Referencia ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunion
ENERO 2-8
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | ISAÍAS 24-28
“Jeobá nañewu̱u̱n xuajñu”
(Isaías 25:4, 5) Numuu rí ikháánʼ ni̱dxu̱ʼnú nitiewa̱a̱n xa̱bu̱ guabaaʼ, natiewa̱a̱n xa̱bu̱ gínáa náa gamiéjunʼ rí gíʼdoo, náa matawu̱nʼ índo̱ naxnúu wéñuʼ ruʼwa, xkamixa índo̱ naʼni mijkha, índo̱ xa̱bu̱ ra̱míjínʼ nuni dí ra̱májánʼ wéñuʼ xóo eʼni ruʼwa mbiiʼ índo̱ nasmbujmuu náa pared. 5 Xóo mijkha rí naʼni náa ku̱ba̱ʼ mixooʼ, ikháánʼ natani rí xáwáán wéñuʼ aʼwún xa̱bu̱ bi̱ tsejmaʼnunʼ; mijkha, ga̱jma̱a̱ xkamixoo du̱u̱n. Numuu rí ajmúú ndrígu̱ún xa̱bu̱ ra̱míjínʼ ní xáwáán.
ip-1 272 ¶5
Mitsídanʼ kuxi ñawúunʼ Jeobá
5 Maski ajndu xa̱bu̱ sia̱nʼ namíñun kuyáá Jeobá, ikhaa nañewu̱u̱n xa̱bu̱ míjínʼ ga̱jma̱a̱ bi̱ guabiinʼ bi̱ nandún muni ñajunʼ. Xa̱bu̱ ede̱ ra̱míjínʼ bi̱ kuwa náa i̱ʼwáʼ religión ga̱jma̱a̱ náa política nugíʼ nuni asndu náa má eʼngu̱u̱n mu muni guabaaʼ fe ndrígu̱ún xa̱bi̱i̱ Dios, mú tséʼngu̱u̱n, numuu rí xa̱bu̱ bugi̱ nakumu̱ún kuyáá kañiʼ a̱jkiu̱ún Jeobá. Nda̱wa̱á, Jeobá xáʼniuu mingíjyúuʼ maʼni gámbíin xa̱bu̱ sia̱nʼ, xóo rí du̱u̱n narugoo iduu a̱jkha̱ʼ o xóo mbá muro rí nawi̱ji̱ gujkhuʼ índo̱ na̱ʼkha̱ giñánʼ gakhi̱i̱ (Atraxnuu Isaías 25:4, 5).
(Isaías 25:6) Náa kúbá rígi̱, Jeobá bi̱ gíʼdiin mbaʼin ejército maxnún xúgíʼ xuajin, mbá ganitsu miʼtsí ga̱jma̱a̱ vino rí májánʼ wéñuʼ, ganitsu miʼtsí rí gíʼdoo wéñuʼ gájtsúu ga̱jma̱a̱ vino rí nitsuwáʼ.
Gajmulú májánʼ wéñuʼ ganitsu rí naxnúlú Jeobá
4 Mbaʼa i̱yi̱i̱ʼ ndrígúlú na̱jkha̱ náa inún xúgínʼ bi̱ nutaraʼa numuu Jeobá. I̱ʼwáʼ na̱jkha̱ inún nguéjmi̱i̱n xa̱bu̱, xóo jiáma, wa̱ʼxa̱ʼ o xa̱bu̱ bi̱ guáʼdiin e̱ji̱n. Ga̱jma̱a̱ mbaʼa artículos ma̱ngaa videos rí na̱ʼkha̱ náa ináa ndrígúlú náa Internet na̱jkha̱ náa inún bi̱ na̱nguá ni̱ndxu̱ún xa̱bi̱i̱ Jeobá. Xúgíʼ rúʼko̱ nasngájma rí Jeobá naʼnimbánuu rí nikudaminaʼ rí maxnún ganitsu xúgínʼ xa̱bu̱ (Is. 25:6).
ip-1 273 ¶6-7
Mitsídanʼ kuxi ñawúunʼ Jeobá
‹Mbá ndxa̱a̱ náa makuwa mbá xúgínʼ xa̱bu̱ xuajin’›
6 Jeobá, nindxu̱u̱ xóo mbáa anu̱lú bi̱ nandoo kaʼyulú wéñuʼ, raʼkháa i̱ndó nañewu̱u̱n e̱ji̱n ma̱ngaa naxnún dí mu̱phu̱, mú itháan ga̱jma̱a̱ numuu ganitsu dí na̱ʼkha̱ náa Ikhaa. Índo̱ niʼni káwíin xa̱bi̱i̱ nákhi 1919, niʼni káwíin, nixnúún mbaʼa wéñuʼ ganitsu dí na̱ʼkha̱ náa ikhaa: “Náa kúbá rígi̱, Jeobá bi̱ gíʼdiin mbaʼin ejército maxnún xúgíʼ xuajin, mbá ganitsu miʼtsí ga̱jma̱a̱ vino rí májánʼ wéñuʼ, ganitsu miʼtsí rí gíʼdoo wéñuʼ gájtsúu ga̱jma̱a̱ vino rí nitsuwáʼ” (Isaías 25:6).
7 Ganitsu rígi̱ najuixná náa “kúbá” ndrígóo Jeobá. Náa minaʼ nindxu̱u̱ rígi̱ rá. Nindxu̱u̱ “náa kúbá náa gíʼ guʼwoo Jeobá”, náa gáguwáʼ xúgíʼ xuajin “índo̱ gartumu mbiʼi”. Nindxu̱u̱ “kúbá kaʼwu” ndrígóo Dios, i̱ndó xa̱bu̱ bi̱ gakuwa jmbu bi̱ guyamajkuíí nándáa rí guni ni má xúni̱ gámbáa (Isaías 2:2; 11:9). Gi̱i̱ náa guʼwá kiejunʼ náa nduyamajkuíí, Jeobá naxnún xa̱bi̱i̱ ganitsu rí miʼtsí wéñuʼ, ga̱jma̱a̱ ganitsu dí na̱ʼkha̱ náa Dios dí naxná ga̱jma̱a̱ májánʼ a̱jkiu̱u̱n rí mbiʼi xúgi̱ rúʼko̱ nasngajmá rí marigá ganitsu índo̱ dí imbawíí Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo Dios gáxtáa raʼtáñajunʼ náa tsu̱du̱u̱ numbaaʼ ma̱ngaa ní xárígá ewiʼ. “Maʼga̱nú marigá wéñuʼ ganitsu náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ; ra̱ʼkhá tháán garigá ganitsu náa inu kúbá” (Salmo 72:8, 16.)
(Isaías 25:7, 8) Ga̱jma̱a̱ náa kúbá rígi̱ ikhaa maʼni gámbáa rí kaxtambroʼoo náa xúgíʼ xuajen ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí kijñaraʼa náa xúgíʼ xuajen mba̱ʼu̱. 8 Tátá Jeobá bi̱ naʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ maʼni gámbáa kámuu mbiʼi rí nakháñulú, ga̱jma̱a̱ maʼni rí ní xámbiyaʼ nimbáa xa̱bu̱. Ga̱jma̱a̱ ikhaa maʼni gámbíin xa̱bu̱ bi̱ nutatsagáá xuajñu bi̱ kuwa náa xúgíʼ tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ, numuu rí Jeobá má niʼthí.
w14-S 15/9 26 ¶15
Xóo imbawíí xa̱bu̱ bi̱ sia̱nʼ, rí nakháñulu mandáti̱ga̱ mbá kayuʼ
15 Índo̱ gámbáa rí mbá míí tsiguʼ, mbá xúgíʼ xa̱bu̱ bi̱ nunimbu̱u̱n ní xaguaʼdáá aʼkhá ga̱jma̱a̱ ní xakháñun. Pablo niʼthí: “Ga̱jma̱a̱ numuu Adán xúgínʼ nakháñun, xúʼko̱ ma̱ngaa náa Cristo xúgínʼ mbuya. Mámbá gáʼga rarígá xó má kaʼyoo: Cristo ginii kayuʼ, nda̱wa̱á bi̱ ndrígio̱o̱ Cristo [bi̱ gutañajunʼ gajmiún] índo̱ ikhaa gáʼkha̱a̱. Nda̱wa̱á, ma̱ʼkha̱ fin, índo̱ ikhaa exnáxu̱u̱ reino náa Dios bi̱ nindxu̱u̱ Anu̱u̱, índo̱ gaʼni gámbíin xúgínʼ Xa̱bu̱ Ñajunʼ, guʼwá ñajunʼ ga̱jma̱a̱ tsiakii rí guáʼdáá. Numuu rí ikhaa gíʼmaa maʼtáñajunʼ asndu índo̱ Dios gagruigi̱i̱n xa̱bu̱ sia̱nʼ náa agoo rajkúu. Xóo imbawíí xa̱bu̱ bi̱ sia̱nʼ, rí nakháñulu mandáti̱ga̱ mbá kayuʼ” (1 Cor. 15:22-26). Xúʼko̱, “imbawíí xa̱bu̱ bi̱ sia̱nʼ”, xóo mutha rí nakháñulú rí Adán nixnúlú, mandáti̱ga̱a̱ kámuu mbiʼi. “Rí kaxtambroʼoo” dí numíniiʼ xúgínʼ xa̱bu̱ numbaaʼ mani̱ndxu̱u̱ xóo rí ninújngoo gaʼni (Is. 25:7, 8).
ip-1 273-274 ¶8-9
Mitsídanʼ kuxi ñawúunʼ Jeobá
8 Bi̱ kuwa rudrigú ganitsu rí na̱ʼkha̱ náa Dios dí mbiʼi xúgi̱ ikhiin guáʼthi̱i̱n mbá rí májánʼ nda̱wa̱á. Guxnatiʼñamijná mbuʼyáa ajngáa ndrígóo Isaías. Ikhí nasngájma dí aʼkhá ga̱jma̱a̱ rí nakháñulú rí naʼni mumíniiʼ nindxu̱u̱ xóo “kijñaraʼa” o “kaxtambroʼoo”. Naʼthí xúgi̱ kaʼnii: “Ga̱jma̱a̱ náa kúbá rígi̱ ikhaa maʼni gámbáa rí kaxtambroʼoo náa xúgíʼ xuajen ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí kijñaraʼa náa xúgíʼ xuajen mba̱ʼu̱. Tátá Jeobá bi̱ naʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ maʼni gámbáa kámuu mbiʼi rí nakháñulú, ga̱jma̱a̱ maʼni rí ní xámbiyaʼ nimbáa xa̱bu̱” (Isaías 25:7, 8a).
9 Aʼkhá ga̱jma̱a̱ rí nakháñulú ní xarigá (Revelación 21:3, 4). Ma̱ngaa, xúgíʼ dí ra̱májánʼ nigíʼniin xa̱bi̱i̱ Jeobá mba̱yu̱ʼ tsíguʼ ninújngoo gáʼni ikhú. “Ga̱jma̱a̱ ikhaa maʼni gámbíin xa̱bu̱ bi̱ nutatsagáá xuajñu bi̱ kuwa náa xúgíʼ tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ, numuu rí Jeobá má niʼthí” (Isaías 25:8b.) Xú káʼnii gáʼni rígi̱ Jeobá rá. Maʼni gámbóo náa naku̱mu̱u̱ dí raʼkhí, Satanás gajmíi̱n xa̱bi̱i̱ (Revelación 20:1-3). Ikha jngó tséʼniulu tsiánguá rí xuajñu Dios nagájnuu náa a̱jkiún nuthi rígi̱: ““¡Gu̱ya̱a̱!” Bugi̱ nindxu̱u̱ Dios ndrígúlú. Kuaʼti̱i̱nxu náa ikhaa, ga̱jma̱a̱ ikhaa maʼni káwáanʼ. Gakuwáanʼ gagi ga̱jma̱a̱ gaʼdxulú rí ikhaa maʼni káwáanʼ” (Isaías 25:9).
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Isaías 26:15) Nitani̱ maʼni mba̱a̱ xuajen; oh Jeobá, nitani̱ maʼni mba̱a̱ xuajen; nitani̱ mba̱a̱ mbiʼyaaʼ. Nitani̱ mba̱a̱ xúgíʼ rawunʼ ku̱ba̱ʼ.
w15-S 15/7 11 ¶18
Guʼnii itháan mitsaan paraíso rí na̱ʼkha̱ náa Dios
XÚ KÁʼNII GÚʼNI̱I̱ ITHÁAN MITSAAN PARAÍSO RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA DIOS RÁ.
18 Jeobá naniñulú muyambáá mu muʼni̱i̱ mitsaan paraíso rí na̱ʼkha̱ náa Dios. Xú káʼnii gándoo muʼni rá. Ma̱ndoo muʼtáraʼa ga̱jma̱a̱ muʼsngáa rí naʼthí náa Biblia ga̱jma̱a̱ gagi. Mámbá rí numbayíí mbáa mu mani̱ndxu̱u̱ xa̱bi̱i̱ Jeobá, nuʼni rí maʼni itháan mba̱a̱ paraíso rí na̱ʼkha̱ náa Dios (Isaías 26:15; 54:2).
(Isaías 26:20) Ayuʼ, xuajñuʼ. Ata̱ʼa̱ʼ náa awúu̱n guʼwáaʼ, ga̱jma̱a̱ índo̱ nita̱ʼa̱ʼ má atrugua̱a̱ xkrugua. Atarkaʼuminaʼ mbá xngaa asndu índo̱ gánujngoo rí nakiʼnún.
w13-S 15/3 23 ¶15-16
Jeobá maʼni káwáanʼ
NÁA ‹MA̱NDOO MAKUWÁANʼ› ÍNDO̱ GATUMUU MBIʼI
15 Xó má numbaaʼ ndrígóo Satanás na̱jkha̱nú mbiʼi rí mambáa, ‹gaʼko› ndrígóo maʼga̱ raʼni itháan xkawiiʼ (Mat. 24:7, 8). Gajkhun má, maʼni itháan mingíjyúuʼ índo̱ rí gáʼkha̱ gaʼkho rí phú mba̱a̱. Xa̱bu̱ Ñajunʼ maxáʼngu̱u̱n gunimbaníí xkujndu, ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ mamiñún dí makhañún (Hab. 3:16, 17). Índo̱ rí xúyáá kayúʼ rí muni, mbuyáaʼ náa makáwíin, xóo muʼthá, náa “tsíñu ga̱jma̱a̱ náa agoo itsí mba̱ʼu̱ dí rígá náa kúbá” (Rev. 6:15-17). Ní ma tsíñu ní má Xa̱bu̱ ñajúnʼ ga̱jma̱a̱ ní má xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá mbújkha̱a̱ dí mbiʼi xúgi̱ bi̱ nakujmaa rí wájun gujkhuʼ xóo mbá kúbá, mbiʼi rúʼko̱ xáʼngu̱u̱n muni káwíin.
16 Mú xa̱bi̱i̱ Jeobá, maxtiewu̱u̱n má xúʼko̱, ‹maʼni káwíin›. Makumún xóo gaʼyee Habacuc, bi̱ niʼthí: “Gajkhun rí maxtáá gagi náa Dios bi̱ maʼni kríñunʼ” (Hab. 3:18). Xú káʼnii ‹gáʼni káwáanʼ› Jeobá náa mbiʼi xkawiʼ rá. Gíʼmaa rí muguaʼthi̱i̱n mu mbuʼyáá rígi̱. Rígá mbá rí phú gajkhun: Xó má israelitas nákhi niguma káwíin, mbiʼi xúgi̱ bi̱ nindxu̱u̱ “mbaʼin xa̱bu̱” makuwá mbá kambáxu̱u̱n, makuwá xawii mu mudrigú ikha rí ma̱ʼkha̱ náa Dios (Rev. 7:9; atraxnuu Éxodo 13:18). Ikha rúʼko̱ ma̱ʼkha̱ náa congregación. Ikha jngó, mbaʼa congregación dí rígá náa numbaaʼ ñajúnʼ xóo ‹awúu̱n guʼwá› dí mañewu̱nlú xó má nijuiʼthá náa Isaías 26:20 (atraxnuu). Lá naku̱ma̱ʼ ikháánʼ dí reunión phú gíʼdoo numuu ráʼ. Lá nanimbaaʼ xtayáá xúgíʼ ikha rí naxnúlú Jeobá náa reunión ráʼ. (Heb. 13:17.)
Migixnuu Biblia
(Isaías 28:1-13) ¡Ay ga̱jma̱a̱ numuu corona rí naʼni munimbaʼumíjna̱ ndrígu̱ún xa̱bu̱ najngi̱i̱n bi̱ kuwa náa Efraín, ga̱jma̱a̱ numuu ri̱ʼi̱ rí nijndoʼ rí najmaa mu magumaratáá rí mitsaan dí rígu náa edxu̱u̱ xkua̱ náa najma̱a̱ májánʼ numuu rí táʼngu̱u̱n ga̱jma̱a̱ numuu vino! 2 ¡Atayáá! Jeobá gíʼdaa mbáa bi̱ mixkujiʼ ga̱jma̱a̱ gíʼdoo tsiakii. Xó má eʼni índo̱ najngutígú wéñuʼ eʼtsí, índo̱ naxnúu wéñuʼ ruʼwa mbiiʼ rí naʼni gámbáa, ga̱jma̱a̱ tsiakii rí gíʼdoo iyaʼ, rí naʼni maguʼwi̱i̱n xa̱bu̱, ga̱jma̱a̱ ikhaa mada̱ʼ ga̱jma̱a̱ tsiakii náa ku̱ba̱ʼ. 3 Ga̱jma̱a̱ ikhiin muxumbiriga̱a̱ corona rí naʼni munimbaʼumíjna̱ xa̱bu̱ bi̱ najngi̱i̱n náa Efraín. 4 Ga̱jma̱a̱ ri̱ʼi̱ rí nijndoʼ rí najmaa mu magumaratáá rí mitsaan dí rígu náa edxu̱u̱ xkua̱ náa najma̱a̱ májánʼ gíʼmaa mani̱ndxu̱u̱ xóo higo rí naxná wapháá nákha xóó tséʼni verano, rí índo̱ mbáa ndaʼyoo dí rígu náa ñawúunʼ nú nacha̱ e̱ʼkhu̱. 5 Ikhú mbiʼi rúʼko̱, Jeobá bi̱ gíʼdiin mbaʼin Ejército mani̱ndxu̱u̱ corona rí naʼni mba̱a̱ ga̱jma̱a̱ deadema dí mitsaan wéñuʼ rí kiʼniratáá ga̱jma̱a̱ ri̱ʼi̱ náa bi̱ xóó naguanún náa xuajñu; 6 ga̱jma̱a̱ mani̱ndxu̱u̱ xóo espíritu rí jmbu náa bi̱ gíʼ mu mambanúu xkujndu ndrígóo, ga̱jma̱a̱ xóo bi̱ guáʼdáá tsiakii bi̱ tsíñún guxmijná náa xkrugua. 7 Ga̱jma̱a̱ mangiin bugi̱ nagún náa kamba̱a̱ dí raʼkhí ga̱jma̱a̱ numuu vino ma̱ngaa ga̱jma̱a̱ numuu iya najnga̱a̱ nagún asndu náa. Dxajkun ga̱jma̱a̱ gaʼyee nagún asndu náa numuu iya najnga̱a̱, nijngarígi̱i̱n ga̱jma̱a̱ numuu vino, nagún asndu náa ga̱jma̱a̱ numuu iya najnga̱a̱; xóo rí nakumu̱ún ikhiin naʼniún magún i̱mba̱ níʼkhá, nánguá eyáá rí muni. 8 Numuu rí mesa nigumatsagáá ga̱jma̱a̱ rí nuxi̱ʼ. Nimbá nda̱a̱ náa mikaʼwu. 9 Tsáa gáxnúu ku̱ma̱, ga̱jma̱a̱ tsáa gáʼthúu̱n rí niʼdxuun xá. Bi̱ niguájtáan náa yáʼdú, bi̱ nánguá exúnʼ náa tsuxtu̱u̱n rudún ráʼ. 10 Numuu rí “kiʼtáñajunʼ ga̱jma̱a̱ kiʼtáñajunʼ, kiʼtáñajunʼ ga̱jma̱a̱ kiʼtáñajunʼ, ñuñuu rí naxtiewan ga̱jma̱a̱ ñuñuu rí naxtiewan, ñuñuu rí naxtiewa̱a̱n ga̱jma̱a̱ ñuñuu rí naxtie̱wa̱a̱n, gi̱i̱ mbá chíʼgíʼ, ikhí mbá chíʼgíʼ”. 11 Numuu rí náa bi̱ naʼniuu gakhi̱i̱ maʼthí ga̱jma̱a̱ náa imba̱ ajngáa ikhaa maʼthí náa xuajen rígi̱, 12 ikhaa niʼthún ikhiin: “Gi̱i̱ náa ma̱ndoo mbu̱ya̱a̱ xúnʼ. Guxna̱a̱ mbayáa xu̱ʼ bi̱ néʼngo̱o̱. Ga̱jma̱a̱ gi̱i̱ náa ma̱ndoo muthi rí naxmiéjunʼ”, mú táʼndoo gáʼdxuun. 13 Ga̱jma̱a̱ ajngá rawunʼ Jeobá maʼgánú mani̱ndxu̱u̱ “kiʼtáñajunʼ ga̱jma̱a̱ kiʼtáñajunʼ, kiʼtáñajunʼ ga̱jma̱a̱ kiʼtáñajunʼ, ñuñuu rí naxtiewan ga̱jma̱a̱ ñuñuu rí naxtiewan, ñuñuu rí naxtiewan ga̱jma̱a̱ ñuñuu rí naxtiewan, gi̱i̱ mbá chíʼgíʼ, ikhí mbá chíʼgíʼ”, mu magún ga̱jma̱a̱ majngrádiinʼ ga̱jma̱a̱ magadrígíin kidíiʼ mu majmiginʼ ga̱jma̱a̱ murajtun ma̱ngaa murugui̱i̱n.
ENERO 9-15
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | ISAÍAS 29-33
“Mbáa rey maʼtáñajunʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí jmbu”
(Isaías 32:1) ¡Atayáá! Mbáa rey maʼtáñajunʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí jmbu, ga̱jma̱a̱ Xa̱bu̱ Ñajunʼ mutañajunʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí jmbu.
w14–S 15/2 6 ¶13
¡Guʼyamajkuíí Cristo, Rey bi̱ kaʼyoo muʼni mba̱a̱!
13 Ma̱ngaa, Cristo nagájnuu mu ‹maʼni xúgíʼ rí jmbu›. Rí nañewu̱u̱n Rey nindxu̱u̱ xúgíʼ rí “jmbu rí naʼni Dios”, xóo muʼthá, xtángoo dí gíʼdoo Jeobá ga̱jma̱a̱ numuu dí májánʼ ma̱ngaa dí ra̱májánʼ (Rom. 3:21; Deut. 32:4). Isaías niʼtáriyaʼ ga̱jma̱a̱ numuu Rey Jesucristo: “Mbáa rey maʼtáñajunʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí jmbu” (Is. 32:1). Índo̱ gáʼtañajunʼ Jesús maʼni marigá “mekhu nuxi̱ʼ” ga̱jma̱a̱ “ikhí ku̱ba̱ʼ nuxi̱ʼ” náa “marigá má xúʼko̱ rí jmbu” (2 Ped. 3:13). Rígi̱ nandoo gáʼthúu̱n rí xúgínʼ xa̱bu̱ bi̱ gakuwa náa numbaaʼ nuxi̱ʼ rúʼko̱ mbaʼyóoʼ munimbu̱ún xtángoo ndrígóo Jeobá (Is. 11:1-5).
(Isaías 32:2) Ga̱jma̱a̱ mámbáa gíʼmaa mani̱ndxu̱u̱ xóo náa nirkaʼumijná índo̱ naxnúu giñánʼ gakhi̱i̱ ga̱jma̱a̱ xóo náa natawu̱nʼ índo̱ naxnúu wéñuʼ ruʼwa, xóo iyaʼ rí na̱jkha̱ náa ku̱ba̱ʼ mixooʼ, xóo ndájkoo xpátsí náa ku̱ba̱ʼ mijkha.
ip-1 332-334 ¶7-8
Rey gajmíi̱n Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígio̱o̱
7 Náa niʼtáriyaʼ nasngájma dí marigá “índo̱ rí mambáa xúgíʼ dí xtáa rarígá náa numbaaʼ”, Jesús niʼthí: “Maxuxnamijnala gaʼko” (Mateo 24:3-8). Náa numuu rí tsímiñun xa̱bi̱i̱ Jesús ga̱jma̱a̱ numuu rí xtáa rarígá náa numbaaʼ rá. Mbáa numuu nindxu̱u̱ rí “príncipes” —bi̱ kaxtaʼwíin o bi̱ “eʼwíínʼ mugu̱”— nuñewu̱u̱n májánʼ mugu̱ (Juan 10:16). Nuñewu̱u̱n májánʼ a̱ngiu̱lú maski ajndu narígá gamiéjunʼ xóo guerras ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ gaʼkhu. Náa numbaaʼ rí tséyáá ga̱jma̱a̱ numuu Dios, nindxu̱u̱ xóo mbá Ku̱ba̱ʼ rí nda̱a̱ rí ejmaa, mu ikhiin nuxnún bi̱ kuwa gíná rí maʼni a̱jkiu̱ún xó má rí gajkhun rí naʼthí náa Ajngá rawunʼ Dios.
8 Náa mbá 50 tsiguʼ rí ninújngoo nikujmaa májánʼ tsíin nindxúu̱n “Xa̱bu̱ Ñajunʼ”. Bi̱ kaʼñún náa eʼwíínʼ mugu̱, bi̱ ni̱ndxu̱ún ‹xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá numún› tikhun nagumaratiin mu ma̱ndoo muxná ikha náa “ku̱ba̱ʼ nuxi̱ʼ” nda̱wa̱á rí gárígá majphú mba̱a̱ gaʼkhu (Ezequiel 44:2, 3; 2 Pedro 3:13). Nuxna ikha rí na̱ʼkha̱ náa Dios ga̱jma̱a̱ nuxnún tsiakii índo̱ kuwa runi ñajunʼ ga̱jma̱a̱ numuu Reino; xúʼko̱ nusngajma rí ni̱ndxu̱ún “xóo ndájkoo xpátsí”, numuu rí numbañún mugu̱ muni rí kaʼyoo mu nduyamajkuíí Dios.
(Isaías 32:3, 4) Ga̱jma̱a̱ xajuiyuuʼ idún xa̱bu̱ bi̱ nuyexi, ga̱jma̱a̱ eʼwíínʼ xa̱bu̱ bi̱ nudxuun mugíʼ edxu̱ún mudxawíín. 4 Ga̱jma̱a̱ a̱jkiu̱u̱n xa̱bu̱ bi̱ tsindxaʼwáminaʼ rí maʼni mandxaʼwáminaʼ náa ku̱ma̱, ga̱jma̱a̱ asndu raju̱u̱n bi̱ naʼniuu gakhi̱i̱ maʼthí nacha̱ ga̱jma̱a̱ kaʼwu.
ip-1 334-335 ¶10-11
Rey gajmíi̱n Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígio̱o̱
Guʼgíʼ edxu̱lúʼ ga̱jma̱a̱ idulú, chaʼwunlu ma̱ngaa a̱jkiu̱lú
10 Xóo káʼnii eriʼña̱a̱ bi̱ mbaʼin xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ ganitsu dí naxná Jeobá rá. Náa kiʼtáriyaʼ naʼthí: “Ga̱jma̱a̱ xajuiyuuʼ idún xa̱bu̱ bi̱ nuyexi, ga̱jma̱a̱ eʼwíínʼ xa̱bu̱ bi̱ nudxuun mugíʼ edxu̱ún mudxawíín” (Isaías 32:3). Mba̱yu̱ʼ tsiguʼ. Jeobá naxnúún rí nda̱ñúnʼ xa̱bi̱i̱ mu xúʼko̱ majmañún ga̱jma̱a̱ mani̱ndxu̱ún itháan míjínʼ xa̱bu̱. Náa Najuiʼsngáa xú Mi̱ʼtháraʼa Májánʼ ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ reunión dí narígá náa xúgíʼ numbaaʼ náa nagimbíi̱n xa̱bi̱i̱ Jeobá; náa asambleas rí ajtsú mbiʼi, nacionales ga̱jma̱a̱ internacionales, ga̱jma̱a̱ xóo nagumaratiin bi̱ ni̱ndxu̱ún “Xa̱bu̱ Ñajunʼ” mu xúʼko̱ muñewu̱u̱n eʼwíínʼ mugu̱ ga̱jma̱a̱ ngajua, ma̱ngaa niyambáá mu makuwá mbá kambáxu̱u̱n mbaʼin wéñuʼ xa̱bu̱. Tséʼniuu asndu náa má kuwa bi̱ kuya̱ edxu̱u̱, nugíʼ májánʼ edxu̱ún ga̱jma̱a̱ nuxi̱ʼ ku̱ma̱ rí nakujmaa má xúʼko̱ náa rí gajkhun. Numuu rí nunimbu̱ún xó má eʼsngúún Biblia, nugíʼ má xúʼko̱ edxu̱ún ga̱jma̱a̱ nunimbu̱ún (Salmo 25:10).
11 Náa kiʼtáriyaʼ naʼthí: “Ga̱jma̱a̱ a̱jkiu̱u̱n xa̱bu̱ bi̱ tsindxaʼwáminaʼ rí maʼni mandxaʼwáminaʼ náa ku̱ma̱, ga̱jma̱a̱ asndu raju̱u̱n bi̱ naʼniuu gakhi̱i̱ maʼthí nacha̱ ga̱jma̱a̱ kaʼwu” (Isaías 32:4). Nimbáa xandxaʼwáminaʼ nacha̱ ga̱jma̱a̱ numuu rí májánʼ ma̱ngaa dí ra̱májánʼ. Náa Biblia naʼthí: “Lá natayáá mbáa xa̱bu̱ bi̱ naʼthí nacha̱ ráʼ. Ma̱ndoo muguaʼthi̱i̱n rí itháan májánʼ náa xa̱bu̱ skágunʼ ki xóo náa xa̱bu̱ bugi̱” (Proverbios 29:20; Eclesiastés 5:2). Nákha xóó tséʼni tsiguʼ 1919, asndu xuajñu Jeobá nichúu ga̱jma̱a̱ ku̱ma̱ ndrígóo babilónicas. Asndu nákha tsiguʼ rúʼko̱, Jeobá nixnúún makru̱ʼu̱u̱n itháan májánʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí maʼni nda̱wa̱á. Nikru̱ʼu̱u̱n gajkhun rí ikhaa nisngájma na̱nguá nindxu̱u̱ mingíjyúuʼ, nindxu̱u̱ jmbu ga̱jma̱a̱ xúgi̱ nuthi rí nakumu̱ún ga̱jma̱a̱ mbá káxi̱ a̱jkiu̱ún rí asndu tsímiñun muthi.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Isaías 30:21) Ga̱jma̱a̱ ikháánʼ matadxun mbá ajngáa rí maʼthí ki̱dxa̱ʼ: “Rígi̱ nindxu̱u̱ kamba̱a̱. Gajngruigala ikhí”, á mu ikháanʼ na̱jkua̱ náa ñawun májánʼla o náa ñawun xti̱yala.
w14–S 15/8 21 ¶2
Guʼdxawíín aʼwóo Jeobá asndu náa ma kuwaanʼ
2 Rí mbiʼi xúgi̱, Jeobá naʼthúlúʼ náa Biblia, najmuu xi̱ʼ kaʼwu ga̱jma̱a̱ congregación (Hech. 9:31; 15:28; 2 Tim. 3:16, 17). Ikha ndrígóo nindxu̱u̱ itháan kaʼwu asndu xóo rí nuʼdxawíín mbá aʼwá rí naʼthúlúʼ kidxulú: “Rígi̱ nindxu̱u̱ kamba̱a̱. Gajngruigala ikhí” (Is. 30:21). Ma̱ngaa najmiuu Jesús mu maʼthúlú, numuu rí nigíʼ mu mbayá edxu̱u̱ náa congregación ga̱jma̱a̱ “ñumba tsi jmbi, tsi majan indxaʼhuaminaʼ” (Mat. 24:45). Ndayóoʼ mbuʼyáá rí gíʼdoo numuu ikha ndrígóo Jeobá ga̱jma̱a̱ guʼnimbulúʼ; i̱ndó xúʼko̱ ma̱ndoo makuwáanʼ kámuu mbiʼi (Heb. 5:9).
(Isaías 33:22) Numuu rí Jeobá nindxu̱u̱ Juez ndrígúlú, Jeobá nindxu̱u̱ bi̱ Naxnulu Xtángoo, Jeobá nindxu̱u̱ Rey ndrígúlú; ikhaa má gáʼni káwáanʼ.
w14–S 15/10 14 ¶4
“Mani̱ndxa̱la Xa̱bu̱ Ñajunʼ ga̱jma̱a̱ ndxajkun”
4 Rí nimbánuu náa Xtángoo nirígá náa kúbá Sinaí nákha tsiguʼ 1513 tsiguʼ ginii. Numuu ikha, Dios niraʼwíin xuajen Israel mu mani̱ndxu̱u̱ kiejunʼ. Ikhú ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ Juez ndrígu̱ún, bi̱ Naʼtáñajunʼ ga̱jma̱a̱ Rey ndrígu̱ún (Is. 33:22). Rí nigíʼnuu xuajen Israel nasngájma rí garigá á mu nuʼnimbulúʼ ikha ndrígóo Dios o na̱nguá. Xtángoo naʼthí dí ragíʼmaa mudiin eʼwíínʼ xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ rí mbuyamajkún xándú, numuu rí nindoo marikhoo rí xúni̱ gachíí bi̱ gaguwaʼ náa Abrahán (Éx. 20:4-6; 34:12-16).
Migixnuu Biblia
(Isaías 30:22-33) Ga̱jma̱a̱ ikháanʼla muni gachíí oro rí nitsuwa̱a̱n ga̱jma̱a̱ xándú ndrígóo mámbáa dí ikháanʼ ga̱jma̱a̱ estatuas. Matada̱ʼ xóo mbá xtíin rí najmuu mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ nagajtaa eʼdiuu, marata̱: “¡Ga̱ʼga̱ rexa̱a̱!”. 23 Ga̱jma̱a̱ ikhaa maʼni rí maxnúu ruʼwa mu ma̱ʼkha̱ tsígáʼ rí natadu, ga̱jma̱a̱ ganitsu rí naxná tsígáʼ marigá wéñuʼ ga̱jma̱a̱ maʼni miʼtsí. Mbiʼi rúʼko̱ xujkiáaʼ mu̱phu̱ raxa dí rígá náa xkua. 24 Xede̱ gajmiún xtángidiʼ bi̱ nuñajunʼ náa ku̱ba̱ʼ mu̱phu̱ raxa ga̱jma̱a̱ xkáʼ, rí nuxpaxi ga̱jma̱a̱ pala ma̱ngaa ajua̱nʼ. 25 Ga̱jma̱a̱ náa xúgíʼ kúbá mitsídaanʼ ga̱jma̱a̱ náa bíjní marigá mata, náa na̱jkha̱ iyaʼ, mbiʼi rí makhañún mbaʼin xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ mangáxi̱i̱ torres. 26 Xó má a̱jkha̱ʼ naxpíbiʼ xúʼko̱ má gáʼni gu̱nʼ índo̱ nagi̱ʼi̱ nijndi; ga̱jma̱a̱ aguʼ rí naxná a̱jkha̱ʼ maʼni juwan nuthu itháan gakhi̱i̱, xó má aguʼ dí rígá náa juwan mbiʼi, mbiʼi rí Jeobá maʼni̱i̱ náa nigawúunʼ xuajñu ga̱jma̱a̱ maʼni thanún. 27 ¡Atayáá! Mbiʼyuu Jeobá na̱ʼkha̱ tsínguánʼ, najmanguʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ du̱u̱n mikewu̱n. Ga̱jma̱a̱ rawunʼ maʼthí dí ra̱májánʼ enila, ga̱jma̱a̱ raju̱u̱n nindxu̱u̱ xóo aguʼ rí natsikhá xúgíʼ. 28 Ga̱jma̱a̱ espíritu ndrígóo nindxu̱u̱ xóo náa rígá mba̱ji̱nʼ iyaʼ rí natumuu náa aphuu xa̱bu̱, mu marmangui̱ʼi̱i̱n xa̱bu̱ xuajen ga̱jma̱a̱ zaranda dí maʼni gámbíin; ga̱jma̱a̱ mbá freno dí maʼni magún i̱mba̱ níʼkhá. 29 Ikháanʼ mu̱ʼgua̱nú muguaʼdáá ajmúú xóo ajmúú rí nawáán mbruʼun náa munikaʼumijná mu mu̱ʼgua̱la náa ndxa̱a̱, ga̱jma̱a̱ maʼdxuu a̱jkia̱la xóo mbáa xa̱bu̱ bi̱ najmuu flauta mu matsimuu náa kúbá ndrígóo Jeobá, náa Itsí ndrígóo Israel. 30 Ga̱jma̱a̱ Jeobá maʼni rí mawán aʼwóo mitsaan ga̱jma̱a̱ masngájma tsiakii ndrígóo inún xúgínʼ bi̱ nakiʼníin kuyáá. Matsikíin ga̱jma̱a̱ aguʼ. Majmuu ruʼwa mbiiʼ ga̱jma̱a̱ murmidá a̱jkhu̱u̱n ma̱ngaa eʼtsí. 31 Numuu aʼwóo Jeobá, Asiria mamiñúu wéñuʼ; ikhaa maxpámidi̱i̱ ga̱jma̱a̱ garrotiuu. 32 Ga̱jma̱a̱ mámbá rí maʼba̱a̱n xkuiya ndrígóo rí naxnúu castigo Asiria maʼni ga̱jma̱a̱ panderetas ma̱ngaa arpas; ga̱jma̱a̱ majmuu ajua̱nʼ mu maxmíjná ga̱jma̱a̱ numún. 33 Numuu rí Tófet ndrígóo nigumaratáá má; ma̱ngaa niguma májánʼ numuu rey. Niʼni mi̱jnu̱ʼ pila ga̱jma̱a̱ ma̱ja̱nʼ. Aguʼ ga̱jma̱a̱ ixi̱ rígá me̱ndaʼkho. Xi̱ʼ ndrígóo Jeobá matsikháa xó má azufre.
ENERO 16-22
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | ISAÍAS 34-37
“Ezequías ndiʼyoo rí niguma tsajkurámááʼ”
(Isaías 36:1) Tsiguʼ gu̱wa̱ʼ i̱jkhu̱ rí rey Ezequías nixtáa raʼtáñajunʼ, Senaquerib rey ndrígóo Asiria ni̱jkha̱ náa xúgíʼ xuajen mba̱ʼu̱ ndrígóo Judá ga̱jma̱a̱ niguguariʼin xa̱bu̱.
(Isaías 36:4-10) Ikhú Rabsaqué niʼthí: “Mbá péñu, gutha̱a̱n Ezequías: ‹Rígi̱ rí niʼthí rey bi̱ phú mba̱a̱, rey ndrígóo Asiria: “Tsáa ekumaʼ xtayáá rá. 5 Naratá: ‹Nda̱yo̱o̱ rí mani ga̱jma̱a̱ gúʼdoo tsiakii maxmínaʼ›. Mú tsáa ekumaʼ xtayáá ikháánʼ ikha jngó na̱nguá etanimbaʼ xta̱yo̱ʼ rá. 6 ¡Atayáá! Ikháánʼ naku̱ma̱ʼ xtayáá náa diin rí niguiʼtáxi̱, náa Egipto, á mu mbáa xa̱bu̱ gambáyuminaʼ ikhí, mato̱ʼo̱ ngayuu náa a̱jkiu̱u̱n ñawúunʼ. Xúʼko̱ nindxu̱u̱ Faraón rey ndrígóo Egipto náa xúgínʼ bi̱ nakumu̱ún kuyáá. 7 Ga̱jma̱a̱ á mu narathúnʼ: ‹Nakumuxu ku̱ya̱a̱ Jeobá Dios ndrígúxu̱›, lá raʼkháa gi̱i̱ náa nindxu̱u̱ mitsídaanʼ ga̱jma̱a̱ náa altar rí Ezequías nigruigúu ráʼ. Índo̱ Judá ga̱jma̱a̱ Jerusalén nuthi: ‹Náa altar rígi̱ gíʼmaa musmbatigala›”›. 8 Rí xúgi̱ gambanáʼ ga̱jma̱ʼ señor ndrígóʼ bi̱ xtáa Asiria, ga̱jma̱a̱ atatsíñuʼ maxniaʼ a̱jma̱ míí wáyú, mu mbuʼyáá á mu ikháánʼ maʼngaaʼ maraxni̱i̱n bi̱ nudramiunʼ. 9 Lá xátrígú rí natha̱nʼ numuu rí ni̱ndxu̱ʼ mbáa Xa̱bu̱ Ñajunʼ bi̱ itháan guabaaʼ náa rey, numuu rí ikháánʼ naku̱ma̱ʼ xtayáá Egipto bi̱ gíʼdiin carros ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ nudramiunʼ wáyú rá. 10 Lá nitsimuʼ mbáwun mu mani gámbáa ku̱ba̱ʼ rí asndu xáguʼtu̱u̱n maʼtáñajunʼ Jeobá ráʼ. Jeobá niʼthúnʼ: ‹Atsimaaʼ náa xuajen rígi̱ ga̱jma̱a̱ atani gámbáa›”.
(Isaías 36:15) Ga̱jma̱a̱ xúni̱la rí Ezequías maʼni rí maku̱ma̱la ku̱ya̱a̱ Jeobá, índo̱ gáʼthi: “Jeobá maʼni káwáanʼ. Xuajen rígi̱ xáʼni gámbóo rey ndrígóo Asiria”.
(Isaías 36:18-20) Mu Ezequías xáʼni rí munimbala, índo̱ gáʼthi: ‹Jeobá maʼni káwáanʼ›. Lá Dios ndrígóo mámbáa xuajen niʼni káwíin náa rey ndrígóo Asiria ráʼ. 19 Náa xtáa dios ndrígóo Hamat ga̱jma̱a̱ Arpad rá. Náa kuwa dios ndrígu̱ún Sefarvaim rá. Lá ikhiin ninikríyaaʼ Samaria náa ñawúunʼ ráʼ. 20 Náa xuajen xtáa dios bi̱ niʼnikríyaaʼ xuajin ndrígóo náa ñawúunʼ, mu Jeobá maʼnikríyaaʼ Jerusalén náa ñawúunʼ ráʼ.”›”
ip-1 386-388 ¶7-14
Mbáa rey naguma tsajkurámááʼ numuu fe ndrígóo
Rí niʼthí Rabsaqué
7 Mu Jerusalén maxnáximinaʼ, Senaquerib nakuʼmaa náa xuajen Rabsaqué (nindxu̱u̱ mbá título rí nagruigú bi̱ naʼtáñajúnʼ soldados, ra̱ʼkhá mbiʼyuu mbáa xa̱bu̱), gajmíi̱n a̱jmi̱i̱n xa̱bu̱ (2 Reyes 18:17). Ajtsíin xa̱bi̱i̱ Ezequías nagájnún gúyáá náa ki̱dxu̱ʼ xtátsí: Eliaquim, bi̱ nañewu̱u̱n goʼwóo rey; Sebná, bi̱ ñajunʼ secretario, ga̱jma̱a̱ Joah, a̱ʼdióo Asaf bi̱ naʼnirámáʼ (Isaías 36:2, 3).
8 Rí nindoo Rabsaqué na̱nguá nindxu̱u̱ mingíjyúuʼ: Nindoo rí maxnáximinaʼ Jerusalén rí asndu xúni̱ tsiakimijna. Timbá, nandxaʼwá náa ajngáa hebreo: “Tsáa ekumaʼ xtayáá rá.” [...], tsáa ekumaʼ xtayáá ikháánʼ ikha jngó na̱nguá etanimbaʼ xta̱yo̱ʼ rá.” (Isaías 36:4, 5.) Nda̱wa̱á natsijmiin judíos bi̱ namiñun rí naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱ún rí ndajkúun kuwa. Náa gagún xá. Náa Egipto, bi̱ nindxu̱u̱ “diin rí niguiʼtáxi̱” ráʼ. (Isaías 36:6.) Ikhú mbiʼi rúʼko̱, Egipto nikujmaa xóo mbá diin rí nijmigaʼ. Mú Etiopía niʼngo̱o̱ niʼtáñajunʼ mbégu̱ʼ náa Xa̱bu̱ Ñajunʼ bi̱ itháan mba̱a̱ náa xúgíʼ numbaaʼ, ga̱jma̱a̱ Faraón nindxu̱u̱ rey Tirhaqá, na̱nguá nindxu̱u̱ egipcio, nindxu̱u̱ etíope, ga̱jma̱a̱ Asiria itháan maʼni gámbóo (2 Reyes 19:8, 9). Egipto na̱nguá ejmaa maʼnikriyaminaʼ i̱ndó ikhaa, ikha jngó xájmaa gaʼni kríyaaʼ Judá.
9 Nda̱wa̱á, Rabsaqué naʼthí rí Jeobá nakiʼnáa kaʼyoo xuajñu, ga̱jma̱a̱ xaxmíjná ga̱jma̱a̱ numún ikhiin. Naʼthí: “Ga̱jma̱a̱ á mu narathúnʼ: ‹Nakumuxu ku̱ya̱a̱ Jeobá Dios ndrígúxu̱›, lá raʼkháa gi̱i̱ náa nindxu̱u̱ mitsídaanʼ ga̱jma̱a̱ náa altar rí Ezequías nigruigúu ráʼ.” (Isaías 36:7.) Ikha jngó, índo̱ niʼni gámbáa náa rí itháan mitsídaanʼ ga̱jma̱a̱ xándú dí rígá náa xuajen, judíos túniñanʼ Jeobá, nitanga̱a̱ a̱jkiu̱ún kuyáá ikhaa.
10 Rabsaqué naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱ún judíos rí asirios guáʼdiin mbaʼin soldados. Naʼnimbamínáʼ índo̱ naʼthí rígi̱: “Atatsíñuʼ maxniaʼ a̱jma̱ míí wáyú, mu mbuʼyáá á mu ikháánʼ maʼngaaʼ maraxni̱i̱n bi̱ nudramiunʼ” (Isaías 36:8). Rígi̱, lá nagiʼdoo numuu rí wáyú bi̱ nigumaratiin ni̱ndxu̱ún mbaʼin wéñuʼ o na̱nguá ráʼ. Na̱nguá, numuu rí Judá maguma kríyaaʼ maski ajndu xágiʼdiin mbaʼin soldados. Proverbios 21:31 naʼthí rígi̱: “Wáyú nagumaratáá mbiʼi rí garigá guerra, mú Jeobá kaʼyoo maʼni káwáanʼ”. Nda̱wa̱á Rabsaqué niʼthí rí Jeobá naʼni tsajkurámiinʼ asirios, raʼkhíin judíos. Ikha jngó Asiria nindoo nito̱ʼo̱o̱ náa mba̱yu̱ʼ Judá (Isaías 36:9, 10).
11 Xa̱bu̱ Ñajunʼ judíos bi̱ nithi ga̱jma̱a̱ numuu Ezequías namiñun ga̱jma̱a̱ numuu rí gáʼthi Rabsaqué numuu rí mudxuun xa̱bu̱ bi̱ kuwa tsu̱du̱u̱ xtátsí, Ikha jngó nutháán: “Mbá péñu, aratamíjná gajmiáanʼ xa̱bia̱ʼ náa ajngáa siriaco, numuu rí nakru̱ʼu̱xu; ga̱jma̱a̱ xáratuxu ajngáa ndrígu̱ún judíos mu xúdxawíín xa̱bu̱ bi̱ trámiinʼ náa inuu xtátsí” (Isaías 36:11). Mú Rabsaqué táʼndoo maʼthí náa ajngáa siríaco, numuu rí nandoo maguanún tsiánguá xa̱bu̱ ga̱jma̱a̱ mamiñún judíos mu xúʼko̱ muxnaximi̱jna̱ ma̱ngaa rí Jerusalén maguma gámbáa (Isaías 36:12). Ikha jngó, asirio naʼthí mbu̱júu̱ʼ náa “ajngáa ndrígu̱ún judíos” ga̱jma̱a̱ naʼthúún xa̱bu̱ Jerusalén: “Xúdxawíín rí gáʼthala Ezequías, numuu rí ikhaa xáʼngo̱o̱ maʼni káwáanʼla”. Ikhú naʼthúún bi̱ nudxawíín xú káʼnii gakuwa nda̱wa̱á á mu naʼtáñajunʼ bi̱ asirio: “Gambaxíʼ ga̱jma̱á ni̱ndxu̱ʼ ga̱jma̱a̱ guniʼñamíjnála, mu mámbáa gíkhu̱ uva ga̱jma̱a̱ higo ndrígóo, ga̱jma̱a̱ mámbáa gágáan iyaʼ náa pozo ndrígóo, asndu índo̱ ikhúúnʼ gáʼkhá ga̱jma̱a̱ maʼgá kaguáanʼ náa ku̱ba̱ʼ kayuʼ xóo náa ku̱ba̱ʼ ndrígála, mbá ku̱ba̱ʼ náa najuiʼdu tsígáʼ ga̱jma̱a̱ vino nuxi̱ʼ, mbá ku̱ba̱ʼ náa najmaa ganitsu ga̱jma̱a̱ náa najma̱a̱ uvas” (Isaías 36:13-17).
12 Judíos ní xúraxi̱i̱ ganitsu tsiguʼ rígi̱, numuu rí xa̱bu̱ asirio nithún rí xúdu náa mbaaʼ. Rí ma̱ndoo mu̱phu̱ uvas májánʼ ga̱jma̱a̱ muwa̱a̱n iyaʼ wéʼtsí ninindxu̱u̱ mitsaan wéñuʼ náa xa̱bu̱ bi̱ nudxawíín asndu náa tsu̱du̱u̱ xtátsí. Mú rí nigíʼ maʼni Rabsaqué xóó tsémbá.
13 Asirio bi̱ na̱jkha̱ kayóo ajngáa rígá imbo̱o̱ rí naʼthí. Naʼthúún judíos rí xúnimbu̱ún kuyáá Ezequías á mu naʼthúún: “Jeobá má maʼni káwáanʼ”. Rabsaqué niʼni marmáʼáan a̱jkiu̱ún rí xándú ndrígu̱ún Samaria táʼngu̱u̱n gúní rí asirios xúni̱ gámbáa mbá gu̱wa̱ʼ xuajen ma̱jkha̱ʼ. Ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ gúʼthá numún xándú ndrígu̱ún i̱ʼwáʼ xuajen rí Asiria niʼngo̱o̱ niʼni gámbáa rá. “Náa xtáa dios ndrígóo Hamat ga̱jma̱a̱ Arpad rá. Naraxi̱. Náa kuwa dios ndrígu̱ún Sefarvaim rá. Lá ikhiin ninikríyaaʼ Samaria náa ñawúunʼ ráʼ.” (Isaías 36:18-20.)
14 Nakujmaa kaʼwu rí Rabsaqué, bi̱ ndaʼyamajkhún xándú, tsíkro̱ʼo̱o̱ rí mixtiʼkhu nindxu̱u̱ Samaria bi̱ niniñuʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ Jerusalén náa naʼtáñajunʼ Ezequías. Xándú ndrígóo reino bi̱ xtáa xígií náa norte náa rígá gu̱wa̱ʼ xuajen ma̱jkha̱ʼ na̱nguá guáʼdáá tsiakii mu muni káwíin (2 Reyes 17:7, 17, 18). Mixtiʼkhu ninindxu̱u̱ índo̱ nixtáa raʼtáñajunʼ Ezequías, Jerusalén niniñaaʼ ruyamajkhún xándú ga̱jma̱a̱ nduyamajkuíí Jeobá mbu̱júu̱ʼ. Mú ajtsíin judíos túgíiʼ muthán Rabsaqué. “Niguanún wíí ga̱jma̱a̱ tuti nimbá ajngáa, numuu dí rey niʼtáñajúúnʼ: ‹Ragíʼmaa muriʼñáá›” (Isaías 36:21). Eliaquim, Sebná ga̱jma̱a̱ Joah nitangi̱i̱n gúyáá Ezequías mu muthán ajngáa rí niʼthí Rabsaqué (Isaías 36:22).
(Isaías 37:1, 2) Núkhu índo̱ rey Ezequías niʼdxuun, nixkuʼturiyaaʼ xtíñuu ga̱jma̱a̱ nigúwu̱nʼ xtíin gíná ga̱jma̱a̱ nito̱ʼo̱o̱ náa goʼwóo Jeobá. 2 Ma̱ngaa, nikuʼmaa Eliaquim, bi̱ xtáa náa guʼwá, ga̱jma̱a̱ Sebná secretario, ga̱jma̱a̱ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa dxajkun, niguwu̱nʼ xtíin gíná, Isaías a̱ʼdióo Amoz bi̱ gaʼyee.
(Isaías 37:14-20) Ikhú Ezequías ndiyá cartas rí kuya̱ bi̱ nagún ku̱ñu̱u̱n ajngáa ga̱jma̱a̱ niguxnuu, nda̱wa̱á Ezequías nitsimuu náa goʼwóo Jeobá ga̱jma̱a̱ nitríga náa inuu Jeobá. 15 Ga̱jma̱a̱ Ezequías niʼtákáñuu Jeobá, niʼthí: 16 “Oh Jeobá bi̱ gíʼdiin mbaʼin ejército, Dios ndrígóo Israel, bi̱ gíiʼ náa tsu̱du̱ún querubines, i̱ndó ikháánʼ ni̱ndxa̱ʼ Dios bi̱ gajkhun náa xúgínʼ Xa̱bu̱ Ñajunʼ dí rígá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ. Ikháánʼ nitani̱ mekhu ga̱jma̱a̱ ku̱ba̱ʼ. 17 Ataxnatíñaminaʼ matadxun, oh Jeobá, ga̱jma̱a̱ atadxun. Atambáʼtaa idaʼ, oh Jeobá, ga̱jma̱a̱ atayáá ga̱jma̱a̱ atadxun ajngóo ndrígóo Senaquerib rí ikhaa nikuʼma mu manduʼwájmaa Dios bi̱ ndaʼya. 18 Gajkhun má, oh Jeobá, dí reyes ndrígóo Asiria nini gámbáa xúgíʼ ku̱ba̱ʼ, ga̱jma̱a̱ ku̱ba̱ʼ ndrígu̱ún. 19 Ga̱jma̱a̱ nidami̱ʼi̱i̱n náa aguʼ dios ndrígu̱ún, numuu dí raʼkhíin dios, xa̱bu̱ niʼnii, ixi̱ ga̱jma̱a̱ itsí ni̱ndxu̱ún, ikha jngó nini gámbíin. 20 Rí xúgi̱, oh Jeobá Dios ndrígúxu̱, atani káwáanʼ náa ñawúunʼ, mu mbuyáá xúgínʼ Xa̱bu̱ Ñajunʼ bi̱ kuwa náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ rí ikháánʼ, oh Jeobá, ni̱ndxa̱ʼ Dios, mbáwíín ikháánʼ”.
ip-1 389-391 ¶15-17
Mbáa rey naguma tsajkurámááʼ numuu fe ndrígóo
Ezequías naraʼwíí rí maʼni
15 Rey Ezequías ndayóoʼ maraʼwíí á mu Jerusalén maxnáximinaʼ náa asirios, mambaxúu ga̱jma̱a̱ Egipto o mawiji̱ jmbu ga̱jma̱a̱ maxmínaʼ. Phú xtáa náa gamiéjunʼ. Na̱jkha̱ náa templo ndrígóo Jeobá, ga̱jma̱a̱ nakuʼmaa Eliaquim, Sebná mangiin bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ mu muraxi̱i̱ Jeobá náa gaʼyee Isaías (Isaías 37:1, 2). Kugíʼ xtíin gíná, Xa̱bu̱ Ñajunʼ bi̱ numbayíí Isaías ga̱jma̱a̱ nutháán: “Mbiʼi rígi̱ nindxu̱u̱ mbiʼi ga̱jmá ga̱jma̱a̱ gixprígú ma̱ngaa rí nda̱a̱ gamajkhu mbá kayuʼ [...]. Mbáa Jeobá Dios ndrígáʼ maʼdxun ajngóo ndrígóo Rabsaqué, bi̱ nikunguanʼ rey Asiria mu maʼtá wéñuʼ Dios bi̱ ndaʼya, ga̱jma̱a̱ manda̱ʼa̱a̱ cuenta ga̱jma̱a̱ numuu ajngáa rí Jeobá Dios ndrígáʼ niʼdxuun” (Isaías 37:3-5). Bi̱ asirios kuwa rutanumáá Dios Jeobá. Lá magíʼ edxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ rí kuwa runi xá. Ga̱jma̱a̱ numuu Isaías, Jeobá naʼni rí xámiñuun xa̱bu̱ judío: “Xámiñaʼ numuu ajngáa rí nitadxawíín, dí nithi ga̱jma̱a̱ numuʼ xa̱bi̱i̱ rey bi̱ Asiria. Atayáá, mani rí mandxaʼwáminaʼ ga̱jma̱a̱ marigá mbá rí maʼdxun ga̱jma̱a̱ mata̱nga̱a̱ náa xuajñu ga̱jma̱a̱ mani rí makhañúu ga̱jma̱a̱ espada náa xuajñu” (Isaías 37:6, 7).
16 Senaquerib, bi̱ xtáa raxmínaʼ náa Libná, nandxa̱ʼóo Rabsaqué. Nandxa̱ʼwáminaʼ rí maʼni gámbáa Jerusalén itháan nda̱wa̱á (Isaías 37:8). Mú maski ajndu Rabsaqué najkha̱a̱ naxmiéjunʼ má xúʼko̱ Ezequías. Senaquerib nakuʼma cartas rí naʼthí rí guguaʼnii á mu bi̱ kuwa náa Jerusalén tsexnaximi̱jna̱: “Ikháánʼ má nitadxuun ndiéjunʼ nini reyes bi̱ Asiria índo̱ nini gámbáa xúgíʼ ku̱ba̱ʼ, lá makríñanʼ ikháánʼ ráʼ. Lá dios ndrígu̱ún xa̱bu̱ xuajen bi̱ xiʼñúnʼ nini gámbáa nini káwíin xáʼ. Xóo Gozan, Harán, Rézef ga̱jma̱a̱ e̱ji̱n Edén bi̱ kuwa náa Tel-asar rá. Náa xtáa Rey ndrígóo Hamat, Rey ndrígóo Arpad ga̱jma̱a̱ Rey ndrígóo xuajin Sefarvaim... ma̱ngaa ndrígóo Hená ga̱jma̱a̱ Ivá rá.” (Isaías 37:9-13.) Rey asirio nasngájma rí nda̱a̱ má rí gambáñun rí muni gujkumi̱jna̱, numuu rí á mu nuni xúʼko̱ i̱ndó maguáʼdáá itháan xkujndu.
17 Naxmiéjunʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí garaʼwíí maʼni, Ezequías nambáʼtoo cartas ndrígóo Senaquerib náa inuu Jeobá náa templo (Isaías 37:14). Náa mbá oración naʼthúu̱n Dios rí gaʼdxuun rí naʼthí asiria, ga̱jma̱a̱ námbóo xúgi̱ rí naʼtájkáan: “Rí xúgi̱, oh Jeobá Dios ndrígúxu̱, atani káwáanʼ náa ñawúunʼ, mu mbuyáá xúgínʼ Xa̱bu̱ Ñajunʼ bi̱ kuwa náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ rí ikháánʼ, oh Jeobá, ni̱ndxa̱ʼ Dios, mbáwíín ikháánʼ” (Isaías 37:15-20). Náa ajngáa rígi̱ nakujmaa kaʼwu rí Ezequías raʼkháa i̱ndó naxmiéjunʼ ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa, naxmiéjunʼ rí Asiria maʼni gachúu mbiʼyuu Jeobá á mu naʼni gámbáa Jerusalén.
(Isaías 37:33-38) “‹Ikha jngó, rígi̱ ñajunʼ rí Jeobá naʼthúu̱n rey ndrígóo Asiria: “Xáto̱ʼo̱o̱ náa xuajen rígi̱, nimbá flecha gáda̱ʼ ikhí, ni xáʼkha̱ gawi̱ji̱ ga̱jma̱a̱ escudo, ni xáʼngo̱o̱ garuguamaʼa maxmínaʼ ikhí”›. 34 ‹Kamba̱a̱ náa ni̱ʼkha̱, ikhí má gátanga̱a̱, ga̱jma̱a̱ náa xuajen rígi̱ xáto̱ʼo̱o̱, rígi̱ ñajunʼ ajngóo Jeobá. 35 Gajkhun rí mañewu̱u̱n xuajen rígi̱ mu mani kríyaaʼ ga̱jma̱a̱ numuʼ ikhúúnʼ ma̱ngaa ga̱jma̱a̱ numuu xa̱bi̱ʼ David›”. 36 Ga̱jma̱a̱ ángel ndrígóo Jeobá nigájnuu ga̱jma̱a̱ niʼni gámbíin mbá ciento a̱jkhu̱ skiñúʼ witsu míí xa̱bekha bi̱ kuwa náa niwajun asirios. Índo̱ xa̱bu̱ niguáxu̱u̱n miʼcha̱ wéñuʼ ndiyáá rí xúgínʼ xa̱bu̱ nikháñun. 37 Ikha jngó Senaquerib rey ndrígóo Asiria ni̱jkha̱a̱ ga̱jma̱a̱ niguta̱nga̱a̱ náa Nínive ga̱jma̱a̱ ikhí nixtáa. 38 Ga̱jma̱a̱ índo̱ xtáa rasmbáti̱go̱o̱ náa goʼwóo Nisroc dios ndrígóo, Adramélec ga̱jma̱a̱ Sarézer, e̱ji̱i̱n má ikhaa, nixiyáa ga̱jma̱a̱ espada, ga̱jma̱a̱ ikhiin nigáñun nigún náa ku̱ba̱ʼ Ararat. Ga̱jma̱a̱ a̱ʼdióo Esar-hadón nigida̱ʼ niʼtáñajunʼ.
ip-1 391-394 ¶18-22
Mbáa rey naguma tsajkurámááʼ numuu fe ndrígóo
18 Jeobá nariʼña̱a̱ rí niʼtájkáan rey náa Isaías. Jerusalén ragíʼmaa maxnáximinaʼ, gíʼmaa maʼngo̱o̱. Asndu xóo xtáa raʼthúu̱n Senaquerib, gaʼyee naʼthí ga̱jma̱a̱ tsiakii ajngóo Jeobá náa Xa̱bu̱ Ñajunʼ asirio: “Dxáʼgú kaʼwii ndrígóo Sión táxnáʼ gamajkhu, ninduʼwájmáán. Náa kidxaaʼ guáxioo Jerusalén niʼba̱a̱n edxu̱u̱ [natsijma]” (Isaías 37:21, 22). Jeobá naʼthúu̱n, mu najmuu xóo ajngáa rígi̱: “Tsáa ni̱ndxa̱ʼ ikháánʼ mu matanduʼwajmáa bi̱ nindxu̱u̱ Santo náa Israel rá. Ikháánʼ ra̱ʼkhá tháán eyaʼ maraʼdáá ga̱jma̱a̱ najñekaʼ wéñuʼ. Naku̱ma̱ʼ xtayaminaʼ náa tsiakii rí xtaʼdáá náa soldados ga̱jma̱a̱ rí niʼngaaʼ nitrígúu Ku̱ba̱ʼ. Mú na̱nguá ni̱ndxa̱ʼ mbáa bi̱ naʼngo̱o̱ wéñuʼ. Ikhúúnʼ mani gachúu awan rí xtaʼdáá. Maʼngo̱ʼ maxmínaʼ ga̱jma̱á ni̱ndxa̱ʼ, ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á maniaʼ xó má nitaniu̱u̱n eʼwíínʼ. Magíʼmuu mbá ajua̱nʼ náa rakháʼ ga̱jma̱a̱ maʼgá ka̱ña̱a̱n nákhi náa Asiria” (Isaías 37:23-29).
“Ga̱jma̱a̱ rígi̱ ñajunʼ seña rí ma̱ta̱ya̱a̱ ikháánʼ”
19 Xú káʼnii gaʼyoo gajkhun Ezequías rí maʼga̱nú mambanúu rí niʼtáriyaʼ Isaías rá. Jeobá nariʼña̱a̱: “Rígi̱ ñajunʼ seña rí ma̱ta̱ya̱a̱ ikháánʼ: Tsiguʼ rígi̱ miʼtsu ganitsu rí mbaja̱a̱ ikháá, ga̱jma̱a̱ tsiguʼ rí e̱ʼkha̱ ganitsu rí majma̱a̱ má ikhí, mú índo̱ gáʼni tsiguʼ rí ajtsú atadu ga̱jma̱a̱ atraxi̱i̱, atadu uva ga̱jma̱a̱ atsu xndúu” (Isaías 37:30). Jeobá maxnún ganitsu judíos bi̱ kuguariʼiin. Maski ajndu bi̱ asiria tséniñuʼ mudu tsígáʼ, ma̱ndoo mu̱phu̱ rí niraxi̱i̱ nákha ginii. Rí i̱mba̱ tsiguʼ mani̱ndxu̱u̱ sabático, mbaʼyóoʼ muniñaʼ xkubi maski ajndu kuwa gakhi̱i̱ wéñuʼ (Éxodo 23:11). Jeobá nakudaminaʼ náa xuajñu á mu nunimbu̱u̱n aʼwóo, marigá wéñuʼ ganitsu náa mbaaʼ mu maxniʼtsun. Nda̱wa̱á, rí maʼni ajtsú tsiguʼ xa̱bu̱ mudu tsígáʼ xó má eni ga̱jma̱a̱ maʼdxúún ga̱jma̱a̱ ñajunʼ rí nuni.
20 Jeobá najmuu xuajñu náa mbá xkri̱da xóo mbá iná rí tsixtubu nacha̱: “Bi̱ gakáwíin náa goʼwóo Judá [...] maxkraʼa ajmúú asndu kawáá ma̱ngaa maxná xndúu rijma̱a̱” (Isaías 37:31, 32). Mú bi̱ nakumu̱ún kuyáá Jeobá ragíʼmaa mamiñún. Ikhiin gajmiún e̱jñún makuwá má xúʼko̱ náa Ku̱ba̱ʼ rí nijuixnún.
21 Dí nirígá ga̱jma̱a̱ numuu rí niʼthí Xa̱bu̱ Ñajunʼ asirio náa Jerusalén rá. Guʼyáá rí niriʼña̱a̱ Jeobá: “Xáto̱ʼo̱o̱ náa xuajen rígi̱, nimbá flecha gáda̱ʼ ikhí, ni xáʼkha̱ gawi̱ji̱ ga̱jma̱a̱ escudo, ni xáʼngo̱o̱ garuguamaʼa mu maxmínaʼ ikhí. Kamba̱a̱ náa ni̱ʼkha̱, ikhí má gátanga̱a̱, ga̱jma̱a̱ náa xuajen rígi̱ xáto̱ʼo̱o̱” (Isaías 37:33, 34). Nda̱wa̱á, ní xuxmijná bi̱ asirio gajmiún Jerusalén. Maski ajndu nikujmaa rí mingíjyúuʼ, bi̱ asirios mani̱ndxu̱ún bi̱ mandáti̱gu̱u̱n, raʼkhíin bi̱ judíos.
22 Jeobá naʼnimbánuu ajngóo, nakuʼmaa mbáa ángel mu maʼni gámbóo ri̱ʼi̱ ga̱jma̱a̱ magudíin xa̱bi̱i̱ Senaquerib: 185,000 xa̱bu̱. Nikujmaa rí nikháñun náa xuajen Libná, ga̱jma̱a̱ índo̱ Senaquerib ndijui̱i̱ ikhú ndiʼñún rí nikháñun xa̱bi̱i̱, bi̱ nutañajunʼ ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ gújkuíínʼ bi̱ kuwa náa ejército. Ga̱jma̱a̱ ma̱jti̱ʼ natanga̱a̱ náa Nínive, mú maski ajndu nindáti̱go̱o̱, ikhaa ndaʼyamajkuu má xúʼko̱ dios ragájkhun Nisroc. Mbá tsiguʼ nda̱wa̱á índo̱ xtáa raʼyámajkuu náa templo ndrígóo, ikhú a̱jmi̱i̱n e̱ji̱i̱n nixiyáa. Mbu̱júu̱ʼ nakujmaa rí dios ndrígóo táʼngo̱o̱ gáʼni kríyaaʼ (Isaías 37:35-38).
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Isaías 35:8) Ga̱jma̱a̱ mbá kamba̱a̱ marigá ikhí, xúʼko̱, mbá Kamba̱a̱ rí Kaʼwu. Xa̱bu̱ xkawiʼ xanújngoo ikhí. I̱ndó bi̱ kaʼyoo majngruigo̱o̱ náa kamba̱a̱ rúʼko̱, ga̱jma̱a̱ nimbáa xa̱bu̱ skágunʼ mandáti̱ga̱a̱ ikhí.
w08-S 15/5 26 ¶4
Gakuwaanʼ náa “rí kaʼwu numuu rí nduʼyamajkuíí Dios”
‹Maʼga̱nú marigá mbá kamba̱a̱ phú kaʼwu›
Jeobá niʼtáriyaʼ rí xa̱bu̱ xuajñu bi̱ ni̱jkha̱ kiʼdiin náa Babilonia matangi̱i̱n náa xuajñún. Náa kiʼtáriyaʼ ma̱ngaa nijuiʼtáriyaʼ rígi̱: “Ga̱jma̱a̱ mbá kamba̱a̱ marigá ikhí, xúʼko̱, mbá Kamba̱a̱ rí Kaʼwu” (Isa. 35:8a). Ajngáa rígi̱ nasngájma rí Jeobá raʼkháa i̱ndó nimbáʼtoo kamba̱a̱ mu judíos matangi̱i̱n náa xuajñún, niʼthúún rí mañawu̱u̱n índo̱ gátangi̱i̱n.
w08-S 15/5 27 ¶1
Gakuwaanʼ náa “rí kaʼwu numuu rí nduʼyamajkuíí Dios”
“Xa̱bu̱ xkawiʼ xanújngoo ikhí”
Nákha 537 tsiguʼ ginii, judíos bi̱ nitangi̱i̱n náa ku̱búnʼ ndiyóoʼ munimbaníí mbá xtángoo rí gíʼdoo wéñuʼ numuu. Ga̱jma̱a̱ numún bi̱ nagún náa “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu”, Isaías 35:8b naʼthí: “Xa̱bu̱ xkawiʼ xanújngoo ikhí. I̱ndó bi̱ kaʼyoo majngruigo̱o̱ náa kamba̱a̱ rúʼko̱, ga̱jma̱a̱ nimbáa xa̱bu̱ skágunʼ mandáti̱ga̱a̱ ikhí”. Numuu rí judíos nitangi̱i̱n náa Jerusalén ga̱jma̱a̱ numuu rí mbuyamajkuíí mbu̱júu̱ Jeobá, ikhí xákuwa bi̱ i̱ndó nanigu̱nʼ muni rí nandún ikhiin, bi̱ tséyamajkuíí rí mitsáʼkhúun o nuni rí xkawiʼ náa inuu Dios. Bi̱ gátangi̱i̱n ndiyóoʼ munimbaníí xtángoo ndrígóo Jeobá. Rí mbiʼi xúgi̱, bi̱ nandulúʼ rí Dios ma̱ndoo kaʼyulú ndaʼyóoʼ rí muʼnimbaníí ikháá má xkujndu. Gíʼmaa rí makuwáanʼ “kaʼwu numuu rí nduʼyamajkuíí Dios” (2 Cor. 7:1). Ikha jngó, náa biʼyaa rí tsaga rí ndayóoʼ muʼni gaʼduunʼ rá.
(Isaías 36:2, 3) Rey ndrígóo Asiria nikunguanʼ Rabsaqué, náa Lakís asndu Jerusalén, náa rey Ezequías, gajmíi̱n mbaʼin wéñuʼ soldados, ga̱jma̱a̱ ikhaa niwi̱ji̱ náa níjniúu kambo̱o̱ iyaʼ rí na̱jkha̱ náa najnu̱ʼ iyaʼ, náa kamba̱a̱ náa kuwa xa̱bu̱ bi̱ nujñáa xtíin. Ikhú nigájnun náa ikhaa Eliaquim a̱ʼdióo Hilquías, bi̱ nañewu̱u̱n guʼwá, ga̱jma̱a̱ Sebná bi̱ nindxu̱u̱ secretario, ma̱ngaa Joah a̱ʼdióo Asaf bi̱ naʼnirámáʼ.
(Isaías 36:22) Mú Eliaquim a̱ʼdióo Hilquías, bi̱ nañewu̱u̱n guʼwá, ga̱jma̱a̱ Sebná bi̱ nindxu̱u̱ secretario, ma̱ngaa Joah a̱ʼdióo Asaf bi̱ naʼnirámáʼ niguánu náa xtáa Ezequías ga̱jma̱a̱ xtíin rí nithu, ga̱jma̱a̱ nitháán ajngóo Rabsaqué.
w07-S 15/1 8 ¶6
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Isaías (níʼkho 2).
Rí naʼsngúlú:
36:2, 3, 22. Maski ajndu Sebná nixtiʼkuriyaʼ náa ñajunʼ, mú nixtáa xóo secretario ndrígóo rey (Isaías 22:15, 19). Mú á mu nandáti̱gu̱lúʼ mbá ñajunʼ náa xuajñu Jeobá, lá xándoo muʼni má xúʼko̱ ñajunʼ Dios asndu xú káʼnii ñajunʼ rí gúxnulú xáʼ.
Migixnuu Biblia
(Isaías 36:1-12) Tsiguʼ gu̱wa̱ʼ i̱jkhu̱ ndrígóo rey Ezequías rí Senaquerib rey ndrígóo Asiria nitsimuu gaxmíjná gajmíi̱n xuajen ndrígóo Judá ga̱jma̱a̱ niruguariʼin. 2 Rey ndrígóo Asiria nikunguanʼ Rabsaqué, náa Lakís asndu Jerusalén, náa rey Ezequías, gajmíi̱n mbaʼin wéñuʼ soldados, ga̱jma̱a̱ ikhaa niwi̱ji̱ náa níjniúu kambo̱o̱ iyaʼ rí na̱jkha̱ náa najnu̱ʼ iyaʼ, náa kamba̱a̱ náa kuwa xa̱bu̱ bi̱ nujñáa xtíin. 3 Ikhú nigájnun náa ikhaa Eliaquim a̱ʼdióo Hilquías, bi̱ nañewu̱u̱n guʼwá, ga̱jma̱a̱ Sebná bi̱ nindxu̱u̱ secretario, ma̱ngaa Joah a̱ʼdióo Asaf bi̱ naʼnirámáʼ. 4 Ikhú Rabsaqué niʼthí: “Mbá péñu, gutha̱a̱n Ezequías: ‹Rígi̱ rí niʼthí rey bi̱ phú mba̱a̱, rey ndrígóo Asiria: “Tsáa ekumaʼ xtayáá rá. 5 Naratá: ‹Nda̱yo̱o̱ rí mani ga̱jma̱a̱ gúʼdoo tsiakii maxmínaʼ›. Mú tsáa ekumaʼ xtayáá ikháánʼ ikha jngó na̱nguá etanimbaʼ xta̱yo̱ʼ rá. 6 ¡Atayáá! Ikháánʼ naku̱ma̱ʼ xtayáá náa diin rí niguiʼtáxi̱, náa Egipto, á mu mbáa xa̱bu̱ gambáyuminaʼ ikhí, mato̱ʼo̱ ngayuu náa a̱jkiu̱u̱n ñawúunʼ. Xúʼko̱ nindxu̱u̱ Faraón rey ndrígóo Egipto náa xúgínʼ bi̱ nakumu̱ún kuyáá. 7 Ga̱jma̱a̱ á mu narathúnʼ: ‹Nakumuxu ku̱ya̱a̱ Jeobá Dios ndrígúxu̱›, lá raʼkháa gi̱i̱ náa nindxu̱u̱ mitsídaanʼ ga̱jma̱a̱ náa altar rí Ezequías nigruigúu ráʼ. Índo̱ Judá ga̱jma̱a̱ Jerusalén nuthi: ‹Náa altar rígi̱ gíʼmaa musmbatigala›”›. 8 Rí xúgi̱ gambanáʼ ga̱jma̱ʼ señor ndrígóʼ bi̱ xtáa Asiria, ga̱jma̱a̱ atatsíñuʼ maxniaʼ a̱jma̱ míí wáyú, mu mbuʼyáá á mu ikháánʼ maʼngaaʼ maraxni̱i̱n bi̱ nudramiunʼ. 9 Lá xátrígú rí natha̱nʼ numuu rí ni̱ndxu̱ʼ mbáa Xa̱bu̱ Ñajunʼ bi̱ itháan guabaaʼ náa rey, numuu rí ikháánʼ naku̱ma̱ʼ xtayáá Egipto bi̱ gíʼdiin carros ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ nudramiunʼ wáyú rá. 10 Lá nitsimuʼ mbáwun mu mani gámbáa ku̱ba̱ʼ rí asndu xáguʼtu̱u̱n maʼtáñajunʼ Jeobá ráʼ. Jeobá niʼthúnʼ: ‹Atsimaaʼ náa xuajen rígi̱ ga̱jma̱a̱ atani gámbáa›”. 11 Ikhú, Eliaquim ga̱jma̱a̱ Sebná ma̱ngaa Joab nitháán Rabsaqué: “Mbá péñu, aratamíjná gajmiáanʼ xa̱bia̱ʼ náa ajngáa arameo, numuu rí nakruʼuxu; xáratuxu ajngáa ndrígu̱ún judíos mu xúdxawíín xa̱bu̱ bi̱ trámiin náa inuu xtátsí”. 12 Mú Rabsaqué niʼthí: “Lá raʼkháa náa ikháánʼ ga̱jma̱a̱ náa tátá ndrígáʼ rí nikungunʼ tátá ndrígóʼ mu matha̱la ajngáa rígi̱ ráʼ. Lá raʼkháa xa̱bu̱ bi̱ trigi̱i̱n náa tsu̱du̱u̱ xtátsí, mu ikhiin mu̱phu̱ amphún ga̱jma̱a̱ muwa̱a̱n iya míxiʼ gajmiála xáʼ.”
ENERO 23-29
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | ISAÍAS 38-42
“Jeobá naxnúu tsiakii bi̱ néʼngo̱o̱”
(Isaías 40:25, 26) “Mú gutha ikháanʼ tsáa mbríguu ga̱jmu̱ʼ rá.” Eʼthí Santo. 26 Guyexiraʼan ga̱jma̱a̱ gu̱ya̱a̱. Tsáa niʼni xúgíʼ rígi̱ rá. Ikhaa bi̱ naguwíin mámbíin dí ikhiin, naʼthúún xúgínʼ ga̱jma̱a̱ mbiʼñún. Numuu dí ra̱ʼkhá tháán mba̱a̱ tsiakii gíʼdoo ga̱jma̱a̱ mixkujiʼ wéñuʼ, nimbáa dí ikhaa tsendati̱ga̱a̱.
ip-1 409-410 ¶23-25
“Guxna̱a̱ tsiakii xuajñuʼ”
“Tsáa niʼni xúgíʼ rígi̱ rá.”
23 Ma̱ngaa rígá i̱mba̱ numuu mu judíos maguaʼdáá tsiakii. Bi̱ naʼthí maʼni káwíin nindxu̱u̱ bi̱ Niʼni xúgíʼ dí rígá ga̱jma̱a̱ bi̱ ndrígóo Xúgíʼ tsiakii. Mú mbuyáá xú káʼnii nindxu̱u̱ Jeobá, ikha nasngájma ga̱jma̱a̱ rí niʼni: “Mú gutha ikháanʼ tsáa mbríguu ga̱jmu̱ʼ rá. Eʼthí Santo. Guyexiraʼan ga̱jma̱a̱ gu̱ya̱a̱. Tsáa niʼni xúgíʼ rígi̱ rá. Ikhaa bi̱ naguwíin mámbíin dí ikhiin, naʼthúún xúgínʼ ga̱jma̱a̱ mbiʼñún. Numuu dí ra̱ʼkhá tháán mba̱a̱ tsiakii gíʼdoo ga̱jma̱a̱ mixkujiʼ wéñuʼ, nimbáa dí ikhaa tsendati̱ga̱a̱” (Isaías 40:25, 26).
24 Anu̱lú bi̱ nindxu̱u̱ Santo náa Israel naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu. Mu masngájma rí nda̱wa̱a̱ imba̱a̱ xóo ikhaa, naʼni mbuʼñún a̱ʼgua̱a̱n. Xóo mbáa bi̱ naʼtáñajunʼ soldados, Jeobá naʼtáñajunʼ a̱ʼgua̱a̱n. Á mu nagímbíin, ‹nimbáa xandati̱ga̱a̱›. Maski ajndu mbaʼin wéñuʼ, xúgínʼ guáʼdáá mbiʼñún o mbá rí xóo najmaʼnunʼ. Xóo soldados bi̱ nunimbu̱ún, nakuwa náa rí kaʼñún mudrigi̱i̱n, numuu rí bi̱ Naʼtáñajunʼ ‹gíʼdoo wéñuʼ tsiakii›. Ikha jngó, judíos niguáʼnu ndiyáá rí gíʼdoo tsiakii. Bi̱ Niʼni xúgíʼ dí rígá, bi̱ naʼtáñajúúnʼ a̱ʼgua̱a̱n gíʼdoo tsiakii mu mambáñún xa̱bi̱i̱.
25 Tsáa rí ikháanʼ maʼngo̱o̱ maʼni gaʼduunʼ invitación ndrígóo Dios rí na̱ʼkha̱ náa Isaías 40:26: “Guyexiraʼan ga̱jma̱a̱ gu̱ya̱a̱” rá. Rí ndiʼkhún niguáʼnu ndiyáá nasngájma rí a̱ʼgua̱a̱n mitsaan wéñuʼ rí xóo ndiyáá nákha nixtáa Isaías. Bi̱ astrónomos nduyáá ga̱jma̱a̱ numuu mekhu ga̱jma̱a̱ telescopios niguáʼnu ndiyáá rí kuwa itháan rí ciento veinticinco mil millones rí galaxias. Mbá rí ndiyáá, káʼ mbá Vía Láctea gíʼdoo itháan rí cien mil millones a̱ʼgua̱a̱n. Rígi̱ gíʼmaa maxkajxi̱i̱ a̱jkiu̱lú mu mbuʼyamajkuíí bi̱ Niʼni xúgíʼ ga̱jma̱a̱ rí mambanúu rí nikudaminaʼ maʼni.
(Isaías 40:27, 28) Náa numuu rí narathá ikháánʼ, oh Jacob, ga̱jma̱a̱ ikháánʼ, oh Israel: ‹Kamboʼ guarkaʼwo náa Jeobá, ga̱jma̱a̱ lá nagruigu mbá rí jmbu náa Dios ráʼ.› 28 Lá xóó tsédxúʼnú ma̱ta̱ya̱a̱ o xóó tsetadxuun ráʼ. Jeobá, bi̱ Niʼni xúgíʼ ku̱ba̱ʼ, nindxu̱u̱ mbáa Dios bi̱ xtáa má xúʼko̱. Ikhaa na̱nguá egaʼ asndu má tsekhanajkhoʼ. Nimbáa xáʼngo̱o̱ gaʼyoo xú káʼnii endxa̱ʼóo edxu̱u̱.
ip-1 413 ¶27
“Guxna̱a̱ tsiakii xuajñuʼ”
27 Isaías naʼnirámáʼ ajngáa rí Jeobá nasngájma rí nandoo kaʼñún bi̱ nigún kudiin náa Babilonia, naʼni mbá ciento kilómetros náa rí nikuwa. Tikhun nakumu̱ún rí kamba̱a̱ ndrígu̱ún nindxu̱u̱ mingíjyúuʼ o rí Dios tséʼñun. Nakumu̱ún rí Jeobá gujkhuʼ a̱jkiu̱u̱n índo̱ nuraʼníí mbá tsingíná. Dios naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱ún tikhu rí ndayóoʼ mbuyáá, rí nijmañún ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí nijuiʼthún. Jeobá ma̱ndoo ga̱jma̱a̱ nandoo maʼni kríyaaʼ xuajñu. Nindxu̱u̱ mbáa Dios kámuu ga̱jma̱a̱ bi̱ Niʼni xúgíʼ dí rígá náa Ku̱ba̱ʼ. Ga̱jma̱a̱ xóó gíʼdoo tsiakii mú masngájma náa numbaaʼ, asndu Babilonia bi̱ gíʼdoo tsiakii xáʼngo̱o̱ maʼni kríyaminaʼ. Mbáa Dios xúgi̱ tségaaʼ ga̱jma̱a̱ tséniñuʼ xuajñu. Ikha jngó xa̱bi̱i̱ ragíʼmaa mugími̱jna̱ mbuyáá xúgíʼ rí naʼni Jeobá, numuu rí Ku̱ma̱ ndrígóo, rí ndaʼyoo, rí naraʼwíí rí maʼni ga̱jma̱a̱ rí nakro̱ʼo̱o̱, nindxu̱u̱ mba̱a̱ wéñuʼ rí nimbáa xáʼngo̱o̱ gákro̱ʼo̱o̱.
(Isaías 40:29-31) Naxnúu tsiakii bi̱ nánguá eʼngo̱o̱ ga̱jma̱a̱ naʼni rí magiʼdoo wéñuʼ bi̱ nánguá gíʼdoo tsiakii. 30 Bi̱ ni̱ndxu̱ún jiáma nagiinʼ ga̱jma̱a̱ nánguá eʼngu̱u̱n, ga̱jma̱a̱ jiáma narádiinʼ ga̱jma̱a̱ naxpátrigi̱i̱n, 31 mú bi̱ guáʼthi̱i̱n náa Jeobá, mbu̱ya̱a̱ xúnʼ. Maguaʼdáá xpíjpiun xóo bi̱yú. Magañún mu xágiinʼ, majngruigu̱u̱n ga̱jma̱a̱ xáʼni néʼngu̱u̱n.”
ip-1 413-415 ¶29-31
“Guxna̱a̱ tsiakii xuajñuʼ”
29 Índo̱ naʼthí rí ndayóoʼ muxnún tsiakii bi̱ néʼngu̱u̱n, mbáa Jeobá ndaʼyoo rí mingíjyúuʼ nindxu̱u̱ kamba̱a̱ rí matangi̱ín náa nikuwa. Jeobá naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱u̱n xuajñu rí nambáñun bi̱ néʼngu̱u̱n bi̱ nagún náa ikhaa. Asndu bi̱ itháan gújkuíínʼ, “bi̱ ni̱ndxu̱ún jiáma”, ma̱ndoo maʼni néʼngu̱u̱n ga̱jma̱a̱ majngrádiinʼ numuu rí nagiinʼ. Mú Jeobá naʼthí rí maxnún tsiakii bi̱ nunimbu̱ún kuyáá ikhaa, mbá tsiakii rí xámbáa índo̱ gagañún ga̱jma̱a̱ índo̱ gágun kruigu̱u̱n. Tsiakii rí naxnún xa̱bi̱i̱ Jeobá nindxu̱u̱ xóo ejkha̱ rijma̱a̱ bi̱yú rí asndu tseriyaʼ tsiakii ndrígóo, asndu tséyáa xu̱ʼ índo̱ na̱jkha̱ náa inuu giñánʼ mba̱yu̱ʼ hora. Ga̱jma̱a̱ tsiakii ndrígóo Dios bi̱ judíos bi̱ nigún kudiin ragíʼmaa mambumún rí maʼni ikhaa.
30 Versículos rí námbá ga̱jma̱a̱ capítulo 40 ndrígóo Isaías gíʼdoo ajngáa rí maʼni a̱jkiu̱ún cristianos gajkhun náa iwáá mbiʼi ndrígóo numbaaʼ xkawiʼ rígi̱. Índo̱ kuaʼdáá wéñuʼ xkujndu naʼni néʼngulú, mú naʼni a̱jkiu̱lú rí Dios ndrígúlú tsémbumuu xkujndu rí nuraʼníí. Nduʼyáá gajkhun rí bi̱ Niʼni xúgíʼ dí rígá, Bi̱ “nakro̱ʼo̱o̱ nindxu̱u̱ mba̱a̱ wéñuʼ ki xóo rí muʼthá”, maʼni gámbáa rí naʼni mumíniiʼ índo̱ ikhaa gáʼthi ga̱jma̱a̱ xóo gándoo ikhaa (Salmo 147:5, 6). Ikha jngó ragíʼmaa i̱ndó mumbayumíjná náa tsiakii ndrígúlú. Jeobá nditháan tsétumuu tsiakii ndrígóo, ma̱ndoo maxnún tsiakii xa̱bi̱i̱ índo̱ naguaʼnii mbá gamiéjunʼ, ma̱ngaa “tsiakii rí itháan mba̱a̱ [...] raʼkháa ndrígulúʼ ikháanʼ” (2 Corintios 4:7).
31 Gundxa̱ʼwámi̱jna̱ ga̱jma̱a̱ numún judíos bi̱ nigún kudiin náa Babilonia nákha siglo VI tsiguʼ ginii. Xuajñu Jerusalén niguámbáa náa mbá cientos kilómetros rí mitsínguánʼ, nda̱wa̱á niguma gámbáa. Rí niʼtáriyaʼ Isaías niʼni rí muguaʼthi̱i̱n rí májánʼ nda̱wa̱á: Jeobá maʼni rí matangi̱i̱n náa xuajñu mbu̱júu̱ʼ. Nákha 537 tsiguʼ ginii. Dios ni̱jkha̱ kagu̱u̱n náa xuajñún, rúʼko̱ nisngájma rí nindxu̱u̱ mbáa bi̱ naʼnimbánuu rí naʼthí. Ikháanʼ mangáanʼ ma̱ndoo makumulúʼ kuʼyáá Jeobá ga̱jma̱a̱ rí naʼthí maxná Reino, dí nakujmaa mitsaan wéñuʼ náa niʼtáriyaʼ Isaías, marigá gajkhun. Nindxu̱u̱ ajngáa májánʼ, ajngáa rí mambáñun xúgínʼ xa̱bu̱ numbaaʼ.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Isaías 38:17) ¡Atayáá! Ga̱jma̱a̱ numuu rí tsímáá nigúʼdoo rí miʼkhu̱u̱n, xúʼko̱, rí miʼkhu̱u̱n; ga̱jma̱a̱ ikháánʼ niraxtaa níjniúʼ ga̱jma̱a̱ nitiéxi̱i̱ náa iñáʼ náa naʼni gámbóo. Numuu rí nitadaʼ náa tsudaʼ xúgíʼ aʼkhá ndrígóʼ.
w03-S 1/7 17 ¶17
“Dios nandoo kaʼñúún xúgínʼ”
17 Náa mbá ajmúú rí na̱jkha̱ náa Jeobá, niguma mu maxnáa núma̱aʼ numuu rí niʼni kríyaaʼ náa mbá nandii gakhi̱i̱, Ezequías niʼthí: “Nitadaʼ náa tsudaʼ xúgíʼ aʼkhá ndrígóʼ” (Isaías 38:17). Gi̱jyooʼ nakujmaa rí Dios na̱jkha̱ kagu̱u̱ aʼkhá ndrígóo bi̱ natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ na̱da̱ʼ náa nimbáa xáʼyoo. Náa mbá i̱yi̱i̱ʼ kiejunʼ naʼthí rí ku̱ma̱ rígi̱ asndu xóo naʼthí: “Natani rí aʼkhá ndrígóʼ makujmaa xóo nditháan tárígá”. Lá ragájkhun rí naʼni̱i̱ a̱jkiu̱lú ráʼ.
(Isaías 42:3) Xaxmigaʼ nimbá diin rí nijmigaʼ má; ga̱jma̱a̱ mbá mecha ndrígóo lino rí nakha, xájuiyuʼ. Náa rí gajkhun magajnúu rí jmbu.
w15-S 1/2 10 ¶13
Jesús nindxu̱u̱ mbáa bi̱ nagáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n
13 Xóo niʼthí. Jesús niʼthún ga̱jma̱a̱ ajngáa wabaʼ xa̱bu̱, itháan náa xa̱bu̱ gíníi ga̱jma̱a̱ bi̱ niguma gíníi. Rí nijuiʼthá náa Isaías, apóstol Mateo niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu Jesús: “Xaxmigaʼ nimbá diin rí nijmigaʼ má; ga̱jma̱a̱ mbá mecha ndrígóo lino rí nakha, xájuiyuʼ” (Mat. 12:20; Is. 42:3). Jesús nixnúún tsiakii bi̱ nikumu̱ún xóo mbá diin rí nigumiʼ o xóo aguʼ rí inu majuíyúʼ. Ni̱jkha̱ kayóo mbá ajngáa rí maʼni a̱jkiu̱ún “xa̱bu̱ bi̱ nigawúnʼ nímiu̱u̱n” (Is. 61:1). Niʼthúún maguwáʼ náa ikhaa bi̱ guáʼdáá gamiéjunʼ ga̱jma̱a̱ ikhaa maʼni rí maʼni a̱jkiu̱ún (Mat. 11:28-30). Ma̱ngaa niʼthúún xa̱bi̱i̱ rí Dios naxmiéjunʼ kaʼñún, asndu bi̱ nakujmaa rí kaʼnííʼ majkhinʼ o bi̱ raguáʼdáá wéñuʼ numún náa numbaaʼ rígi̱ (Mat. 18:12-14; Luc. 12:6, 7).
Migixnuu Biblia
(Isaías 40:6-17) Atadxun! Mbáa xtáa raʼthí: “¡Atandxaʼwá!”. Ga̱jma̱a̱ imba̱a̱ niʼthí: “Ndiéjunʼ gandxaʼwa rá.” “Xúgíʼ xuwiʼ ñajunʼ raxa maxaʼ, ga̱jma̱a̱ rí nandoo kaʼyulú má xúʼko̱ ñajunʼ xóo mbá ri̱ʼi̱ náa xaná. 7 Raxa maxaʼ nijndoʼ, ri̱ʼi̱ nijndoʼ, numuu rí xi̱ʼ kaʼwu ndrígóo Jeobá nindiyuu náa ikhaa. Mbáa xa̱bu̱ ni̱ndxu̱ún raxa maxaʼ. 8 Raxa nujndoʼ, ri̱ʼi̱ nujndoʼ. Mú ajngá rawunʼ Dios ndrígúlú mbajyúuʼ asndu kámuu mbiʼi”. 9 Atsimaaʼ náa kúbá mitsídánʼ, a̱ʼgu̱ bi̱ na̱ʼkha̱ kayóo ajngáa rí májánʼ náa Sión. Arathá ga̱jma̱a̱ xúgíʼ tsiakii, a̱ʼgu̱ bi̱ na̱ʼkha̱ kayóo ajngáa rí májánʼ náa Jerusalén. Ataxúxi̱ aʼwáʼ, xámiñaʼ. Arathún xa̱bu̱ xuajen Judá: “Gi̱jyooʼ xtáa Dios ndrígáʼ”. 10 ¡Atayáá! Tátá Jeobá bi̱ naʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ ma̱ʼkha̱ xóo mbáa xa̱bu̱ bi̱ gíʼdoo tsiakii, ga̱jma̱a̱ ikhaa maʼtáñajunʼ. ¡Atayáá! Rí maxná gíʼdoo má ikhaa, ga̱jma̱a̱ rí mani numa̱a̱ rígá inuu ikhaa. 11 Xóo mbáa báxtúu bi̱ nañewu̱u̱n mugiu̱u̱. Ga̱jma̱a̱ ñawúunʼ magímbíin e̱jín múgú; maguriʼiin. Tsumáá gáʼga kagu̱u̱n bi̱ nuxnún muxúnʼ e̱jñún. 12 Tsáa lá giewan iyaʼ náa ñawúunʼ rí mijchú, ga̱jma̱a̱ nagujtun mekhu ga̱jma̱a̱ mbá cuarta ñawúunʼ, ga̱jma̱a̱ nagiewanʼ yujndoʼ ku̱ba̱ʼ, o nagiewan ga̱jma̱a̱ ajua̱nʼ kúbá, ga̱jma̱a̱ náa balanza kúbá ma̱jkha̱ʼ. 13 Tsáa lá egujtun xi̱ʼ kaʼwu ndrígóo Jeobá, ga̱jma̱a̱ tsáa xa̱bíi bi̱ naxná xtágabu ma̱ndoo maʼthúu̱n rí maʼni xá. 14 Tsáa lá niraxu̱u̱ mu makro̱ʼo̱o̱, o tsáa lá eʼsngóo náa kamba̱a̱ jmbu, o naʼsngóo ku̱ma̱, o naxnúu maninuʼ kamba̱a̱ rí gajkhun rí phú maʼni makro̱ʼo̱o̱ xá.15 ¡Atayáá! Xuajin mba̱ʼu̱ nindxu̱u̱ xóo mbeʼtsi iyaʼ náa mbá cubeta; ga̱jma̱a̱ xóo mbá capa mbawiʼ yujndaʼ náa mbá balanza gíʼdoo numuu. ¡Atayáá! Ikhaa nakuxi mbaaʼ dí rígá náa tapo̱o̱ iyaʼ xóo yujndaʼ rí mbawiʼ. 16 Ni xti̱ʼkha̱ tséʼngo̱o̱ mu aguʼ mikha má xúʼko̱, ni xujkhú xáná tséʼngo̱o̱ mu muxnaxi̱ mbá tsigijñaʼ. 17 Xúgíʼ xuajen asndu xóo nda̱a̱ eʼyoo ikhaa; ndaʼyoo asndu xóo nda̱a̱ rí ni̱ndxu̱ún ga̱jma̱a̱ asndu xóo mbá dí ragájkhun ñajúnʼ.
ENERO 30–FEBRERO 5
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | ISAÍAS 43-46
“Rí naʼtáriyaʼ Jeobá nambánuu má xúʼko̱”
(Isaías 44:26-28) Bi̱ naʼni rí mambanúu ajngóo xa̱bi̱i̱, ga̱jma̱a̱ bi̱ naʼni mambanúu xtágabu ndrígu̱ún xa̱bu̱ bi̱ nagún ku̱ñu̱u̱n ajngáa; Bi̱ naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu Jerusalén: ‹Makuwíin xa̱bu̱›, ga̱jma̱a̱ numuu xuajen Judá: ‹Maguma̱a̱ mbu̱júu̱, ga̱jma̱a̱ mani̱i̱ mbu̱júu̱ rí niguma gámbáa›; 27 Ikhaa tsí naʼthúu̱n iyaʼ me̱jno̱ʼ: ‹Mane mojndoʼ xúgíʼ mañu ndrígáʼ›; 28 Ikhaa tsí naʼthá numuu Ciro: ‹Nindxu̱u̱ báxtúu ndrígóʼ ga̱jma̱a̱ mbá xúgíʼ rí naniguʼ ikhaa maʼnimbánuu káxe̱›; índo̱ gáʼthi numuu Jerusalen: ‹Rí magumaa›, ga̱jma̱a̱ templo: ‹Maguma najkúu›”.
ip-2 71-72 ¶22-23
Dios gajkhun naʼtáriyaʼ rí maguma káwíin
22 Xa̱bu̱ xawan na̱nguá guáʼdáá xi̱ʼ ndrígóo Dios, ikha jngó na̱nguá eʼngu̱u̱n gutariyaaʼ jmbu numuu rí namiñun rí nda̱wa̱á makujmaa rí nijngawi̱i̱n. Jeobá naʼtáriyaʼ náa Isaías mbiʼyuu bi̱ maríyaaʼ xuajñu náa naguma gíníi mu xúʼko̱ matangi̱ín náa xuajñún ga̱jma̱a̱ muni̱i̱ Jerusalén ma̱ngaa templo. Nagumbiʼyuu Ciro, ga̱jma̱a̱ najmaʼniiʼ xóo Ciro bi̱ Mba̱a̱ náa Persia. Jeobá ma̱ngaa naʼthí xú káʼnii guni mu matu̱ʼu̱u̱n náa xtátsí ga̱jma̱a̱ rí narikhoo Babilonia. Xuajen nañewu̱u̱n mbá xtátsí mitsídánʼ ga̱jma̱a̱ iyaʼ rí nanújngoo náa mbájndi xuajen. Ciro manújngoo náa majñu̱ʼ rí nañewu̱u̱n xuajen: Náa mañu Éufrates. Xó má ethi bi̱ nduyáá dí nirígá Heródoto ga̱jma̱a̱ Jenofonte, Ciro nixná ikhoo iyaʼ ga̱jma̱a̱ índo̱ nigajta̱a̱ iyaʼ, soldados nikidiin. Ni̱jkha̱nú nijndoʼ iyaʼ mba̱a̱ Éufrates rí nañewu̱u̱n xuajen Babilonia.
23 Ndiéjunʼ gúʼthá ga̱jma̱a̱ numuu rí Ciro maʼnikríyaaʼ xuajñuu Dios, ga̱jma̱a̱ rí maʼni̱i̱ Jerusalén ma̱ngaa templo rá. Náa Biblia naʼthí ajngáa rí niʼthí Xa̱bu̱ Ñajunʼ Ciro: “Rígi̱ rí niʼthí Ciro rey ndrígóo Persia: ‹Xúgíʼ xuajen dí rígá náa numbaaʼ nixnúʼ Jeobá bi̱ xtáa mekhuíí, ga̱jma̱a̱ ikhaa mínaʼ niʼtáñajunʼ rí mani goʼwóo náa Jerusalén, dí rígá náa Judá. Asndu tsáa dí ikháanʼ náa xúgíʼ xuajñu, Dios ndrígála gaxtáa ga̱jma̱á nindxa̱la. Ga̱jma̱a̱ ga̱ʼga̱ náa Jerusalén, dí rígá náa Judá, ga̱jma̱a̱ maʼni̱i̱ goʼwóo Dios gajkhun ndrígóo Israel dí rígá náa Jerusalén› (Esdras 1:2, 3). Xúgi̱ kaʼnii nimbánuu ajngóo Jeobá rí nijuiʼtáriyaʼ náa Isaías.
(Isaías 45:1, 2) Ríge̱ nindxu̱u̱ rí niʼthúu̱n tsí ndiyáaʼ Jeobá, náa Ciro, tsí niʼgíiʼ náa ñawúunʼ mujunʼ mu maʼtáñajunʼ náa inuu ikhaa rí mbá xúgíʼ xuajen, maʼni majthiinʼ reyes; rí mambáʼtoo xkrugua náa inuu ikhaa, ikha jngó rí xkrugua maguanúu jambaʼta: 2 “Náa inaʼ ikháánʼ maʼgá má ikhúúnʼ, mani dí ni xárígá rí xkawiʼ náa mbaaʼ. Xkrugua rí cobre maxpiʼgú ga̱jma̱a̱ marotho barras dí hierro.
ip-2 77-78 ¶4-6
Jeobá, “mbáa Dios jmbii ga̱jma̱a̱ bi̱ maʼni Káwáanʼ”
4 Ga̱jma̱a̱ numuu Isaías, Jeobá naʼthúu̱n Ciro rí asndu xóo xtáa ndaʼyaaʼ kujmaa mú xóó tséxtáa (Romanos 4:17). Mu Jeobá ndiyáaʼ mu maʼnimbánuu mbá ñajunʼ, ma̱ndoo muʼthá rí nindxu̱u̱ mbáa bi̱ “ndiyáaʼ” Dios. Náa gáʼtañajunʼ maxnún ikha xuajen ga̱jma̱a̱ maʼni gámbíin reyes. Índo̱ Ciro gaʼni gámbáa Babilonia, Jeobá maʼni rí maniñuuʼ xkrugua ndrígóo xuajen kambaʼta, rúʼko̱ gáʼni rí ní xáguáʼdáá numún. Dios maʼga̱ náa inuu rey persa, mu maʼni gámbáa xúgíʼ rí garikhún. Nda̱wa̱á, soldados ndrígóo Ciro matu̱ʼu̱u̱n náa xuajen ga̱jma̱a̱ magún kudúún “tesoro dí rígá náa warkaʼwu”, mbújkha̱a̱ dí rígá náa mikrina. Lá nimbánuu xúgíʼ rí niʼtáriyaʼ Isaías ráʼ.
5 Nákha 539 tsiguʼ ginii, xóo mbá a̱jma̱ ciento tsiguʼ nda̱wa̱á rí niʼtáriyaʼ Isaías rígi̱, Ciro na̱jkha̱nú náa xtátsí ndrígóo Babilonia mu maʼni gámbáa xuajen (Jeremías 51:11, 12). Mú babilonios tsixmiéjunʼ nakumu̱ún rí xuajñún nda̱a̱ rí gagiʼnuu. Xtátsí ndrígóo mitsídaanʼ ga̱jma̱a̱ rígá mañu Éufrates mbájndi, rúʼko̱ nañewu̱u̱n xuajen. Naʼni itháan rí mbá ciento tsiguʼ rí nimbáa xa̱bu̱ sia̱nʼ tséʼngo̱o̱ gaʼni gámbóo xuajen. Tsímáá xtáa náa palacio ndrígóo Babilonia, Belsasar, bi̱ naʼni mbá ndxa̱a̱ gajmíi̱n xa̱bi̱i̱ (Daniel 5:1). Mbruʼun rúʼko̱, 5 asndu 6 ñajunʼ gunʼ octubre, Ciro na̱jkha̱ kagu̱u̱n soldado mu maʼni gámbáa xuajen.
6 Ingenieros ndrígóo rey persa nixna ikháá mañu Éufrates, ikha jngó iyaʼ mañu nánguá ejkha̱ xígií náa sur náa xuajen. Mbá nacha̱, iyaʼ nagajtaa ga̱jma̱a̱ náa mbájndi Babilonia ikhú soldado Ciro nandoo nagún náa tapo̱o̱ iyaʼ asndu maguáʼnú náa tapo̱o̱ xuajen (Isaías 44:27; Jeremías 50:38). Mú xkrugua dí rígá náa rawunʼ mañu kambaʼta, xó má niʼtáriyaʼ Isaías. Soldado Ciro nini gámbáa Babilonia, nitu̱ʼu̱u̱n náa palacio ga̱jma̱a̱ nuxiyáa rey Belsasar (Daniel 5:30). Rígi̱ nirígá káaʼ mbá mbruʼun. Babilonia niguma gámbáa ga̱jma̱a̱ nimbánuu xúgíʼ rí kiʼtáriyaʼ.
(Isaías 45:3-6) Ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ minuʼ maxna̱ʼ tesoro dí rígá náa mikrina ga̱jma̱a̱ tesoro dí rígá náa warkaʼwu, mu ma̱ta̱ya̱a̱ rí ikhúúnʼ ñajunʼ Jeobá, Bi̱ naʼtháanʼ ga̱jma̱a̱ mbiʼyaaʼ, Dios ndrígóo Israel. 4 Ga̱jma̱a̱ numuu xa̱bi̱ʼ Jacob ga̱jma̱a̱ Israel bi̱ ikhúúnʼ ndiʼyáaʼ, asndu nitha̱nʼ ga̱jma̱a̱ mbiʼyaaʼ. Nixna mbiʼyaaʼ rí nindxu̱u̱ gamajkhu maski ajndu ikháánʼ xóó tsitatsinunʼ. 5 Ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeobá, ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á imba̱a̱. I̱ndó ikhúúnʼ, nda̱wa̱a̱ imba̱a̱ Dios. Maxna̱ʼ tsiakii, maski ajndu ikháánʼ na̱nguá tatsinúnʼ, 6 mu xa̱bu̱ muniʼnuʼ rí nda̱wa̱a̱ imba̱a̱ Dios xóo ikhúúnʼ asndu náa nagájnuu a̱jkha̱ʼ ga̱jma̱a̱ asndu náa najnguáan. Ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeoba ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱a̱ imba̱a̱.
ip-2 79-80 ¶8-10
Jeobá, “mbáa Dios jmbii ga̱jma̱a̱ bi̱ maʼni Káwáanʼ”
Náa numuu rí Jeobá nimbáyúu Ciro rá.
8 Índo̱ nijuiʼthá tsáa gáʼni gámbáa Babilonia ga̱jma̱a̱ xú káʼnii gáʼni, Jeobá naʼthí timbá numuu rí maniñuʼ maʼngo̱o̱ Ciro. Xó má nijuiʼtáriyaʼ, naʼthúu̱n rí “mu ma̱ta̱ya̱a̱ rí ikhúúnʼ ñajunʼ Jeobá, Bi̱ naʼtháanʼ ga̱jma̱a̱ mbiʼyaaʼ, Dios ndrígóo Israel” (Isaías 45:3b). Xa̱bu̱ Ñajunʼ bi̱ niʼni a̱jkhu̱u̱n potencia mundial bi̱ nijuiʼthá náa Biblia ndiʼyoo rí ikhaa niʼngo̱o̱ ga̱jma̱a̱ numuu tsiakii ndrígóo mbáa bi̱ itháan gíʼdoo tsiakii xóo ikhaa, bi̱ itháan Mba̱a̱ náa Numbaaʼ, bi̱ naʼtáñajunʼ nindxu̱u̱ Jeobá, Dios ndrígóo Israel. Náa Biblia nasngájma rí ni̱jkha̱nú ndiʼyoo rí naʼngo̱o̱ náa guerra ga̱jma̱a̱ numuu tsiakii ndrígóo Jeobá (Esdras 1:2, 3).
9 Jeobá naʼthí a̱jma̱ numuu rí ni̱jkhá kayáa Ciro mu maʼni gámbáa Babilonia: “Ga̱jma̱a̱ numuu xa̱bi̱ʼ Jacob ga̱jma̱a̱ Israel bi̱ ikhúúnʼ ndiʼyáaʼ, asndu nitha̱nʼ ga̱jma̱a̱ mbiʼyaaʼ. Nixna mbiʼyaaʼ rí nindxu̱u̱ gamajkhu maski ajndu ikháánʼ xóó tsitatsinunʼ” (Isaías 45:4). Rí niʼngo̱o̱ Xa̱bu̱ Ñajunʼ persa náa Babilonia nigiʼdoo wéñuʼ numuu, numuu rí nisngájma rí niguma gámbáa mbá potencia mundial ga̱jma̱a̱ rí matuxu̱u̱ i̱mba̱, ma̱ngaa naniñuʼ mbá tsinaʼ rí guguaʼnii bi̱ gakuwa nda̱wa̱á. Bi̱ naxmiéjunʼ dí xtáa rarígá asndu xuajen bi̱ kuwa mijngii maguanún tsiánguá á mu gudxawíín rí xúgíʼ narígá ga̱jma̱a̱ numún mbáa nguáthi̱i̱n xa̱bu̱ bi̱ ni̱jkha̱ kiʼdiin náa Babilonia: Bi̱ judíos, e̱ji̱i̱n Jacob. Mú náa iduu Jeobá ndaʼyoo rí guáʼdáá numún bi̱ nikáwíin náa xuajen Israel. Ni̱ndxu̱ún xa̱bi̱i̱ Dios bi̱ kaxtaʼwíin náa xúgíʼ xuajen dí rígá náa Ku̱ba̱ʼ. Maski ajndu Ciro na̱nguá nininiʼ Jeobá, Ikhaa nijmiuu Ciro xóo Bi̱ kaxtaʼwíi mu maʼni gámbáa xuajen, rí tsíyoo maniñúnʼ magúun xa̱bi̱i̱. Raʼkháa rígi̱ rí nindoo Dios rí xuajñu bi̱ kaxtaʼwíi mumíniiʼ náa raʼkháa xuajñún.
10 Rí maʼni ajtsú numuu, rí itháan gíʼdoo numuu rí Jeobá nijmiuu Ciro mu maʼni gámbáa Babilonia. Ikhaa naʼthí: “Ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeobá, ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á imba̱a̱. I̱ndó ikhúúnʼ, nda̱wa̱a̱ imba̱a̱ Dios. Maxna̱ʼ tsiakii, maski ajndu ikháánʼ na̱nguá tatsinúnʼ, mu xa̱bu̱ muniʼnuʼ rí nda̱wa̱a̱ imba̱a̱ Dios xóo ikhúúnʼ asndu náa nagájnuu a̱jkha̱ʼ ga̱jma̱a̱ asndu náa najnguáan. Ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeoba ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱a̱ imba̱a̱” (Isaías 45:5, 6). Rí niguma gámbáa Babilonia nisngájma rí Jeobá nindxu̱u̱ Dios, nisngájma náa xúgíʼ numbaaʼ rí i̱ndó ikhaa kaʼyoo magruigú gamajkhu. Rí niguma kríyaaʼ xuajñu maʼni mbuyáá xúgínʼ xa̱bu̱ numbaaʼ, asndu náa má kuwa, rí mbáwíi Jeobá nindxu̱u̱ Dios gajkhun (Malaquías 1:11).
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Isaías 43:10-12) “Ikháanʼ ñajuanla testigo ndrígóoʼ —eʼthí Jeobá—, xa̱bi̱ʼ ndrígóʼ bi̱ ndiʼyáaʼ, mu muninuwúnʼ ga̱jma̱a̱ muguaʼdáá fe náa ikhúúnʼ, ga̱jma̱a̱ mu makru̱ʼu̱u̱n rí ikhúúnʼ má nindxu̱ʼ. Nákha ikhúúnʼ xtáá na̱nguá nigumaa nimbáa Dios, ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á na̱nguá má nixtáa imba̱a̱ Dios. 11 [...] Ikhúúnʼ nindxu̱ʼ Jeobá, ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱a̱ imba̱a̱ bi̱ maʼni káwáanʼ.” 12 “Ikhúúnʼ má nitha ga̱jma̱a̱ ninikáwíin ma̱ngaa nini rí mawán, nákha nda̱wa̱a̱ náa ikháanʼ [dios] bi̱ tsiniʼniiʼ. Ikha jngó ikháanʼ nindxala testigo ndrígóoʼ —eʼthí Jeobá—, ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Dios.
w14-S 15/11 21-22 ¶14-16
Dios naraʼwíí mbá xuajen
MBÁ XUAJEN NDRÍGÓO XA̱BI̱I̱ DIOS
14 Bi̱ israelitas nduyamajkuíí Jeobá Dios ndrígu̱ún, mú i̱ʼwáʼ xuajen guáʼdiin iʼwíínʼ dios ndrígu̱ún. Nákha nixtáa Isaías, Jeobá nigíiʼ mbá xkri̱da rí xtáa rarígá náa xúgíʼ numbaaʼ xóo náa mbáa Xa̱bu̱ Ñajunʼ bi̱ naʼnimbánuu xkujndu. Graxe̱ rí niguma nindxu̱u̱: Tsáa nindxu̱u̱ Dios bi̱ itháan mba̱a̱ rá. Jeobá niʼthún xa̱bu̱ xuajen rí maguwáʼ kudiin dios ndrígu̱ún mu musngajma á mu gajkhun guáʼdáá tsiakii. Niʼthí: “Rí xúgíʼ xuajin mbóó náa gagimbíin, ma̱ngaa rí mámbá xuajin mba̱a̱ magimbíin. Tsáa xtáa [náa dios ndrígála] mu ma̱ndoo maʼthí rígi̱ rá. O ma̱ndoo muni rí ikháanʼ muʼdxawíín ajngáa rí marigá nda̱wa̱á rá. Guxníi̱n testigos, mu ma̱ndoo mani̱ndxu̱ún jmbiin o mudxawíín ga̱jma̱a̱ muthi: ‹¡Gajkhun nindxu̱u̱!›” (Is. 43:9).
15 Bi̱ mbaʼin dios ndrígu̱ún xuajen na̱nguá esngajma a mu guáʼdáá tsiakii. Ni̱ndxu̱ún káaʼ itsí rí tsíyoo muthi, tsembáyimíjna (Is. 46:5-7). Mú Jeobá niʼthúu̱n xuajen Israel ajngáa rígi̱: “Ikháanʼ ñajuanla testigo ndrígóoʼ —eʼthí Jeobá—, xa̱bi̱ʼ ndrígóʼ bi̱ ndiʼyáaʼ, mu muninuwúnʼ ga̱jma̱a̱ muguaʼdáá fe náa ikhúúnʼ, ga̱jma̱a̱ mu makru̱ʼu̱u̱n rí ikhúúnʼ má nindxu̱ʼ. Nákha ikhúúnʼ xtáá na̱nguá nigumaa nimbáa Dios, ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á na̱nguá má nixtáa imba̱a̱ Dios. Ikhúúnʼ... ikhúúnʼ nindxu̱ʼ Jeobá, ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱a̱ imba̱a̱ bi̱ maʼni káwáanʼ. [...] Ikha jngó ikháanʼ nindxala testigo ndrígóoʼ [...], ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Dios” (Is. 43:10-12).
16 Bi̱ kuwa náa xuajñu Jeobá ndiyóoʼ muthi kaʼwu ga̱jma̱a̱ mbó a̱jkiu̱ún rí ikhaa nindxu̱u̱ mbáwíi Dios gajkhun. Ikhaa nixná mbiʼñún “xuajin rí ikhúúnʼ niʼgíʼ mu maʼni ndrígóʼ, mu maʼthí rí muni mbu̱u̱n” (Is. 43:21). Nindxu̱u̱ xuajen rí nayejkha mbiʼyuu. Numuu rí ikhaa niʼni káwíin náa Egipto, ndiyóoʼ rí munimbu̱ún ga̱jma̱a̱ muni mba̱a̱ náa i̱ʼwáʼ xuajen dí rígá náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ. Ndiyóoʼ muni xó má niʼthí Miqueas, gíʼmaa mani̱ndxu̱ún xuajñu Dios rí xúgi̱: “Numuu rí xúgíʼ xuajin, majngruigu̱u̱n ga̱jma̱a̱ mbiʼyuu dios ndrígu̱ún; mú ikháanʼxu, majngruiguxuʼ ga̱jma̱a̱ mbiʼyuu Jeobá Dios ndrígúxu asndu kámuu mbiʼi” (Miq. 4:5).
(Isaías 43:25) Ikhúúnʼ... ikhúúnʼ Bi̱ naʼni jngudi̱i̱ aʼkhánʼ numuu rí ikhúúnʼ nandoʼ, ga̱jma̱a̱ xarmáʼáan a̱jkiu̱nʼ ka̱yo̱o̱ numuu aʼkhá ndrígáʼ.
ip-2 60 ¶24
“Ikháanʼ ñajuanla testigo ndrígóoʼ”
24 Nduʼyáá rí Jeobá xáʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼñún bi̱ Israel i̱ndó numuu rí xuajen nitanga̱a̱ a̱jkiu̱ún, ikhaa nandoo maʼni rígi̱. Mú mbiʼyuu gamíi mandáti̱ga̱a̱. Á mu naniñúnʼ bi̱ Israel náa guʼwá e̱jua̱nʼ asndu kámuu, mutha numáá mbiʼyuu (Salmo 79:9; Ezequiel 20:8-10). Rí mbiʼi xúgi̱, ikha má kayuʼ, rí maguma káwíin xa̱bu̱ numbaaʼ na̱nguá gíʼdoo wéñuʼ numuu, itháan gíʼdoo numuu rí maguma kaʼwi̱i̱ mbiʼyuu Jeobá ga̱jma̱a̱ rí mbiʼyamajkuíí. Mú Dios nandoo kaʼñún bi̱ nundrigú xtágabu ndrígóo ga̱jma̱a̱ nduyamajkuíí mbóó a̱jkiu̱ún ga̱jma̱a̱ gajkhun. Nasngájma rí nandoo kaʼñún xa̱bu̱, bi̱ kaxtaʼwíin o bi̱ eʼwíínʼ mugu̱, índo̱ naʼni jngudi̱i̱ aʼkhá ndrígu̱ún ga̱jma̱a̱ tsigijñaʼ ndrígóo Jesucristo (Juan 3:16; 4:23, 24).
Migixnuu Biblia
(Isaías 46:1-13) Bel nasmbátigo̱o̱, Nebo naginduti̱ga̱; xándiu̱ún nudiin xujkhú xáná ga̱jma̱a̱ xujkhú kharaʼdiin, ga̱jma̱a̱ mikewu̱n wéñuʼ eyáá xujkhúʼ bi̱ néʼngu̱u̱n. 2 Gíʼmaa muginduti̱ga̱; mámbáa gíʼmaa masmbáti̱go̱o̱ má xúʼko̱; táʼngu̱u̱n muni rí maʼni wijphi rí kuda xujkhúʼ, ga̱jma̱a̱ ikhiin na̱jkha̱ kiʼdiin. 3 “Gudxawunʼ, bi̱ kuwa náa goʼwóo Jacob, ga̱jma̱a̱ xúgiáanʼ ikháanʼ bi̱ naguanún náa goʼwóo Israel, ikháanʼ bi̱ ni̱jkha̱ kiʼdiin náa awúu̱n rudála. 4 Maski ajndu mbáa mani̱ndxu̱u̱ xa̱bu̱ nikhi̱i̱ ikhúúnʼ má Ni̱ndxu̱ʼ; ga̱jma̱a̱ maski ajndu mbáa ma̱ʼkha̱ ngiʼxóo maʼngo̱ʼ má xúʼko̱. Ikhúúnʼ mani, mu ikhúúnʼ maʼgá ka̱ya̱a̱ mu maʼngo̱ʼ ga̱jma̱a̱ mani kríyaaʼ. 5 Tsáa etha ikháanʼ rí mbríguu ga̱jmu̱ʼ mu maʼga̱nú mani̱ndxu̱xuʼ mbeʼtiáanʼ rá. 6 Kuwa bi̱ nurawíi wéñuʼ oro náa amúnʼ, ga̱jma̱a̱ ñawúunʼ balanza nuñewa̱n plata. Nduyáaʼ bi̱ nañajunʼ ga̱jma̱a̱ ajua̱nʼ, ga̱jma̱a̱ ikhaa naʼnii mbáa dios. Nusmbati̱gu̱u̱n, xúʼko̱, nunimba̱a̱. 7 Nagún ku̱ya̱a̱ náa xpajphún, nudaa ga̱jma̱a̱ nuniñaʼ náa magida̱ʼ mu maxtáa wíí. Ikhí náa wíji̱ tsebañimínaʼ. Asndu nugríga̱a̱, mú ikhaa tsériʼña. Maski ajndu mbáa xtáa náa awúu̱n gaʼkhu ikhaa tséʼni kríyaaʼ. 8 Garmáʼáan a̱jkia̱la ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱, mu muda̱a̱la tsiakii. Gagiwa̱nʼ náa a̱jkia̱la, bi̱ nuxuda̱mi̱jna̱ aʼkhá. 9 Garmáʼáan a̱jkia̱la dí nirígá ginii asndu nákha wajyúúʼ, rí ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Dios ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱a̱ imba̱a̱ Dios, nimbáa bi̱ mbríguu ga̱jmu̱ʼ; 10 Ikhaa bi̱ naʼthí asndu nákha ginii dí marigá nda̱wa̱á, ga̱jma̱a̱ dí xóó tséjkha̱nú marigá; Ikhaa bi̱ naʼthí: ‹Consejo ndrígóʼ marigá má xúʼko̱, ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí eyoʼ mani maʼga̱nú marigá›. 11 Ikhaa bi̱ nandxa̱ʼóo bi̱yú asndu náa nagájnuu a̱jkha̱ʼ; asndu náa mbá xuajin mitsínguánʼ, ma̱ʼkha̱ mbáa xa̱biya̱ bi̱ maʼnimbánuu consejo ndrígóʼ. Asndu ni̱jkhánú nitha; ma̱ngaa manimbánuu. Niriyaʼ awan ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ má gáni. 12 Gudxawunʼ ikháanʼ bi̱ gujkhuʼ a̱jkia̱la, ikháanʼ bi̱ kuwáanʼ mitsínguánʼ náa rí jmbu. 13 Ni̱ʼkhá ka̱yo̱ʼ mijngii rí jmbu ndrígóʼ. Na̱nguá rígá mitsínguánʼ, ga̱jma̱a̱ rígá mijngii rí mani káwáanʼ. Ga̱jma̱a̱ mani rí Sión maguma kríyaaʼ; náa Israel, rí mitsaan ndrígóʼ.”