BIBLIOTECA NÁA INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA NÁA INTERNET
me̱ʼpha̱a̱
a̱
  • ʼ
  • a̱
  • e̱
  • i̱
  • o̱
  • u̱
  • ŋ
  • BIBLIA
  • MBAʼA I̱YI̱I̱ʼ
  • REUNIÓN
  • mwbr18 julio mbaʼa ináa 1-8
  • Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión

Nda̱a̱ video gi̱i̱ náa nitaxújmbi̱i̱

Atani̱ mba̱a̱ a̱jkia̱nʼ, tsíyoo gákujmaa video.

  • Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión
  • Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión 2018
  • Subtítulos
  • 2-8 JULIO
  • 9-15 JULIO
  • 16-22 JULIO
  • 23-29 JULIO
  • 30 JULIO ASNDU 5 AGOSTO
Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión 2018
mwbr18 julio mbaʼa ináa 1-8

Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión

2-8 JULIO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LUCAS 6, 7

“Xájmidulú”

(Lucas 6:37) Maxujuaʼla aʼkun xabo, ikajngo maxijuaʼ aʼkanʼla manganʼla, maxunila ri mbuyamini xabo, ikajngo maxaguma ri mbuyamini manganʼla, guni mba akianʼla juñu xabo, ikajngo maʼne mba akuin Dios jaʼyaʼla manganʼla.

nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 6:37

Guni káwíin má xúʼko̱ mu maguma kawáanʼla: O “guni mba akianʼla-juñu xabo, ikajngo maʼne mba akuin Dios-jaʼyaʼla manganʼla”. Ajngáa griego rí najuiʼtájuíi “matani kríyaaʼ”, ma̱ngaa nandoo gáʼthúu̱n “matatsiʼñáʼ maʼga̱a̱”, “mataxuʼmá” o “matrájkuíiʼ”, mbáa xkri̱da, bi̱ kraʼaa náa guʼwáá e̱jua̱nʼ. Gi̱i̱ najuiʼthá rí maguma xpriguíí o makháñun rí nandoo gáʼthúu̱n rí muni mba̱a̱ a̱jkiu̱ún kuyáá, maski ajndu kaʼyoo rí magruigú castigo.

w08-S 15/5 ináa 9 kutriga̱ 13, 14

Guʼni má xúʼko̱ rí májánʼ

13 Mateo naʼtájuíi xúgi̱ ajngóo Jesús: “Maxujuaʼla aʼkun xabo, ikajngo maxijuaʼ aʼkanʼla” (Mat. 7:1). Lucas niʼtájuíi xúgi̱ káʼnii: “Maxujuaʼla aʼkun xabo, ikajngo maxijuaʼ aʼkanʼla manganʼla, maxunila ri mbuyamini xabo, ikajngo maxaguma ri mbuyamini manganʼla, guni mba akianʼla-juñu xabo, ikajngo maʼne mba akuin Dios jaʼyaʼla manganʼla” (Luc. 6:37). Bi̱ fariseos nuni gíníi xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ xtángoo rí tséʼkha̱ náa escrituras. Xúgínʼ bi̱ kuwa runi rúʼko̱, Jesús niʼthún rí muniñaʼ runi gíníi eʼwíínʼ rí phú gíʼmaa muni, nindxu̱u̱ rí muni káwíin o rí muni mba̱a̱ a̱jkiu̱ún kuñún ga̱jma̱a̱ numuu aʼkhún. Apóstol Pablo nixná ikháá xtágabu ga̱jma̱a̱ numuu rí muni mba̱a̱ a̱jkiu̱ún náa Efesios 4:32, xó má ndiʼyáá.

14 Á mu discípulos ndrígóo Jesús nuni mba̱a̱ a̱jkiu̱ún kuñún xa̱bu̱, ikhaa má rúʼko̱ guni eʼwíínʼ mangiin. Jesús niʼthí: “Numu ri xoma ri kaxi jumaʼla ri nujuaʼla aʼkun xabo, xuʼkue-ma kaxi jumu tsi majuaʼ aʼkanʼla manganʼla, gajma ahuan ri nuguiahuanla gajma, ika-ma aguiahuan gajma naʼ inaʼla manganʼla” (Mat. 7:2). Rí naʼni mbáa xa̱bu̱ rúʼko̱ má edaaʼ (Gál. 6:7).

(Lucas 6:38) Guxnala, ikajngo majanaʼla, jame ahuan ri majan, ri xaʼ asjndo numajngariga, jame asjndo magadirigu, asjndo maʼdxu akianʼla, numu ri ika-ma ahuan ri muguiahuanla gajma, ika-ma atanga maguiahuan mudala.

nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 6:38

Guxnala rí kuaʼdáá: O “guxna má xúʼko̱”. Ajngáa griego rí najmaa gi̱i̱ ma̱ndoo miʼtájuíi “guxnala” rí nandoo gáʼthúu̱n rí maguma má xúʼko̱.

(Lucas 6:38) Guxnala, ikajngo majanaʼla, jame ahuan ri majan, ri xaʼ asjndo numajngariga, jame asjndo magadirigu, asjndo maʼdxu akianʼla, numu ri ika-ma ahuan ri muguiahuanla gajma, ika-ma atanga maguiahuan mudala.

nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 6:38

regazos ndrígála: Nandoo gáʼthúu̱n “tsúxtáaʼ”. Gi̱i̱ mbáa nandoo gáʼthúu̱n bolsa rí naʼni ga̱jma̱a̱ xtíñuu bi̱ naʼtsi rí náxtoʼoo gajmaa cinturón náa smiduu. Ajngáa “magruiʼyáʼ náa xtíñuu” mbáa nandoo gáʼthúu̱n rí naguʼún nuni tikhun bi̱ nagujua̱ rí mundríyaʼ náa xtíñuu bi̱ naʼtsi.

Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu

(Lucas 6:12, 13) Neʼne naki mbiʼi riuʼun nika Jesús naʼ inu mba xndu gaʼne tsakun, jañi mbruʼun niʼtajañu Dios. Rido nimbiʼi nindxaʼun tsi gajmi naʼsjngun, niraʼhuin mba guhuaʼ ejma-mu tsi nixna mbiʼñu apóstol.

w07-S 1/8 ináa 6 kutriga̱ 1

Xú káʼnii gátani mu maʼnda̱ʼ xtayáá itháan Dios rá.

Jesús niʼtájkáan mbayuuʼ wéñuʼ (Juan 17:1-26). Mbá xkri̱da, nákha inu maraʼwíin bi̱ mbá gu̱wa̱ʼ e̱jmi̱i̱n xa̱bekha bi̱ mani̱ndxu̱ún apóstoles ndrígóo, “nika Jesús naʼ inu mba xndu [o kúbá] gaʼne tsakun, jañi mbruʼun niʼtajañu Dios” (Lucas 6:12). Xa̱bu̱ bi̱ nandún mambáxu̱u̱n itháan májánʼ gajmiún Dios nduyaridáá Jesús, maski ajndu tséʼyoʼ mutajkáan kañiʼ mbruʼun. Índo̱ guraʼwíí mbá rí gíʼdoo numuu muni, gutákáñii Dios, guʼyááʼ ikha ndrígóo xi̱ʼ kaʼwu, numuu rí nandulúʼ rí Dios mambáyulúʼ.

(Lucas 7:35) Jun, xkuaʼni pu inijmbumijna xabo tsi nundxaʼhuamijna ri nduya-güiñi juhua xuguiʼ-rajno.

nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 7:35

e̱jña̱la: O rí “niguaʼdáá”. Náa versículo rígi̱ najuiʼthá xóo xa̱bu̱ ajngáa ku̱ma̱, ikha jngó najuiʼthá rí gíʼdiin e̱ji̱i̱n. Rí nambánii ga̱jma̱a̱ rí naʼthí náa Mateo 11:19, najuiʼthá rí ku̱ma̱ naxkaxáanʼ “muʼni”. E̱ji̱i̱n ndrígóo ku̱ma̱ o rí nuni —rí niʼni Juan bi̱ nakumíínʼ iyááʼ xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ Jesús— nisngájma rí nithi ga̱jma̱a̱ numún nindxu̱u̱ minduwaʼ. Xóo muʼthá, rí niʼthí Jesús ninindxu̱u̱: “Gu̱ya̱a̱ rí xúgíʼ rí nini nindxu̱u̱ jmbu, ga̱jma̱a̱ ikhú mbu̱ya̱a̱ rí nindxu̱u̱ minduwaʼ rí nuthi”.

Migixnuu Biblia

(Lucas 7:36-50) Mba fariseo niʼtajañu Jesús ri makuiʼtsi gajma, rido nijanu Jesús naʼ goʼo fariseo, aʼkue niguiʼi naʼ mesa. 37 Jenla mba aʼgo tsi ñajun naʼ xuajin ruʼkue tsi neʼne aʼkan; rido nidxaun ri Jesús guiʼ naʼ mesa naʼ goʼo fariseo, aʼkue niʼke-jayo mba tsiʼtsun ri mbiʼyu itsi alabastro naʼ kajnuʼ aceite ri mapu-ndataun. 38 Rido inu huiji naʼ tsudu Jesús naʼ naku, aʼkue nimbiyeʼ, aʼkue niguiʼdu niʼjña naku Jesús gajma yaʼdu, aʼkue pu-niʼkui chitiʼ naku Jesús, jame nistramuʼ aceite ri mapu-ndataun. 39 Rido ndiʼyo ri xkuaʼni fariseo tsi niʼtun Jesús maʼga gajma naʼ goʼo, nindxaʼhuaminaʼ: Xi gako ri xabo tsigueʼ ñajun mba gaʼyo, nuko-ma gaʼyo ndi ñajun aʼgo tsi naxkajma, ri aʼgo naʼne aʼkan ñajun. 40 Aʼkue ri Jesús niʼtun: Simón, guʼdo mbarimatanʼ. Aʼkue ri fariseo niriʼñu: Aratunʼ Maestro. 41 Ajmi xabo guiʼmi inu mba xabo tsi naxnatiʼña mbuka, mba guiʼma huitsu ciento denario, imba, guiʼma ajmaskiñu guhuaʼ denario. 42 Indo numu ri nda mbuka muni guidxaun naʼ inu xabo tsi nitiʼña mbuka inu, aʼkue ri neʼne mba akuin xabo tsuʼkue-jaʼñu najmi ri naxagu mbuko. Xuguiʼ ri aratunʼ. ¿Na tsi pu-ihua maʼne akuin-jaʼyo-ra? 43 Aʼkue ri niʼtan Simón: Ika tsi pu-ihua mba guiʼma neʼne mba akuin-jaʼyo indxaʼhuamijnaʼ-jun. Aʼkue ri Jesús niʼtun: Jmbu ri niratan. 44 Aʼkue ri nitangayi Jesús niyaxu aʼgo, aʼkue niʼtun Simón: ¿An nataya aʼgo tsigueʼ-ra? Naki nijanu naʼ guʼhuaʼ, taraxnuʼ iya majña nakuʼ, indo aʼgo tsigueʼ niʼjña nakuʼ gajma yaʼdu, jame neʼne mujndoʼ nakuʼ gajma tsun idxu. 45 Teʼtso chitiʼ, indo aʼgo tsigueʼ asjndo naki nijanu niguiʼdu niʼkui chitiʼ nakuʼ, jame taniñuʼ raʼkui chitiʼ nakuʼ. 46 Tataxtajma aceite ri ndataun naʼ idxuʼ, indo aʼgo tsigueʼ nixtajmu aceite ri mapu-ndataun naʼ idxuʼ. 47 Ikajngo natanʼ. Aʼkan ri mapu-mba nijudamineʼ, neʼne mba-ma akuin Dios-jaʼyo aʼkun, numu ri mapu-naʼne akuin jaʼñu xabo, indo tsi lajuin-ma eʼne akuin Dios jaʼyo, numu ri lajuin-ma eʼne akuin-jaʼñu xabo manga. 48 Aʼkue ri Jesús niʼtun aʼgo tsuʼkue: Nini mba-ma akuinʼ-jayo aʼkanʼ-ra. 49 Xoma xabo tsi mbo triguin gajmi Jesús naʼ mesa nitamijna mbakuikun: ¿Tsala xabi ñajun tsigueʼ ri asjndo aʼkan eʼne mba akuin-jaʼyo-ra? 50 Aʼkue ri Jesús niʼtun aʼgo tsuʼkue: Numu ri xtaʼda fe ikajngo nijriña. Huiguidxuʼ-ra.

9-15 JULIO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LUCAS 8, 9

“Ndiéjunʼ gíʼmaa muʼni mu mu̱ʼgua̱ ki̱dxu̱ʼ Jesús rá.”

(Lucas 9:57, 58) Rido inu juhueʼ nago jamba, aʼkue ri mba xabo niʼtun Jesús: Señor, nandoʼ maʼga tsudaʼ asjndo naʼ idxuʼ. 58 Aʼkue ri Jesús niʼtun: Tsi igui guaʼda iñu patsi naʼ juhua, xuʼkue-ma ñuʼun tsi ngrigun mikui guaʼda xañu manguin; indo tsi Ade Xabo raguiʼdo naʼ maʼgui idxu.

it-2-S ináa 485

Xájánʼ

Índo̱ mbáa escriba niʼthún Jesús: “Señor, nandoʼ maʼga tsudaʼ asjndo naʼ idxuʼ”, aʼkue ri Jesús niʼtun: “Tsi igui guaʼda iñu patsi naʼ juhua, xuʼkue-ma ñuʼun tsi ngrigun mikui guaʼda xañu manguin; indo tsi Ade Xabo raguiʼdo naʼ maʼgui idxu”. (Mt 8:19, 20; Lu 9:57, 58.) Xúgi̱ kaʼnii Jesús niʼni máʼkhuunʼ rí manindxa̱ʼ xa̱bi̱i̱, xa̱bu̱ mbaʼyoo maniñuuʼ randxa̱ʼwáminaʼ rí nandoo magiʼdoo wéñuʼ ga̱jma̱a̱ rí maxtáa xóo má kuwaa eʼwíínʼ xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ maku̱mu̱u̱ kaʼyoo káxi̱ Jeobá. Rígi̱ ma̱ngaa nakujmaa náa tsajkhun rí niʼsngáa Jesús: “Araxnaʼxoʼ xuguiʼ guma ri ndaʼyo mopoxoʼ xuguiʼ”, xó má niʼthí xóó: “Ikajngo asjndo tsa tsi ikanʼla tsi tsiniñu mba xugui ri guiʼdo, maxaxo manindxu tsi gajmeʼ nasjngo”. (Mt 6:11; Lu 14:33.)

(Lucas 9:59, 60) Aʼkue Jesús niʼtun imba xabo: Aye muʼgualoʼ, xoma xabo tsuʼkue niʼtan: Señor, atatsiñuʼ maʼga gayo madi tateʼ guini. 60 Aʼkue ri Jesús niʼtun: Atatsiñu huajin mudin huajin gajmi, ayu-jan, ayu gataya marataraʼa ri naʼtañajun Dios.

nwtsty notas rí muʼnigajmaa náa Lu 9:59, 60

madi̱i̱ anu̱ʼ: Náa Oriente Medio, índo̱ mbáa nakháñuu, nacha̱ má najuaʼdi̱i̱ ikháá má mbiʼi. Ikha jngó mbáa minduwaʼ nindxu̱u̱ rí niʼthí xa̱bu̱ buʼko̱ rí inuu nikháñuu anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ i̱ndó nanda̱ʼa̱ rí maʼga̱ gáʼdii. Á mu xúʼko̱ nirígá, xáxtáa ikhí mu maʼtámíjná ga̱jma̱a̱ Jesús. Ikha jngó mbáa anu̱u̱ xa̱bu̱ nandoo kháñuu o nikhi̱i̱ má. Á mu xúʼko̱, Jesus táʼthu̱u̱n rí maniñuuʼ anu̱u̱ á mu nda̱wi̱i̱n eʼwíínʼ a̱ngui̱i̱nʼ bi̱ muñewa̱a̱n (Mr 7:9-13). Rí phú nindoo gaʼthí xa̱bu̱ nindxu̱u̱: “Maʼgá tsudaaʼ, mú xándoo xúgi̱ rí anu̱ʼ xtáa ndaʼya. Araʼthi̱i̱n asndu makáñuu anu̱ʼ ga̱jma̱a̱ mambóʼ madi̱i̱”. Mú Jesús ndiʼyoo rí tándoo magíʼ ginii Reino ndrígóo Dios (Lu 9:60, 62).

Atatsíñunʼ bi̱ nikháñun mudimijná: Xóo má nasngájma náa nota rí muʼnigajmaa náa Lucas 9:59, Mbáa anu̱u̱ xa̱bu̱ bi̱ niʼthí Jesús nandoo kháñuu o nikhi̱i̱ má. Ikha jngó rí nindoo gaʼthí Jesús nindxu̱u̱: “Atatsíñunʼ bi̱ nikháñun náa inuu Dios mudimijná”. Xóo muʼthá, xa̱bu̱ ndiyóoʼ maniñuuʼ rí a̱ngui̱i̱n muñewaan anu̱u̱ asndu índo̱ gakháñuu ga̱jma̱a̱ mudi̱i̱. Á mu ni̱jkha̱ tsu̱du̱u̱ Jesús, ikhaa ma̱ndoo maxtáa kámuu mbiʼi ga̱jma̱a̱ maniñúnʼ xa̱bu̱ bi̱ Dios ndaʼyoo rí nikháñun. Rí niriʼña̱a̱, Jesús niʼni maʼkhu̱u̱nʼ mu ma̱ndoo maguaʼdaa numulúʼ náa inuu Dios, ndayóoʼ mugíʼ gíníi Reino ndrígóo Dios náa vida ndrígúlú ga̱jma̱a̱ muʼthá numuu ikhaa asndu náá.

(Lucas 9:61, 62) Aʼkue ri imba xabo niʼtun Jesús: Maʼga tsudaʼ-jun Señor, indo numu ri atatsiñuʼ maʼga gayo matangaun xabo tsi juhua naʼ goʼo guini. 62 Aʼkue ri Jesús niʼtun xabo tsuʼkue: Xi xabo tsi kuatun xkandajua gatangayi mayaxi tsudu, maxajma naʼ ri naʼtañajun Dios.

nwtsty multimedia

Xtúbi

Najuixnáá xtúbi índo̱ naxnáa ruʼwa, índo̱ ruʼwa naʼni guabaaʼ ku̱ba̱ʼ rí niʼni gujkhuʼ índo̱ niʼni ruʼphu (atayáá sgd, sección 19). Tikhu arado i̱ndó nindxu̱u̱ mbáa ixi̱ rí kúdú inuu, nguáná nindxu̱u̱ ajua̱nʼ rí káxtoʼoo ga̱jma̱a̱ timón rí naxmájtaa mbáwíi o mbaʼin xujkhúʼ. Índo̱ niguámbá ikhú najuiʼdu tsígáʼ. Náa Escrituras Hebreas, ñajunʼ rígi̱ phú najmaʼnuuʼ ikha jngó najmaa wéñuʼ xóo xkri̱da (Jue 14:18; Isa 2:4; Jer 4:3; Miq 4:3). Jesús nijmuu ñajunʼ rí nuni náa najuiʼdu mu maʼsngáa mbaʼa rí gíʼdoo numuu. Mbáa xkri̱da, rí matiejunʼ náa xtúbi nisngájma rí bi̱ nandún magún kidxuuʼ ndiyóoʼ muni ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún (Lu 9:62). Á mu bi̱ naxnúu xtúbi natanga̱a̱ nayexi kidíiʼ, xagájnuu jmbu riyooʼ. Xúʼko̱ má xa̱bi̱i̱ Jesús mangiin, á mu nunijngamíjna na̱nguá kaʼñún mataʼáán náa Reino ndrígóo Dios.

w12-S 15/4 ináa 15, 16 kutriga̱ 11-13

Guʼni má xúʼko̱ ñajunʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ mbáa a̱jkiu̱lúʼ káxi̱

11 Mu makru̱ʼu̱lú ndiéjunʼ eʼsngáa náa Lucas 9:62, guʼyáá itháan rí mambáyulúʼ makru̱ʼu̱lú versículo rígi̱. Mbáa xa̱bu̱ naxnúu xtúbi. Mú índo̱ xtáa rañajunʼ tséniñuuʼ randxa̱ʼwáminaʼ dí narígá náa goʼwóo, náa nanduʼwa, nawáán ajmúú, náa kuwa bi̱ kaʼñúún ma̱ngaa bi̱ nambáxu̱u̱ gajmíi̱n, kuwa ruphiʼtsu náa agoo mbáa xkamixa. ¡Ra̱ʼkhá tháán eyoo ma̱ngaa maxtáa ikhí! Índo̱ nixnúu mbáa chíʼgíʼ, náʼñuu gakhi̱i̱ mañajunʼ numuu rí narmáʼáan má xúʼko̱ a̱jkiu̱u̱n “rí niniñuʼ kidíiʼ”. Ikhú natanga̱a̱ nayexi. Mú rígá wéñuʼ ñajunʼ rí maguma náa najuiʼdu, mú ikhaa naʼnijngamináʼ ga̱jma̱a̱ ñajunʼ ndrígóo tségajnuu májánʼ. Ma̱ngaa rí táʼchoo mañajunʼ naʼni rí patrón ndrígóo makiʼnáa kaʼyoo.

12 Rí xúgi̱ guʼthá ga̱jma̱a̱ rí narígá mbiʼi xúgi̱. Bi̱ nañajunʼ nandoo gáʼthúu̱n mbáa cristiano bi̱ nañajunʼ májánʼ náa congregación, mú tséʼni ga̱jma̱a̱ káxi̱ a̱jkiu̱u̱n. Maski ajndu nagájnuu má xúʼko̱ gáʼtaraʼa ga̱jma̱a̱ na̱jkha̱ má xúʼko̱ reunión, mú tséniñuuʼ randxa̱ʼwáminaʼ dí rígá náa numbaaʼ rí naniguʼ. Nda̱wa̱á rí ninújngoo má mbayuuʼ tsíguʼ rí niʼni májánʼ ñajunʼ Dios, naʼñuu gakhi̱i̱ rí maguíjii jmbu numuu rí naniguʼ dí rígá náa numbaaʼ ga̱jma̱a̱ natanga̱a̱ nayexi náa “xúgíʼ rí niniñuʼ kidíiʼ”. Maski ajndu rígá wéñuʼ ñajunʼ rí miʼtáraʼa, mu “nánguá eniguʼ maʼtáraʼa” ga̱jma̱a̱ xúgíʼ ñajunʼ rí naʼni na̱nguá egájnuu májánʼ (Fili. 2:16). ¡Phú gíná gaʼni rí xúʼnimbulú kuʼyáá Jeobá, bi̱ nindxu̱u̱ “Señi xaxtu”, rí muniʼñáʼ ru̱ʼni̱ ñajunʼ! (Luc. 10:2.)

13 Kiʼsngáa nindxu̱u̱ kaʼwu, rí muʼguá reunión, rí muʼtáraʼa má xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ ñajunʼ ndrígóo Dios nindxu̱u̱ phú májánʼ. Mú rí matani ñajunʼ Dios ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkia̱a̱nʼ nindxu̱u̱ itháán (2 Cró. 25:1, 2, 27). Á mu mbáa cristiano gíwanʼ náa awúu̱n a̱jkiu̱u̱n maʼnii “xúgíʼ rí niniñuʼ kidíiʼ” —xóo muʼthá, maxtáa xóo kuwa xa̱bu̱ numbaaʼ—, gamíi mandáti̱go̱o̱ rí nandoo kaʼyoo Jeobá (Luc. 17:32). Mú ma̱ndoo matu̱ʼu̱lú náa Reino ndrígóo Dios ndayóoʼ muʼnimbulúʼ xtágabu rígi̱: “Gaguiyala ku̱ya̱a̱ dí ra̱májánʼ; guni rí májánʼ” (Luc. 9:62; Rom. 12:9). Ikha jngó, xúgiáanʼ mbaʼyóoʼ muñeumíjna̱ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ dí rígá náa numbaaʼ ndrígóo Gixa̱a̱, maski ajndu káʼnii mambáyulúʼ o mitsaan kujmaa, mú marikulúʼ muʼni ñajunʼ Jeobá mbáa káxi̱ (2 Cor. 11:14; atraxnuu Filipenses 3:13, 14).

Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu

(Lucas 8:3) Juana aʼgüi xabo tsi mbiʼyu Cuza tsi narutun ñajun naʼ guʼhua ñajun Herodes; gajma aʼgo tsi mbiʼyu Susana, jame mbaʼin xo iʼhuin goʼo tsi nitambayi ini gajma ri guaʼda.

nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 8:3

bi̱ numbayíí: O “bi̱ nuxná rí ndayóoʼ”. Ajngáa griego diakonéo ma̱ndoo maʼthúu̱n rí maraxnaa rí ndayóo imba̱a̱, mbáa xkri̱da, mataʼyááʼ ganitsu, muʼni májáánʼ ganitsu o muʼni mbaʼwuun. Xúgi̱ káʼnii najmaa náa Lucas 4:39 (“matambáñun”), Lucas 10:40 (“matani ñajunʼ”), Lucas 17:8 (“atani mbaʼwuun”) ga̱jma̱a̱ Hechos 6:2 (“maxnará’a ganitsu”), mú ma̱ngaa nandoo gáʼthúu̱n xúgíʼ enii ñajunʼ rí nuʼni ga̱jma̱a̱ numún eʼwíínʼ. Ngíjyóoʼ najmaa mu miʼtá ga̱jma̱a̱ numún gu̱ʼu̱ bi̱ naʼthí náa versículos 2 ga̱jma̱a̱ 3 rí nini ga̱jma̱a̱ numuu Jesús mangiin discípulos ndrígóo mu munimbánii ñajunʼ rí Dios nixnúún muni. Ga̱jma̱a̱ rí nini gu̱ʼu̱ bugi̱ ni̱jkha̱ gamajkhu náa Dios, ga̱jma̱a̱ ikhaa ndiʼyoo rí májánʼ ninindxu̱u̱ rí nini ikha jngó niniñuʼ rí magumaraʼmáʼ mu xatiga̱a̱ rí nini (Pr 19:17; Heb 6:10). Náa Mateo 27:55 ga̱jma̱a̱ Marcos 15:41, ma̱ngaa najmaa ikháá má náa ajngáa griego mu miʼtá ñajunʼ rí nuni gu̱ʼu̱.

(Lucas 9:49, 50) A’kue ni’tan Juan: Maestro, ndiyaxo’ mba xabo tsi gajma mbi’ya’ iguhuin guiña’-güen na’ xabo; jame nini tsu’kaxo’ numu ri rajambaxu gajma nindxa’lo. 50 A’kue ri Jesús ni’tun Juan: Maxuni tsu’kala, numu ri tsi ragui’danlo sian’ na’ ikanlo ñajun’.

w08-S 15/3 ináa 31 kutriga̱ 3

Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Lucas

9:49, 50. Náa numuu rí Jesús niniñuʼ rí mbáa xa̱bu̱ maxkawíin demonios, maski na̱nguá nindxu̱u̱ discípulo ndrígóo xá. Jesús na̱nguá nirikhoo numuu rí mbiʼi rúʼko̱ xóó ndaa congregación cristiana. Ikha jngó, tséyóoʼ má rí xa̱bu̱ buʼko̱ maʼga̱ ki̱dxu̱ʼ Jesús mu magiʼdoo fe náa ikhaa ga̱jma̱a̱ maxkawíin demonios (Mar. 9:38-40).

Migixnuu Biblia

(Lucas 8:1-15) Ndahua aʼkue ri Jesús nika rangroʼo mba xugui xuajin ri mbaʼo gajma xuajin ri lakin raʼsjnga jame niʼtaraʼe apa ajnga ri majan nuxiʼ numu ri naʼtañajun Dios, gajmi tsi mba guhuaʼ-ejma-mu. 2 Jame gajmi tikun goʼo tsi naki huapa neʼnemandin niguhuin guiñaʼ güen naʼ ikin gajma tsi nixnu nandi. Ikin gajmi María Magdalena tsi nigajna naʼ ika mba juin guiñaʼ güen. 3 Juana aʼgüi xabo tsi mbiʼyu Cuza tsi narutun ñajun naʼ guʼhua ñajun Herodes; gajma aʼgo tsi mbiʼyu Susana, jame mbaʼin xo iʼhuin goʼo tsi nitambayi ini gajma ri guaʼda. 4 Pu-mbaʼin xabo iguimbun tsi naguhua naʼ mbamba xuajin aguya Jesús, aʼkue ri Jesús niʼtun gajma ajnga xkrida: 5 Mba xabo tsi naʼdu tsiga nika gaʼdu tsiga, rido nike raʼdi tsiga, tiku tsiga nifrigu naʼ raun jamba, nistrigun xabo, aʼkue nida ñuʼun tsi ngrigun mikui niʼpo. 6 Tiku tsiga nifrigu naʼ majñu itsi, rido nijraʼan tsiga, aʼkue nijndo, numu ri raguiʼdo mañu jubaʼ. 7 Tiku tsiga nifrigu naʼ majñu ina tsunhuan, rido nijraʼan ina tsunhuan gajma tsiga, aʼkue nikaroʼo tsiga naʼ majñu ina tsunhuan. 8 Indo iʼhua tsiga ri nifrigu naʼ mba ri majan, rido ndiʼya-ne, riga ri mbaciento itsu nigu ri mbo. Rido huambo Jesús niʼtan ajnga rigueʼ, aʼkue ri pu-gake niʼtun: Tsi guiʼdo ñaʼun ri madxaun, gadxaun. 9 Aʼkue ri tsi gajmi naʼsjngun huatraxi nini: ¿Xola pu-iʼtan ajnga xkrida rigueʼ-ra? 10 Aʼkue ri Jesús niʼtun: Ikanʼla nijanaʼla ri muninuhuinla ri riga ngoʼo ri naʼtañajun Dios, xoma iʼhuin xabo, ajnga xkrida itun gajma, ikajngo ri nduya, maxuya, nudxahuin jame tsifruʼun. 11 Xaʼni pu-iʼtan ajnga xkrida ri nitanʼla: Ri tsiga, ika ruʼkue ñajun ajnga raun Dios. 12 Tsiga ri nifrigu naʼ raun jamba, ikin tsuʼkue ñajun tsi nudxahuin ajnga raun Dios, nu-nacha eʼne diablo ri mabumu akuin-juya ri huaʼtun, numu ri maxajumu-juya Dios, jame ni maxajahuin. 13 Tsiga ri nifrigu naʼ tsudu itsi, ikin tsuʼkue ñajun tsi rido huamba nidxahuin ri huaʼtun, pu-gagui idrigüi ajnga ri ni-tun. Tunigukumijna xabo tsuʼkue gajma ri nidxahuin, mba lajuin mbiʼi inimbun, rido naʼka prueba inu, aʼkue ri nunijanimijne. 14 Tsiga ri niraka naʼ majñu ina tsunhuan, tsuʼkue ñajun tsi nidxahuin ajnga raun Dios, jame tsiniñaʼ runi ri nandun ikin, indo riqueza guihuanʼ akuin eʼne, gajma mba xugui ri riga naʼ tsudu numba, tsuʼkue tsi tsini ri majan. 15 Dí rígá náa ku̱ba̱ʼ májánʼ, bugi̱ ni̱ndxu̱ún bi̱, nda̱wa̱á rí nidxawíín ajngáa ga̱jma̱a̱ mbá a̱jkiu̱ún májánʼ, naguanúu náa edxu̱ún ga̱jma̱a̱ nuni majma̱a̱ náa ikhiin ga̱jma̱a̱ naʼngu̱u̱n.

16-22 JULIO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LUCAS 10, 11

“Xkri̱da ndrígóo samaritano bi̱ májáanʼ”

(Lucas 10:29-32) Ika-ma xabo tsu’kue ndiyo ma’nejmbumina’, a’kue ni’tun Jesús: ¿Tsa ñajun tsi xabo numbagajme’-ro’? 30 A’kue ri Jesús ni’tun: Mba xabo igata na’ jamba ri na’ka na’ Jerusalén tsi naka na’ xuajin Jericó, iki nixkami ku’hua, tsi nirahui xtiñu ri juun, jame ninijambiyi, asjndo na’ nikamindu, a’kue niniña’ nigo. 31 Ne’ne ri niganujngo mba dxakun na’ jamba ru’kue, rido ndi’yo ri kriga xabo tsu’kue, nijni nimaduxu. 32 Xu’kue-ma ne’ne imba xabo tsi na’ka na’ rijiu Leví, rido nigani-ma mijngui na’ kriga xabo tsu’kue, rido ndi’yo xabo tsu’kue, nijni nimaduxu.

nwtsty multimedia

Kamba̱a̱ rí na̱jkha̱ náa Jerusalén asndu náa Jericó

Kamba̱a̱ (1) rí naʼkhunʼ náa video rígi̱ mbáa xúgi̱ káʼnii má nindxu̱u̱ kamba̱a̱ rí nagajtaa náa Jerusalén asndu Jericó. Nindxu̱u̱ mbá kamba̱a̱ mixkawiʼ rí mitsínguánʼ itháan rí 20 kilómetros (12 millas) ga̱jma̱a̱ 1,000 metros (0,6 millas). Numuu rí kamba̱a̱ nindxu̱u̱ xkawiʼ ga̱jma̱a̱ náa kuwa wéñuʼ kuʼwáʼ, ikha jngó nindrigi̱i̱n soldados mu muñewun bi̱ nagún kamba̱a̱. Jericó romana (2) rígá náa kamba̱a̱ rí nagájnuu náa ku̱ba̱ʼ mixooʼ ndrígóo Judea. Jericó rí nirígá nákha ginii (3) nirígá náa mbá 2 kilómetros (rí naʼni itháan rí mbá milla) náa xuajen romana.

w02-S 1/9 ináa 16, 17 kutriga̱ 14, 15

“Tseʼthúún á mu tséjmuu xkri̱da”

14 Rí maʼni raga̱jma̱ xkri̱da nuxkaʼmaa náa parábola ndrígóo samaritano bi̱ májáan’, nagíʼdu̱u̱ naʼthí: “Mba xabo igata naʼ jamba ri naʼka naʼ Jerusalén tsi naka naʼ xuajin Jericó, iki nixkami kuʼhua, tsi nirahui xtiñu ri juun, jame ninijambiyi, asjndo naʼ nikamindu, aʼkue niniñaʼ nigo” (Lucas 10:30). Gíʼdoo numuu rí niʼthí Jesús ga̱jma̱a̱ numuu kamba̱a̱ rí na̱jkha̱ “náa Jerusalén asndu Jericó”. Índo̱ niʼthí parábola rígi̱, xtáa náa Judea, na̱nguá má tsínguáʼ náa Jerusalén, ikha jngó bi̱ nidxawíín rí niʼthí nuniʼnuʼ kamba̱a̱ rúʼko̱. Nindxu̱u̱ mbáa kamba̱a̱ náa migamíi wéñuʼ, mú itháan bi̱ na̱jkha̱ mbáwíi. Gíʼdoo wéñuʼ curvas ga̱jma̱a̱ nda̱a̱ dí rígá, ma̱ngaa kuwa wéñuʼ kuʼwáʼ.

15 Ikhú niʼthí Jesús ga̱jma̱a̱ numuu kamba̱a̱ rí “nagajtaa náa Jerusalén”. Xó má naʼthí náa xkri̱da, gíníi mbáa ndxajkun nda̱wa̱á mbáa levita ninújngún ikhí, nimbáa rí ikhiin taguijii mú mambáyúu bi̱ nigawúunʼ (Lucas 10:31, 32). Ndxajkun nuni ñajunʼ ndrígu̱ún náa templo ndrígóo Jerusalén ga̱jma̱a̱ levitas numbañún. Mbaʼin bi̱ kuwa náa najmaa grupo rúʼko̱ nagún náa Jericó índo̱ tséñajunʼ náa templo, xó má xuajen rúʼko̱ naguanu káaʼ 23 kilómetros náa Jerusalén. Ikha jngó najmaa wéñuʼ kamba̱a̱ rúʼko̱. Atayáá rí ndxajkun ga̱jma̱a̱ levitas nagún “náa Jerusalén”, o kuwa ratsínguunʼ náa templo. Ikha jngó ndawaa tsáa mutha numáá ikha jngó nithi: “Tumbayíí bi̱ nikambiyuuʼ numuu rí nikumu̱ún rí nikháñuu má, ga̱jma̱a̱ á mu nurugua̱a̱ mbáa wájínʼ xándoo muni ñajunʼ ndrígu̱ún náa templo” (Levítico 21:1; Números 19:11, 16). Lá ragájkhun rí xkri̱da rí niʼthí Jesús nasngájma rí nuniʼnuʼ bi̱ nudxawíín ráʼ.

(Lucas 10:33-35) Indo mba xabo samaritano nika na’ jamba ru’kue, rido ni’karanguiyu mijngui na’ kriga xabo tsu’kue, rido ndi’yo, a’kue niñahuin akuin-ja’yo. 34 A’kue ri niju’mamine’ na’ kriga xabo tsu’kue, ne’ne tanu na’ nijambiyu’ gajma aceite gajma vino, a’kue niru’huama’en gajma xtin na’ nijambiyu’. A’kue nirigüi na’ tsudu-ma xukui ika, a’kue nike jaya na’ gu’hua ri nahuajun xabo, niñau. 35 Imba huatsi rido inu magajnu xabo tsu’kue ma’ga, a’kue niguhui ajma mbuka denario nixnu xabo tsi go’o jame ni’tun: Atiahuan tan xabo tsigue’; asjndo guata mbuka gajma’, ikun gaxnalo’ mbuka mida rido ga’kalo’.

nwtsty notas rí muʼnigajmaa náa Lu 10:33, 34

mbáa samaritano: Bi̱ judíos tsíñún gúñún bi̱ samaritanos ga̱jma̱a̱ tsembáxuun gajmiún (Jn 4:9). Asndu tikhun judíos najmún ajngáa “samaritano” mu musngájma rí nawiñunʼ kuñún (Jn 8:48). Xó má naʼthí náa Misná, mbáa rabino naʼthí rí “bi̱ na̱ʼkhu̱ pan ndrígu̱ún samaritanos nindxu̱u̱ xóo bi̱ na̱ʼkhu̱ xuyuʼ a̱ga” (Shebiit 8:10). Bi̱ judíos tsénimbu̱ún rí nuthi samaritanos ga̱jma̱a̱ tséniñuʼ muni ñajunʼ ndrígu̱ún. Numuu rí Jesús ndiʼyoo rí judíos nawiñunʼ kuñún bi̱ samaritanos, ikha jngó nijmuu xkri̱da rígi̱ —rí najmaʼnuʼ xóo parábola ndrígóo samaritano bi̱ májáanʼ— mu maʼsngáa mbáa rí gíʼdoo numuu.

nimbróʼoo xtiin náa nigawúunʼ ga̱jma̱a̱ nixtájmuu aceite ma̱ngaa vino: Xó má naʼthí Lucas bi̱ nindxu̱u̱ médico nambánii ga̱jma̱a̱ rí nuni médico bi̱ nikuwa ikhú. Aceite ga̱jma̱a̱ vino nindxu̱u̱ thana mu maʼnii náa nigawúunʼ. Nguáná nuxtajmáá aceite mu maʼnii guabaaʼ náa nigawúunʼ (atayáá gájmaa Isa 1:6), ga̱jma̱a̱ vino nayambáá mu maʼni kaʼwii ga̱jma̱a̱ xáʼniun itháan. Lucas ma̱ngaa naʼthí rí samaritano nimbróʼoo xtiin náa nigawúunʼ mu xáʼniun itháan gakhi̱i̱.

mbáa mesón: Náa ajngáa griego rí najuiʼtájuíi “mesón” nandoo gáʼthúu̱n “guʼwá náa xúgínʼ naxtriguíin”, xóo muʼthá, náa naguanún bi̱ nagún kamba̱a̱ gajmiún xujkiún. Bi̱ nagruiguíin gajmaa naxnún xúgíʼ rí ndañuunʼ mangaa nguáná nañewu̱u̱n xa̱bu̱ á mu nuxná chíʼgíʼ mbújkha̱a̱.

(Lucas 10:36, 37) ¿Tsa tsi atsun guejio majan eʼne akianʼ ri ñajun xabo numbagajma xabo tsi nigumakuhua ini kuʼhua-ra? 37 Aʼkue ri xabo tsi naʼsjnga xtango niʼtan: Xabo tsi niñahuin akuin-jaʼyo xabo tsuʼkue. Aʼkue ri Jesús niʼtun: Ayu, jame xkuaʼni-ma gatane mangan.

w98-S 1/7 ináa 31 kutriga̱ 2

Mbáa samaritano bi̱ ninindxu̱u̱ májaanʼ

Xkri̱da rí nijmuu Jesús naʼsngúlú rí mbáa xa̱bu̱ bi̱ jmbii raʼkháa i̱ndó naʼnimbo̱o̱ xtángoo ndrígóo Dios, ma̱ngaa nagíminaʼ mu mbaʼyáridoo xóo phú nindxu̱u̱ Dios (Efesios 5:1). Mbá xkri̱da, náa Biblia naʼthúlúʼ rí “Dios tsiraʼwíin xa̱bu̱” (Hechos 10:34). Lá mangáanʼ nduʼyaridáá Dios ráʼ. Phú májánʼ nindxu̱u̱ parábola rí niʼthí Jesús, nasngájma rí manindxa̱ʼ mbáa xa̱bu̱ májánʼ, maʼni rí maʼnda̱ʼ xtañún xa̱bu̱ asndu xkáʼnii má xuajñún, xóo kúwi̱i̱n o religión ndrígu̱ún. Bi̱ cristianos najuiʼthún rí muʼniu̱u̱n rí májánʼ xúgínʼ, raʼkháa i̱ndó bi̱ ni̱ndxu̱ún xóo ikhiin, bi̱ ikháá raza, o xuajen, ga̱jma̱a̱ raʼkháa i̱ndó a̱ngiu̱lú (Gálatas 6:10).

Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu

(Lucas 10:18) Aʼkue ri Jesús niʼtun: Ikun ndiyo iraka Guixa mikui asjndo xo bigu jaʼni.

nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 10:18

Ndi̱yo̱o̱ Gixa̱a̱ nixpátriguíi náa mekhuíí xóo agiuʼ a̱jkhu̱u̱n: Ga̱jma̱a̱ rí kiʼtáriyaʼ rígi̱, Jesús niʼthí rí nixkriyaʼ Gixa̱a̱ náa mekhuíí asndu xóo nirígá má. Revelación 12:7-9 naʼtáriyaʼ dí marigá mekhuíí índo̱ gági̱ʼdu̱u̱ maʼtáñajunʼ Reino mesiánico ga̱jma̱a̱ rí mijuixkriya̱a̱ʼ Gixa̱a̱. Gi̱jyooʼ Jesús niʼthí rí magíʼnuu Gixa̱a̱ gajmíi̱n xa̱bu̱ wéñiʼ, xó má nisngajma índo̱ Dios nixnúún tsiakii mu muxkawíin xa̱bu̱ wéñiʼ bi̱ 70 discípulos, ikhiin ni̱ndxu̱ún xa̱bu̱ xóo ma ikháanʼ (Lu 10:17).   

w08-S 15/3 ináa 31 kutriga̱ 12

Rí itháan nagájnuriyoʼ náa libro ndrígóo Lucas

10:18. Ndiéjunʼ nindoo gaʼthí Jesús índo̱ niʼthún bi̱ 70 discípulos ndrígóo: “Ndi̱yo̱o̱ Gixa̱a̱ nixpátriguíi náa mekhuíí xóo agiuʼ a̱jkhu̱u̱n” rá. Jesús táʼthi rí Gixa̱a̱ nijuaxpríguíi má náa mekhuíí. Rúʼko̱ xóó tárígá asndu índo̱ Cristo nikána ñajunʼ xóo Rey náa mekhuíí nákha 1914 (Rev. 12:1-10). Maski ajndu tséʼyáá ndiéjunʼ phú nirígá, mú índo̱ nuʼthá dí wíji̱ marigá nda̱wa̱á, nuʼthá asndu xóo nirígá má, Jesús niʼthí dí gajkhun marigá.

(Lucas 11:5-9) Niʼtun manga: ¿Tsala tsi ikanʼla guiʼda mba migüi, jame tikunduʼun gaʼgue naʼ goʼo, maʼtun: Migüiʼ, araxnariʼkuʼ atsu pan, 6 numu ri mba migüiʼ tsi naka jamba niʼka goʼo, numu nitan nda ri maxnu mikui. 7 Xi xabo tsuʼkue gariʼña naʼ aun goʼo, maʼtan: Maxatanegajmuʼ, numu ri nirugomaloʼ xkrugua, jame niboʼ-ma gajmiʼ ijinʼ, maxaxo maguxun maxnaʼ ri nandaʼ-ra? 8 Maske asjndo maxaguixi maxnu ri nando, numu ri migüi ñajun, matuxu tsiake maxnu mba xugui ri nando numu ri naʼnegajma. 9 Ikajngo Ikun natanʼla: Gundaʼala, ikajngo majanaʼla, guʼyala, ikajngo muxkamala ri nduʼyala, gutaraʼala, ikajngo mambaʼto mataʼaʼla.

nwtsty notas rí muʼnigajmaa náa Lu 11:5-9

Migiuʼ, araxnúʼ ajtsú pan: Xó má nduyáá, xa̱bu̱ náa Oriente Medio rí mudriguíin náa guʼwún nindxu̱u̱ mbá rí kaʼñún muni ga̱jma̱a̱ nunimíjna̱ munimbánii, xó má esngájma rígi̱. Maski ajndu táʼthi rí ma̱ʼkha̱ náa guʼwún o ni̱ʼkha̱ tikhu nduʼun —rí nasngájmaa dí nindxu̱u̱ mingíjyúuʼ mi̱dxu̱ʼ náa kamba̱a̱ nákha ikhú—, bi̱ goʼwóoʼ kaʼyoo rí maxnúu rí mikhu. Ikha jngó xa̱bu̱ bi̱ naʼthí náa relato ndiyóoʼ maʼga̱ gando̱ʼo̱o̱ ganitsu bi̱ xtáa mijngii.

Maxátane gajmúʼ: Xa̱bu̱ bi̱ niʼthá náa relato rígi̱ tsíyoo gámbáyúu, raʼkháa numuu dí ra̱májáánʼ xa̱bu̱ nindxu̱u̱, nindxu̱u̱ numuu rí nunuʼ má. Nákha ikhú, guʼwún xa̱bu̱ gíníi nindxu̱u̱ káaʼ mbó cuarto mba̱a̱. Ikha jngó, á mu natu̱xu̱u̱, maxkajuín xúgínʼ bi̱ kuwa náa goʼwóo asndu e̱ji̱i̱n bi̱ nunuʼ má.

tániñuʼ randaʼa: Ajngáa griega rí najmaa gi̱i̱ ma̱ndoo miʼtájuíi xóo “nda̱a̱ gamajkuu” o “tsétiyuuʼ”. Ikha jngó najuiʼthá rí tániñuʼ raʼthí. Xa̱bu̱ tsétiyuuʼ manda̱ʼa̱ má xúʼko̱ rí ndayóoʼ. Jesús niʼthún discípulos ndrígóo rí gíʼmaa mutajkáan má xúʼko̱ (Lu 11:9, 10).

Migixnuu Biblia

(Lucas 10:1-16) Rido huambo ruʼkue, aʼkue ri Señor nigruiguin imba atsuskiñu guhuinʼ xabo tsi nijuʼmi ajmi jame ajmi, mago guinu naʼ inu mbamba xuajin asjndo ngua naʼ maʼgue. 2 Ikajngo niʼtun: Gako ri pu-mba xaxtu ri maxtiʼi ya, indo tsi murriʼi ya rambaʼin; ikajngo gutajañila Señi xaxtu ri majungüinʼ ñumba tsi murriʼi ya naʼ xaxtu. 3 Aʼguala, Ikun ijuʼnguanʼla xo ijin borrego naʼ majñu eñaʼ tsi mbaʼun. 4 Maxudala amaʼlo, ni naʼ nati mbuka, ni chadaʼla, asjndo nimbala xabo maxahuajunla muraxi naʼ jamba. 5 Asjndo naʼ guʼhua ahuajunla, guini xaʼni guraxinla: Ariga ri hui naʼ guʼhua rigueʼ. 6 Xi gako ri iki xta mba tsi ade ri hui, aguanu huiyaʼla naʼ ika, indo xi nimba xabo raxta gajma ri hui, aʼkue ri maxaguanu huiyaʼla iki. 7 Ahuajunla naʼ guʼhua ruʼkue, apola jame ahuanla ri muxnaʼla, numu ri xabo tsi nañajun guiʼma mada numu. Maxangraʼaʼla mbamba guʼhua. 8 Asjndo na xuajin ri muʼguala jame mudriguanʼla, apola ri muxnaʼla mopo, 9 jame gunimandinla xabo tsi najañu naʼ xuajin ruʼkue, jame gutunla: Xuguiʼ ri ninguiyu ri naʼtañajun Dios naʼ juhuala. 10 Indo xi maʼguanula mba xuajin naʼ maxaxun xabo gudriguanʼla, agajnaʼla naʼ calle jame gutunla: 11 Asjndo yujndaʼ ri ningujmaʼxoʼ naʼ xuajñaʼla guejio nuxpriguxoʼ naʼ nakuaʼxoʼ, numu ri mbuya ri ramajan ninila gajma nindxaʼxoʼ. Gamañaʼla ri xuguiʼ nijanu ri naʼtañajun tsi xta mikui naʼ ikanʼla. 12 Natanʼla, mbiʼi ri miʼjuaʼ aʼkun xabo, ihua mba ri mbuyamini xabo xuajin ruʼkue, tikuu mbuyamini xabo tsi nijuhua naʼ xuajin ri mbiʼyu Sodoma. 13 ¡Pu-guinaʼ-janla tsanʼla ñajuanʼla xabo Corazín! Xuʼkue-ma, ¡Pu-guinaʼla tsanʼla ñajuanʼla xabo Betsaida! Xi numu ri naʼ Tiro gajma Sidón niguma milagro ri niguma naʼ ikanʼla-no, huajiu-ma nitanguin naʼ inu Dios, jame nisjngajme ri gako rido nijuunʼ xtin huajin ri xkuni, jame nitriguin naʼ idi. 14 Ikajngo rido miʼjuaʼ aʼkanʼla, pu-mba ri tsiguina mudrigula tikuu xabo tsi juhua naʼ xuajin Tiro gajma naʼ Sidón. 15 Xoma ikanʼla tsanʼla juhua naʼ xuajin Capernaum, tsanʼla najumaʼla ri asjndo mikui majraʼanʼla, akue ako ikanʼla maguataʼla asjndo mujin mambanʼla. 16 Tsi madxaun ri mutan ikanʼla, Ikun-ma idxaun ri natan eʼne, indo tsi maxaxo gaʼyaʼla ikanʼla, Ikun-ma tsiyo gaʼyeʼ eʼne, jame tsi tsiyo gaʼyeʼ Ikun asjndo tsi nijungun tsiyo gaʼyo eʼne.

23-29 JULIO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LUCAS 12, 13

“Ihua guiʼdo numaʼla ikhanʼla xo ri ijin ñuʼun tsi mbaʼin”

(Lucas 12:6) ¿An tsitangujun huitsun ijin ñu’un gajma ajma centavo-ra? Numu ri asjndo ni xi mbahui a’dañu’un tsu’kue tabumu ji’ya na’ inu Dios.

nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 12:6

gorriones: Ajngáa griega strouthíon nandoo gáʼthúu̱n asndu xú kaʼnii má ñu̱ʼu̱ bi̱ majkhinʼ, mú najmaa mu miʼtá ga̱jma̱a̱ numún gorriones, ñu̱ʼu̱ bi̱ na̱nguá numún náa xuáá.

(Lucas 12:7) Jame asjndo tsun idxaʼla mba xugui kixnu. Maxamiñaʼla. Ihua guiʼdo numaʼla ikanʼla xo ri ijin ñuʼun tsi mbaʼin aʼkue.

nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 12:7

asndu xtátsúun edxa̱la kíxnuu xúgíʼ: Nuthi dí rígá itháan rí cien mil xtátsúun edxu̱lúʼ. Rí Jeobá naninuʼ asndu rí na̱nguá gíʼdoo numuu eʼyáá ikháanʼ rúʼko̱ nasngájma rí ikhaa naxmiéjunʼ kaʼyoo mambáa xa̱bi̱i̱ Jesús.

(Lucas 12:7) Jame asjndo tsun idxaʼla mba xugui kixnu. Maxamiñaʼla. Ihua guiʼdo numaʼla ikanʼla xo ri ijin ñuʼun tsi mbaʼin aʼkue.

cl-S ináa 241 kutriga̱ 4, 5

Nimbá xándoo maʼni tsínguunʼ náa rí nandoo kaʼyulúʼ Dios

4 Timbá, náa Biblia naʼthí mbájmbu rí Dios ndaʼyoo rí gíʼdoo numuu mambáa xa̱bi̱i̱. Mbáa xkri̱da, Jesús niʼthí: “¿An tsitangujun ajmi ijin ñuʼun gajma mbuka ri mba centavo-dxeʼ? Asjndo nimba tsi ikin maxaraka mbahui mbayi xi raʼka Anaʼla gajma. Asjndo tsun idxaʼla kixnu mba xugui. Ikajngo maxamiñaʼla, numu ri ihua guiʼdo numaʼla ikanʼla xo ijin ñuʼun tsi mbaʼin” (Mateo 10:29-31). Gundxaʼwamíjna̱ ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n ajngáa rígi̱ náa bi̱ nikuwa nákha siglo timbá.

5 Mbáa xúgi̱ nundxaʼwamíjná náa numuu rí mutsíin ñu̱ʼu̱. Nákha ikhú ñu̱ʼu̱ bugi̱ naʼphu̱u̱n bi̱ na̱nguá numún náa xuáá, a̱jmi̱i̱n ga̱jma̱a̱ káaʼ mbá mbújkha̱a̱. Ma̱ngaa Jesús niʼthí rí á mu mbáa naʼni numuu ga̱jma̱a̱ a̱jma̱ mbújkha̱a̱ raʼkháa a̱jkhui̱i̱n kanáán, mbá witsiin kanáán, numuu rí nuxniáán mbáwíi, asndu xóo raguáʼdáá numún. Maski ajndu xa̱bu̱ nakumu̱ún rí ñu̱ʼu̱ buʼko̱ raguáʼdáá numún, mú xú káʼnii eʼñún bi̱ Niʼnii xá. “Numu ri asjndo ni xi mbahui aʼdañuʼun tsuʼkue [ní má bi̱ nuxná xuʼkuíín] tabumu jiʼya naʼ inu Dios”, niʼthí Jesús (Lucas 12:6, 7). Mbáa xúgu̱ nakru̱ʼu̱lú ndiéjunʼ phú nindoo gaʼthí: Á mu Jeobá ndaʼyoo rí guaʼdáá numún ñu̱ʼu̱, iwáá lá xa̱bu̱ numbaaʼ. Xó má niʼthí Cristo, Jeobá naniniánʼlú májánʼ wéñuʼ. Rí asndu ndaʼyoo nguáthá xtátsúun edxu̱lúʼ kuaʼdáá.

Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu

(Lucas 13:24) Guxnamijnala tsiake ri mataʼaʼla naʼ xkrugua ri chimajñaʼ; natanʼla numu ri pu-mbaʼin xabo tsi muni ri matuʼun, jame maxaxo gatuʼun.

nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 13:24

Gunimi̱jna̱ má xúʼko̱: O “guni tsiakimijna”. Kiʼtáñajunʼ ndrígóo Jesús rígi̱ nasngájma rí ndayóoʼ muʼnimíjna̱ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱lú mu matu̱ʼu̱lú náa xkrugua chája̱nʼ. Ga̱jma̱a̱ xó má na̱ʼkha̱ raʼthí, tikhu i̱yi̱i̱ʼ nandún rí miʼtájuíi xóo “guni tsiakimijna má xúʼko̱” o “guni xóo má eʼngo̱o̱”. Ajngáa griego agonízomai kajua̱a̱ ga̱jma̱a̱ sustantivo agón, rí najmaa mu miʼtá tsiakii rí nuni índo̱ nagañún. Náa Hebreos 12:1, ajngáa rígi̱ najmaa mu miʼtá índo̱ naguma mbríguiin rí “magayúlú” mu makáwáanʼ. Ma̱ngaa najmaa xóo “ataniminaʼ” (Flp 1:30; Col 2:1) o “ataxmínaʼ” (1Ti 6:12; 2Ti 4:7). Ikháá má ajngáa griego rígi̱ najuiʼtájuíi xóo “ataniminaʼ mu maʼga̱a̱ náa nagañún” (1Co 9:25), “ataniminaʼ” (Col 1:29; 4:12; 1Ti 4:10) ga̱jma̱a̱ “ataxmínaʼ” (1Ti 6:12). Rígi̱ kuajtuminaʼ ga̱jma̱a̱ mu mbuyáá tsáa gáʼngo̱o̱ náa nagañún, tikhun bi̱ najmañún nuthi rí tsiakii rí ndayóoʼ maguma rí niʼthí Jesús ma̱ndoo mambrígui̱i̱ ga̱jma̱a̱ tsiakii rí ndayóoʼ maʼni mbáa bi̱ nagáyúu.

(Lucas 13:33) Pu-ndaʼyo ri maʼgaloʼ xuguiʼ gatsi, jame nahuin; numu ri maxaxo ri majañu gaʼyo jani xi raʼka naʼ Jerusalén.

nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 13:33

ragíʼmáanʼ: O “ra̱májánʼ gaʼni”. Nimbá kiʼtáriyaʼ rí na̱ʼkha̱ náa Biblia naʼthí mbájmbu rí Mesías makhañúu náa Jerusalén, mu nambánii ga̱jma̱a̱ ajngáa rí kiʼniraʼmáʼ náa Daniel 9:24-26. Ma̱ngaa, mbá 71 xa̱bu̱ bi̱ kuwa náa Sanedrín, náa tribunal ndrígu̱ún judío, nagímbíin náa Jerusalén, náa nuxrigi̱i̱n gaʼyee bi̱ nuthi rí ni̱ndxu̱ún minduwiinʼ. Á mu bi̱ judíos muxiyáá mbáa gaʼyee, bi̱ nindxu̱u̱ Mesías, mbaʼyóoʼ muxiyáá náa xuajen rúʼko̱. Mbáa, Jesús ma̱ngaa ndiʼyoo rí náa Jerusalén nindxu̱u̱ náa nuxnaxi̱ tsigijñaʼ ga̱jma̱a̱ náa nuradíin mugu̱ bi̱ najmaa náa pascua. Historia naʼthí rí ajngáa rí niʼthí Jesús nimbánuu. Niwi̱ji̱ náa inuu Sanedrín ga̱jma̱a̱ nijuiʼtháán rí makhañúu. Náa rexo̱o̱ Jerusalén, nijuixnáxii xóo mugu̱ bi̱ najmaa náa pascua (1Co 5:7).

Migixnuu Biblia

(Lucas 12:22-40) Aʼkue ri niʼtun tsi gajmi naʼsjngun: Ikajngo natanʼla: Maxuxnamijna-güeñaʼla gaʼko gajma numu ri nduyala gajma, na ri gopola, ni gajma numu xuyaʼla, na ri gujunʼhuanʼla. 23 Ihua guiʼdo numu ri ndaʼya gajma xabo xo ri gunitsu, ihua guiʼdo numu xuyu xabo, xo ri xtin. 24 Guyaxila mbuya xo jaʼni juhua yuhuaʼ ni nda ri idi, ni nda ri iraxi, ni raguaʼda guʼhua naʼ nuraxi ri naʼpi, jame ni nda xtagaʼun, indo Dios inxniʼtsun. ¿An raʼka ihua guiʼdo numaʼla ikanʼla xo tsi xuku xna-dxeʼ? 25 ¿Tsala tsi ikanʼla tsi mago magaja imba lajuin numu ri maxnaminaʼ-güeño gaʼko-ra? 26 Xi asjndo ri lajuin tsiyo gunila, ¿nala ri jngo guxnamijna-güeñaʼla gaʼko numu iʼhua-ra? 27 Guyala mbuya xo, jaʼni iʼya reʼe, tsiñajuinʼ, ni guma tsixuma, indo ri natanʼla, ri ni Salomón tsi niguiʼdo mba xugui gloria drigo tajuun xtin ri mapu-ihua kuitsun xo ri mba reʼe ruʼkue. 28 Xi Dios eʼne ri xkuaʼni maʼne kuitsun ina ri riga xana xuguiʼ, jame gatsi mati mika naʼ aun agu, ¿an raʼka ihua guiʼdo numaʼla ikanʼla tsanʼla lajuin fe kuaʼdala-dxeʼ? 29 Ikajngo maxuxnamijna-güeñaʼla gaʼko gajma numu ri mopola, o gajma numu ri muhuanla, maxundxaʼhuamijnagüeñaʼla numu ruʼkue. 30 Numu ri xabo tsi juhua naʼ tsudu numba, mba xugui ruʼkue iʼyeʼ; jame ndaʼyo-ma Anaʼla ri ndaʼyaʼla ruʼkue. 31 Indo ri naʼtañajun Dios guxnamijnala gaʼko numu, ikajngo majanaʼla mba xugui ri ndaʼyaʼla. 32 Maxamiñaʼla tsanʼla ñajuanʼla xo mba xaxtun borrego tsi rambaʼin, numu ri niguiʼdo gagui Anaʼla ri maxnaʼla ri naʼtañajun. 33 Ugujuala ri kuaʼdala, jame guxnala [rí kua’dáá], gunila ijnaʼla ri maxahuayu naʼ mati ri mapu-ihua guiʼdo numu naʼ gloria, naʼ nagajnu mujun mba xugui naʼ ni kuʼhua maxaganu, naʼ ni ñu maxiko, 34 numu ri naʼ riga ri ihua guiʼdo numu kuaʼdala, indo-ma ruʼkue aguihuanʼ akianʼla-juya. 35 Gajuhuala namañaʼla jame guika-ma xo ika aguaʼla ri judala, 36 xoma ikanʼla gunila xo jaʼni ini xabo tsi guaʼtin maʼka señi, tsi nika naʼ ndxa tsigun, numu ri rido gaʼka, maxnu xkrugua, ikajngo nu-nacha murmbaʼtala mataʼa. 37 Juhua gagui ñumba tsuʼkue, tsi tsinu gaʼyo Señi rido gaʼka; gako ri natanʼla, ri mariʼku xtiñu, jame maʼñu ri matriguin naʼ mesa, aʼkue ri marakua ri mupo. 38 Maske asjndo tikunduʼun gaʼka, maske asjndo nacho matsi gaʼka, maxkami ri tsinu ñumba tsuʼkue. Tsuʼkue tsi majuhua gagui. 39 Gamañaʼla rigueʼ. Xi mamañu anu xabo tsi mba guʼ huin, na hora gaʼka kuʼhua, gako ri maxigüi, maxaniñu, goʼo mirjuna. 40 Gajuhuala xahui manganʼla, numu ri hora ri tsindxaʼ-huamijnala ri maʼka, ika hora ruʼkue maʼka Ade Xabo.

30 JULIO ASNDU 5 AGOSTO

GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | LUCAS 14-16

“Xkri̱da ndrígóo dxámá bi̱ nitanga̱a̱”

(Lucas 15:11-16) Aʼkue niʼten: Mba xabo niguiʼdin ajmi ijin. 12 Tsi riajma niʼtun anu: Ta, araxnuʼ ri jaʼyoʼ maraxnuʼ, aʼkue ri nixpiʼta ri jaʼñu muda. 13 Taʼga-ma mba mbiʼi, ndahua aʼkue ri dxama tsi riajma niguimbo mba xugui ri nijana, aʼkue nigajnu nike tsinguaʼ naʼ xuajin ri guiʼ mbaju-jayu; iki nitsijmu mba xugui mbuko, aʼkue ri mapu-guina nixta. 14 Rido huambo nitsijmu mba xugui ri jagüi, aʼkue ri mapu-niʼka ihui naʼ xuajin ruʼkue, aʼkue niguiʼdu nimbujmu. 15 Aʼkue nike naʼ goʼo mba xabo tsi ñajun naʼ xuajin ruʼkue, tsi huaxnañajuinʼ neʼne ri maʼgue gañau aga naʼ mbayu. 16 Jame ndiyo mikui asjndo maguiʼmu ri naʼpo aga, asjndo nimba xabo tsijana ri mikui eʼne.

nwtsty notas rí muʼnigajmaa náa Lu 15:11-16

Mbáa xa̱bu̱ gíʼdiin a̱jmi̱i̱n e̱ji̱i̱n: Parábola ndrígóo dxámá bi̱ natanga̱a̱, o ada̱ bi̱ nindatíga̱a̱, rígi̱ nindxu̱u̱ kiejunʼ numuu dí rígá mbaʼa numuu. Ma̱ngaa nindxu̱u̱ mbá parábola rí itháan mba̱a̱ rí niʼthí Jesús ga̱jma̱a̱ rí kuwa mbá kambáxu̱u̱n mbá guʼwíin bi̱ niʼthí ga̱jma̱a̱ numún. Náa i̱ʼwáʼ parábola, Jesús niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu mbaʼa tsígáʼ o mbaaʼ, o rí itháán narígá, xóo rí naʼni mbáa bi̱ gíʼdoo ñajunʼ ga̱jma̱a̱ ñumbáá ndrígóo (Mt 13:18-30; 25:14-30; Lu 19:12-27). Mú náa relato rígi̱, Jesús naʼthí xú kaʼnii embáxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ nikhi̱i̱ ga̱jma̱a̱ a̱ʼdióo. Mbáa mbaʼin bi̱ nidxawíín relato rígi̱ na̱nguá niguaʼdáá mbáa anu̱ún bi̱ májáánʼ wéñuʼ. Náa parábola rígi̱ nasngájma rí Anu̱lú bi̱ xtáa mekhuíí ra̱ʼkhá tháán eyoo kaʼñún ga̱jma̱a̱ nagáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n kaʼñún e̱ji̱i̱n bi̱ kuwa náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ, xóo má bi̱ kuwa náa xuajñu ga̱jma̱a̱ bi̱ nitsíngunʼ ma̱ngaa bi̱ nitangíín.

bi̱ itháan chíʼgíʼ: Xó má naʼthí náa xtángoo ndrígóo Moisés, bi̱ giʼnii nagruigú a̱jma̱ nuthu itháán mba̱a̱ herencia (Dt 21:17). Ikha jngó bi̱ itháan chíʼgíʼ nagruigú tapha rí xóo nakhánáa ndxájuu.

nitsíjmuu: Ajngáa griego rí najmaa gi̱i̱ nandoo gáʼthúu̱n “mataxngájthánʼ asndu náá” (Lu 1:51; Hch 5:37). Náa Mateo 25:24, 26, najuiʼtájuíi xóo “matada̱ʼ”. Gi̱i̱ naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu rí natsíjmuu.

nixtáa xó má eyoo: O ma̱ngaa “niʼni rí nindoo”, nitsíjmuu. Náa Efesios 5:18, Tito 1:6 ga̱jma̱a̱ 1 Pedro 4:4, nijmaa mbá ajngáa rí ikhaa má eyoo gáʼthúu̱n. Xó má ajngá griega nandoo gáʼthúu̱n matada̱ʼ, tikhu Biblia najuiʼtájuíi ajngáa rígi̱ xóo “matatsijmáʼ rí xtaʼdáá”.

nañewu̱u̱n a̱ga: Xó má naʼthí náa Xtángoo, xujkhúʼ bugi̱ ni̱ndxu̱ún mitsagiin, ikha jngó bi̱ judío nawiñunʼ kuyáá ñajunʼ rígi̱ (Le 11:7, 8).

algarrobas: Nindxu̱u̱ mbá xndúu ixi̱, rí nambiʼi xtóo ga̱jma̱a̱ xáníʼ ga̱jma̱a̱ mixngaa xóo chi̱ji̱ʼ, xóo má nandoo gáʼthúu̱n náa ajngáa griego (kerátion, rí phú nandoo gáʼthúu̱n,“chi̱ji̱ʼ chíʼgíʼ”). Algarrobas najmaa xóó náa mbaʼa xuajen mu muxniʼtsun xujkhúʼ xóo xédé, caballos ga̱jma̱a̱ a̱ga. Rí dxámá ni̱ʼkhu̱ rí naʼphu̱ a̱ga nasngájma rí niguámbóo xúgíʼ rí gíʼdoo (atayáá nota rí muʼnigajmaa náa Lu 15:15).

(Lucas 15:17-24) Rido nindxaʼhuamineʼ, aʼkue niʼten: ¡A tan mbaʼin xabo tsi juhua naʼ goʼo tateʼ nuñajun, tsi asjndo napidun ri naʼpo, jame ikun asjndo nando gakaiyuʼ! 18 Matuxuʼ maʼgaʼ naʼ xta tateʼ-ra, jame matun: Ta, nijuʼdaminaʼ aʼkan naʼ inu Dios, gajma naʼ inaʼ ikan; 19 nigruigu ri miʼtunʼ ri aʼdiaʼ ñajunʼ; atañuʼ asjndo xoma ri natañi mba tsi nambayaʼ. 20 Aʼkue ri nituxu niʼka naʼ xta anu. Asjndo naki xo tsinguaʼ iʼka rido huaʼya neʼne anu, aʼkue niñahuin akuin anu jaʼyo, nigayu anu nika gatsijnu, ndiyaraʼa, jame niʼkui chitiʼ. 21 Aʼkue ri huaʼtan neʼne ade: Ta, nijuʼdaminaʼ aʼkan inu Dios, gajma naʼ inaʼ ikan, nigruigu ri miʼtunʼ ri aʼdiaʼ ñajunʼ. 22 Aʼkue ri niʼtun ñumbe anu: Gurahuila xtin ri mapu ihua majan. Gutsuaʼanla, jame guxuʼdala mba anillo naʼ ade ñau, guxuʼdala ada naku. 23 Ahua juyala aʼda toro tsi rangui, muxiyalo muʼpi, muʼ-nilo ndxa, 24 numu ri nijañu-ma aʼdeʼ tsigueʼ-no, ndiʼya-ra, nindatigama-no, huaxkama-ra. Aʼkue ri niguiʼdi nidxun.

nwtsty notas rí muʼnigajmaa náa Lu 15:17-24

náa ikháánʼ: O ma̱ngaa “náa inaʼ”. Ajngáa griego enópion, rí nandoo gáʼthúu̱n “inuu náa” o “naʼkhunʼ náa”, najmaa náa Septuaginta nambánii gájmaa náa 1 Samuel 20:1. Náa versículo rígi̱, David niraxu̱u̱ Jonatán: “Xú káʼnii aʼkhá nikuʼdáminaʼ náa inuu ana̱ʼ rá.”

mbáa bi̱ nañejunʼ: Índo̱ nitanga̱a̱ náa goʼwóo, a̱ʼdióo bi̱ itháan chíʼgíʼ nikumu̱u̱ rí ma̱ndo̱ʼo̱o̱ anu̱u̱ maguanúu, mú raʼkháa xóo a̱ʼdióo, mani̱ndxu̱u̱ xóo mbáa bi̱ nañejunʼ. Ikhiin tseni ñajunʼ xóo bi̱ kuwa náa guʼwún, ikhiin nuñajunʼ mambá mbiʼi rí guthúún (Mt 20:1, 2, 8).

ni̱ʼkhu̱ chítúuʼ: O ma̱ngaa “ni̱ʼkhu̱ chítúuʼ ga̱jma̱a̱ gagi”. Nakujmaa rí náa ajngáa griego dí najuiʼtájuíi gi̱i̱ “ni̱ʼkhu̱ chítúuʼ” nindxu̱u̱ rí na̱ʼkha̱ náa verbo philéo, rí nguáná najuiʼtájuíi “mikhu rawunʼ” (Mt 26:48; Mr 14:44; Lu 22:47), mú phú nandoo gáʼthúu̱n rí “maʼnda̱ʼ xtayáá mbáa” (Jn 5:20; 11:3; 16:27). Rí nigruiguíi a̱ʼdióo ga̱jma̱a̱ májánʼ, anu̱u̱ nisngájma nguáthá eyoo rí a̱ʼdióo mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ mata̱nga̱a̱ goʼwóo.

maʼni mbiʼyuuʼ a̱ʼdiáaʼ: Rígá náa nigumaraʼmáʼ náa naʼthí “atañuʼ xóo mbá bi̱ nañejunʼ”, mú i̱ʼwáʼ náa rí itháan wayuu tséʼkha̱ ga̱jma̱a̱ nunigudii. Tikhun bi̱ nduyáá nakumu̱ún rí ajngáa rígi̱ nigumaraʼmáʼ mu mambánii ga̱jma̱a̱ versículo ndrígóo Lucas 15:19. Ikha jngó na̱nguá kujmaa ajngáa rígi̱ náa Traducción del Nuevo Mundo rí nigájnáa nuxi̱ʼ náa ajngáa inglés tsiguʼ 2013.

xtiin mbaaʼ [...] anillo [...] ga̱jma̱a̱ cháda: Xtíin rígi̱ na̱nguá nindxu̱u̱ asndu xkáʼnii xtiin, nindxu̱u̱ mbá xtiin rí itháán májánʼ, kiʼxmí mitsaanʼ wéñuʼ rí nuxnáá magíʼ mbáa bi̱ phú kiejunʼ. Índo̱ nixuda̱ʼ mbá anillo náa a̱ʼdióo ñawun dxámá bi̱ nitanga̱a̱, anu̱u̱ nisngájma rí niʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo, ga̱jma̱a̱ rí nandoo kaʼyoo ma̱ngaa rí kaʼyoo magruigú gamajkhu. Mbáa ñumbáá na̱nguá tayáá mbá anillo o cháda. Ikha jngó xa̱bu̱ naniñuʼ kaʼwu rí a̱ʼdióo naniñuʼ mata̱nga̱a̱ náa goʼwóo.

(Lucas 15:25-32) Xoma ade tsi guini xo tsiʼka nika xana, rido niʼka. Nijanu mijngui naʼ guiʼ guʼhua, aʼkue nidxaun ri nundi xabo, jame nusian nakun. 26 Aʼkue ri nindxaʼo mba tsi naʼne ñajun guʼhua niraxu: ¿Ndi riga guʼhua-roʼ? 27 Aʼkue huaʼtan neʼne xabo tsuʼkue: Dxiyaʼ niʼka, ikajngo nixiya aʼda toro tsi rangui tatiaʼ, numu ndariʼdo nigruigüi. 28 Aʼkue ri nijiʼna, ikajngo rako gataʼa. Aʼkue nigajnu anu gaʼtajañu ri mataʼa. 29 Aʼkue ri niʼtun anu: Pu-huajyu xta nambayaʼ, jamba miʼtsu naʼka ranembanu ri naratañajun, jame asjndo nimba miʼtsu taraxniʼ mba aʼda tsutun meʼko gajmiʼ migüiʼ. 30 Rido niʼka aʼdiaʼ tsigueʼ tsi huambo ri xtaʼda gajmi goʼo cumun, asjndo nitaxiya aʼda toro tsi rangui miku. 31 Aʼkue ri huaʼtan neʼne anu: Aʼdeʼ, jamba miʼtsu-ma xta gajma nindxuʼ-jan, mba xugui ri guʼdo drigaʼ-ma ikan ñajun. 32 Pu-ndaʼyo ri maguma ndxa majuhualo gagui, numu ri nijañu-ma dxiyaʼ tsigueʼ-no, ndiʼya-ra; nindatigama-no, huaxkama-ra.

Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu

(Lucas 14:26) Xi mba tsi naʼka naʼ Ikun, jame xo guihuanʼ akuin jaʼyo anu, gajma rudu, gajma aʼgüi, gajma ijin, gajma dxiyo, gajma jñagüi, o asjndo ri ndaʼye gajma. Maxaxo manindxu tsi gajmeʼ nasjngo.

nwtsty nota rí muʼnigajmaa náa Lu 14:26

naguiyuuʼ kaʼyoo: Náa Biblia, ajngáa “naguiyuuʼ” rígá mbaʼa rí nandoo gáʼthúu̱n. Ma̱ndoo majmaa mu miʼtá rí natsáñuʼ índo̱ mbáa naʼni dí raʼkhí ga̱jma̱a̱ rígi̱ naʼni rí maʼniuu dí ra̱májánʼ imba̱a̱. Ma̱ngaa ma̱ndoo maʼthúu̱n rí tsíyoo gáʼyoo imba̱a̱ xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ rúʼko̱ naʼni rí maʼni nijniminaʼ mbá kayuʼ. O ma̱ngaa nandoo gáʼthúu̱n rí “tsíyoo kaʼyoo wéñuʼ”. Mbá xkri̱da, índo̱ náa Biblia naʼthí rí Jacob naguiyuuʼ kaʼyoo Lea ga̱jma̱a̱ nandoo kaʼyoo Raquel, rí phú gajkhun, gi̱i̱ xtaa raʼthí rí Jacob tsíyoo kaʼyoo wéñuʼ Lea ki xóo Raquel (Gé 29:31; Dt 21:15). Ajngáa rígi̱ najmaa ikha má náa i̱ʼwáʼ i̱yi̱i̱ʼ judíos. Ikha jngó, Jesús tándoo gáʼthi rí xa̱bi̱i̱ gíʼmaa maguiñunʼ kuñún bi̱ kuwa náa guʼwún o kanikíín, numuu dí rígi̱ xambánii ga̱jma̱a̱ rí naʼthí náa Escrituras (atayáá gájmaa Mr 12:29-31; Ef 5:28, 29, 33). Gi̱i̱ ajngáa “naguiyuuʼ kaʼyoo” ma̱ndoo miʼtájuíi xóo “tsíyoo kaʼyoo wéñuʼ”.

(Lucas 16:10-13) Tsi jmbi gajma nindxu ri mapu-lajuin, xuʼkue-ma jmbi gajma nindxu ri mapu-ihua mba manga, indo tsi rajmbi gajma nindxu ri mapu-lajuin, xuʼkue-ma rajmbi gajma nindxu ri mapu-ihua mba manga. 11 Xi taʼne jmbanʼla gajma nindxu riqueza ri ramajan. ¿Tsala tsi maʼne mba jañi akuin-jaʼyala gajma nindxu ri gako-ra? 12 Xi taʼne jmbanʼla gajma nindxu ri raʼka drigaʼla, ¿tsala gaxnaʼla ri drigaʼla-ra? 13 Nimba ñumba maxaxo majma naʼ inu ajmi patrón, numu ri mba tsi maxaxo gaʼyo, imba tsi maʼne akuin-jaʼyo, o mba tsi mangajo-jaʼyo, imba tsi maxangajo-jaʼyo. Maxaxo gajmaʼla naʼ inu Dios xi maguihuan-güeño akianʼla-juya riqueza.

w17.07 ináa 8 kutriga̱ 7, 8

Guʼyááʼ riqueza rí gajkhun

7 (Atraxnuu Lucas 16:10-13) . Ñumbáá bugi̱ nimbáxu̱u̱ gajmíi̱n xa̱bu̱ mu mambáyuminaʼ ikhaa. Mú, Jesús nixkaxi̱i̱n xa̱bi̱i̱ mu mambaxúún májánʼ gajmiún bi̱ kuwa mekhuíí ga̱jma̱a̱ mbá numuu májánʼ. Versículos rí na̱ʼkha̱ nda̱wa̱á nasngájma rí ikhaa nindoo maʼsngáa rí xóo gájmulúʼ “riqueza ri ramajan” masngájma á mu naguajún jmbu náa Dios o na̱nguá.

8 Mbá rí xóo musngajmá rí ni̱ndxu̱lú jmbii nindxu̱u̱ rí majmulúʼ rí kuaʼdáá mu muyambáá náa miʼtáraʼa xúgíʼ numbaaʼ (Mat. 24:14). Guʼyáá xóo eni tikhun a̱ngiu̱lú. Náa India, mbáa dxáʼgú gíʼdoo mbá caja chíʼgíʼ náa nagruiʼyáʼ mbújkha̱a̱. Asndu niniñuʼ raʼtsi juguetes ndrígóo. Índo̱ nijtíí caja rúʼko̱, nixná mbújkha̱a̱ rúʼko̱ mu mayambáá náa miʼtáraʼa. Ikhí má xuajen rúʼko̱, ma̱ngaa mbáa ndxájulú bi̱ gíʼdoo cocos nasngájma “ku̱ma̱ rí májánʼ”. Ikhaa nixná mbaʼa cocos náa oficina de traducción náa idioma malayálam. Naʼthí rí náa oficina ndayóoʼ, ikha jngó nixná cocos ki xóo rí maxná mbújkha̱a̱ mu mutsi. Xúʼko̱ má a̱ngiu̱lú náa Grecia nuxna má xúʼko̱ aceite de oliva, queso ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ ganitsu náa guʼwá Betel.

Migixnuu Biblia

(Lucas 14:1-14) Neʼne mba mbiʼi ri nduyaxun judío, rido huamba nitoʼo gakuiʼtsi naʼ goʼo mba xabo idi tsi ndayaikun fariseo, xoma ikin niñama. 2 Jenla mba xabo tsi niʼhuan huiji naʼ inu Jesús. 3 Aʼkue ri Jesús niʼtun xabo tsi nutahui ri naʼtán xtangao Moisés gajma fariseos: ¿An ratsuʼka ri magumamanda mba xabo mbiʼi ri nduyaxaʼla-radxeʼ? 4 Aʼkue ri ikin hui neʼne raunʼ. Aʼkue ri Jesús nigutuhuin tsi niʼhuan, neʼnemanda, aʼkue niʼtangao. 5 Aʼkue ri niʼtun xabo tsuʼkue: ¿Tsa tsi ikanʼla, xi burri o xidi gaxpatuanʼan naʼ aun mba iña, an maxariyaʼ nacha xukui maske asjndo mbiʼi ri nduyaxaʼla-radxeʼ? 6 Jame ni xi lajuin rako gutan ri raʼki niʼtan. 7 Jame juerte iyaxun xo jaʼni iraʼhui xili ri majan huajun guini naʼ mesa, aʼkue niʼtun mba ajnga xkrida tsi huatsaʼun maguhua: 8 Rido gandxaʼhuaʼ mba xabo midxuʼ naʼ riga ndxa tsigun. Maxaraʼun naʼ xili ri huiji guini, gaʼne xi xta imba tsi ihua gamakui nindxaʼo maʼka xo ri ikan. 9 Jame rido gaʼka tsi nindxaʼhuaʼ ikan gajma xabo tsi ihua gamakui aʼkue, aʼkue maʼtanʼ tsi nindxaʼhuaʼ: Arraxna xiliaʼ xabo tsigueʼ maguiʼi; aʼkue ri mapu-matiyaʼ ri maraʼun naʼ xili ri huiji asjndo naʼ ri ndambao. 10 Rido guitsaʼhuaʼ midxuʼ. Ayu, jame arraʼun naʼ xili ri huiji naʼ ndambao, numu ri rido gaʼka tsi nindxaʼhuaʼ, aʼkue maʼtanʼ: Migo, atsimaʼ rigüi guejio; aʼkue ri mapu mitiamakuaʼ naʼ inu xabo tsi maraʼun mbo gajmiaʼ naʼ mesa. 11 Numu ri asjndo tsa tsi nakuximinaʼ, tsuʼkue tsi mifrigüi; xabo tsi nafriguminaʼ, tsuʼkue tsi mixuxi. 12 Aʼkue niʼtun tsi huaʼtan ri maʼke neʼne: Rido natanemajanʼ ri meʼtso huakaʼ o ri meʼtasohuañaʼ. Maxatatsaʼun miguiaʼ maguhua, ni maxatatsaʼun dxiyaʼ, ni xabo tsi mijngui xtañu, ni rico tsi mbarrixan gajmiaʼ; a raʼka matanguin mundxaʼhuaʼ mangan muxnaʼ ri meʼtso. 13 Rido natane ndxa; tsi guini gatatsaʼun maguhua, tsi mixjndu ñau, tsi indi nakun, gajma tsi tsifrigun; 14 aʼkue ri maraxta gagui, numu ri maxaxo murtanga ri nitañu; asjndo mbiʼi ri mbuya tsi jmbun, aʼkue ri matrigu ri nitane.

    I̱yi̱i̱ʼ náa ajngáa me̱ʼpha̱a̱ (2007-2025)
    Atrugua̱a̱
    Atambáʼtaa
    • me̱ʼpha̱a̱
    • Náa mataxuʼmá
    • Xóo nandaʼ ma̱ta̱ya̱a̱
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Xtángoo náa naʼthí rí xú káʼnii majmaaʼ
    • Xtángoo náa naʼthí rí nañewu̱u̱n dato ndrígáʼ
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Atambáʼtaa
    Náa mataxuʼmá