Referencia ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión xóo kúwi̱i̱n ga̱jma̱a̱ xóo Etaraʼa Cristianos
4-10 JULIO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 2 SAMUEL 18, 19
“Barzilái ndiʼyoo náá mbri̱ga̱a̱ maʼngo̱o̱ maʼni”
w07 15/7 14 kutriga̱ 5
Barzilái ndiʼyoo náá mbri̱ga̱a̱ maʼngo̱o̱ maʼni
Nakujmaa rí David naxnáa wéñuʼ numaaʼ Barzilái ga̱jma̱a̱ rí niʼni ga̱jma̱a̱ numuu. Mú rí xtáa raʼni, raʼkháa i̱ndó nandoo martanga̱a̱ rí nini̱ ga̱jma̱a̱ numuu, Barzilái nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ gíʼdoo ga̱jma̱a̱ nda̱a̱ rí eyóoʼ. Mbáa David nindoo rí maxtáa ga̱jma̱a̱ náa maʼtáñajunʼ numuu rí nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ májáanʼ. Rí maxtáa náa palacio nindxu̱u̱ mbá gamajkhu mba̱a̱ ma̱ngaa majmaʼniiʼ xóo mbáa bi̱ nambájxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ rey.
w07 15/7 14 kutriga̱ 7
Barzilái ndiʼyoo náá mbri̱ga̱a̱ maʼngo̱o̱ maʼni
Mbáa niraʼwíí maʼni rígi̱ numuu rí ndiʼyoo rí nikhii má ma̱ngaa ndiʼyoo má rí nánguá má mba̱yu̱u̱ʼ xtáa (Salmo 90:10). Barzilái niʼni xó má eʼngo̱o̱ mu mambáyúu David, mú ndiʼyoo rí mbaʼa rí nánguá má eʼngo̱o̱ maʼni numuu rí nikhi̱i̱ má. Tániñuuʼ rí gamajkhu ga̱jma̱a̱ rí magiʼdoo numuu maʼni dí xáraʼwíí májánʼ rí maʼni. Ikhaa ninindxu̱u̱ mixtiʼkuii kayuuʼ xóo Absalón, Barzilái nisngájma rí gíʼdoo ku̱ma̱ ga̱jma̱a̱ rí nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ guabaaʼ (Proverbios 11:2).
w07 15/7 15 kutriga̱ 1, 2
Barzilái ndiʼyoo náá mbri̱ga̱a̱ maʼngo̱o̱ maʼni
Rí xóo niʼni Barzilái naʼsngúlú rí awáán gíʼmaa muʼni xúgíʼ. Ragíʼmaa muʼni gaʼduunʼ á mu nakánúlú ñajunʼ rí mu̱ʼni̱ náa xuajñuu Jeobá i̱ndó numuu rí nakumulú xájmáán gúʼni̱ o numuu rí nandulú dí xáguáʼdáá mbá ñajunʼ. Á mu nakumulú rí Dios má gáxnulú tsiakii ga̱jma̱a̱ ku̱ma̱ rí gáʼyulúʼ, ikhaa má gáʼnitsajkurámánʼlú náa ñajunʼ rí gúʼni (Filipenses 4:13; Santiago 4:17; 1 Pedro 4:11).
Mú, ma̱ngaa ndayóoʼ mbuʼyáá náá mbri̱ga̱a̱ rí majmáánʼ mu̱ʼni̱. Guʼgíʼ mbá xkri̱da, mbáa ndxájulú gíʼdoo wéñuʼ ñajunʼ náa xuajñuu Jeobá. Á mu ikhaa naʼthí rí xágruigú itháan ñajunʼ numuu rí ndayóo maʼnimbánuu iʼwáʼ rí náa Biblia naʼthí rí gíʼmaa maʼni, xóo dí maxnún rí nda̱ñúunʼ bi̱ kúwá náa goʼwóo, lá ragájkhun rí á mu xúʼko̱ eʼni masngájma rí nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ wabaaʼ ga̱jma̱a̱ rí awáán eʼni ñajunʼ xáʼ. (Filipenses 4:5; 1 Timoteo 5:8.)
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
Gugaʼyúlú asndu maʼngulú muʼdaaʼ
19 Á mu xóo kuwáanʼ tséniñuluʼ muʼni rí nandulúʼ ga̱jma̱a̱ nduʼyáá rí eʼwíinʼ tsíkru̱ʼu̱u̱n kuyulúʼ, relato ndrígóo Mefibóset ma̱ndoo maxnúlúʼ tsiakii (2 Sam. 4:4). Maski má ikhaa nigiʼdoo mbá nandii, mú ndiyóoʼ maʼngo̱o̱ xúgíʼ dí raʼkhí niʼniuu rey David. Mefibóset na̱nguá nigiʼdoo aʼkhúun náa xkujndu rígi̱, mú tániñuuʼ dí rígi̱ maʼni maxtáa gíná. Rí phú niʼni ningajo̱o̱ kaʼyoo xúgíʼ rí májánʼ rí nigiʼdoo ga̱jma̱a̱ nixnáa numaaʼ David numuu rí ikhaa niʼniuu rí májánʼ nákha ginii (2 Sam. 9:6-10). Ikha jngó índo̱ Mefibóset nigumaa dí raʼkhí, ikhaa ndiʼyoo náa rí májánʼ raʼkháa dí ra̱májánʼ. Taniñuuʼ rí niʼniuu David maʼni maxtáa gíná ni má táʼni tsu̱du̱u̱ Jeobá ga̱jma̱a̱ rí nigíʼnuu. Rí phú niʼni, nimbáyúu rey bi̱ Dios nigíiʼ (2 Sam. 16:1-4; 19:24-30). Jeobá niʼni rí magumaraʼmáʼ náa Biblia xkri̱da ndrígóo Mefibóset mu mambáyulúʼ ikháanʼ mbiʼi xúgi̱ (Rom. 15:4).
11-17 JULIO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 2 SAMUEL 20, 21
“Jeobá nindxu̱u̱ mbáa Dios májáanʼ”
it-1 977 kutriga̱ 6
Gabaón
Xa̱bu̱ gabaonitas nikúwá má xúʼko̱ mba̱yu̱u̱ʼ tsiguʼ, maski ajndu Saúl nindoo maʼni gámbíin. Xa̱bu̱ gabaonitas nigua̱ʼthi̱i̱n rí Jeobá maʼnimbánuu xkujndu rígi̱, rúʼko̱ nirígá índo̱ niʼni marigá ewiʼ mbá ajtsú tsiguʼ nákhá nixtáa raʼtáñajunʼ David. Índo̱ David nirajxu̱u̱ Jeobá náá numuu xúʼko̱ rígá, ni̱jkha̱nú ndiʼyoo rí ewiʼ rúʼko̱ ni̱ʼkha̱ numuu rí nigadíí eʼdi, ikhú nidxaʼwúún gabaonitas mu mbaʼyoo ndiéjuunʼ gándoo maʼni mu mangu̱di̱i̱ aʼkhá. Xa̱bu̱ gabaonitas niriʼña rí tsíñún “plata ni má oro”, numuu rí náa Xtángoo naʼthí, xándoo majuitsiríyáaʼ mbáa bi̱ nagudíin a̱ngui̱i̱n. (Nú 35:30, 31.) Mu ma̱ngaa ndiyáá rí xándoo muxiyáa mbáa xa̱bu̱ á mu nda̱a̱ mbá numuu. Índo̱ David niʼthún má xúʼko̱, ikhiin ni̱ndi̱ʼi̱i̱n mbá juwiin “e̱ji̱i̱n” Saúl. Rí Saúl kaʼyoo maʼni nu̱ma̱a̱ eʼdi rí nigadíí nasngájma rí ikhaa ndiyá edxu̱u̱ náa nigadíí eʼdi, mbáa “e̱ji̱i̱n” niyambáá mangiin índo̱ nikháñún xa̱bu̱. (2Sa 21:1-9.) Rígi̱ na̱nguá nindxu̱u̱ mbá numuu náá rí e̱ji̱n makhañún ga̱jma̱a̱ numuu aʼkhá rí nixudami̱jná anu̱ún (Dt 24:16), nindxu̱u̱ mu mambaníi rí naʼthí náa xtángoo “mbá vida gíʼmaa maxnáximinaʼ ga̱jma̱a̱ i̱mba̱ vida”. (Dt 19:21.)
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
w13 15/1 31 kutriga̱ 14
A̱ngiu̱lú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ nuyambáá mu makuwáanʼ gagi
14 Maski ajndu Gixa̱a̱ gajmíi̱n bi̱ numbayíí nudri̱ga mbaʼa tsáʼkhá náa inulú, bi̱ ni̱ndxu̱lú xa̱bi̱i̱ Jeobá nuʼtáraʼa má xúʼko̱ náa xúgíʼ numbaaʼ. Tikhuanʼ dí ikháanʼ niraʼníí xkujndu mba̱ʼu̱ wéñuʼ xóo mba̱a̱ Goliat, mú núma̱aʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí nakumulú kuʼyáá káxi̱ Jeobá, naʼngulú nuʼni gajmiúlú. Mú nguáná ga̱jma̱a̱ numuu rí xa̱bu̱ numbaaʼ nutsudáánʼ má xúʼko̱ naʼni néʼngulú. Índo̱ nakumulú xúʼko̱, nanindxu̱lú wabáánʼ ga̱jma̱a̱ migamíi majngutíguáanʼ náa mbá dí kaʼnii maʼngulú muʼni gajmiúlú. Índo̱ narígá xúʼko̱, rí mambáyulú mbáa ndxájulú bi̱ kayá edxu̱u̱ ma̱ndoo maʼni makuwáánʼ gagi mbu̱júu̱ ga̱jma̱a̱ muʼda̱a̱ tsiakii. Mbáa precursora bi̱ gíʼdoo 65 tsiguuʼ naʼthí: “Niʼni má mbayuʼ mbiʼi dí nánguá nixtáá májánʼ ga̱jma̱a̱ naʼni néʼngo̱ʼ dí mataraʼa. Mbáa bi̱ kayá edxu̱u̱ ndiʼyoo dí néʼngo̱ʼ ga̱jma̱a̱ niraxuʼ ndiéjunʼ egíʼnuʼ. Ra̱ʼkhá tháán ndi̱ya̱a̱ tsiakii índo̱ nitamijná gajmuʼ ga̱jma̱a̱ dí ikhaa nijmuu dí naʼthí náa Biblia. Ninimbánuu dí niʼthúnʼ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ nigájnuu májánʼ. ¡Ra̱ʼkhá tháán naxna̱a̱ núma̱aʼ rí ndiʼyoo xóo xtáá ma̱ngaa rí nimbáyuʼ!”. Phú mitsaanʼ wéñuʼ dí maguaʼdíin a̱ngiu̱lú bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ bi̱ naxmiéjuunʼ kuyulúʼ, xóo má Abisai, kúwá xawii mumbayulúʼ.
18-24 JULIO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 2 SAMUEL 22
“Gakuma̱a̱ʼ xtayáá Jeobá rí ikhaa má gámbáyáaʼ”
cl 19 kutriga̱ 11
Lá gajkhun dí ma̱ndoo ‹mu̱ʼgua̱ kanuu náa Dios› ráʼ.
11 Raʼkháa ikháá nindxu̱u̱ dí matraxnuu dí Dios “gíʼdoo wéñuʼ tsiakii” ga̱jma̱a̱ rí matraxnuu xú káʼnii niʼni káwi̱i̱n israelitas náa mar Rojo ma̱ngaa xóo niñewu̱u̱n ikhiin mbá a̱jma̱ skiñúʼ tsiguʼ náa desierto (Isaías 40:26). Ga̱jma̱a̱ historia rígi̱ nandoo nundxaʼwamíjná xú káʼnii niguiʼtháa lamáa ga̱jma̱a̱ xóo ninújngún xúgínʼ xa̱bu̱ xuajen, mbáa ninindxu̱ún 3 millón, bi̱ ninújngún náa taphoo iyaʼ dí wájun wíí náa mámbáa níjniúu (Éxodo 14:21; 15:8). Nduʼyáá gajkhun dí Jeobá niñewu̱u̱n xa̱bi̱i̱ náa desierto, numuu rí asndu niʼni dí magajnúu iyaʼ náa mbá itsí ga̱jma̱a̱ nixnúún ganitsu dí muphu, rí nindxu̱u̱ asndu xóo xkhuun miʼxá, dí kabóoʼ mbayííʼ (Éxodo 16:31; Números 20:11). Náa historia rígi̱ raʼkháa i̱ndó nasngájma dí Jeobá gíʼdoo tsiakii, nakujmaa dí najmuu tsiakii dí gíʼdoo mu mambáñún xa̱bu̱ xuajñuu. Lá ragájkhun dí naʼni̱i̱ a̱jkiu̱lú índo̱ nduʼyáá dí nuʼtákáñii mbáa Dios bi̱ gíʼdoo tsiakii “bi̱ naʼni káwáanʼ ga̱jma̱a̱ naxnúlú tsiakii, ikhaa bi̱ mambáyulúʼ nacha̱ índo̱ kuaʼdáálu gamiéjunʼ” ráʼ. (Salmo 46:1.)
w10 1/6 26 kutriga̱ 4-6
Jeobá naʼni má xúʼko̱ rí jmbu
Guʼyáá itháan. Ajngáa rí “matani rí jmbu” nijuiʼtájuíi dí na̱ʼkha̱ náa ajngáa hebreo rí ma̱ngaa ma̱ndoo miʼtá xóo “matani rí májánʼ numuu rí xtaʼdáá ngajua”. Ikha jngóo, rí jmbu kajua̱a̱ ga̱jma̱a̱ ngajua ma̱ngaa rí matani dí májánʼ. Rígi̱ naʼni mbuʼyáá dí Jeobá nditháan xániñún bi̱ naguájun jmbu, numuu rí nandoo kaʼñúún.
I̱mba̱ dí gíʼdoo numuu mbuʼyáá nindxu̱u̱ rí matani dí jmbu raʼkháa i̱ndó nindxu̱u̱ dí maku̱ma̱a̱ʼ, nindxu̱u̱ mbá rí nakujmaa ga̱jma̱a̱ rí xóo nuʼni. Ikha jngóo, náa versículo naʼthí dí Jeobá ‹naʼni rí jmbu›, xóo muʼthá, ga̱jma̱a̱ rí xóo naʼni nasngájma dí nindxu̱u̱ mbáa Dios jmbii. Ga̱jma̱a̱ rey David ni̱jkha̱nú ndiʼyoo májánʼ rúʼko̱ numuu rí índo̱ nixtáa itháan gakhii, Jeobá nixtáa má xúʼko̱ ga̱jma̱á nindxu̱u̱, niñewu̱u̱n ga̱jma̱a̱ nixnúu ikha. Niʼni kríyáaʼ “náa ñawúúnʼ xa̱bu̱ sia̱nʼ”, xúʼko̱ ni̱jkha̱nú ndiʼyoo David, ikhaa asndu nixnáa wéñuʼ núma̱aʼ ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱ (2 Samuel 22:1).
Mú, lá mambanúu náa ikháanʼlu ajngáa dí naʼthí náa 2 Samuel 22:26 ráʼ. Garmáʼáan a̱jkiu̱lú dí Jeobá na̱nguá eriʼkuminaʼ (Santiago 1:17). Ikhaa naʼni má xúʼko̱ xóo naʼthí ga̱jma̱a̱ nditháan tseniñuuʼ ráʼnimbánuu dí nikudaminaʼ maʼni. Mbá dí ikhaa nindxu̱u̱ dí niʼnirámáʼ David: “Jeobá [...] xaniñúnʼ bi̱ nuni rí jmbu” (Salmo 37:28).
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
w12 15/11 17 kutriga̱ 7
Ganindxu̱lú xóo “mbáa bi̱ na̱nguá gíʼdoo wéñuʼ numuu”
7 David niʼni maguanúu tsiánguá wéñuʼ rí Jeobá nindxu̱u̱ xúʼko̱ kaʼnii. Ikha jngóo niʼni ajmúú: “Ikháán naraxnuʼ escudo dí maʼni kríñunʼ ga̱jma̱a̱ rí nindxaaʼ xa̱bu̱ guabaaʼ naʼni rí maguʼdoʼ numuʼ” (2 Sam. 22:36). Bi̱ niʼnirámáʼ salmo rígi̱ ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí xúgíʼ dí ikhaa nigiʼdoo náa Israel ninindxu̱u̱ numuu rí Dios ninindxu̱u̱ xa̱bu̱ wabaaʼ, numuu rí ni̱ʼkha̱ o nigindutiga mu madxawun dí naʼthúu̱n (Sal. 113:5-7). Ma̱ngaa xúʼko̱ má kayuuʼ ga̱jma̱á ni̱ndxu̱lú mangáanʼ. Á mu nduʼyáá májánʼ, lá rígá mbá dí kuaʼdáá, o dí xóo ni̱ndxu̱lú o ñajunʼ dí nuʼni rí táʼkha̱ náa Jeobá ráʼ. (1 Cor. 4:7.) Ikha jngóo, ndíjkha rí nindxu̱u̱ “mba̱a̱” bi̱ naʼni xóo bi̱ ragíʼdoo wéñuʼ numuu rá. Numuu rí na̱jkha̱nú nanindxu̱u̱ mbáa xa̱bi̱i̱ Jeobá bi̱ gíʼdoo wéñuʼ numuu (Luc. 9:48). Gundxaʼwámíjná má xúʼko̱ rúʼko̱.
25-31 JULIO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 2 SAMUEL 23, 24
“Lá gajkhun rí natani̱ tsiakimínáʼ matani ñajuunʼ Jeobá ráʼ.”
it-1 174
Arauna
Nikujmaa dí Arauna nixná xúʼkhíin náa mixnáxi̱ tsigijñaʼ, ga̱jma̱a̱ xúʼko̱ má xujkhúʼ ga̱jma̱a̱ ixi̱ dí majmaa náa mixnáxi̱ tsigijñaʼ, mú David niʼtákáñuu dí maʼni numuu. Xó má na̱ʼkha̱ raʼthí náa 2 Samuel 24:24, David nixná 50 siclos ndrígóo plata (110 dólares [E.U.A.]), mu maʼni numuu mbaaʼ ga̱jma̱a̱ xede̱, ga̱jma̱a̱ xó má e̱ʼkha̱ raʼthí náa 1 Crónicas 21:25, David nixná 600 siclos ndrígóo oro (77,000 dólares [E.U.A.]) mu maʼni numuu mbaaʼ. Bi̱ niʼnirámáʼ raga̱jma̱ i̱yi̱i̱ʼ ndrígóo Samuel naʼthí i̱ndó ga̱jma̱a̱ numuu mbaaʼ náa magi̱ʼi̱ altar ga̱jma̱a̱ dí majmaa índo̱ gajuixnájxi̱ tsigijñaʼ, nakujmaa rí mbújkha̱a̱ dí naʼthí ikhí i̱ndó naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu rúʼko̱. Mú bi̱ niʼnirámáʼ náa Timbá i̱yi̱i̱ʼ ndrígóo Crónicas naʼthí itháan ga̱jma̱a̱ numuu templo dí maguma ikhí nda̱wa̱á, ga̱jma̱a̱ naʼni mbríguii dí niʼtsi ga̱jma̱a̱ rí índo̱ niguma. (1Cr 22:1-6; 2Cr 3:1.) Numuu dí ra̱ʼkhá tháán mba̱a̱ awúunʼ templo, nakujmaa dí 600 siclos ndrígóo oro nindxu̱u̱ dí nijuiʼni numáá ikhaa, raʼkháa mbaaʼ chíʼgíiʼ náa ndiyóoʼ maʼni altar David nákha ginii.
w12 15/1 18 kutriga̱ 8
Ikha dí najmañulúʼ “ga̱jma̱a̱ rí gajkhun”
8 Nguáná, bi̱ israelita nixna tsigijñaʼ dí nagájnuu a̱jkiu̱ún muxna. Náá numuu rá. Mbáa ga̱jma̱a̱ numuu dí nuxnáa núma̱aʼ Jeobá, xó má eni ga̱jma̱a̱ tsigijñaʼ dí nakarámáʼ, numuu rí nandún dí ikhaa ma̱ndoo kaʼñúún. Asndu xkáʼnii má, mbáa ikhiin niʼniún gakhii muráʼwi̱i̱ xujkhúʼ bi̱ ma̱ndoo muxnaxi̱i̱. ¡Ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún nuxnáá dí itháan májánʼ! Rí mbiʼi xúgi̱, ikháanʼ bi̱ ni̱ndxu̱lú cristianos tséxna nimbá tsigijñaʼ dí na̱ʼkha̱ náa Xtángoo dí nikhánáá Moisés. Mú, nuxnáá má xúʼko̱ tsigijñaʼ, numuu rí najmulú mbiʼi ga̱jma̱a̱ tsiakii ndrígúlú ma̱ngaa mbújkhu̱lú mu muʼni ñajuunʼ ikhaa. Apóstol Pablo niʼthí dí “muʼthúún xa̱bu̱” dí kuaʼti̱i̱n nda̱wa̱á, rí “muʼni dí májánʼ” ga̱jma̱a̱ rí “muxnún eʼwíinʼ rí kuaʼdáá”, kuwáánʼ ruxna tsigijñaʼ dí naniguuʼ (Heb. 13:15, 16). Ga̱jma̱a̱ rí xóo nuʼni ñajuunʼ rígi̱ nasngájma nguáthá mba̱a̱ exnáalu núma̱aʼ ga̱jma̱a̱ numuu xúgíʼ dí naʼni ga̱jma̱á ni̱ndxu̱lú ma̱ngaa xúgíʼ dí nixnúlú. Xó má eʼyáá, dí xóo nuʼni ga̱jma̱a̱ rí xóo kaʼniáánʼ índo̱ nuʼni ñajuunʼ Jeobá gíʼmaa mani̱ndxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ mbá numuu májánʼ, xó má nini israelita bi̱ nuxnajxi̱ tsigijñaʼ dí nagájnuu náa a̱jkiu̱ún.
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
w05 15/5 19 kutriga̱ 6
Rí itháan nagájnuriyoʼ náa Raga̱jma̱ i̱yi̱i̱ʼ ndrígóo Samuel
23:15-17. David ndiʼyoo dí gíʼdoo wéñuʼ numuu xtángoo ndrígóo Dios náa naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu vida ma̱ngaa ga̱jma̱a̱ numuu eʼdi, rí mbiʼi rígi̱ asndu niʼni gaʼduunʼ maʼni mbá dí nikujmaa dí nanújngorámuuʼ xtángoo rúʼko̱. Xúʼko̱ gíʼmaa muʼni mangáán ga̱jma̱a̱ numuu xúgíʼ dí naʼtáñajunʼ Jeobá muʼni.
1-7 AGOSTO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 1 REYES 1, 2
“Lá najmañaaʼ náa nakiéʼkháanʼ ráʼ.”
it-2 910 kutriga̱ 2
Salomón
Índo̱ niwáán aʼwóo ajmúú náa Guihón, mbá xuajen dí gíʼ mijngii, ga̱jma̱a̱ rí xa̱bu̱ xuajen nithi: “¡Gaguma mba̱a̱ rey Salomón!”, Adonías gajmíi̱n bi̱ nigún kidxuuʼ mumbayíí maʼtáñajunʼ nigañún numuu dí ra̱ʼkhá tháán nimíñúún. Mú Salomón na̱nguá niʼniún dí raʼkhí, numuu rí tándoo maʼni gachúu mbiʼyuu índo̱ ndiʼkhún egida̱a̱ maʼtáñajunʼ, rí phú niʼni ikhaa nimbájxi̱i̱ ga̱jma̱a̱, rúʼko̱ nijmaʼnuuʼ índo̱ ikhaa niʼtáñajuunʼ dí naʼni marigá dí tsímáá. Á mu táʼni xúʼko̱, mbáa Salomón nikháñuu. Mú ikhaa niʼtáñajunʼ magún gúyáa Adonías náa santuario, náa nigáyúu gambáyuminaʼ ga̱jma̱a̱ niʼni rí magún kuya̱a̱ náa inuu ikhaa. Salomón niʼthúu̱n rí maxtáa xóó á mu ikhaa na̱nguá eʼni nimbá dí raʼkhí, nda̱wa̱á nikuʼmaa maʼga̱a̱ náa goʼwóo. (1Re 1:41-53.)
it-1 55
Adonías
Nda̱wa̱á dí nikháñuu David, Adonías niʼthúu̱n Bat-seba rí maʼthúu̱n Salomón ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa mu maxniúu Abisag mani̱ndxu̱u̱ a̱ʼgiu̱u̱, ndxáʼgú bi̱ nimbáyúu má xúʼko̱ David. Índo̱ Adonías niʼthí: “Ikhúún phú ndiyóoʼ dí matañájunʼ, ga̱jma̱a̱ xúgíinʼ xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa Israel nindúún dí ikhúún maʼga̱nú mani̱ndxu̱ʼ rey”, nasngájma rí ikhaa nikumu̱u̱ dí nikajta káyiiʼ mbá rí ikhaa kaʼyoo, maski ajndu ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí Dios má nigíiʼ Salomón. (1Re 2:13-21.) Gajkhun má dí ikhaa nikumu̱u̱ rí ninda̱ʼa̱ rígi̱ numuu rí mada̱a̱ʼ dí na̱nguá niʼtáñajuunʼ ikhaa, xúʼko̱ nisngájma dí gíwanʼ xóó náa a̱jkiu̱u̱n magiʼdoo mbá dí rakáʼyoo, numuu rí nákha wájyúuʼ náa mbaaʼ rúʼko̱ naguʼwún muni rí á mu rey nakháñuu, gu̱ʼwi̱i̱ ga̱jma̱a̱ jñawiin i̱ndó ma̱ndoo magui̱i̱n bi̱ gánindxu̱u̱ imba̱a̱ nuxi̱i̱ʼ rey. (Atayáá ma̱ngaa 2Sa 3:7; 16:21.) Xúʼko̱ ni̱jkha̱nú ndiʼyoo Salomón rí ninda̱ʼa̱ ru̱dúu̱ ga̱jma̱a̱ numuu Adonías, ikha jngóo niʼtáñajuunʼ dí muxiyáa, ikhú Benaya nixíyáa. (1Re 2:22-25.)
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
w05 1/7 30 kutriga̱ 1
Rí itháan nagájnuriyooʼ náa Timbá i̱yi̱i̱ʼ ndrígu̱ún Reyes
2:37, 41-46. ¡Phú gamíi mundxaʼwamíjná rí ma̱ndoo manújngorámulúʼ xtángoo ndrígóo Dios ga̱jma̱a̱ rí muʼni xó má eyulú ikháanʼ! Bi̱ nuni kiejunʼ rí munimbátigumijná náa kamba̱a̱ rí na̱jkha̱ kaguáanʼ makuwáánʼ kámuu, mumíniiʼ ga̱jma̱a̱ numuu dí tundxaʼwa̱a̱ edxu̱ún dí niraʼwi̱i̱ mu̱ni̱ (Mateo 7:14).
8-14 AGOSTO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 1 REYES 3, 4
“Ku̱ma̱ gíʼdoo itháan numuu ki xóo oro”
w11 15/12 8 kutriga̱ 4-6
Lá mbuʼyaridáá dí májánʼ nini ga̱jma̱a̱ muʼni gaʼduunʼ dí raʼkhí nini xáʼ.
4 Nákha nigíʼdu̱u̱ niʼtáñajuunʼ Salomón, Jeobá nisngájmaminaʼ náa mbá xnuʼndaa ga̱jma̱a̱ niʼthúu̱n rí ma̱ndo̱ʼo̱o̱ asndu ndiéjunʼ má gándoo. Ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí ikhaa nda̱a̱ xóó dí ejmañuu maʼni ikha jngóo nindo̱ʼo̱o̱ rí magiʼdoo ku̱ma̱ (atraxnuu 1 Reyes 3:5-9). Dios ra̱ʼkhá tháán ninigu̱u̱ʼ rí ninda̱ʼa̱ numuu rí na̱nguá ninda̱ʼa̱ dí magiʼdoo wéñuʼ ni má rí magruigú itháan gamajkhu, ikha jngóo niʼni dí magiʼdoo “mbá a̱jkiu̱u̱n dí najmañuu ga̱jma̱a̱ makro̱ʼo̱o̱”, ma̱ngaa niʼni dí magiʼdoo wéñuʼ (1 Rey. 3:10-14). Xó má niʼthí Jesús, ra̱ʼkhá tháán nijmaʼniiʼ rí asndu reina bi̱ na̱ʼkha̱ náa Seba niʼdxawuun ga̱jma̱a̱ numuu, bi̱ ni̱ʼkha̱ mitsínguánʼ wéñuʼ mu mbaʼyoo á mu gajkhun najmañuu wéñuʼ (1 Rey. 10:1, 4-9).
5 Mbiʼi xúgi̱ na̱nguá guáʼthi̱i̱n rí marigá mbá milagro náa makhánulúʼ ku̱ma̱. Gajkhun má dí Salomón niʼthí dí Jeobá naxná ku̱ma̱, mu ma̱ngaa niʼthí ndiéjunʼ gíʼmaa muʼni mu makhánulúʼ: “Ga̱jma̱a̱ cháʼwáanʼ atadxawíínʼ dí najmañaaʼ, mu xúʼko̱ matani rí a̱jkia̱a̱n makroʼo̱o̱”. Ma̱ngaa niʼthí rí ndayóoʼ muʼni mbá tsiakii maguaʼdáá rígi̱, numuu rí nijmuu ajngáa xóo “á mu natanda̱ʼa̱”, “á mu natayáaʼ má xúʼko̱” (Pro. 2:1-6). Xó má eʼyáá, nindxu̱u̱ mbá rí gíʼmaa ga̱jma̱a̱ ma̱ndoo maguaʼdáá.
6 Májánʼ gáʼni á mu nurajximíjna̱: “Lá nda̱yo̱o̱ dí májánʼ xkri̱da dí niniñuuʼ Salomón ga̱jma̱a̱ nda̱yo̱o̱ dí gíʼdoo wéñuʼ numuu ku̱ma̱ ndrígóo Dios xóo má ndiʼyoo ikhaa xáʼ.” Rí mbiʼi xúgi̱, ga̱jma̱a̱ numuu dí nda̱a̱ mbújkha̱a̱ naʼni rí mbaʼin maxmiéjúnʼ i̱ndó dí muñajunʼ ga̱jma̱a̱ mbuyáʼ mbújkha̱a̱, ma̱ngaa dí muraʼwíí ndiéjunʼ gunigajmaa ga̱jma̱a̱ nguáthá mba̱yu̱u̱ʼ. Mú, xóo eʼni ikháanʼ ga̱jma̱a̱ bi̱ kúwá náa guʼwúlú rá. Índo̱ nuraʼwíí mbá dí mu̱ʼni̱, lá nusngajmá dí nduʼyáá dí gíʼdoo numuu ku̱ma̱ ndrígóo Dios ga̱jma̱a̱ nduʼyáʼ rá. Lá ma̱ndoo mbuʼyáʼ má xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ muriʼkhuíí dí nundxaʼwamíjná muʼni á mu ndayóoʼ ráʼ. Ra̱ʼkhá tháán nayambáá dí mbuʼyáʼ ga̱jma̱a̱ muʼnimbánii náa vida ndrígúlú. Bi̱ naʼni xúʼko̱, Salomón niʼthí: “Á mu natani xúʼko̱, makruaʼaaʼ dí jmbu, makruaʼaaʼ ndiéjunʼ matani ga̱jma̱a̱ rí májánʼ, mi̱dxu̱ʼ má xúʼko̱ náa dí májánʼ” (Pro. 2:9).
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
w98 1/2 11 kutriga̱ 15
Jeobá, Dios bi̱ nambánuu gajmíi̱n eʼwíinʼ
15 Jeobá niʼni tsajkurámiinʼ bi̱ naguwáʼ náa Abrahán, índo̱ kúwá má xóo mbá xuajen bi̱ nunimbánii Xtángoo, xó má nikudaminaʼ ga̱jma̱a̱ Abrahán. Nákha 1473 ts.g. Josué, bi̱ nixná ikha nda̱wa̱á dí Moisés, niʼni matu̱ʼu̱u̱n xa̱bu̱ Israel náa mbaaʼ ndrígóo Canaán. Rí xóo nixpiʼtha̱a̱ ku̱ba̱ʼ mámbá tribu nigumambánúu dí nikudaminaʼ Jeobá maxnún bi̱ gáguwáʼ náa Abrahán. Índo̱ xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa Israel niguájun jmbu, Jeobá niʼnimbánuu dí niʼthí dí maʼngu̱u̱n muni gajmiún xa̱bu̱ sia̱nʼ. Xúʼko̱ nirígá índo̱ nixtáa raʼtáñajunʼ David. Nda̱wa̱á índo̱ nixtáa raʼtáñajunʼ Salomón a̱ʼdióo David. Nigumambánúu ajtsú enii dí Jeobá nimbánuu gájmaa Abrahán: “Judá ga̱jma̱a̱ Israel ninindxu̱ún mbaʼin wéñuʼ, xóo jui̱ʼi̱ dí rígá náa rawunʼ lamáa numuu rí niʼni mbaʼin wéñuʼ ga̱jma̱a̱ nipiʼtsu, niʼwa̱a̱n ga̱jma̱a̱ nini gagimijná” (1 Reyes 4:20).
15-21 AGOSTO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 1 REYES 5, 6
“Nini̱ templo ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún”
w11 1/2 15 kutriga̱ 5
Lá natayáá má ráʼ.
Ixi̱ cedro dí rígá náa Líbano ra̱ʼkhá tháán ninigu̱u̱nʼ numuu rí mitsaanʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ mitsaanʼ ndataun, ma̱ngaa numuu rí naʼngo̱o̱ mbayuuʼ ga̱jma̱a̱ naʼngo̱o̱ índo̱ naʼniuu plaga. Ikha jngóo tséʼniulú tsiánguá dí Salomón nindoo majmuu ixi̱ rígi̱ mu maʼni templo. Rí mbiʼi xúgi̱ nándáa mbaʼa wéñuʼ ixi̱ cedro dí nirígá náa Líbano.
it-1 451
Cedro
Numuu rí nijmaa wéñuʼ ixi̱ rígi̱, niʼni dí ndiyóoʼ muñajunʼ mbaʼin wéñuʼ xa̱bu̱ náa mu̱rujtu ga̱jma̱a̱ rí magún kudúún náa Tiro o Sidón náa rawuunʼ lamáa Mediterráneo, niruʼwa̱a̱ ixi̱ ga̱jma̱a̱ nini maʼga̱ kruámuu inuu iyaʼ náa rawuunʼ lamáa, mbáa asndu náa Jope. Nda̱wa̱á ikhí nirawíi nigún kudúún asndu Jerusalén. Nirígá xúgíʼ rígi̱ ga̱jma̱a̱ numuu awan dí niríyaʼ Salomón ga̱jma̱a̱ Hiram. (1Re 5:6-18; 2Cr 2:3-10.) Ni̱jkha̱ kiʼda má xúʼko̱ mbaʼa wéñuʼ ixi̱ náa Israel dí asndu nijuiʼthá dí índo̱ niʼtáñajuunʼ Salomón niʼni marigá mbaʼa wéñuʼ ixi̱ cedro xó má nirígá ixi̱ sicómoros. (1Re 10:27; atayáá ma̱ngaa náa Isa 9:9, 10.)
it-2 1097 kutriga̱ 4
Templo
Índo̱ Salomón niʼthí dí mixtiejunʼ niraʼwíin mbá 30,000 xa̱bekha bi̱ kúwá náa Israel ga̱jma̱a̱ nikuʼmiin magún náa Líbano mbá 10,000 dí mbá gu̱nʼ, niniñún magúun guʼwún a̱jma̱ igu̱nʼ índo̱ kaʼñún magún mbu̱júu̱ʼ. (1Re 5:13, 14.) Niraʼwíin mbá 70,000 ‹xa̱bu̱ bi̱ niguwááʼ› náa xuajen mu murangoo, ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ bi̱ murujtu ninindxu̱ún mbá 80,000. (1Re 5:15; 9:20, 21; 2Cr 2:2.) Salomón nigruigi̱i̱n 550 xa̱bekha mu mbu̱ya̱ edxu̱u̱ náa ñajunʼ, ga̱jma̱a̱ mbá 3,300, bi̱ mumbañún. (1Re 5:16; 9:22, 23.) Mbáa 250 ninindxu̱ún israelita ga̱jma̱a̱ mbá 3,600 ninindxu̱ún “xa̱bu̱ bi̱ niguwááʼ” náa Israel. (2Cr 2:17, 18.)
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
g 5/12 17, náa kúgumaʼá
Biblia, mbá libro dí naʼtáriyaʼ mbájmbu. Níʼkhóo 1
DÍ NI̱ʼKHA̱ RARÍGÁ KUDUUN
Náa 1 Reyes 6:1 nuxkamaa mbá xkri̱da dí gíʼdoo wéñuʼ numuu rí xóo ni̱ʼkha̱ rarígá kuduun dí naʼthí náa Biblia. Ikhí na̱ʼkha̱ raʼthí náá tsiguʼ nigi̱ʼdu̱u̱ niʼni templo rey Salomón náa Jerusalén: “Nákha tsiguʼ 480, [xóo muʼthá índo̱ niʼni má mbá 479 tsiguʼ], nda̱wa̱á dí bi̱ israelita nigájnun náa Egipto, índo̱ niʼni a̱jkhu̱ tsiguʼ [dí nixtáa raʼtáñajunʼ Salomón náa Israel] índo̱ niʼni gu̱nʼ Ziv, (xóo muʼthá dí maʼni raga̱jma̱ gu̱nʼ), Salomón nigi̱ʼdu̱u̱ niʼni goʼwóo Jeobá”.
Xóo ni̱ʼkha̱ rarígá dí naʼthí náa Biblia, nakujmaa dí índo̱ a̱jkhu̱ tsiguʼ dí nixtáa raʼtáñajunʼ Salomón ninindxu̱u̱ nákha 1034 ts.g. Á mu nagutangáan mbá 479 tsiguʼ, na̱jkuánu tsiguʼ 1513 ts.g. Tsiguʼ dí nigájnún israelita náa Egipto.
22-28 AGOSTO
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 1 REYES 7
“Ndiéjuunʼ eʼsngúlú a̱jma̱ columna ndrígóo templo rá.”
w13 1/12 13 kutriga̱ 3
“Náa kúbá ma̱ʼkhá kaguʼ cobre”
Rey Salomón nijmuu mba̱a̱ wéñuʼ cobre mu maʼni templo náa Jerusalén. Mba̱a̱ má ndiyáʼ rey David bi̱ ninindxu̱u̱ anu̱u̱, índo̱ nixmínaʼ ga̱jma̱a̱ xuajen Siria (1 Crónicas 18:6-8). Lamáa, mbóo daan mba̱a̱ dí kajni̱ʼ iyaʼ rí nijmún dxajkun mujñáa ñawún ga̱jma̱a̱ rajkúún, naʼngo̱o̱ najnu̱ʼ mbá 66,000 litro (17,500 galones) dí iyaʼ ga̱jma̱a̱ miki̱wu̱u̱nʼ 30 toneladas (1 Reyes 7:23-26, 44-46). Ma̱ngaa guájun a̱jma̱ xigu̱ columna náa riejuun awúnʼ templo. Mbi̱jua̱ 8 metro (26 pies) dí mitsídaanʼ ga̱jma̱a̱ 1,7 metro (5,6 pies) dí mba̱a̱; ga̱jma̱a̱ náa nigi̱ʼi̱ rajkúu a̱jma̱ metro (6,5 pies) dí mitsidanʼ, mijchú awúún ga̱jma̱a̱ gíʼdoo pared dí naʼni 7,5 centímetros (3 pulgadas) dí mi̱du̱ (1 Reyes 7:15, 16; 2 Crónicas 4:17). Naʼniulú tsiánguá índo̱ nduʼyáá nguáthá mba̱a̱ cobre ndiyóoʼ majmaa mu miʼni i̱ndó rígi̱.
it-1 361
Boaz, II
Ninindxu̱u̱ mbá dí a̱jma̱ columna dí nijuiʼni ga̱jma̱a̱ cobre dí wíji̱ xígií Norte dí niwi̱ji̱ inuu xmiúu templo mitsaanʼ wéñuʼ dí niʼni Salomón. Nigumbiʼyuu, Boaz, mbáa nindoo gáʼthúu̱n “ga̱jma̱a̱ tsiakii”. Columna dí niwi̱ji̱ xígií Sur nigumbiʼyuu Jakín, rí nindoo gáʼthúu̱n “Jeobá má gáʼni rí mawiji̱ má xúʼko̱ gújkhúʼ”. Ikha jngóo, á mu nagixnuu mbá nájma̱, dí magi̱ʼdu̱u̱ ginii náa ñawúunʼ májáanʼ nda̱wa̱á náa ñawúnʼ xti̱ʼ rí muyejxi̱ xígií náa nagájnuu a̱jkha̱ʼ, naxná idea rígi̱: ‹Jeobá má gáʼni rí mawiji̱ má xúʼko̱ gújkhúʼ ga̱jma̱a̱ tsiakii›. (1Re 7:15-21; atayáá ma̱ngaa náa naʼthí CAPITEL.)
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
it-1 282
Muna
Ndayóoʼ maʼni kaʼwiin xúgínʼ bi̱ nduyamajkuíí Jeobá. Xúʼko̱ nisngájma náa ñajunʼ dí niguma náa tabernáculo ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á náa templo. Índo̱ ni̱jkha̱nú mbiʼi dí mugíʼdi̱i̱ muñajunʼ ndxajkun, Aarón bi̱ phú kayá edxu̱u̱ náa ndxajkun gajmíi̱n e̱ji̱i̱n nina nákha xóó tséguwu̱u̱n xtíin dí kaʼñún mugíʼ. (Éx 29:4-9; 40:12-15; Le 8:6, 7.) Mu mujñáa ñawúúnʼ ga̱jma̱a̱ rajkúún, ndxajkun ndiyóoʼ majmúún iyaʼ dí kajni̱ʼ náa daan dí ki̱ʼni̱ ga̱jma̱a̱ cobre dí rígá náa rexo̱o̱ tabernáculo ga̱jma̱a̱ nijmún dí kajni̱ʼ náa lamáa dí nijuiʼni nda̱wa̱á náa templo ndrígóo Salomón. (Éx 30:18-21; 40:30-32; 2Cr 4:2-6.) Mbiʼi dí nuniriyaaʼ mu magudii aʼkhún, bi̱ phú kayá edxu̱u̱ náa ndxajkun nawan a̱jma̱ nuthu. (Le 16:4, 23, 24.) Bi̱ nagún kuya̱a̱ tsújtuunʼ bi̱ muxnaxi̱i̱ Azazel, ga̱jma̱a̱ bi̱ nagún guxídíi náa rexo̱o̱ xuajen dí nipídunʼ ndrígu̱ún xujkhú bi̱ nijuixnáxi̱i̱n náa tsigijñaʼ ga̱jma̱a̱ bi̱ nuxnaxi̱i̱ xede̱ maña̱ʼ bi̱ najuixnájxi̱ náa rexo̱o̱ campamento, ndiyóoʼ dí muna ga̱jma̱a̱ mujñáa xtíñún nákha xóó tsetáʼa̱a̱n náa campamento. (Le 16:26-28; Nú 19:2-10.)
29 AGOSTO ASNDU 4 SEPTIEMBRE
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | 1 REYES 8
“Oración ndrígóo Salomón nisngájma rí nindxu̱u̱ xa̱bu̱ wabaaʼ”
w09 15/11 9 kutriga̱ 9, 10
Índo̱ nuʼnigajmaa Biblia nayambáá rí muʼtájkáan mitsaanʼ
9 Á mu nandulú dí Dios maʼdxawuun dí nuʼtákáñii gíʼmaa magajnúu asndu náa a̱jkiu̱lú. Náa capítulo 8 ndrígóo Timbá i̱yi̱i̱ʼ ndrígu̱ún Reyes nuxkamaa dí Salomón niʼtájkáan ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ niʼni mba̱a̱ Jeobá índo̱ niguma ndxo̱o̱ templo dí nirígá náa Jerusalén nákha tsiguʼ 1026 tsiguʼ ginii. Salomón niʼni mba̱a̱ Dios náa inún mbaʼin xa̱bu̱ nda̱wa̱á dí e̱jna̱ dí nimbánuu nigida̱ʼ náa rí Phú mikaʼwu wéñuʼ ga̱jma̱a̱ du̱u̱n ndrígóo Jeobá nijnííʼ náa templo.
10 Índo̱ nduʼyáá rí xóo niʼtájkháan, nuxkamaa mbaʼa rí naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu a̱jkiu̱lú. Mbá xkri̱da, rey niʼthí dí i̱ndó Jeobá naninuuʼ a̱jkiu̱u̱n xa̱bu̱ (1 Rey. 8:38, 39). Ma̱ngaa, nisngájma dí rígá xóó dí ma̱ndoo muguaʼthi̱i̱n bi̱ nixudami̱jná aʼkhá mú nagutangi̱ín náa Dios “ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún”. Á mu mbáa xa̱bu̱ sia̱nʼ naʼni gíníi israelitas, ikhiin ma̱ndoo mbuyáá gajkhun dí Dios maʼdxawuun dí gútháán á mu ikhiin nuni ñajuunʼ ga̱jma̱a̱ “mbá xúgíʼ a̱jkiu̱ún” (1 Rey. 8:48, 58, 61). Nakujmaa kaʼwu dí gíʼmaa magajnúu asndu náa a̱jkiu̱lú dí nuʼtajkháan.
w99 15/1 17 kutriga̱ 7, 8
Guʼtájkáan xó má gíʼmaa
7 Tséʼniuu á mu nuʼtajkháan náa inún xa̱bu̱ o ndajkuáánʼ, mbá ikha dí gíʼmaa marmáʼáan a̱jkiu̱lú nindxu̱u̱ dí índo̱ nuʼtájkáan gíʼmaa manindxu̱lúʼ xa̱bu̱ wabaaʼ (2 Crónicas 7:13, 14). Rey Salomón ninindxu̱u̱ xa̱bu̱ wabaaʼ índo̱ niʼtájkáan mbiʼi dí nigumariya̱a̱ʼ ndxo̱o̱ templo ndrígóo Jeobá náa Jerusalén. Salomón niguámbóo raʼni mbá guʼwá dí ra̱ʼkhá tháán mitsaanʼ dí nimbá miʼtsú táguma náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ. Mú ga̱jma̱a̱ ajngáa wabaaʼ niʼthí: “Mú, lá xtáa Dios náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ ráʼ. ¡Atayáá! Mekhu, asndu mekhu ndrígóo mekhu rí itháan mba̱a̱ tseʼngo̱o̱ garuguaru̱wi̱i̱n. ¡Iwáá la guʼwá rígi̱ rí ni̱ni̱ ikhúúnʼ!” (1 Reyes 8:27).
8 Xó má niʼni Salomón, ikháanʼ ma̱ngaa gíʼmaa manindxu̱lúʼ xa̱bu̱ wabaaʼ índo̱ nuʼthá ga̱jma̱a̱ numún eʼwíinʼ náa inún mbaʼin. Maski ajndu ragíʼmaa makumulúʼ dí kuwáánʼ mekhuíí ruʼtámijná gajmiúlú Dios, mú ga̱jma̱a̱ xóo ewáánʼ dí nuʼthá gíʼmaa masngájma dí ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ wabaaʼ. Índo̱ ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ wabaaʼ índo̱ nuʼtájkáan, na̱nguá eʼtájkháan mba̱yu̱u̱ʼ wéñuʼ ni má tséni makujmaa dí nindxu̱u̱ xóo mbá xnduʼwá. Na̱nguá eʼni magruigú gamajkhu xa̱bu̱ bi̱ naʼni nindxu̱u̱ bi̱ najuiʼtháánʼ (Mateo 6:5). Ma̱ngaa nakujmaa dí ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ wabaaʼ ga̱jma̱a̱ rí xóo nuʼthá índo̱ nuʼtájkáan. Á mu ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ wabaaʼ índo̱ nuʼtájkáan, xákujmaa dí nuʼtháán Dios maʼni xó má eyulú ikháanʼ. Rí phú gíʼmaa miʼni nindxu̱u̱ dí munda̱ʼa̱a̱ Jeobá maʼni xó má rí ikhaa nandoo. Bi̱ niʼnirámáʼ Salmo nisngájma xú káʼnii gíʼmaa muʼni índo̱ niʼtájkáan: “¡Jeobá atani káwáanʼxu, mbá péñu! ¡Jeobá atani rí maʼnguxu mbá péñu!” (Salmo 118:25; Lucas 18:9-14).
Guʼyáʼ rí gíʼdoo numuu
it-1 475 kutriga̱ 4
Mekhu
Salomón, bi̱ niʼni templo dí rígá náa Jerusalén, nisngájma rí “mekhu, asndu mekhu ndrígóo mekhu rí itháan mba̱a̱ tseʼngo̱o̱ garuguaru̱wi̱i̱n” Dios. (1Re 8:27.) Jeobá bi̱ Niʼniriyaʼ mekhu, itháan mba̱a̱ ki xóo i̱ʼwáʼ, ga̱jma̱a̱ “i̱ndó mbiʼyuu ikhaa mitsaanʼ nindxu̱u̱, nda̱a̱ xóo mataxkamaa. Rí naʼtáñajunʼ rígá itháan mitsídánʼ ki xóo ku̱ba̱ʼ ga̱jma̱a̱ mekhu”. (Sl 148:13.) Jeobá nagiéwa̱nʼ mekhu xó má gáʼni mbáa xa̱bu̱ bi̱ najmuu e̱ji̱i̱n ñawúunʼ mu magiéwanʼ mbá dí nandoo. (Isa 40:12.) Mú ajngáa dí niʼthí Salomón na̱nguá eyoo gáʼthí dí Dios na̱nguá gíʼdoo mbóó náa maxtáa, ni má rí ikhaa xtáa asndu náá, numuu rí Salomón ma̱ngaa niʼthí dí Jeobá naʼdxawuun “asndu náa mekhu, náa ikhaa xtáa”, xóo muʼthá náa kúwá bi̱ tsékujmiin mbuʼñún. (1Re 8:30, 39.)