Atayáá iya’ najnga̱a̱ xóo má eʼyoo Dios
JEOBÁ rígá mbaʼa rí nimináanʼlú, náa mbá xúgíʼ rí nimináanʼlú rúʼko̱ naʼni rí makuwáánʼlú gagi. Mbá rí nimináanʼlú rígi̱ nindxu̱u̱ vino. Náa Biblia naʼthí: “Pan naʼni rí marigá gagi ga̱jma̱a̱ vino naʼni rí maʼni̱i̱ a̱jkia̱a̱nʼ” (Ecl. 10:19; Sal. 104:15). Mbáa ikháán natayáá rí tikhuun xa̱bu̱ naʼwa̱a̱n wéñuuʼ iya najnga̱a̱. Tséʼniuu má náa kúwíin, xóo ndi̱ji̱i̱n, mú xa̱bu̱ nundxaʼwamíjná mixtiʼkhu ga̱jma̱a̱ numuu iya najnga̱a̱. Xú káʼnii gíʼmaa mbuʼyáálú ikháanʼ rígi̱ bi̱ nindxu̱lú cristianos rá.
Índo̱ gúraʼwíí rí muʼni, xúniʼñámíjnálú rí muʼdxawíín xóo gúthi xa̱bu̱ náa kuwáánʼ o náa ndijáanʼ, rí gíʼmaa mbuʼyáá xó má ndaʼyoo Dios ga̱jma̱a̱ numuu iya najnga̱a̱. Xúʼko̱ maʼni rí makuwáánʼ gagi.
Mbáa ikháánʼlú nduʼyáá rí kúwá mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ naʼwa̱a̱n mbaji̱ʼ ga̱jma̱a̱ nángi eʼni iya najnga̱a̱. Kúwíin tikhuun bi̱ naʼwa̱a̱n má xúʼko̱ mu maʼdxuu a̱jkiu̱ún. Ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ mu magumún xkujndu rí guaʼdáá. Ga̱jma̱a̱ rígá tikhuu xuajin náa xa̱bu̱ naʼwa̱a̱n mbaji̱ʼ iya najnga̱a̱ mu xúʼko̱ musngajma rí mixkujinʼ.
Mú, bi̱ nindxu̱lú cristianos rí nambáyulú nindxu̱u̱ ikha ndrígóo Dios. Náa Ajngáa rawuunʼ naʼthí rí gamíi mumíniiʼ mu nawa̱nʼlu wéñuuʼ iya najnga̱a̱. Mbá xkri̱da, Proverbios 23:29-35. Na̱ʼkhá raʼthí ga̱jma̱a̱ numuu mbáa xa̱bu̱ bi̱ najnga̱a̱ ma̱ngaa xkujndu rí nikudáminaʼ índo̱ naʼga̱a̱n wéñuuʼ.a Mbáa ndxájulú bi̱ kayá edxuu bi̱ mbiʼyuu Daniel bi̱ na̱ʼkha̱ náa Europa naʼthí: “Nakha xóo tsénindxu̱ʼ Testigo, rí ma̱ga̱nʼ wéñuuʼ iya najnga̱a̱ niʼni rí maraʼwíí dí ra̱májánʼ ma̱ngaa rí mamínuʼ ga̱jma̱a̱ numuu rí nani rúʼko̱ niʼniuʼ wéñuuʼ gakhi̱i̱ rí magumuʼ”.
Ndiéjunʼ gambáyulúʼ rí muraʼwíi rí májánʼ muʼni ga̱jma̱a̱ numuu iya najnga̱a̱ rá. Mu xúʼko̱, xumíniiʼ ga̱jma̱a̱ numuu xkujndu rí ma̱ʼkhá kagu̱. Rí mbuʼyáálú xó má eʼyoo Dios.
Guʼyáá rí naʼthí náa Biblia ga̱jma̱a̱ numuu iya najnga̱a̱, ma̱ngaa náa numuu jngóo rí tikhuun xa̱bu̱ naʼwa̱a̱n iya najnga̱a̱.
RÍ NAʼTHÍ NÁA BIBLIA
Náa Ajngáa rawuunʼ Dios tséʼthí á mu raʼkhí rí muʼwa̱a̱n iya najnga̱a, mú awa̱án guʼwa̱a̱n. Asndu naʼthí rí á mu nagi̱i̱n vino maʼni rí maʼdxuu a̱jkia̱a̱nʼ, náa Eclesiastés 9:7 naʼthí: “Ga̱jma̱a̱ gagi giʼtsu ganitsu ndrígáʼ ma̱ngaa ga̱jma̱a̱ gagi a̱jkia̱nʼ gígi̱i̱n vino ndrígáʼ”. Náa Biblia naʼthí mbaʼa nuthu rí Jesús gajmíi̱n eʼwíinʼ xa̱bi̱i̱ Jeobá niʼwa̱a̱n iya najnga̱a̱ (Mat. 26:27-29; Luc. 7:34; 1 Tim. 5:23).
Rí xúgi̱ rí migi̱i̱n káaʼ chíʼgíiʼ, xájnga̱a̱n má. Náa Biblia naʼthí kaʼwu: “Xájngáanʼla ga̱jma̱a̱ vino” (Efes. 5:18). Ma̱ngaa naʼthí “bi̱ najngi̱i̱n [...] xátaʼa̱án náa maʼtáñajunʼ Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo Dios” (1 Cor. 6:10). Xó má ndiʼyáá, rí Jeobá tsénigu̱u̱ʼ mbá kayuuʼ rí mbáa maga̱a̱n itháan ki xóo rí kaʼyoo ga̱jma̱a̱ rí majnga̱a̱. Ikháanʼ tseniʼñámijná muʼni xóo eni̱ xa̱bu̱ numbaaʼ, ikháánʼlú nuʼni tsiakimíjna̱ mbuʼyáá xóo eʼyoo Dios.
Kúwi̱i̱n tikhuun bi̱ nuthi: “Ikhúún najmún naga̱nʼ mba̱ji̱nʼ iya najnga̱a̱ rí asndu tséjngu̱u̱n”. Dí maratha xúʼko̱ kaʼnii gamíi nindxu̱u̱. Náa Biblia naʼthí kaʼwu rí xa̱bu̱ bi̱ naʼwa̱a̱n wéñuuʼ vino, tséʼniuu á mu xa̱bekha o gu̱ʼu̱ maʼni rí muxudamíjna̱ aʼkhá rí mbi̱i̱ʼ ga̱jma̱a̱ xambájxu̱u̱n májánʼ gajmiún Jeobá (Tito 2:3; Prov. 20:1). Jesús niʼthí rí asndu gamíi maʼni rí tikhuun xátaʼáán náa numbaaʼ nuxi̱ʼ á mu ‹naʼwa̱a̱n wéñuuʼ iya najnga̱a̱› (Luc. 21:34-36). Á mu xúʼko̱, xú káʼnii gándoo mbáa cristiano mañeuminaʼ náa xkujndu rí gamíi maʼga̱ kayáa maga̱a̱n wéñuuʼ iya najnga̱a̱ xá.
ATAYÁÁ NÁÁ NUMUU, NGUÁTHÁ MBA̱JI̱Nʼ GA̱JMA̱A̱ NGUÁTHÁ NUTHU EGI̱I̱N
Xó má ndiʼyáá, mbáa ga̱jma̱a̱ numuu xóo ndijáanʼ, gamíi dí rúʼko̱ maʼni dí muraʼwíí dí muʼni ga̱jma̱a̱ numuu iya najnga̱a̱. Ikha jngóo bi̱ nindxu̱lú cristianos nunimíjna̱ muʼni rí nanigu̱u̱ Jeobá índo̱ nuphiʼtsu o naʼwa̱a̱n. Náa Biblia na̱ʼkha̱ consejo rígi̱: “tséʼniuu á mu kuwáanʼ ruphiʼtsu o nawa̱nla o rígá i̱mba̱ rí kuwáanʼ ru̱ni̱, gu̱ni̱ xúgíʼ mu maʼga gamajkhu náa Dios” (1 Cor. 10:31). Guʼyáá tikhuʼ graxe̱ ga̱jma̱a̱ ikha ndrígóo Biblia rí ma̱ndoo mambáyulú.
Naga̱nʼ iya najnga̱a̱ numuu rí nandoo maʼni xóo má eʼwíinʼ ráʼ. Éxodo 23:2 naʼthí: “Xátani dí ra̱májánʼ i̱ndó ga̱jma̱a̱ numuu rí eʼwíinʼ nuni̱”. Náa versículo rígi̱, Jeobá xtáa raʼthún israelitas dí xuyaridúún xa̱bu̱ bi̱ nuni̱ dí ra̱májánʼ. Ga̱jma̱a̱ consejo ndrígóo nambáyulú mangáánʼ rí mbiʼi xúgi̱. Á mu nuʼni xó má nuni̱ xa̱bu̱, gamíi manújngurámullú ikha ndrígóo Jeobá ga̱jma̱a̱ matsíngúlú náa ikhaa (Rom. 12:2).
Naga̱nʼ iya najnga̱a̱ mu masngajmá rí tsémiñuʼ ráʼ. Náa tikhuʼ xuajin rí migi̱i̱n mbajinʼ ga̱jma̱a̱ nángi eʼni iya najnga̱a̱, nduyáá rí na̱nguá má nindxu̱u̱ ra̱májánʼ (1 Ped. 4:3). Guʼyáá consejo rí na̱ʼkha̱ náa 1 Corintios 16:13: “Gakuwa̱a̱nʼla xawii, gaguaʼdáá má xúʼko̱ fe, xámiñalaʼ, gakhi̱i̱ a̱jkia̱la gúni̱”. Nakujmaa kaʼwu rí iya najnga̱a̱ tséʼni rí maʼni gakhi̱i̱ a̱jkiu̱u̱n mbáa xa̱bu̱. Rí phú nagíʼnuu xa̱bu̱ bi̱ naʼga̱a̱nʼ: Tséʼyoo rí eʼni ga̱jma̱a̱ naʼniuu gakhi̱i̱ maraʼwíi mbá rí májánʼ dí maʼni. Tséʼni xkujiiʼ, dí naʼga̱a̱nʼ mbajinʼ wéñuuʼ iya najnga̱a̱ naʼni itháán guabaaʼ. Xó má naʼthí náa Isaías 28:7, rí bi̱ naʼwa̱a̱n wéñuuʼ iya najnga̱a̱ najngutigi̱i̱n.
Á mu nandulúʼ muguaʼdáá tsiaki̱i̱ mu muʼni rí májánʼ ndayóoʼ rí mumbayumijná náa Jeobá ga̱jma̱a̱ rí muʼni míjna makuwáanʼ xawii ga̱jma̱a̱ rí muguaʼdáá má xúʼko̱ fe (Sal. 18:32). Mu ma̱ndoo muʼni rígi̱, ndayóoʼ rí makuwáánʼ xawii ga̱jma̱a̱ xúʼni̱ nimbá rí maʼni gachúu rí nambájxulú gajmiúlú Jeobá. Rúʼko̱ dí niʼni Jesús índo̱ ni̱ʼkha̱ náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ, mbaʼin xa̱bu̱ ndiyáá rí nindxu̱u̱ mbáa xa̱bu̱ bi̱ tsémiñuu ga̱jma̱a̱ mbá bi̱ gíʼdoo numuu.
Naga̱nʼ wéñuuʼ iya najnga̱a̱ mu mambumuʼ xkujndu ndrígóʼ ráʼ. Bi̱ niʼnirámáʼ Salmo niʼthúu̱n Jeobá: “Índo̱ gamiéjunʼ niʼni maʼni néʼngo̱ʼ, ikháánʼ nitani̱i̱ a̱jkiu̱nʼ” (Sal. 94:19). Á mu rígá mbá dí naʼni maxmiéjuaanʼ, xígíinʼ iya najnga̱a̱, atambáyuminaʼ náa Jeobá. Mbá rí xóo ma̱ndoo matani̱, dí maratajkáan nángi eʼni. Ma̱ngaa mbaʼin nimbáñún rí munda̱ʼa̱a̱ consejo mbáa ndxájulú bi̱ naʼni má mba̱yu̱u̱ʼ tsiguʼ naʼni ñajuunʼ Dios náa congregación. Índo̱ mbáa naʼga̱a̱n iya najnga̱a̱ mu mambumuu xkujndu ndrígóo, ikhú nandáti̱go̱o̱ tsiaki̱i̱ rí gíʼdoo mu maraʼnuu tsáʼkhá ga̱jma̱a̱ tséʼni rí májánʼ (Os. 4:11). Daniel bi̱ niʼthá nákha ginii naʼthí: “Nindoʼ mambumuʼ xkujndu rí kuʼdoo ga̱jma̱a̱ rí naʼni maxtáa ngíná. Ikha jngóo naga̱nʼ wéñuuʼ iya najnga̱a̱. Ga̱jma̱a̱ rígi̱ niʼni maguʼdoo itháán xkujndu ga̱jma̱a̱ rí nánguá maguʼdiin bi̱ mambaxúʼ gajmíʼ ma̱ngaa rí nánguá magúʼdoo numuʼ”. Nda̱wa̱á, ndiéjunʼ rí nimbáyúu xá. Ikhaa naʼthí: “Ni̱jkhánú ndi̱yo̱o̱ rí ndayóʼ mambáyuminaʼ náa Jeobá, raʼkháa dí maga̱nʼ iya najnga̱a̱. Ikhaa nimbáyuʼ mu maʼngo̱ʼ maraʼnuu xkujndu ga̱jma̱a̱ mambumuʼ”. Xambumulú dí índo̱ naku̱mu̱lú dí nándáa dí muʼni, ikhú Jeobá naxtáa mu mambáyulú (Filip. 4:6, 7; 1 Ped. 5:7).
Á mu ikháán nguáná nagiinʼ iya najnga̱a̱, májánʼ gáʼni dí matrajximínáʼ rígi̱: “Lá niʼthún mbáa bi̱ xtáa náa goʼwóʼ o mbáa bi̱ nambájxu gajmuʼ rí naxmiéjuunʼ eni̱ ga̱jma̱a̱ numuu mba̱ji̱nʼ iya najnga̱a̱ ega̱nʼ ráʼ.” Mbáa rúʼko̱ nandoo gáʼthí dí xtaa ratani guʼuminaʼ rí asndu tsétayáá. “Rí xúgi̱ naga̱nʼ itháán iya najnga̱a̱ xóo nákha ginii ráʼ.” Rúʼko̱ nandoo gáʼthí, rí maski ajndu tséniguaaʼ iya najnga̱a̱, mú mbáa xtáa ratani̱ guʼuminaʼ. “Lá naʼniuʼ gakhi̱i̱ maniʼñúuʼ nguáthá mbiʼi dí xága̱nʼ iya najnga̱a̱ ráʼ.” Rúʼko̱ nandoo gáʼthí dí xtaa ratani guʼuminaʼ mu manigua̱a̱ʼ migi̱i̱n iya najnga̱a̱. Á mu xúʼko̱, mbáa májánʼ gáʼni á mu numbayulú mu xúʼko̱ maʼngulú muniʼñááʼ.
Tikhun cristianos mu xáguaʼdáá nimbá xkujndu, niraʼwi̱i̱ dí xúwa̱a̱n nimbá chíʼgíiʼ iya najnga̱a̱. Ga̱jma̱a̱ kúwi̱i̱n tikhuun a̱ngiu̱lú, tséʼwa̱a̱n numuu rí tsénigu̱u̱n xóo miʼtsí. Á mu dí nanuʼwíinʼ mbáa bi̱ niraʼwíí maʼni rígi̱, itháán májánʼ dí mbuʼyamajkuíí dí niraʼwíí maʼni ga̱jma̱a̱ xúʼthá numáá.
Eʼwíinʼ ndiyáá rí mambáñún nindxu̱u̱ rí muwa̱a̱n awa̱án, ga̱jma̱a̱ mbáa niraʼwi̱i̱ nguáthá mba̱ji̱nʼ gúwa̱a̱n. O mbáa eʼwíinʼ niraʼwi̱i̱ nguáthá nuthu gúwa̱a̱n, xóo índo̱ nuphiʼtsu o káaʼ mbá miʼtsu rí mbá xmáná. Ga̱jma̱a̱ i̱mba̱ rí ma̱ndoo muʼni, ndiéjuunʼ alcohol gúwa̱a̱n ga̱jma̱a̱ ndiéjuunʼ rí na̱nguá. Mbá xkri̱da kúwi̱i̱n tikhuun bi̱ nuraʼwi̱i̱ muwa̱a̱n vino o cerveza mú awa̱án, mú i̱ʼwáʼ rí gakhi̱i̱ na̱nguá, asndu rí kandawo̱o̱ náa coctel o náa i̱ʼwáʼ. Índo̱ nduʼyáá májánʼ asndu náa niʼgíʼ awa̱án xúʼko̱ xáʼniulú gakhi̱i̱ muʼnimbánii. Mbáa cristiano bi̱ niraʼwíí maʼni rígi̱ ga̱jma̱a̱ naʼni, nda̱a̱ nimbá rí maʼni mati̱yu̱u̱ʼ.
Ma̱ngaa gíʼmaa mbuʼyáá xóo ku̱mu̱ún eʼwíinʼ. Náa Romanos 14:21 naʼthí: “Itháan májánʼ dí xátsu xuwiʼ, ni xágíin vino, ni xátani̱ nimbá dí maʼni majngrádaaʼ ndxájuaaʼ”. Xóo muʼthá guʼyáá xóo ekumu̱ún eʼwíinʼ ga̱jma̱a̱ gaʼndulúʼ kuʼñúún. Á mu nduʼyáá rí muʼwan iya najnga̱a̱ maʼni dí majngradaaʼ mbáa ndxájulú, numuu rí nandulúʼ kuʼyáá, rúʼko̱ gáxkajxáánʼ rí xuʼwan. Xúʼko̱ káʼnii nusngajmá rí nduyamajkuíí xóo naku̱mu̱ún eʼwíinʼ ga̱jma̱a̱ rí tséʼni xóo nandulúʼ ikháanʼ (1 Cor. 10:24).
Ma̱ngaa bi̱ nindxu̱lú cristianos nuʼnimbulú xtángoo rí nagíʼ Xa̱bu̱ ñajunʼ ga̱jma̱a̱ numuu iya najnga̱a̱. Mbá xkri̱da, mbáa tséniñuuʼ rí muwa̱a̱n iya najnga̱a̱ bi̱ kaʼnii nindxu̱ún e̱ji̱n, bi̱ nagún ku̱ñu̱u̱n carro o máquinas (Rom. 13:1-5).
Jeobá niniñuuʼ rí manigulúʼ ga̱jma̱a̱ numuu mbaʼa rí ikhaa nimínáánʼ. Ikha jngóo xugiáan ma̱ndoo muraʼwíí ndiéjuunʼ rí ma̱ndoo muʼphu ga̱jma̱a̱ rí muʼwa̱a̱n. Gajmulú májánʼ rí niniñulú muʼni, ma̱ngaa dí gúraʼwíí muʼni gusngajmáá rí nandulú muʼni mba̱a̱.
a Organización dí rígá náa Estados unidos rí mbiʼyuu: Centros para el Control y la Prevención de Enfermedades, niʼthí tikhuʼ rí gamíi matani̱ á mu nagi̱i̱n wéñuuʼ iya najnga̱a̱, rí mataxíyáa mbáa, mataxíyamínaʼ ikháánʼ, matrugua̱a̱ ga̱jma̱a̱ tsiaki̱i̱ mbáa, maraxna̱a̱ bi̱ ndiyáa, maraʼdáá nandii numuu rí nitabaaʼ ga̱jma̱a̱ʼ mbáa bi̱ raʼkháa ajmbia̱a̱ʼ o a̱ʼgia̱a̱ʼ ga̱jma̱a̱ dí murajkha̱a̱ ada̱.