxtáa ikhí.
(Jeremías 51:62) Ga̱jma̱a̱ gíʼmaa marata̱: ‹Oh Jeobá, ikháánʼ má niratá ga̱jma̱a̱ numuu xuajen rígi̱, dí matani gámbáa ikha jngó nimbáa xa̱bu̱ xáxtáa ikhí, tséʼniuu á mu xa̱bu̱ o xujkhúʼ kharaʼdaa, maʼgánú mani̱ndxu̱u̱ ku̱ba̱ʼ mixooʼ kámuu mbiʼi›.
it-1-S 273 ¶1
Babilonia
Tsiguʼ 539 ts.g., Babilonia ni̱jkha̱ randáti̱ga̱a̱ ga̱jma̱a̱ gloria ndrígóo niguámbá. A̱jma̱ nuthu táʼnimbo̱o̱ kaʼyoo emperador persa Darío I Histaspes, náa raga̱jma̱ nuthu nini gámbáa. Nda̱wa̱á índo̱ xuajen niguma májáánʼ wáa kayuʼ táʼnimbo̱o̱ kaʼyoo Jerjes I ga̱jma̱a̱ niguwíi dí gíʼdoo. Alejandro Magno nindoo maʼni capital ndrígóo ikhí, mú nda̱a̱ tsu̱ma̱ nikháñu nákha tsiguʼ 323 ts.g. Nicátor niʼni gámbáa nákha tsiguʼ 312 ts.g. ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ kagu̱u̱ mbaʼa materiales náa rawunʼ mañu Tigris mu maʼni Seleucia, imbo̱ʼ nuxi̱ʼ capital ndrígóo ikhaa. Mú, nákha nikuwa timbíi̱n cristianos rígá xóó xuajen, rí asndu ma̱ngaa nirígá mbá colonia ndrígu̱ún judíos ikhí, ikha jngó dí apóstol Pedro niʼthí dí maʼga̱ gaʼyoo, xó má eʼthí náa mbóo carta dí niʼni. (1Pe 5:13.) Xó má e̱ʼkha̱ raʼthí ikhí nasngájmaa dí templo babilonio ndrígóo Bel nirígá asndu tsiguʼ 75 ts.n. Mú índo̱ niʼni siglo IV ts.n., xuajen niguámbá mbá kayuʼ. Ninindxu̱u̱ “náa rígá mbaʼa itsí”. (Jer 51:37.)
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Jeremías 51:25) “Gi̱i̱ na̱jkhá náa ikháánʼ, oh kúbá rí naʼni gámbáa”, eʼthí Jeobá, “bi̱ naʼni gámbáa xúgíʼ ku̱ba̱ʼ; ga̱jma̱a̱ makruiyaʼ ñawúunʼ náa ikháánʼ ga̱jma̱a̱ mani rí maxpátriguíín náa xpátsí ga̱jma̱a̱ mani rí ma̱nindxa̱a̱ʼ xóo mbá kúbá dí niguámbá nikha̱a̱.”
it-2-S 423 ¶2
Xáná, Kúbá
Nandoo gáʼthúu̱n Xa̱bu̱ Ñajunʼ. Dí xóo na̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia, kúbá nguáná nandoo gáʼthún reinos o xa̱bu̱ ñajunʼ. (Da 2:35, 44, 45; atayáá ma̱ngaa Isa 41:15; Rev 17:9-11, 18.) Babilonia nijmiuu soldados ndrígóo mu maʼni gámbáa i̱ʼwáʼ xuajen, ikha jngó nagu mbiʼyuu “kúbá rí naʼni gámbáa”. (Jer 51:24, 25.) Mbá salmo náa na̱ʼkha̱ raʼthí numuu Jeobá ga̱jma̱a̱ tikhun xa̱bu̱ bi̱ nuni guerra “ikháánʼ kambráʼáán náa aguʼ, itháan mitsídaanʼ ikháánʼ ki xóo kúbá dí itháan mitsídánʼ”. (Sl 76:4.) Índo̱ naʼthí “kúbá dí itháan mitsídánʼ” mbáa nandoo gáʼthúu̱n reinos bi̱ nakiʼníin wéñuʼ. (Atayáá ma̱ngaa Na 2:11-13.) David niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá: ‹Nitani̱ dí kúbá ndrígóʼ magiʼdoo má xúʼko̱ tsiakii›, rúʼko̱ nandoo gáʼthún dí Jeobá nikuxi reino ndrígóo David ga̱jma̱a̱ dí mawiji̱ gujkhuʼ. (Sl 30:7; atayáá ma̱ngaa 2Sa 5:12.) Índo̱ nduʼyáá rí kúbá nandoo gáʼthúu̱n reinos nambáyulúʼ makru̱ʼu̱lú dí naʼthí náa Revelación 8:8 ‹mbóo rí nakujmaa xóo kúbá dí mba̱a̱ rí nakha náa aguʼ›. Índo̱ naʼni mbríguíi ga̱jma̱a̱ kúbá dí nakha nandoo gaʼthí dí xóo gáʼtañajunʼ dí rígá náa numbaaʼ maʼni gámbáa xóo aguʼ.
(Jeremías 51:42) Lamáa nitsimuu náa Babilonia. Ga̱jma̱a̱ numuu dí mbaʼa wéñuʼ olas ndrígóo nigúgoo.
it-2-S 304 ¶4
Lamáa
Soldados bi̱ mbaʼin wéñuʼ. Jeremías niʼthí dí aʼwá dí mawáán índo̱ gátu̱ʼu̱u̱n náa Babilonia nindxu̱u̱ xóo ‹lamáa dí nawáán›. (Jer 50:42.) Ga̱jma̱a̱ índo̱ niʼtáriyaʼ dí “lamáa” matsimuu náa Babilonia, nindoo gáʼthún dí mbaʼin wéñuʼ soldados ndrígóo medos ga̱jma̱a̱ persas nitu̱ʼu̱u̱n nini gámbáa. (Jer 51:42; atayáá ma̱ngaa Da 9:26.)
Migixnuu Biblia
(Jeremías 51:1-11) Rígi̱ rí niʼthí Jeobá: “Gi̱jyooʼ mani dí maʼga̱ mbá giñán dí maʼni gámbáa Babilonia ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ kuwa náa Leb-qamai; 2 ga̱jma̱a̱ makuʼmíin náa Babilonia bi̱ muni gámbáa ga̱jma̱a̱ muni rí ku̱ba̱ʼ ndrígu̱ún xáguanúu nimbáa; numuu rí nimbáa nda̱wa̱a̱ tsáa gámbáyúu mbiʼi rí gágíʼnuu dí ra̱májánʼ. 3 Bi̱ gíʼdoo xkamídá xádáaʼ ga̱jma̱a̱ xakujmbirigo̱o̱. Ga̱jma̱a̱ nimbáa xayéxii xtíñuu dí ajua̱nʼ. Ga̱jma̱a̱ xagáwiinʼ a̱jkia̱la ku̱ñu̱u̱n jiáma bi̱ kuwa ikhí. Guradíinla xúgínʼ. 4 ga̱jma̱a̱ ikhiin makhañún náa ku̱ba̱ʼ ndrígu̱ún caldeos, ga̱jma̱a̱ manújngún rudiin náa calle ndrígu̱ún. 5 Numuu rí Israel ga̱jma̱a̱ Judá taguanáti̱go̱o̱ niʼni Dios ndrígu̱ún, Jeobá bi̱ gíʼdiin mbaʼin ejércitos. Mú, ku̱ba̱ʼ ndrígu̱ún nigiʼdoo aʼkhún náa iduu bi̱ Kaʼwii ndrígóo Israel. 6 Gagajnálá náa majñuu Babilonia, guni kawumijnálá mámbáa dí ikháanʼ. Mu xakáñala ga̱jma̱a̱ numuu aʼkhún ikhaa. Numuu rí nindxu̱u̱ mbiʼi rí Jeobá kaʼyoo makiʼnáa kaʼñún. Rígá mbá numuu rí ikhaa xtáa raʼni númaa. 7 Babilonia ninindxu̱u̱ mbá copa dí oro náa ñawúunʼ Jeobá, numuu rí ikhaa niʼni rí majngi̱i̱n náa xúgíʼ ku̱ba̱ʼ. Vino ndrígóo niʼwa̱a̱n xa̱bu̱ xuajen. Ikha jngó rí xa̱bu̱ xuajen nuni má xúʼko̱ dí ra̱májánʼ. 8 Mbá nacha̱ nixpatrígú Babilonia, ikha jngó nijmigaʼ. Gutsinálá náa ikhaa. Guxtajmálá bálsamo ga̱jma̱a̱ numuu gaʼkhu ndrígóo. Mbáa maʼni a̱jkiu̱u̱n”. 9 “Nigíʼxu muni mandáa Babilonia, mú táʼnii a̱jkiu̱u̱n. Guniʼñáanʼla, ga̱jma̱a̱ gúʼguáaʼ náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo mámbáa. Numuu rí asndu mekhuíí ni̱jkha̱nú dí ra̱májánʼ kuwa runi, ga̱jma̱a̱ nitu̱xu̱u̱ asndu náa mekhu rí kambájthuun. 10 Jeobá niʼni rí jmbu ga̱jma̱á numulúʼ. Aguwaʼ ga̱jma̱a̱ guʼthá náa Sión dí niʼni Jeobá Dios ndrígúlú.” 11 “Gutáála flechas. Guni majtíí escudos rí nujndu. Jeobá niʼni rí makiʼníin reyes ndrígu̱ún medos, numuu rí ga̱jma̱a̱ numuu Babilonia xtáa randxa̱ʼwáminaʼ maʼni gámbáa. Numuu rí Jeobá makiʼnáa kaʼyoo ga̱jma̱a̱ numuu templo ndrígóo.
JUNIO 12-18
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LAMENTACIONES 1-5
“Rí majmañulúʼ maguáʼthi̱i̱n mambáyulúʼ maʼngulú”
(Lamentaciones 3:20, 21) Ikháánʼ marmáʼáan a̱jkia̱a̱nʼ ga̱jma̱a̱ marandutiga náa ikhúúnʼ. 21 Rígi̱ mani rí marmáʼáan a̱jkiu̱nʼ. Ikha jngó masngajmá rí nagúʼthu̱u̱n.
(Lamentaciones 3:24) “Jeobá nindxu̱u̱ bi̱ kaʼyoʼ”, nitha, “ikha jngó masngajmá rí nagúʼthu̱u̱n náa ikhaa.”
w12-S 1/6 14 ¶3, 4
“Marandutiga náa ikhúúnʼ”
Maski ajndu náa awúu̱n gamiéjunʼ nixtáá, Jeremías nisngájma májánʼ wéñuʼ rí nigi̱ʼthu̱u̱n rí wíji̱ ma̱ʼkha̱, ikha jngó niʼthún Jeobá: “Ga̱jma̱a̱ marandutiga náa ikhúúnʼ” (versículo 20). Xó má Jeremías ndiʼyoo rí Dios nditháan xambumu kaʼyoo ikhaa ga̱jma̱a̱ nimbáa xa̱bi̱i̱ bi̱ natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n. Rí xúgi̱, ndiéjunʼ gáʼni bi̱ gíʼdoo xúgíʼ tsiakii rá. (Revelación [Apocalipsis] 15:3.)
Jeremías ndaʼyoo gajkhun rí Jeobá ‹maginduti̱ga̱› náa bi̱ natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n. Náa versículo rígi̱ ma̱ngaa najuiʼtájuíi xóo: “Ikháánʼ mi̱dxa̱ʼ asndu náa ikhúúnʼ” (Diccionario de figuras de dicción usadas en la Biblia, de Ethelbert W. Bullinger). ¡Phú mitsaan xtiʼkhuu! Jeobá, “bi̱ phú Mba̱a̱ náa xúgíʼ tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ”, xtáa xawii mu magindutíga mu mambáñun xa̱bi̱i̱ muriʼkhumijná rí nuni ga̱jma̱a̱ matangi̱ín náa ikhaa (Salmo 83:18). Rígi̱ rí naʼni maʼnii a̱jkiu̱u̱n gaʼyee Jeremías. Ikha jngó nigi̱ʼthu̱u̱n rí Jeobá ma̱ʼkha̱ gaʼni kríyaa xuajñu bi̱ nitanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n (versículo 21).
w11-S 15/9 8 ¶8
Jeobá nindxu̱u̱ bi̱ kaʼyulú
8 Maski ajndu tribu ndrígóo Leví nigiʼdaa Jeobá xóo bi̱ kaʼyoo, tikhun dí ikhiin nithi “Jeobá nindxu̱u̱ bi̱ kaʼyoʼ”, xúʼko̱ nisngajma dí ndiyamajkuíí ga̱jma̱a̱ nikumu̱ún kuyáá Dios (Lam. 3:24). Mbáa dí ikhiin ninindxu̱u̱ Asaf bi̱ niʼnirámáʼ Salmo 73. O nindxu̱u̱ imba̱a̱ bi̱ na̱ʼkha̱ náa ikhaa, bi̱ ndiyá edxu̱u̱ náa levitas bi̱ nuni ajmúú ga̱jma̱a̱ ikhaa naguwíi ajmúú nákha mbiʼi rí nixtáa rey david (1 Cró. 6:31-43). Tséʼniuu má asndu tsáa ninindxu̱u̱ bi̱ niʼni salmo rígi̱, ikhaa nixígúu índo̱ ndiʼñún xa̱bu̱ bi̱ ra̱míjínʼ dí nakuwíinʼ májánʼ. Asndu nijkanú niʼthí: “Nini kaʼwii xúʼkhiín a̱jkiu̱nʼ ga̱jma̱a̱ najñáa xúʼkhiín ñawúunʼ náa dí raʼkhí”. Nimbumuu dí nindxu̱u̱ mbá gamajkhu mba̱a̱ dí maʼni ñajunʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ rí magiʼdaa xóo bi̱ kaʼyoo ikhaa. Mú, dí nixmiéjuun rúʼko̱ niguámbá índo̱ ‹nito̱ʼo̱o̱ náa Santuario ndrígóo Dios› (Sal. 73:2, 3, 12, 13, 17).
(Lamentaciones 3:26, 27) Májánʼ rí mbáa magiʼthu̱u̱n wíí, rí xóo maʼni kríyaaʼ Jeobá. 27 Májánʼ rí mbáa xa̱bu̱ bi̱ najmañuu, mbayá yoko índo̱ nindxu̱u̱ dxámá.
w07-S 1/6 11 ¶3-4
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Lamentaciones
3:21-26, 28-33. Xú káʼnii gándoo guraʼníí gaʼkhu dí mingíjyúuʼ wéñuʼ rá. Jeremías nariʼña̱a̱. Xámbumulú dí Jeobá naʼni má xúʼko̱ dí májánʼ ga̱jma̱a̱ rí ikhaa nagáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n mbaʼa nuthu. Garmáʼáan a̱jkiu̱lú ma̱ngaa rí kuwáanʼ nduʼya nindxu̱u̱ mbá rí nambáyulúʼ mu xámbumulú dí kuaʼti̱i̱n, ga̱jma̱a̱ gíʼmaa maʼngulú, xuxieʼkhá, guraʼti̱i̱n wíí dí Jeobá maʼni káwáanʼlu, ma̱ngaa gíʼmaa ‹muʼgíiʼ rawunʼlu náa ku̱ba̱ʼ›, xóo muʼthá, ganindxu̱lú xa̱bu̱ wabaaʼ índo̱ nuraʼníí xkujndu, guʼyáá dí á mu Dios naniñuuʼ dí mugíʼnii, nindxu̱u̱ mbá ga̱jma̱a̱ numuu májánʼ.
3:27. Mbáa ndiyóoʼ maʼngulú dí nuriyaʼ gamajkulú o rí nutsijmáanʼ índo̱ niraʼníí xkujndu ga̱jma̱a̱ numuu fe ndrígúlú nákha ni̱ndxu̱lú jiáma; mú “májánʼ rí mbáa xa̱bu̱ [...], mbayá yoko índo̱ nindxu̱u̱ dxámá”. Náa numuu rá. Numuu rí índo̱ numinilu naʼni ratháánlú muraʼníí xkujndu rí guguaʼnii nda̱wa̱á.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Lamentaciones 2:17) Jeobá niʼni dí nindxa̱ʼóo edxu̱u̱. Niʼnimbánuu dí niʼthí, dí niʼthá ñajunʼ asndu nákha wajyúúʼ mbiʼi. Niʼni gámbáa ga̱jma̱a̱ na̱nguá nigáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n. Ga̱jma̱a̱ naʼni dí xa̱bu̱ sia̱nʼ maʼdxuu ga̱jma̱a̱ numaaʼ. Niʼni maʼni itháan mbi̱jua̱ chijñúnʼ bi̱ nakiʼníin kuyaaʼ.
w07-S 1/6 9 ¶4
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Lamentaciones
2:17. Xú kaʼnii ajngáa ga̱jma̱a̱ numuu Jerusalén niʼthí Jeobá rá. Gi̱jyooʼ na̱ʼkha̱ raʼthí ga̱jma̱a̱ numuu dí naʼthí náa Levítico 26:17, náa naʼthí: “Matangáanʼ ga̱jma̱a̱ numala, majngutíguáanʼ náa ñawúúnʼ xa̱bu̱ sia̱nʼ, muxujmbirigáanʼla bi̱ tsíñún guyala, ga̱jma̱a̱ ikháanʼla magayala índo̱ nimbáa nda̱wa̱a̱ tsáa exkala”.
(Lamentaciones 5:7) Xiʼñúnxu bi̱ nixudami̱jna̱ aʼkhá. Nánguá kuwa. Ga̱jma̱a̱ ikháanʼxu nudaaxu dí raʼkhí nini ikhiin.
w07-S 1/6 10 ¶5
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Lamentaciones
5:7. Lá na̱nda̱ʼa̱a̱ cuenta Jeobá náa xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numuu dí nini xiʼñúúnʼ ráʼ. Na̱nguá, Jeobá na̱nguá exnún castigo xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ numuu dí nini xiʼñúúnʼ. “Mámbáa rí ikháanʼ maxnáxi̱i̱ cuenta náa Dios”, rúʼko̱ eʼthí náa Biblia (Romanos 14:12). Mú, índo̱ naguma dí raʼkhí ma̱ndoo mbajyúuʼ ga̱jma̱a̱ ma̱ndoo muni bi̱ naguwaʼ nda̱wa̱á. Mbá xkri̱da, índo̱ israelitas nithúún eʼwíínʼ xándú niʼni mingíjyúuʼ rí asndu bi̱ niguájun jmbu nda̱wa̱á muni má xúʼko̱ rí jmbu (Éxodo 20:5).
Migixnuu Biblia
(Lamentaciones 2:20–3:12) Atayáá, oh Jeobá, ga̱jma̱a̱ atayáá májánʼ bi̱ natani dí mamínuʼ wéñuʼ xúgi̱ káʼnii. Lá ndayóoʼ dí gu̱ʼu̱ muphu̱u̱n e̱jñún bi̱ nigumiin káxi̱ ráʼ. O lá gíʼmaa dí náa goʼwóo Jeobá muradíin dxajkun ga̱jma̱a̱ gaʼyee ráʼ. 21 Jiáma ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ guanii nibún náa calle náa ku̱ba̱ʼ. Waʼxioʼ bi̱ xóo tsédiin xa̱bekha ga̱jma̱a̱ jiámiʼ nikháñuu ga̱jma̱a̱ espada. Niradíin mbiʼi dí ikháánʼ nikiʼnán. Nitrujturaʼáá aphúún, tagáwinʼ a̱jkia̱a̱nʼ xtañún. 22 Xó má mbiʼi dí narígá ndxa̱a̱ niratá dí xúgíʼ náa xtáá nindxu̱u̱ xóo mbáa bi̱ na̱ʼkháá ga̱jma̱a̱ xúgíʼ dí rígá mijngii. Ga̱jma̱a̱ mbiʼi dí Jeobá nikiʼnáa nimbáa tagáyuu ga̱jma̱a̱ nimbáa takríyaaʼ; ga̱jma̱a̱ bi̱ nini magumaa káxi̱ ga̱jma̱a̱ nini mbaja̱a̱, xa̱bu̱ sia̱nʼ niʼni gámbíin. 3 Ni̱ndxu̱ʼ xa̱bu̱ bi̱ ndiʼyoo ga̱ʼkhu̱ ga̱jma̱a̱ numuu dí nakiʼnáa ikhaa. 2 Ga̱jma̱a̱ náa ikhúúnʼ na̱ʼkha̱ ma̱ngaa naʼni majngruigoʼ náa mikríná raʼkháa náa aguʼ. 3 Phú gajkhun, natanga̱a̱ náa ikhúún ñawúunʼ xúgíʼ mbiʼi. 4 Niʼni dí xuyuʼ ga̱jma̱a̱ xtóʼ miguuʼ. Nixmígaʼ itsu̱ʼ. 5 Niruguarúʼún, mu ma̱ndoo maxtambrúʼún iná rí mbiiʼ ga̱jma̱a̱ dí gamiéjunʼ. 6 Niʼni rí maʼgúnʼ náa mikríná xóo xa̱bu̱ bi̱ nikháñuu mbayuuʼ mbiʼi. 7 Nirúgoo náa maʼgá xóo mbá xtátsí dí itsí, mu xágajnúʼ. Niʼni mikiwu̱u̱n ajua̱nʼ dí cobre dí kaxtoʼóʼ ga̱jma̱a̱. 8 Ma̱ngaa, índo̱ na̱thu̱u̱n ga̱jma̱a̱ nandxa̱ʼwa̱ rí mambáyuʼ, ikhaa naxkájkiu̱u̱n rí natakáñuu. 9 Nirúgoo kambo̱ʼ ga̱jma̱a̱ itsí rí kiʼtóo. Niʼni mixngaa kambo̱ʼ rí smídú. 10 Xóo mbáa oso bi̱ nañama nindxu̱u̱ ikhaa náa ikhúúnʼ, xóo león bi̱ xtáa ngu̱ʼwa̱. 11 Niʼni gachúu kambo̱ʼ, ga̱jma̱a̱ niʼni maguanúʼ asndu xóo mbá xíʼthún. Niʼniuʼ xóo bi̱ niguaná tígo̱o̱. 12 Nikujmbi̱i̱ xkamídá ndrígóo, ga̱jma̱a̱ natsijñún xóo náa phú miʼdaʼ flecha.
JUNIO 19- 25
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | EZEQUIEL 1-5
“Ezequiel ninigu̱u̱ʼ mataráʼa ajngóo Dios”
(Ezequiel 2:9–3:2) Ga̱jma̱a̱ nigíʼdu̱u̱ ndi̱yo̱o̱, ¡gu̱ya̱a̱!, rígá mbá ñawúunʼ mbaaʼ náa ikhúúnʼ, ma̱ngaa, ¡gu̱ya̱a̱!, ikhí kayá mbóo rollo ndrígóo mbá libro.10 Ga̱jma̱a̱ mañu mañu nikruiyaʼ náa ikhúúnʼ, ga̱jma̱a̱ kiʼniraʼmáʼ inuu ga̱jma̱a̱ tsudií; ma̱ngaa kiʼniraʼmáʼ ikhí rí migíná, rí xtambiyaʼ ga̱jma̱a̱ rí gitsaʼwaskha.
3 Ga̱jma̱a̱ niʼthúnʼ: “A̱ʼdióo xa̱biya̱, rí gátaxkamaa, atsu. Atsu rollo rígi̱, ga̱jma̱a̱ ayuʼ, arathún bi̱ kuwa náa Israel”. 2 Ikha jngó, nimbáʼtoo rawunʼ, ga̱jma̱a̱ ikhaa niʼni rí mañu mañu miʼkhu rollo rígi̱.
w08-S 15/7 8 ¶6-7
Rí xóo matraʼníí xkujndu índo̱ narataráʼa náa mámbá guʼwá
6 Náa libro ndrígóo Ezequiel naʼthí mbóo rí ma̱ndoo mambáyulúʼ mangáanʼ mu xámiñulu índo̱ guʼthá. Náa mbá visión, Jeobá nixnúu gaʼyee mbá rollo dí kiʼniraʼmáʼ a̱jma̱ nijniun “rí migíná, rí xtambiyaʼ ga̱jma̱a̱ rí gitsaʼwaskha” ga̱jma̱a̱ niʼthún dí mikhu. Niʼthún: “A̱ʼdióo xa̱biya̱, gíʼmaa matani dí awáanʼ mikhu, mu matani majtíí chambáaʼ ga̱jma̱a̱ rollo rígi̱ dí naxna̱ʼ”. Ndiéjunʼ nindoo gaʼthí visión rígi̱ rá. Ezequiel ndiyóoʼ mbaʼyoo káxi̱ ajngáa rí maʼtáraʼa. Rígi̱ gíʼmaa magiʼdoo má xúʼko̱, ga̱jma̱a̱ rí maʼga̱nú asndu náa a̱jkiu̱u̱n. Ikhaa má niʼthí: “Ga̱jma̱a̱ nigíʼdu̱u̱ nikhu, ikhú niʼni náa rawunʼ xóo yáaʼ numuu rí mitaun”. Ezequiel niniguuʼ wéñuʼ maʼtáruʼun ajngóo Dios xa̱bu̱; ninindxu̱u̱ xóo dí mikhu yáaʼ. Gaʼyee ndiʼyoo dí gíʼdoo wéñuʼ numuu dí mani̱ndxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ Jeobá ga̱jma̱a̱ maʼnimbánuu ñajunʼ ndrígóo, maski ajndu rúʼko̱ eyoo gaʼthí dí maʼtáraʼa ajngáa dí gakhi̱i̱ náa xa̱bu̱ bi̱ tsíñún gúdxuun (atraxnuu Ezequiel 2:8–3:4, 7-9).
7 Visión rígi̱ naʼsngáa dí gíʼdoo wéñuʼ numuu náa xa̱bi̱i̱ Jeobá rí mbiʼi xúgi̱, numuu rí ikháanʼ ma̱ngaa guáʼdáá mbá ajngáa gakhi̱i̱ dí muʼthúún xa̱bu̱ maski ajndu tséyamajkuíí ñajunʼ dí nuʼni, mu mbuʼyáá má xúʼko̱ rí gíʼdoo wéñuʼ numuu ñajunʼ dí Jeobá nixnulú gíʼmaa muʼnigajmaa májánʼ wéñuʼ ajngáa rawunʼ Dios. Á mu na̱nguá eʼnigajmaa xúgíʼ mbiʼi o na̱nguá eʼnigajmaa májánʼ, xajmañulú káxi̱ xóo phú eʼsngáa ajngá rawunʼ Dios. Lá ma̱ndoo matanigajmaa itháan májánʼ, matraxnuu ga̱jma̱a̱ matanigajmaa xúgíʼ mbiʼi Biblia rá. Lá ma̱ndoo matatsaʼwamínáʼ itháan dí natraxnuu rá. (Sal. 1:2, 3.)
it-1-S 823
AWÚU̱N
Náa chámbá najthi ganitsu dí naʼphulú. Rígi̱ nijmaa xóo mbá xkri̱da mu maʼthí ga̱jma̱a̱ numuu dí nundxa̱ʼwa̱míjna̱ o dí na̱ʼkha̱ náa Dios, índo̱ Ezequiel nijuiʼtháán náa mbá visión dí mikhu mbá rollo ga̱jma̱a̱ maʼni majtíí awúu̱n (heb. me·ʽím). Ezequiel magiʼdoo tsiakii dí na̱ʼkha̱ náa Dios índo̱ nandxa̱ʼwáminaʼ ajngáa dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa rollo ga̱jma̱a̱ magiwa̱nʼ má xúʼko̱ náa edxu̱u̱. Xúʼko̱ káʼnii ni̱ʼkhu̱ rí na̱ʼkha̱ náa Dios ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ nikána ajngáa dí gíʼmaa maʼthí. (Eze 3:1-6; atayáá ma̱ngaa Rev 10:8-10.)
(Ezequiel 3:3) Ga̱jma̱a̱ xóó niʼthúnʼ: “A̱ʼdióo xa̱biya̱, gíʼmaa matani dí awáanʼ mikhu, mu matani majtíí chambáaʼ ga̱jma̱a̱ rollo rígi̱ dí naxna̱ʼ”. Ga̱jma̱a̱ nigíʼdu̱u̱ nikhu, ikhú niʼni náa rawunʼ xóo yáaʼ numuu rí mitaun.
w07-S 1/7 12 ¶3
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
2:9–3:3. Náa numuu rí ndiʼyoo mitaun Ezequiel rollo náa na̱ʼkha̱ ajngáa dí migíná ga̱jma̱a̱ dí xtambiyaʼ rá. Rí niʼni mbaʼyoo dí mitaun rollo nindxu̱u̱ rí xóo káʼnii ndiʼyoo ñajunʼ dí nikána. Ndiʼya gájoo wéñuʼ ñajunʼ dí mani̱ndxu̱u̱ gaʼyee ndrígóo Jeobá.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Ezequiel 1:20, 21) Asndu náa má ejkha̱ xi̱ʼ, ikhiin nagún, ga̱jma̱a̱ ruedas natu̱xu̱u̱ mijngii nijniun ikhiin, numuu rí xi̱ʼ ndrígóo bi̱ ndaʼyaaʼ rígá náa ruedas. 21 Índo̱ nagún, ikhiin mangiin nagún; índo̱ nawi̱ji̱, ikhiin mangiin naguáju̱n; ga̱jma̱a̱ índo̱ natu̱xu̱u̱ náa ku̱ba̱ʼ, ruedas ndrígóo natu̱xu̱u̱ mijngii nijniun ikhiin, numuu rí xi̱ʼ ndrígóo bi̱ ndaʼyaaʼ rígá náa ruedas
(Ezequiel 1:26-28) Ga̱jma̱a̱ dí nambiʼitiga náa edxu̱ún rígá dí nakujmaa xóo itsí ndrígóo zafiro, rí nandoo gaya̱a̱ xóo mbá trono. Ga̱jma̱a̱ náa nandoo gaya̱a̱ xóo mbá trono xtáa mbá bi̱ kiexu̱u̱ xóo mbáa xa̱bu̱ numbaaʼ bi̱ gíʼ náa ikhaa. 27 Ga̱jma̱a̱ ndi̱yo̱o̱ xóo mbá rí naxpíbiʼ, xóo mbá aguʼ náa mbájndi awúu̱n, asndu náa nakujmaa xóo smídúu asndu rijma̱a̱; ma̱ngaa náa nakujmaa xóo smídúu asndu kawáá ndi̱yo̱o̱ xóo aguʼ, ga̱jma̱a̱ náa mbájndi ikhaa naxpíbiʼ. 28 Ndi̱yo̱o̱ ma̱ngaa rí nakujmaa xóo xtukua̱ya̱ʼ rí narígá náa inuu du̱u̱n mbiʼi rí naxnúu ruʼwa gakhi̱i̱. Xúʼko̱ kujmaa rí naxpíbiʼ náa mbájndi. Nikujmaa rí kiexu̱u̱ xóo gloria ndrígóo Jeobá. Índo̱ ni̱jkhánú ndi̱yo̱o̱, ikhú nismbáti̱go̱ʼ, ga̱jma̱a̱ nidxawun aʼwóo mbáa bi̱ naʼthí.
w07-S 1/7 11 ¶6
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
1:4-28. Ndiéjunʼ eyoo gáʼthún carro dí rígá mekhuíí rá. Nandoo gáʼthún xuajñu Jeobá dí rígá mekhuíí náa kuwa bi̱ naguáju̱n jmbu. Rí naʼni maʼba̱a̱n nindxu̱u̱ xi̱ʼ kaʼwu, bi̱ na̱jkha̱ kayóo —Jeobá— asndu nda̱a̱ ajngáa muʼthá rí xóo nindxu̱u̱. Xtukua̱ya̱ʼ bi̱ mitsiʼyáa wéñuʼ nandoo gáʼthún tsímáá rí na̱ʼkha̱ náa Dios.
(Ezequiel 4:1-7) Ga̱jma̱a̱ ikháánʼ, oh a̱ʼdióo xa̱biya̱, ayá mbóo tabique, ga̱jma̱a̱ atagíʼ náa inaʼ ikháánʼ ga̱jma̱a̱ atraxníí ikhí xuajen Jerusalén. 2 Ga̱jma̱a̱ atrugumaʼan ma̱ngaa atani mbá xtátsí dí naruguamaʼan ikhaa ga̱jma̱a̱ atani mbaʼin bi̱ nuruguamaʼan ga̱jma̱a̱ atani dí naʼni gámbáa xtátsí náa mbájndi ikhaa. 3 Mu ikháánʼ, ayá mbóo eʼjui̱i̱ dí ajua̱nʼ, mataʼgíʼ xóo mbá xtátsí dí ajua̱nʼ náa ikháánʼ ga̱jma̱a̱ náa xuajen, ga̱jma̱a̱ ikhaa muruguamaʼan ga̱jma̱a̱ ikháánʼ gíʼmaa matruguamaʼan. Ni̱ndxu̱ʼ mbá tsinaʼ náa guʼwá ndrígóo Israel. 4 Mú, ikháánʼ, atabáaʼ ga̱jma̱a̱ nijniun xtíyaaʼ, ga̱jma̱a̱ atani ikhí dí raʼkhí nini bi̱ naguwáʼ náa Israel. Xúgíʼ mbiʼi dí ikháánʼ mataba̱ʼ ikhí mida̱ dí raʼkhí nini ikhiin. 5 Ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ gíʼmaa matha̱nʼ nguáthá tsiguʼ nini dí raʼkhí asndu número dí naʼni 390 mbiʼi, ga̱jma̱a̱ gíʼmaa mida̱ dí raʼkhí nini bi̱ naguwáʼ náa goʼwóo Israel. 6 Gíʼmaa matani káxi̱. Ma̱ngaa gíʼmaa mataba̱ʼ ga̱jma̱a̱ nijniun májáanʼ índo̱ gaʼni raga̱jma̱ aʼphu̱, ma̱ngaa gíʼmaa mida̱ dí nini bi̱ naguwáʼ náa goʼwóo Judá mbá 40 mbiʼi. Mbá mbiʼi rí mbá tsiguʼ, mbá mbiʼi rí mbá tsiguʼ, rúʼko̱ dí nixna̱ʼ. 7 Ga̱jma̱a̱ matangáanʼ matiexi̱ náa nuruguamaʼan Jerusalén, ga̱jma̱a̱ ñawáanʼ tsaʼtsa, gíʼmaa marataríyaʼ ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa
w07-S 1/7 12 ¶4
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
4:1-17. Lá niʼni Ezequiel rí xóo na̱ʼkha̱ magíʼnuu Jerusalén índo̱ guruguama̱ʼa̱a̱n xáʼ. Índo̱ Ezequiel niʼthún Jeobá dí maniñuuʼ majmuu imbo̱ʼ dí maʼni mújúnʼ ga̱jma̱a̱ ganitsu dí mikhu ma̱ngaa dí nixtiʼña̱a̱ dí ninda̱ʼa̱ nandoo gaʼthí dí Ezequiel gajkhun niʼni. Nibóo̱ʼ ga̱jma̱a̱ nijniu xtiyuu ga̱jma̱a̱ numuu mbá 390 tsiguʼ dí nigiʼdoo aʼkhún reino dí gu̱wa̱ʼ tribu, dí nigi̱ʼdu̱u̱ nákha tsiguʼ 997 tsiguʼ ginii asndu índo̱ mambáa Jerusalén tsiguʼ 607. Nda̱wa̱á nibóo̱ʼ ga̱jma̱a̱ nijniu mújúnʼ ga̱jma̱a̱ numuu dí mbá a̱jma̱ skiñúnʼ tsiguʼ numuu aʼkhún Judá, dí nirígá asndu nákha nixtiyáaʼ Jeremías xóo gaʼyee nákha tsiguʼ 647 asndu tsiguʼ 607. Xúgíʼ mbiʼi rúʼko̱, dí ndijyúuʼ 430 mbiʼi, Ezequiel niʼngo̱o̱ ga̱jma̱a̱ chíʼgíʼ ganitsu ga̱jma̱a̱ chíʼgíʼ iyaʼ. Dí náa nindoo gaʼthí ewiʼ dí marigá índo̱ guruguama̱ʼa̱a̱n Jerusalén.
Migixnuu Biblia
(Ezequiel 1:1-14) Rí xúgi̱, índo̱ niʼni tsiguʼ 30, gu̱nʼ a̱jkhu̱, mbiʼi witsu rí kaʼyoo gu̱nʼ, índo̱ ikhúún xtáá náa mijngii mañu Kebar gajmíi̱n xuajen bi̱ ni̱jkha̱ kiʼdiin, ndi̱yo̱o̱ dí nimbáʼtoo mekhu, ga̱jma̱a̱ nigíʼdu̱u̱ ndi̱yo̱o̱ visiones ndrígóo Dios. 2 Mbiʼi witsu rí kaʼyoo gu̱nʼ, xóo muʼthá, rí maʼni witsu tsiguʼ dí ni̱jkha̱ kiʼyáa rey Joaquín, 3 ajngá rawuunʼ Jeobá nikána Ezequiel a̱ʼdióo Buzí bi̱ nindxu̱u̱ dxajkun náa ku̱ba̱ʼ ndrígu̱ún caldeos, mijngii náa mañu Kebar, ga̱jma̱a̱ nikujmaa ñawúunʼ Jeobá náa ikhaa, náa ku̱ba̱ʼ rúʼko̱. 4 Ga̱jma̱a̱ nigíʼdu̱u̱ ndi̱yo̱o̱, ga̱jma̱a̱, ¡gu̱ya̱a̱!, rígá mbá giñánʼ dí gakhi̱i̱ wéñuʼ dí na̱ʼkha̱ xígií norte, mbá duun dí mba̱a̱ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ mbá aguʼ dí gamíi wéñuʼ, ma̱ngaa nambiʼi náa mbájndi, ga̱jma̱a̱ náa awúu̱n ikhí rígá mbóo dí nakujmaa xóo naxpíbiʼ, náa tapo̱o̱ aguʼ. 5 Ga̱jma̱a̱ náa tapo̱o̱ aguʼ kuwa mbá a̱jkhui̱i̱n bi̱ nduya, ga̱jma̱a̱ ikhiin: Nakujmiin xóo xa̱bu̱ numbaaʼ. 6 Ga̱jma̱a̱ mámbíin dí ikhiin guáʼdáá a̱jkhu̱ inún, ma̱ngaa mámbáa dí ikhaa gíʼdoo a̱jkhu̱ xniunʼ. 7 Ga̱jma̱a̱ rajkúún nindxu̱u̱ jmbu, ga̱jma̱a̱ rajkúún chádún nindxu̱u̱ xóo tsójóo mbáa xede̱; ma̱ngaa naxpibínʼ xóo agiuʼ mbá cobre dí kiʼtóo. 8 Ga̱jma̱a̱ náa agoo xniúún guáʼdáá ñawúunʼ xóo ndrígóo mbáa xa̱biya̱ náa mbá a̱jkhu̱ níjniúu, ga̱jma̱a̱ a̱jkhui̱i̱n guáʼdáá inún ga̱jma̱a̱ xniúún. 9 Xniúún nda̱wa̱a̱ ga̱jma̱a̱ i̱mba̱ xniúún. Ikhiin na̱nguá tangíin náa nagún; mámbáa dí ikhiin nagún inuu. 10 Xóo rí nakujmaa inún, mbá a̱jkhui̱i̱n guáʼdáá inuu mbáa xa̱biya̱ ga̱jma̱a̱ inuu león náa nijniu mújúnʼ, ga̱jma̱a̱ a̱jkhui̱i̱n guáʼdáá inuu xede̱ náa nijniu xtíñún; ga̱jma̱a̱ a̱jkhui̱i̱n guáʼdáá mbá inuu bi̱yú. 11 Xúʼko̱ kaʼnii inún. Ga̱jma̱a̱ xniúún nuxmataxii rijma̱a̱. Mámbáa gíʼdoo a̱jma̱ dí nda̱wa̱a̱, ga̱jma̱a̱ a̱jma̱ dí narugoo xuñúnʼ. 12 Ga̱jma̱a̱ mambáa dí ikhiin nagún inuu. Asndu náa má ejkha̱ xi̱ʼ, ikhiin nagún. Na̱nguá tangíinʼ tsudií índo̱ nagún. 13 Ga̱jma̱a̱ bi̱ nakiexu̱u̱n xóo bi̱ nduya, nakujmiin xóo chámbuʼ dí gíʼdoo agiuuʼ. Ma̱ngaa bi̱ nduya kiexu̱u̱n xóo riʼyuuʼ aguʼ dí naʼbaanʼ tsudií ga̱jma̱a̱ inuu, náa aguʼ rúʼko̱ nambiʼi ga̱jma̱a̱ nagájnuu dí naxpíbinʼ. 14 Ga̱jma̱a̱ náa bi̱ nduya nakujmaa mbóo dí nagájnuu ga̱jma̱a̱ nataʼaa dí nakujmaa xóo ajku̱u̱n
JUNIO 26–JULIO 2
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | EZEQUIEL 6-10
“Lá matrigú tsinaʼ rí makríñanʼ ráʼ.”
(Ezequiel 9:1, 2) Ma̱ngaa niʼthúunʼ ga̱jma̱a̱ mbá aʼwá gakhi̱i̱, niʼthí: “¡Guthu̱u̱n bi̱ muni gínáa xuajen, mámbáa gaya náa ñawúunʼ ajua̱nʼ dí ma’ni gámbáa!”. 2 Ndi̱ñu̱u̱n mbá majun xa̱bekha bi̱ nigájnun náa xkrugua dí rígá xígi̱ náa norte, mámbáa kayá ajua̱nʼ mu maʼni gámbóo; ga̱jma̱a̱ nixtáa mbáa xa̱bu̱ bi̱ kagíiʼ mbá xtíin lino, ga̱jma̱a̱ juaʼan náa smídúu náa kajni̱ʼ ñaʼñú, ma̱ngaa ikhiin niguwáʼ ga̱jma̱a̱ niguájun náa níjniúu altar rí ki̱ʼni̱ ga̱jma̱a̱ cobre.
Graxe̱ rí nuni bi̱ nuraxnuu
Náa mbá visión, Ezequiel ndiʼyoo mbáa xa̱biya̱ bi̱ kayá náa kajni̱ʼ ñaʼñú ga̱jma̱a̱ mbá majuun xa̱bekha bi̱ kuda ajua̱nʼ. Tsíin eyoo gáʼthúu̱n rá.
▪Nandoo gáʼthúu̱n ejércitos bi̱ kuwa mekhuíí bi̱ niyambáá índo̱ niguámbáa Jerusalén ga̱jma̱a̱ ma̱ngaa muyambáá índo̱ gaguma gámbáa numbaaʼ ndrígóo Satanás náa Armagedón. Rí miʼtá rígi̱ nindxu̱u̱ nuxi̱ʼ. Náa numuu niriʼkhuu rí xóo nijuiʼthá nákha ginii rá.
Nákha xóó tséʼkha̱nú tsiguʼ 607 rí tsiguʼ ginii, Jeobá niʼni rí Ezequiel mbaʼyoo ndiéjunʼ gárígá náa Jerusalén nákha xóó tseguma gámbáa. Náa visión rígi̱, Ezequiel ndiʼyoo rí xa̱bu̱ bi̱ kuwa ikhí nini dí ra̱májánʼ kayuʼ. Nda̱wa̱á ndiʼñún mbá majun xa̱bekha bi̱ kuda “ajua̱nʼ” mu muni gámbáa. Ma̱ngaa ndiʼyoo mbáa xa̱bu̱ bi̱ kagíiʼ mbá xtíin lino bi̱ kayá “náa kajni̱ʼ ñaʼñú” (Ezeq. 8:6-12; 9:2, 3). Jeobá niʼthúu̱n xa̱biya̱ bugi̱: “Anújngaʼ náa tapo̱o̱ xuajen, náa tapo̱o̱ Jerusalén, ga̱jma̱a̱ ndayóoʼ matagíʼma mbá tsinaʼ náa xkídúnʼ xa̱bekha bi̱ kuwa rundxaʼwaskhá ga̱jma̱a̱ kuwa rumíniʼ ga̱jma̱a̱ numuu xúgíʼ dí ra̱májánʼ dí xtáa raʼni xuajen”. Ga̱jma̱a̱ bi̱ majuun xa̱bekha bi̱ kuda ajua̱nʼ niʼthún rí muradíin xúgínʼ bi̱ na̱nguá kuda tsinaʼ (Ezeq. 9:4-7). Ndiéjunʼ ejmañulú ikháanʼ náa visión rígi̱ rá. Ga̱jma̱a̱ tsáa nindxu̱u̱ xa̱biya̱ bi̱ kayá náa kajni̱ʼ ñaʼñú rá.
Rígi̱ niʼtáriyaʼ Ezequiel nákha tsiguʼ 612 tsiguʼ ginii. Ga̱jma̱a̱ nimbánuu timbá ikhoo, witsu tsiguʼ nda̱wa̱á, índo̱ Jeobá niniñuʼ rí ejército ndrígóo Babilonia muni gámbáa Jerusalén. Xúʼko̱ Jeobá nijmuu Babilonia mu maxnúu castigo xuajñu numuu rí táʼnimbo̱o̱ (Jer. 25:9, 15-18). Mú ndiéjunʼ niguaʼnii judíos bi̱ ni̱ndxu̱ún jmbiin bi̱ nikuwa gíná ga̱jma̱a̱ numuu xúgíʼ dí ra̱májánʼ rí nirígá náa Jerusalén rá. Jeobá niʼni rí ikhiin makáwíin.
Náa visión, Ezequiel táxnúu nimbáa tsinaʼ ni má táyambáá índo̱ niguma gámbáa Jerusalén. Bi̱ nini rígi̱, ninindxu̱ún ángeles bi̱ nixna ikha índo̱ niguma gámbáa. Ikha jngó rí kiʼtáriyaʼ rígi̱ naniñulú mbuʼyáá rí xtáa rarígá mekhuíí. Jeobá niʼthún ángeles ndrígóo rí muxna ikha náa maguma gámbíin bi̱ tseni rí jmbu ga̱jma̱a̱ mbuyáá májánʼ rí makáwíin bi̱ nuni rí jmbu.
Rí kiʼtáriyaʼ rígi̱ nambánuu a̱jma̱ nuthu. Xú káʼnii ga̱jma̱a̱ nguáná gambánuu rá. Nákha ginii, náa i̱yu̱lúʼ niʼthí rí xa̱bu̱ bi̱ kayá náa kajni̱ʼ ñaʼñú nandoo gáʼthúu̱n bi̱ kaxtaʼwíin bi̱ xóó kuwa náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ. Ma̱ngaa nijuiʼthá rí xa̱bu̱ nundrigú tsinaʼ mu makáwíin índo̱ nudxawíín ga̱jma̱a̱ nundrigú ajngáa rí na̱jkua̱ kuʼyúlú. Mú xúgi̱ ndiʼyáá rí ndayóoʼ muriʼkhu̱u̱ ku̱ma̱ rígi̱. Náa numuu rá. Numuu rí ndiʼkhún niʼnigajmaa Mateo 25:31-33 ma̱ngaa ndiʼyáá rí Jesús nindxu̱u̱ bi̱ maʼthí káʼnii gugiʼniin xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ rí ikhaa maʼni nda̱wa̱á, índo̱ gárígá majphú mba̱a̱ gaʼkhu. Ikhú, maʼthí tsáa nindxu̱u̱ xóo mugu̱ ga̱jma̱a̱ xóo tsu̱jtuunʼ. Mugu̱ makáwíin, mú tsu̱jtuunʼ mandáti̱gi̱i̱n.
Ndiéjunʼ ejmañulú náa visión ndrígóo Ezequiel rá. Guʼyáá witsu enii:
1) Nákha xóó tseguma gámbáa Jerusalén, Jeobá nijmiuu Ezequiel, Isaías ga̱jma̱a̱ Jeremías xóo bi̱ nayejngoo mu mutún xa̱bu̱ ndiéjunʼ gárígá náa xuajen. Rí mbiʼi xúgi̱ Jeobá najmiuu mbá nguáthi̱i̱n xa̱bu̱ bi̱ kaxtaʼwíin mu musngúún xa̱bi̱i̱ nákha xóó tsígi̱ʼdu̱u̱ marigá majphú mba̱a̱ gaʼkhu. Náa ñajunʼ rígi̱ rí mutaruʼun xa̱bu̱ nuyambáá bi̱ ni̱ndxu̱ún ‹domésticos› ndrígóo Cristo, xóo muʼthá, xúgínʼ xa̱bi̱i̱ Dios (Mat. 24:45-47).
2) Ezequiel tagíʼma nimbá tsinaʼ náa xkídúnʼ xa̱bu̱ bi̱ makáwíin. Rí mbiʼi xúgi̱ xa̱bi̱i̱ Dios na̱nguá má egiʼma nimbá tsinaʼ náa xkídúnʼ xa̱bu̱. Ikhiin i̱ndó nutaraʼa ga̱jma̱a̱ nuthúún xa̱bu̱ ndiéjunʼ rí gárígá nda̱wa̱á. Ga̱jma̱a̱ nutaraʼa náa xúgíʼ numbaaʼ numuu rí kuwa rumbañún ángeles (Rev. 14:6).
3) Mbiʼi rí nixtáa Ezequiel, bi̱ nikáwíin na̱nguá nigiʼma mbá tsinaʼ náa xkídúnʼ. Rí mbiʼi xúgi̱, bi̱ makáwíin náa majphú mba̱a̱ gaʼkho mangiin xaguaʼdáá mbá tsinaʼ náa xkídúnʼ. Ndiéjunʼ gíʼmaa muni xa̱bu̱ mu makáwíin rá. Índo̱ gudxuun rí miʼthúún, gíʼmaa mbuyaridáá xkridoo Cristo, muxnaximi̱jna̱ náa Dios ga̱jma̱a̱ mumbañún a̱ngui̱i̱n Cristo náa miʼtáraʼa ajngáa ndrígóo Reino (Mat. 25:35-40). Índo̱ garigá majphú mba̱a̱ gaʼkho, xa̱bu̱ buʼko̱ mudrigú tsinaʼ, xóo muʼthá, mixtaʼwíin mu makáwíin.
4) Mbiʼi rí nixtáa Ezequiel, bi̱ nikáwíin na̱nguá nigiʼma mbá tsinaʼ náa xkídúnʼ. Rí mbiʼi xúgi̱, bi̱ makáwíin náa majphú mba̱a̱ gaʼkho mangiin xaguaʼdáá mbá tsinaʼ náa xkídúnʼ. Ndiéjunʼ gíʼmaa muni xa̱bu̱ mu makáwíin rá. Índo̱ gudxuun rí miʼthúún, gíʼmaa mbuyaridáá xkridoo Cristo, muxnaximi̱jna̱ náa Dios ga̱jma̱a̱ mumbañún a̱ngui̱i̱n Cristo náa miʼtáraʼa ajngáa ndrígóo Reino (Mat. 25:35-40). Índo̱ garigá majphú mba̱a̱ gaʼkho, xa̱bu̱ buʼko̱ mudrigú tsinaʼ, xóo muʼthá, mixtaʼwíin mu makáwíin.
5) Rí mbiʼi xúgi̱, bi̱ mbá majuun xa̱bekha bi̱ kuya̱ mbá ajua̱nʼ nandoo gáʼthúu̱n ejércitos bi̱ kuwa mekhuíí bi̱ Jesús naxná ikhúún. Ikhiin mbá nacha̱ muni gámbáa xúgíʼ xuajen ga̱jma̱a̱ xúgíʼ dí ra̱májánʼ (Ezeq. 10:2, 6, 7; Rev. 19:11-21).
Witsu enii rígi̱ nambáyulúʼ mu makumulúʼ kuʼyáá Jeobá rí ikhaa xáʼni gámbíin xa̱bi̱i̱ bi̱ naguájun jmbu gajmiún xa̱bu̱ bi̱ nuni rí xkawiiʼ (2 Ped. 2:9; 3:9). Ma̱ngaa naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱lú rí gíʼdoo wéñuʼ numuu muʼtáraʼa rí mbiʼi xúgi̱. Ndayóoʼ mudxawíín xúgínʼ xa̱bu̱ rí nuʼtáraʼa nákha xóó tséʼkha̱ fin (Mat. 24:14).
(Ezequiel 9:3, 4) Ga̱jma̱a̱ gloria ndrígóo Dios ndrígu̱ún Israelitas, nituxu náa kuwa querubines bi̱ kuwa náa riejuun guʼwá, ga̱jma̱a̱ ikhaa nigíʼdu̱u̱ nindxa̱ʼóo xa̱biya̱ bi̱ kagíiʼ xtíin dí lino, bi̱ kayá náa smídúu yaʼtsín ndrígóo secretario 4 Jeobá niʼthúu̱n: “Anújngaʼ náa tapo̱o̱ xuajen, náa tapo̱o̱ Jerusalén, ga̱jma̱a̱ ndayóoʼ matagíʼma mbá tsinaʼ náa xkídúnʼ xa̱bekha bi̱ kuwa rundxaʼwaskhá ga̱jma̱a̱ kuwa rumíniʼ ga̱jma̱a̱ numuu xúgíʼ dí ra̱májánʼ dí xtáa raʼni xuajen”.
(Ezequiel 9:5-7) Ga̱jma̱a̱ iʼwíínʼ niʼthún: “Guʼgua̱ náa kidxuuʼ xuajen ga̱jma̱a̱ guni gámbáa. Xákuwáanʼla gíná ga̱jma̱a̱ xágáwíínʼ a̱jkia̱la. 6 Xa̱bu̱ buanii, jiáma ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ, e̱ji̱n ga̱jma̱a̱ gu̱ʼu̱ gíʼmaa muradíin mbá kayuʼ. Mú xuxiyáa nimbá bi̱ gíʼdoo tsinaʼ, ga̱jma̱a̱ asndu náa santuario ndrígóo gíʼmaa mugíʼdi̱i̱la”. Ikha jngó nigíʼdi̱i̱ niradíin xa̱bu̱ buanii bi̱ kuájun inuu guʼwá. 7 Ma̱ngaa niʼthún: “Guni gachíí guʼwá ga̱jma̱a̱ guni majtíin rexa̱a̱ bi̱ nikháñuu, ¡guʼguala!”. Ga̱jma̱a̱ ikhiin nigájnuu nini gámbáa xuajen
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Ezequiel 7:19) Náa calle muda̱ plata ndrígu̱ún, ga̱jma̱a̱ oro ndrígu̱ún maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ mbóo dí xáʼndun guyáá. Ni má plata ni má oro ndrígu̱ún xáʼngo̱o̱ gaʼni káwíin mbiʼi dí Jeobá gagigaa. Xúni̱ dí nandún ikhiin, ga̱jma̱a̱ xúni̱ majtíí chámbúun, numuu rí majngrádi̱i̱n ga̱jma̱a̱ numuu dí nikiéʼkúun.
w09-S 15/9 23 ¶10
Tsimbrígui̱i̱ ga̱jma̱a̱ nimbá dí Dios naʼsngúlú
10 Numuu rí Jeobá ndaʼyoo ndiéjunʼ inu marigá, ikhaa nindxu̱u̱ bi̱ ma̱ndoo maʼsngúlú itháan májánʼ mu makuwáanʼ nda̱wa̱á. Ikhaa ndaʼyoo má ndiéjunʼ gugíʼníín xa̱bu̱ numbaaʼ (Isa. 46:9, 10). Náa Biblia naʼthí dí “Mbiʼi ndrígóo Jeobá na̱ʼkha̱nú mijngii.” (Sof. 1:14). Ga̱jma̱a̱ dí mbiʼi rúʼko̱ mambanúu ajngáa dí naʼthí náa Proverbios 11:4: “Rí gíʼdoo numuu nda̱a̱ dí gañe̱mba̱a̱ mbiʼi dí gakiʼnáa, mú, bi̱ naʼni dí jmbu makríyaaʼ mu xákhañuu”. Índo̱ Dios gaʼni gámbáa numbaaʼ ndrígóo Gixa̱a̱, rí itháan magiʼdoo numuu nindxu̱u̱ rí mambáxulúʼ gajmiúlú Dios. Mbújkha̱a̱ xágiʼdoo nditháan numuu, xóo má eʼthí náa Ezequiel 7:19, “náa calle muda̱ plata ndrígu̱ún, ga̱jma̱a̱ oro ndrígu̱ún maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ mbóo dí xáʼndun guyáá”. Rí mbuʼyáá rígi̱ nambáyulúʼ muraʼwíí májánʼ dí muʼni asndu xúgi̱.
(Ezequiel 8:12) Ga̱jma̱a̱ ikhaa niʼthúu̱n: “Lá nitayáá ráʼ a̱ʼdióo xa̱biya̱, rí nuni xa̱bu̱ buanii bi̱ kuwa náa goʼwóo Israel índo̱ naʼni mikríná, mámbáa dí ikhaa náa awúu̱n guʼwá dí xtáa ráʼ. Numuu dí nuthi: ‹Jeobá na̱nguá eʼyulú. Jeobá niniñuuʼ ku̱ba̱ʼ›”.
w11-S 15/4 26 ¶14
Nuniʼñáanʼ dí maxnúlúʼ ikha xi̱ʼ ndrígóo Dios ráʼ.
14 Á mu guáʼdáá mbá fe gajkhun nandoo nduʼyáá Jeobá bi̱ gajkhun xtáa. Á mu na̱nguá eʼyáá xúʼko̱, xájyúuʼ guxuʼdámíjná náa aʼkhá. Gundxa̱ʼwámi̱jna̱ dí nirígá mbiʼi dí nixtáá Ezequiel. Dios niʼthúu̱n gaʼyee rí xkawiʼ dí kuwa runi ngu̱ʼwa̱ tikhun xa̱bu̱ xuajen ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n: “Lá nitayáá ráʼ a̱ʼdióo xa̱biya̱, rí nuni xa̱bu̱ buanii bi̱ kuwa náa goʼwóo Israel índo̱ naʼni mikríná, mámbáa dí ikhaa náa awúu̱n guʼwá dí xtáa ráʼ. Numuu dí nuthi: ‹Jeobá na̱nguá eʼyulú. Jeobá niniñuuʼ ku̱ba̱ʼ›” (Eze. 8:12). Nduʼyáá náa nigi̱ʼdu̱u̱ xkujndu ráʼ. Nikumu̱ún dí Dios tseʼyoo dí xkawiʼ dí kuwa runi. Numuu rí túyáá xóo bi̱ gajkhun xtáa.
Migixnuu Biblia
(Ezequiel 8:1-12) Ga̱jma̱a̱ tsiguʼ majun, náa majun gu̱nʼ, náa mbiʼi witsu dí kaʼyoʼ gu̱nʼ, ikhúún gúnʼ náa guʼwá gajmíi̱nʼ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa Judá, índo̱ ñawúunʼ Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ ni̱ʼkha̱ náa ikhúún. 2 Ga̱jma̱a̱ nigíʼdu̱u̱ ndi̱yo̱o̱, ga̱jma̱a̱ ¡gu̱ya̱a̱!, mbá rí nambriguíí ga̱jma̱a̱ rí xóo kiexu̱u̱ aguʼ; náa smídúu asndu kawáá rígá aguʼ, ga̱jma̱a̱ náa smídúu asndu naʼwán nakujmaa xóo rí nambiʼiti̱ga̱ xóo rí naxpíbinʼ. 3 Ikhú ikhaa nikruiyaʼ ñawúunʼ nigujtuun tatsun edxu̱u̱, ga̱jma̱a̱ mbá xi̱ʼ ni̱jkha̱ kañún náa majñu̱nʼ ku̱ba̱ʼ ga̱jma̱a̱ mekhu ga̱jma̱a̱ ni̱jkha̱ kañún náa Jerusalén náa visión ndrígóo Dios, náa mata̱ʼa̱a̱ xkrugua dí gídáʼ awúu̱n dí nayexi xígií norte, náa rígá dí nitáá dí nandoo gáʼthún dí naxíyaaʼ dí naxkaxi̱i̱n maxíyaa’. 4 Ga̱jma̱a̱, ¡gu̱ya̱a̱!, gloria ndrígóo Dios bi̱ Israel rígá ikhí, xó má rí ndi̱yo̱o̱ náa mata rí xkua̱. 5 Ga̱jma̱a̱ ikhaa niʼthúu̱n: “A̱ʼdióo xa̱biya̱ atiexi xígií norte” ikhú nayexi náa xígií norte, ga̱jma̱a̱ ¡gu̱ya̱a̱!, xígií náa xkrugua ndrígóo altar rígá rí nitáá dí nandoo gáʼthún dí maxíyaaʼ nakujmaa náa mata̱ʼa̱ʼ. 6 Ga̱jma̱a̱ ikhaa niʼthúu̱n: “A̱ʼdióo xa̱biya̱, lá nataya nguáthá mba̱a̱ dí raʼkhí kayuʼ kuwa runi bi̱ kuwa náa guʼwá ndrígóo Israel gi̱jyooʼ, mu ikhúún xáʼkha̱ kanuu náa santuario ndrígóo ráʼ. Ga̱jma̱a̱ ndiʼkhún ma̱ta̱ya̱a̱ mbu̱júu̱ mbaʼa dí raʼkhí kayuʼ”. 7 Ikhú, ni̱jkha̱ kañún náa mata̱ʼa̱a̱ rexa̱a̱, ga̱jma̱a̱ nigíʼdu̱u̱ ndi̱yo̱o̱, ga̱jma̱a̱, ¡gu̱ya̱a̱!, mbá iñáʼ náa pared. 8 Rí xúgi̱ niʼthúu̱n: “A̱ʼdióo xa̱biya̱, atani iñúnʼ náa pared, mbá péñu”. Ga̱jma̱a̱ mañu mañu nini iñúnʼ náa pared, ma̱ngaa ¡gu̱ya̱a̱!, ikhí rígá náa ma̱ndoo mata̱ʼa̱a̱. 9 Ga̱jma̱a̱ ikhaa niʼthúu̱n ma̱ngaa: “Ata̱ʼa̱ʼ ga̱jma̱a̱ atayáá dí raʼkhí kayuʼ kuwa runi gi̱jyooʼ”. 10 Ikhú, nito̱ʼo̱ʼ ga̱jma̱a̱ nigíʼdu̱u̱ ndi̱yo̱o̱, ¡gu̱ya̱a̱!, rígá xúgíʼ dí niniriyaʼ xóo bi̱ nuxmajtamijná ga̱jma̱a̱ xujkhú bi̱ xkawiinʼ wéñuʼ, mangiin xúgínʼ xándú bi̱ tséjmiin náa guʼwá ndrígóo Israel, ga̱jma̱a̱ nitáá náa mbájndi xúgíʼ pared. 11 Ga̱jma̱a̱ mbá setenta xa̱bu̱ buanii bi̱ kuwa náa guʼwá ndrígóo Israel, gajmíi̱n Jaazanías a̱ʼdióo Safán wíji̱ náa tapu̱ún ikhiin, mámbáa dí ikhiin kuya̱ dí nuxnaxi̱ ga̱jma̱a̱ tsigijñaʼ, ga̱jma̱a̱ dí ndataun ndrígóo tsigijñaʼ natu̱xu̱u̱. 12 Ga̱jma̱a̱ ikhaa niʼthúu̱n: “Lá nitayáá ráʼ a̱ʼdióo xa̱biya̱, rí nuni xa̱bu̱ buanii bi̱ kuwa náa goʼwóo Israel índo̱ naʼni mikríná, mámbáa dí ikhaa náa awúu̱n guʼwá dí xtáa ráʼ. Numuu dí nuthi: ‹Jeobá na̱nguá eʼyulú. Jeobá niniñuuʼ ku̱ba̱ʼ›”.