DANIEL
1 Iha tinan terseiru husi Liurai Jeoquim+ nia ukun iha rai-Judá, Liurai Nabukodonozór husi Babilónia mai Jeruzalein no halo serku ba sidade neʼe.+ 2 Liutiha tempu balu, Jeová entrega Liurai Jeoquim neʼebé ukun rai-Judá ba Liurai Nabukodonozór nia liman,+ hamutuk ho sasán balu husi Maromak loos nia uma,* no Nabukodonozór lori sasán sira-neʼe ba rai-Sinear*+ ba ninia maromak nia templu. Nia tau sasán sira-neʼe iha fatin neʼebé rai rikusoin sira ba ninia maromak.+
3 Depois neʼe, liurai haruka Aspenaz, xefe boot neʼebé serbisu iha palásiu, atu lori ema Izraél balu mai, inklui mós liurai no ema-boot sira-nia jerasaun.+ 4 Ema Izraél sira-neʼe tenke joven* no isin-diʼak, bonitu, iha matenek no koñesimentu, iha kbiit atu tetu didiʼak no iha matenek+ atu bele serbí iha liurai nia palásiu. Aspenaz tenke hanorin sira kona-ba oinsá atu hakerek no koʼalia ema Kaldeia nia língua. 5 Liután neʼe, loroloron liurai fó ba sira parte balu husi liurai nia hahán neʼebé diʼak no husi ninia tua-uvas neʼebé nia hemu. Sira tenke simu treinu* ba tinan tolu, no liutiha tinan tolu neʼe, sira tenke halo serbisu ba liurai.
6 Iha sira-nia leet iha mane joven balu husi suku Judá, joven sira-neʼe mak Daniel,*+ Hananias,* Misael,* no Azarias.*+ 7 Xefe boot neʼebé serbisu iha palásiu fó naran* ba joven sira-neʼe. Nia hanaran Daniel nuʼudar Beltesazar,+ Hananias nuʼudar Sadrak, Misael nuʼudar Mexak, no Azarias nuʼudar Abednego.+
8 Maibé Daniel deside ona iha ninia laran katak nia sei la hafoʼer ninia an ho liurai nia hahán diʼak sira no ho tua-uvas neʼebé liurai hemu. Entaun nia husu lisensa husi xefe boot atu nia la han buat sira neʼebé bele hafoʼer nia. 9 No Maromak loos halo xefe neʼe hatudu laran-diʼak no laran-sadiʼa ba Daniel.+ 10 Maibé xefe neʼe dehan ba Daniel: “Haʼu taʼuk ba haʼu-nia naʼi liurai, neʼebé fó ona mandamentu kona-ba imi-nia ai-han no hemu. Oinsá se nia haree imi krekas liu fali joven sira seluk neʼebé tinan hanesan imi? Se nuneʼe, liurai sei fó-sala ba haʼu.” 11 Maibé Daniel hatete ba guarda neʼebé xefe neʼe hili ona atu tau matan ba Daniel, Hananias, Misael no Azarias, hodi dehan: 12 “Favór ida, koko Ita-nia atan sira-neʼe ba loron sanulu; fó deʼit modo ba ami atu han no bee ba ami atu hemu. 13 Tuirmai kompara toʼok ami-nia isin ho joven sira seluk neʼebé han liurai nia hahán diʼak sira. Depois neʼe, halo ba Ita-nia atan sira-neʼe tuir buat neʼebé Ita haree.”
14 Nuneʼe nia simu sira-nia hanoin no koko sira ba loron sanulu. 15 Liutiha loron sanulu, sira-nia isin diʼak* liu fali joven seluk hotu neʼebé han liurai nia hahán diʼak sira. 16 Tan neʼe, guarda neʼebé tau matan ba sira kontinua fó modo ba sira atu han duké fó liurai nia hahán diʼak sira no liurai nia tua-uvas. 17 No ba joven naʼin-haat neʼe, Maromak loos fó koñesimentu no kbiit atu komprende kleʼan kona-ba livru no matenek sira hotu, no ba Daniel, Maromak loos fó kbiit atu komprende kona-ba vizaun no mehi sira hotu.+
18 Kuandu tempu toʼo ona atu lori joven sira mai hodi hasoru liurai, tuir tempu neʼebé liurai deside ona,+ xefe boot neʼebé serbisu iha palásiu lori sira bá iha Nabukodonozór nia oin. 19 Bainhira liurai koʼalia ho sira, liurai haree katak husi joven grupu neʼe tomak, la iha ida mak hanesan Daniel, Hananias, Misael no Azarias.+ Entaun sira kontinua serbí iha liurai nia oin. 20 Kuandu liurai husu sira kona-ba buat hotu neʼebé presiza rezolve ho matenek no kbiit atu komprende, liurai sempre haree katak sira-nia resposta mak diʼak liu dala sanulu se kompara ho amlulik sira neʼebé halo masonik no siʼikdór sira hotu+ iha rai tomak neʼebé liurai mak ukun. 21 No Daniel kontinua hela iha neʼebá toʼo tinan primeiru husi Liurai Ciro nia ukun.+
2 Iha tinan segundu husi Liurai Nabukodonozór nia ukun, liurai hetan mehi balu, no nia* sente laran-susar tebes+ toʼo labele toba-dukur. 2 Nuneʼe, liurai fó orden atu bolu amlulik neʼebé halo masonik, siʼikdór, matan-dook no ema Kaldeia* sira atu konta fali liurai nia mehi ba nia. Entaun sira tama mai no hamriik iha liurai nia oin.+ 3 Tuirmai liurai dehan ba sira: “Haʼu hetan mehi ida, no haʼu* sente laran-susar tebes tanba haʼu hakarak hatene kona-ba mehi neʼe.” 4 Ema Kaldeia sira hatán ba liurai iha lian Aramaiku,*+ hodi dehan: “Oh liurai, ami harohan katak Ita-Boot moris ba nafatin. Konta mehi neʼe ba Ita-nia atan sira, no ami sei esplika ninia signifika ba Ita-Boot.”
5 Liurai hatán ba ema Kaldeia sira: “Haʼu-nia liafuan ikus mak neʼe: Se imi la konta haʼu-nia mehi no esplika ninia signifika ba haʼu, haʼu sei tesi imi ba pedasuk, no haʼu sei halo imi-nia uma sira sai fali sentina públiku.* 6 Maibé se imi konta mehi neʼe, no esplika ninia signifika ba haʼu, haʼu sei fó kolen, prezente, no naran-boot ba imi.+ Entaun konta mehi neʼe ba haʼu no esplika ninia signifika.”
7 Sira hatán ba dala segundu: “Favór ida liurai, konta mehi neʼe ba Ita-nia atan sira, no ami sei esplika ninia signifika ba Ita-Boot.”
8 Liurai hatán: “Haʼu hatene ho didiʼak katak imi koko atu dada tempu, tanba imi hatene ona haʼu-nia liafuan ikus. 9 Se imi la konta mehi neʼe ba haʼu, iha kastigu ida deʼit ba imi hotu. Maibé imi konkorda malu ona atu fó sai liafuan neʼebé falsu no bosok haʼu hodi hein katak haʼu troka haʼu-nia hanoin. Tan neʼe, konta mehi neʼe ba haʼu, no haʼu sei hatene katak imi bele esplika ninia signifika.”
10 Ema Kaldeia sira hatán ba liurai: “La iha ema ida iha rai tomak mak bele halo buat neʼebé liurai husu, tanba la iha liurai boot ida ka governadór ida neʼebé husu ona buat hanesan neʼe ba amlulik neʼebé halo masonik, siʼikdór, no ema Kaldeia sira. 11 Buat neʼebé liurai husu mak susar tebes, no la iha ema ida mak bele fó sai ba liurai, só maromak sira deʼit, neʼebé la hela iha ema nia leet.”
12 Ho ida-neʼe, liurai sai laran-nakali tebes no fó orden atu oho ema matenek hotu iha Babilónia.+ 13 Bainhira liurai fó sai ona orden neʼe no sira atu oho ona ema matenek hotu, sira mós buka Daniel no ninia maluk sira atu oho.
14 Iha tempu neʼebá, Daniel koʼalia ho kuidadu no ho matenek ba Ariok, xefe ba liurai nia guarda, bainhira Ariok laʼo daudaun atu bá oho ema matenek sira iha Babilónia. 15 Daniel husu ba Ariok, xefe neʼebé serbí liurai, hodi dehan: “Tanbasá mak liurai hasai orden neʼebé makaʼas hanesan neʼe?” Tuirmai Ariok fó-hatene ba Daniel kona-ba neʼe.+ 16 Entaun Daniel tama no husu ba liurai atu fó tempu ba nia atu esplika mehi neʼe nia signifika ba liurai.
17 Depois neʼe, Daniel fila fali ba ninia uma no konta problema neʼe ba ninia maluk sira, Hananias, Misael, no Azarias. 18 Nia husu sira atu halo orasaun ba Maromak iha lalehan atu hatudu laran-sadiʼa no fó sai segredu neʼe ba sira, atu nuneʼe Daniel no ninia maluk sira labele mate hamutuk ho ema matenek seluk iha Babilónia.
19 Ikusmai, Maromak hatudu sai segredu neʼe ba Daniel liuhusi vizaun ida iha kalan.+ Entaun Daniel fó hahiʼi ba Maromak iha lalehan. 20 Daniel hatete:
“Fó hahiʼi ba Maromak nia naran ba nafatin,
Tanba nia mesak deʼit mak iha matenek no kbiit.+
Nia hasai liurai sira no foti liurai sira,+
Nia fó matenek ba ema neʼebé matenek no fó koñesimentu ba sira neʼebé iha kbiit atu tetu didiʼak.+
22 Nia hatudu sai buat sira neʼebé kleʼan no buat sira neʼebé subar hela,+
Nia hatene buat neʼebé iha nakukun laran,+
No naroman hela ho nia.+
23 Oh haʼu-nia beiʼala nia Maromak, haʼu fó agradese ba Ita no hahiʼi Ita,
Tanba Ita fó ona matenek no kbiit ba haʼu.
Agora Ita fó sai ona ba haʼu buat neʼebé ami husu ba Ita.
Ita halo ami hatene buat neʼebé liurai hanoin.”+
24 Tuirmai Daniel bá hasoru Ariok, ida neʼebé liurai hili ona atu oho ema matenek sira iha Babilónia,+ no nia dehan ba Ariok: “Keta oho ema matenek sira iha Babilónia. Lori haʼu ba liurai nia oin, no haʼu sei esplika mehi neʼe nia signifika ba liurai.”
25 Ariok lori lalais Daniel ba liurai nia oin no dehan ba liurai: “Haʼu hetan ona mane ida entre ema dadur* sira husi rai-Judá,+ neʼebé bele esplika mehi neʼe nia signifika ba liurai.” 26 Liurai dehan ba Daniel, neʼebé naran Beltesazar:+ “Ó bele konta duni mehi neʼebé haʼu hetan, no esplika ninia signifika ba haʼu ka?”+ 27 Daniel hatán ba liurai: “Ema matenek, siʼikdór, amlulik neʼebé halo masonik, no matenek-naʼin sira neʼebé estuda fitun* la iha kbiit atu fó sai segredu neʼebé liurai husu.+ 28 Maibé iha Maromak ida iha lalehan neʼebé hatudu sai segredu,+ no nia fó sai ona ba Liurai Nabukodonozór kona-ba buat neʼebé sei akontese iha loron sira-neʼe nia rohan. Ita-Boot nia mehi no vizaun sira neʼebé Ita haree bainhira Ita toba hela iha kama leten mak tuirmai neʼe:
29 “Kona-ba Ita-Boot, oh liurai, iha kama leten Ita hanoin kona-ba buat neʼebé sei akontese iha futuru, no Maromak neʼebé hatudu sai segredu fó sai ona ba Ita kona-ba buat neʼebé atu akontese. 30 Kona-ba haʼu, Maromak hatudu sai segredu neʼe ba haʼu, laʼós tanba haʼu matenek liu fali ema seluk, maibé nia hatudu sai ida-neʼe atu haʼu bele esplika ninia signifika ba liurai, hodi nuneʼe Ita-Boot bele hatene buat neʼebé Ita hanoin iha Ita-nia laran.+
31 “Oh liurai, iha mehi neʼe Ita-Boot haree estátua boot ida. Estátua neʼe boot tebes no nabilan loos, no neʼe hamriik iha Ita-nia oin, no estátua neʼe hamosu taʼuk. 32 Estátua neʼe nia ulun halo husi osan-mean neʼebé diʼak,+ ninia hirus-matan no liman halo husi osan-mutin,+ ninia kabun no kelen halo husi riti,+ 33 ninia ain-kabun sira halo husi besi,+ no ninia ain parte kraik* halo husi besi kahur ho rai-mean.*+ 34 Bainhira Ita kontinua hateke, Ita haree fatuk ida tesi sai tiha husi foho ida, maibé laʼós ho ema nia liman, no fatuk neʼe kona estátua neʼe nia ain neʼebé halo husi besi kahur ho rai-mean no harahun tiha ain sira-neʼe.+ 35 Iha tempu neʼebá, besi, rai-mean, riti, osan-mutin no osan-mean, sira hotu rahun hamutuk no sai hanesan trigu-kulit husi fatin sama trigu nian iha tempu manas, no anin huu lakon tiha sira toʼo labele haree-hetan tan. Maibé fatuk neʼebé kona estátua neʼe sai foho boot ida, no neʼe halo nakonu mundu tomak.
36 “Neʼe mak liurai nia mehi, no agora ami sei esplika ninia signifika ba liurai. 37 Oh liurai, Ita-Boot mak liurai ba liurai sira. Ba Ita mak Maromak iha lalehan fó ona ukun,+ kbiit, forsa no glória, 38 no ba Ita-nia liman mak nia entrega ona ema sira neʼebé hela iha fatin oioin, no mós animál sira iha rai-luan no manu sira neʼebé semo iha lalehan, no nia halo ona Ita nuʼudar ukun-naʼin ba sira hotu.+ Ita-Boot rasik mak estátua neʼe nia ulun neʼebé halo husi osan-mean.+
39 “Maibé depois Ita, ukun ida seluk sei mosu+ neʼebé kiʼik liu fali Ita. Tuirmai ukun ida seluk, ida terseiru, neʼebé halo husi riti, no neʼe sei ukun mundu tomak.+
40 “Kona-ba ukun númeru haat, neʼe sei forte hanesan besi.+ Hanesan besi harahun no halo uut buat hotu, sin, hanesan besi neʼebé harahun buat oioin, nuneʼe mós ukun neʼe sei harahun no halo uut ukun sira-neʼe hotu.+
41 “No hanesan Ita-Boot haree estátua neʼe nia ain parte kraik no ain-fuan halo husi besi kahur ho rai-mean,* nuneʼe mós ukun neʼe sei la iha unidade, maski nuneʼe parte balu husi ukun neʼe sei toos hanesan besi, hanesan Ita haree besi kahur ho rai-mean neʼebé mamar. 42 No hanesan ninia ain-fuan halo husi besi kahur ho rai-mean, nuneʼe mós ukun neʼe sei forte iha parte balu no fraku iha parte seluk. 43 Hanesan Ita-Boot haree besi kahur ho rai-mean neʼebé mamar, sira sei kahur ho povu.* Maibé sira sei la belit hamutuk, ida ba ida seluk, hanesan besi labele belit ba rai-mean.
44 “Iha liurai sira-neʼe nia tempu, Maromak iha lalehan sei harii ukun*+ ida neʼebé sei nunka lakon.+ No ukun neʼe sei la entrega ba povu sira seluk.+ Ukun neʼe sei harahun no halakon liurai sira-neʼe hotu nia ukun,+ no ukun neʼe mesak mak sei hamriik ba nafatin.+ 45 Neʼe sei mosu tuir buat neʼebé Ita haree bainhira fatuk ida tesi sai husi foho ida, maibé laʼós ho ema nia liman. Fatuk neʼe harahun besi, riti, rai-mean, osan-mutin no osan-mean.+ Maromak neʼebé Boot hatudu sai ona ba liurai kona-ba buat neʼebé sei akontese iha futuru.+ Mehi neʼe mak loos, no Ita bele fiar buat neʼebé haʼu esplika.”
46 Rona tiha neʼe, Liurai Nabukodonozór hakneʼak no hakruʼuk ho oin ba rai iha Daniel nia oin no hatudu respeitu ba Daniel. Depois, liurai fó orden atu fó prezente no insensu ba Daniel. 47 Liurai hatete ba Daniel: “Loloos ó-nia Maromak mak Maromak neʼebé aas liu maromak sira seluk, no Naʼi ba liurai sira, no Maromak neʼebé hatudu sai segredu, tanba ó bele esplika segredu neʼe.”+ 48 Tuirmai, liurai hasaʼe tan Daniel nia pozisaun no fó nia prezente diʼak barak, no foti Daniel nuʼudar ukun-naʼin ba provínsia Babilónia+ tomak no nuʼudar ulun-naʼin ba ema-boot sira hodi tau matan ba ema matenek hotu iha Babilónia. 49 No tanba Daniel husu ba liurai, entaun liurai foti Sadrak, Mexak no Abednego+ hodi tau matan ba serbisu iha provínsia Babilónia, maibé Daniel serbí iha liurai nia palásiu.
3 Liurai Nabukodonozór halo estátua ida husi osan-mean, neʼebé aas maizumenus metru 27* no luan maizumenus metru 2 ho balu.* Nia tau estátua neʼe iha Rai-Tetuk Dura iha provínsia Babilónia. 2 Tuirmai Liurai Nabukodonozór haruka lia-menon atu halibur ukun-naʼin ba provínsia sira,* ema-boot sira, governadór sira, konsellu-naʼin sira, xefe sira neʼebé toma konta liurai nia rikusoin, juís sira, majistradu tribunál* sira, no administradór hotu ba provínsia sira atu mai hodi tuir inaugurasaun ba estátua neʼebé Liurai Nabukodonozór halo ona.
3 Nuneʼe, ukun-naʼin ba provínsia sira, ema-boot sira, governadór sira, konsellu-naʼin sira, xefe sira neʼebé toma konta liurai nia rikusoin, juís sira, majistradu tribunál sira, no administradór hotu ba provínsia sira mai hamutuk hodi tuir inaugurasaun ba estátua neʼebé Liurai Nabukodonozór halo ona. No sira hamriik iha estátua nia oin, estátua neʼebé Nabukodonozór halo ona. 4 Ema neʼebé fó avizu hakilar ho lian makaʼas, hodi dehan: “Oh povu sira, nasaun sira, no ema neʼebé koʼalia língua oioin, liurai fó mandamentu ba imi 5 katak bainhira imi rona lian husi dikur, flauta, arpa kiʼik no instrumentu oioin neʼebé iha talin, flauta boot no instrumentu múzika nian seluk hotu, imi tenke hakneʼak no hakruʼuk hodi adora estátua osan-mean neʼebé Liurai Nabukodonozór halo ona. 6 Ema naran deʼit neʼebé la hakneʼak no hakruʼuk hodi adora estátua neʼe, ami sei soe kedas nia ba fornu neʼebé ahi lakan makaʼas.”+ 7 Entaun, bainhira povu, nasaun no ema neʼebé koʼalia língua oioin rona lian husi dikur, flauta, arpa kiʼik no instrumentu oioin neʼebé iha talin, no instrumentu múzika nian seluk hotu, sira hotu hakneʼak no hakruʼuk hodi adora estátua osan-mean neʼebé Liurai Nabukodonozór halo ona.
8 Iha tempu neʼebá, ema Kaldeia balu hakat mai oin no duun* ema Judeu sira. 9 Sira hatete ba Liurai Nabukodonozór: “Oh liurai, ami harohan katak Ita-Boot moris ba nafatin. 10 Oh liurai, Ita-Boot fó ona mandamentu katak bainhira ema hotu rona lian husi dikur, flauta, arpa kiʼik, no instrumentu oioin neʼebé iha talin, flauta boot no instrumentu múzika nian seluk hotu, sira tenke hakneʼak no hakruʼuk hodi adora estátua osan-mean, 11 no katak, ema naran deʼit neʼebé la hakneʼak no hakruʼuk hodi adora estátua neʼe tenke soe tiha ba fornu neʼebé ahi lakan makaʼas.+ 12 Maibé Ita-Boot hili ona mane Judeu balu neʼebé tau matan ba provínsia Babilónia. Sira-nia naran mak Sadrak, Mexak no Abednego.+ Oh liurai, mane sira-neʼe la respeitu Ita. Sira la serbí Ita-nia maromak sira, no sira lakohi adora estátua osan-mean neʼebé Ita halo ona.”
13 Entaun, Nabukodonozór sai hirus makaʼas no haruka atu lori Sadrak, Mexak no Abednego mai. Entaun ema lori mane sira-neʼe mai iha liurai nia oin. 14 Nabukodonozór hatete ba sira: “Sadrak, Mexak no Abednego, haʼu rona katak imi la serbí haʼu-nia maromak sira,+ no imi lakohi adora estátua osan-mean neʼebé haʼu halo ona, neʼe loos ka lae? 15 Agora, bainhira imi rona lian husi dikur, flauta, arpa kiʼik no instrumentu oioin neʼebé iha talin, flauta boot no instrumentu múzika nian seluk hotu, se imi hakneʼak no hakruʼuk hodi adora estátua neʼebé haʼu harii ona, neʼe diʼak. Maibé se imi lakohi adora, haʼu sei soe kedas imi ba fornu neʼebé ahi lakan makaʼas. Maromak ida-neʼebé mak bele salva imi husi haʼu-nia liman?”+
16 Sadrak, Mexak no Abednego hatán ba liurai: “Oh Nabukodonozór, ami la presiza hatán ba Ita-Boot kona-ba neʼe. 17 Oh liurai, se Ita soe ami ba fornu laran, ami-nia Maromak neʼebé ami serbí iha kbiit atu bele salva ami husi fornu neʼebé ahi lakan makaʼas, no salva ami husi Ita-nia liman.+ 18 Maibé oh liurai, ami hakarak Ita hatene katak maski nia la salva ami, maibé ami sei la serbí Ita-nia maromak sira ka adora estátua osan-mean neʼebé Ita halo ona.”+
19 Rona tiha neʼe, Nabukodonozór sai laran-nakali tebes ba Sadrak, Mexak no Abednego toʼo ninia oin troka,* no nia fó mandamentu atu halo manas liután fornu neʼe ba dala hitu liu fali baibain. 20 Tuirmai, nia haruka mane kbiit boot balu husi ninia tropa sira atu kesi Sadrak, Mexak no Abednego hodi soe sira ba fornu neʼebé ahi lakan makaʼas.
21 Entaun sira kesi mane naʼin-tolu neʼe neʼebé hatais hela sira-nia roupa parte laran no roupa liʼur, sira-nia xapeu, no roupa sira seluk, no soe sira ba fornu neʼebé ahi lakan makaʼas. 22 Tanba liurai nia mandamentu mak makaʼas tebes no fornu neʼe manas tebetebes, mane sira neʼebé lori Sadrak, Mexak no Abednego mak mate tanba ahi lakan makaʼas. 23 Maibé mane naʼin-tolu neʼe, Sadrak, Mexak no Abednego, neʼebé kesi metin hela, monu tama ba fornu neʼebé ahi lakan makaʼas.
24 Depois neʼe, Liurai Nabukodonozór sai taʼuk no hamriik kedas no dehan ba ukun-naʼin sira: “Ita kesi mane naʼin-tolu no soe sira ba ahi, loos ka lae?” Sira hatán ba liurai: “Sin, oh liurai.” 25 Liurai hatete: “Haree bá! Iha mane naʼin-haat laʼo bá-mai ho livre iha ahi laran, no ahi la han sira, no mane númeru haat neʼe haree hanesan maromak sira-nia oan-mane.”
26 Nabukodonozór hakbesik ba odamatan husi fornu neʼebé ahi lakan makaʼas no dehan: “Oh Maromak Aas Liu Hotu nia atan,+ Sadrak, Mexak no Abednego, sai mai!” Entaun Sadrak, Mexak no Abednego sai husi ahi laran. 27 No ukun-naʼin ba provínsia sira, ema-boot sira, governadór sira, ukun-naʼin sira neʼebé halibur iha neʼebá,+ haree katak ahi la han* mane sira-neʼe nia isin.+ Sira-nia fuuk-lahan ida mós la motuk, sira-nia roupa haree hanesan deʼit ho uluk, no ema la horon ahi nia suar iha sira.
28 Tuirmai Nabukodonozór dehan: “Fó hahiʼi ba Maromak neʼebé Sadrak, Mexak no Abednego+ adora, no neʼebé haruka ninia anju hodi salva ninia atan sira. Sira tau fiar ba nia no kontra liurai nia mandamentu, no prontu atu mate* duké serbí ka adora maromak sira seluk. Sira adora deʼit sira-nia Maromak rasik.+ 29 Tan neʼe, haʼu fó sai mandamentu ida katak se povu ruma husi nasaun sira ka husi língua naran deʼit hatete buat ruma hodi kontra Maromak neʼebé Sadrak, Mexak no Abednego adora, ema sira-neʼe tenke tesi tiha ba pedasuk, no sira-nia uma sei sai fali sentina públiku,* tanba la iha maromak seluk neʼebé bele fó salvasaun hanesan Maromak neʼe.”+
30 Depois neʼe, liurai fó tan pozisaun boot ba Sadrak, Mexak no Abednego iha provínsia Babilónia.+
4 “Husi Liurai Nabukodonozór ba povu hotu, nasaun no ema neʼebé koʼalia língua oioin iha mundu tomak: Dame hela ho imi! 2 Haʼu kontente atu fó sai kona-ba sinál no milagre sira neʼebé Maromak Aas Liu Hotu halo ona ba haʼu. 3 Nia hatudu sinál boot oioin, no ninia milagre sira mak kmanek tebes! Ninia ukun mak rohan-laek, no nia ukun husi jerasaun ba jerasaun.+
4 “Haʼu, Nabukodonozór, moris ho hakmatek iha haʼu-nia uma no moris diʼak iha haʼu-nia palásiu. 5 Haʼu hetan mehi ida neʼebé halo haʼu taʼuk. Bainhira haʼu toba hela iha kama leten, mehi neʼe no vizaun iha haʼu-nia neon halo haʼu taʼuk.+ 6 Entaun haʼu fó sai mandamentu ida hodi haruka ema matenek hotu iha Babilónia atu mai hodi nuneʼe sira bele esplika mehi neʼe nia signifika ba haʼu.+
7 “Iha tempu neʼebá, amlulik neʼebé halo masonik, siʼikdór, ema Kaldeia* sira, no matenek-naʼin sira neʼebé estuda fitun*+ tama mai hasoru haʼu. Bainhira haʼu konta haʼu-nia mehi ba sira, sira labele esplika neʼe mai haʼu.+ 8 Ikusmai Daniel tama hodi hamriik iha haʼu-nia oin. Daniel mós iha naran Beltesazar+ hodi tuir haʼu-nia maromak nia naran,+ no nia iha espíritu husi maromak sira neʼebé santu.+ Haʼu konta haʼu-nia mehi ba nia:
9 “‘Oh Beltesazar, xefe ba amlulik sira neʼebé halo masonik,+ haʼu hatene ho didiʼak katak ó iha espíritu husi maromak sira neʼebé santu,+ no la iha segredu ida neʼebé susar liu ba ó atu fó sai.+ Entaun, esplika vizaun sira neʼebé haʼu haree iha haʼu-nia mehi no ninia signifika.
10 “‘Iha vizaun neʼebé haʼu haree iha haʼu-nia neon bainhira haʼu toba iha kama leten, haʼu haree ai-hun ida+ iha rai nia klaran, no neʼe aas tebetebes.+ 11 Ai-hun neʼe sai boot no forte, no ninia tutun aas toʼo lalehan, no ema hotu iha mundu tomak bele haree ai-hun neʼe. 12 Ai neʼe nia tahan no fuan barak loos, no kriatura hotu han husi ai neʼe tanba iha hahán barak. Animál fuik sira husi rai-luan buka mahon iha ninia okos, no manu sira neʼebé semo iha lalehan hela iha ninia sanak sira, no kriatura hotu han husi ai neʼe.
13 “‘Bainhira haʼu haree vizaun neʼe iha haʼu-nia neon bainhira haʼu toba iha haʼu-nia kama leten, haʼu haree guarda* santu ida, tun husi lalehan.+ 14 Nia hakilar ho lian makaʼas: “Tesi tiha ai-hun neʼe,+ tesi tiha ninia sanak sira, hasai tiha ninia tahan sira, no halo namkari ninia fuan sira! Husik animál fuik sira halai husi ninia okos, no manu sira semo husi ninia sanak sira. 15 Maibé husik hela ninia hun rohan ho abut iha rai, iha duʼut nia leet iha rai-luan, no bobar metin ho besi no riti. Husik nia sai bokon ho mahobeen husi lalehan, no husik nia hela hamutuk ho animál fuik sira iha ai-horis sira-nia leet iha rai.+ 16 Ninia laran sei troka husi ema nia laran hodi sai fali animál nia laran, no husik deʼit nia toʼo tempu hitu+ liu tiha.+ 17 Neʼe fó sai liuhusi guarda* sira,+ no desizaun neʼe fó sai liuhusi santu sira-nia liafuan, atu nuneʼe ema bele hatene katak Maromak neʼebé Aas Liu Hotu mak Ukun-Naʼin ba ema nia nasaun sira+ no katak nia entrega ukun neʼe ba ema neʼebé nia hakarak, inklui mós ba ema neʼebé kiʼik liu.”
18 “‘Neʼe mak mehi neʼebé haʼu, Liurai Nabukodonozór, hetan. Agora ó, Beltesazar, esplika ninia signifika ba haʼu, tanba ema matenek sira seluk hotu iha haʼu-nia ukun labele esplika neʼe ba haʼu.+ Maibé ó bele esplika ida-neʼe, tanba ó iha espíritu husi maromak sira neʼebé santu.’
19 “Iha tempu neʼebá Daniel, neʼebé hanaran Beltesazar,+ sai hakfodak ba tempu uitoan, no nia komesa sai taʼuk.
“Liurai hatete ba nia: ‘Oh Beltesazar, keta husik mehi neʼe no ninia signifika halo ó taʼuk.’
“Beltesazar hatán: ‘Oh haʼu-nia naʼi, haʼu hein katak mehi neʼe kona deʼit ema sira neʼebé odi Ita-Boot, no ninia signifika kona deʼit Ita-nia inimigu sira.
20 “‘Ai-hun neʼebé Ita-Boot haree neʼebé sai boot no forte, no ninia tutun aas toʼo lalehan, no ema hotu iha mundu tomak bele haree ai-hun neʼe,+ 21 no ninia tahan buras tebes, no ninia fuan barak loos, no kriatura hotu han husi ai neʼe, no animál fuik sira husi rai-luan buka mahon iha ninia okos, no manu sira neʼebé semo iha lalehan hela iha ninia sanak sira,+ 22 neʼe mak kona-ba Ita-Boot, oh liurai, tanba Ita sai boot no forte ona, no Ita-nia naran-boot aumenta toʼo iha lalehan,+ no Ita ukun rai hotu iha mundu tomak.+
23 “‘No liurai haree guarda* santu ida+ tun husi lalehan, neʼebé dehan: “Tesi tiha ai-hun neʼe no harahun tiha, maibé husik hela ninia hun rohan ho abut iha rai, iha duʼut nia leet iha rai-luan, no bobar metin neʼe ho besi no riti. Husik nia sai bokon ho mahobeen husi lalehan, no husik nia hela hamutuk ho animál fuik sira iha rai-luan toʼo tempu hitu liu tiha.”+ 24 Oh liurai, neʼe mak ninia signifika. Neʼe mak desizaun husi Maromak neʼebé Aas Liu Hotu neʼebé sei sai loos ba haʼu-nia naʼi liurai. 25 Ema sei duni sai Ita-Boot husi ema nia leet, no Ita sei hela entre animál fuik sira iha rai-luan. Ita sei han duʼut hanesan karau, no Ita sei sai bokon ho mahobeen husi lalehan+ toʼo tempu hitu+ liutiha,+ toʼo Ita hatene katak Maromak neʼebé Aas Liu Hotu mak Ukun-Naʼin ba ema nia nasaun sira no katak nia entrega ukun neʼe ba ema neʼebé nia hakarak.+
26 “‘Maibé tanba sira dehan husik hela ai neʼe nia hun rohan ho abut,+ entaun Ita-nia ukun sei sai fali Ita-nian bainhira Ita hatene ona katak iha Maromak neʼebé ukun iha lalehan. 27 Tan neʼe, oh liurai, haʼu hein katak Ita sei simu haʼu-nia konsellu. Hasees an husi Ita-nia sala bá hodi halo fali buat neʼebé loos, no husik tiha Ita-nia sala bá hodi hatudu laran-sadiʼa ba ema kiak sira. Karik hodi halo nuneʼe Ita bele kontinua moris diʼak.’”+
28 Buat hotu neʼe akontese duni ba Liurai Nabukodonozór.
29 Fulan sanulu-resin-rua liutiha, liurai laʼo daudaun iha uma-leten iha ninia palásiu iha Babilónia. 30 Liurai dehan: “Neʼe mak Babilónia Boot neʼebé haʼu rasik harii nuʼudar liurai nia uma. Haʼu harii sidade neʼe ho haʼu-nia forsa no kbiit atu hatudu sai haʼu-nia glória no kmanek.”
31 Bainhira liurai sei koʼalia hela, lian ida tun husi lalehan: “Oh Liurai Nabukodonozór, liafuan tuirmai neʼe fó sai tiha ona ba ó: ‘Ukun neʼe hasai ona husi ó,+ 32 no ema sei duni sai ó husi ema nia leet. Ó sei hela hamutuk ho animál fuik sira iha rai-luan, no ó sei han duʼut hanesan karau, no tempu hitu sei liu tiha, toʼo ó hatene katak Maromak neʼebé Aas Liu Hotu mak Ukun-Naʼin ba ema nia nasaun sira no katak nia entrega ukun neʼe ba ema neʼebé nia hakarak.’”+
33 Iha tempu neʼe kedas, liafuan neʼe sai loos ba Nabukodonozór. Ema duni sai nia husi ema nia leet, no nia komesa han duʼut hanesan karau. Nia isin sai bokon ho mahobeen husi lalehan, toʼo nia fuuk sai naruk hanesan manu-makikit nia fulun no ninia liman-kukun ho ain-kukun naruk hanesan manu nia ain-kukun.+
34 “Iha tempu neʼe nia rohan,+ haʼu, Nabukodonozór, hateke ba lalehan, no haʼu-nia neon sai moos fali. Haʼu fó hahiʼi ba Maromak neʼebé Aas Liu Hotu, no haʼu fó hahiʼi no glória ba Ida neʼebé moris ba nafatin, tanba ninia ukun mak rohan-laek no ninia ukun sei iha ba nafatin husi jerasaun ba jerasaun.+ 35 Ema hotu neʼebé hela iha rai la importante se kompara ho Maromak, no nia halo deʼit ninia hakarak iha tropa lalehan nia leet no iha ema iha rai nia leet. La iha ema ida mak bele hapara nia+ ka dehan ba nia: ‘Saida mak Ita halo?’+
36 “Iha tempu neʼe haʼu-nia neon sai moos fali, no haʼu simu fali glória husi haʼu-nia ukun, haʼu-nia kmanek, no haʼu-nia dignidade.+ Ema-boot sira no ukun-naʼin sira buka haʼu ho laran-manas, no haʼu simu fali haʼu-nia ukun, no haʼu simu naran-boot liután.
37 “Agora haʼu, Nabukodonozór, fó hahiʼi no glória ba Liurai lalehan nian,+ tanba ninia serbisu hotu mak tuir lia-loos no ninia dalan sira mak justisa,+ no tanba nia bele hamoe ema sira neʼebé foti an.”+
5 Kona-ba Liurai Belsazar,+ nia halo festa boot ba ninia ema-boot naʼin-1.000, no nia hemu tua-uvas iha sira-nia oin.+ 2 Bainhira Belsazar lanu hela, nia haruka ema atu lori mai kopu sira neʼebé halo husi osan-mean no osan-mutin, neʼebé ninia aman* Nabukodonozór foti husi templu iha Jeruzalein,+ hodi nuneʼe liurai no ninia ema-boot sira, ninia feen sira no feen-kiʼik sira bele hemu husi kopu sira-neʼe. 3 Tuirmai, sira lori tama kopu sira neʼebé halo husi osan-mean, neʼebé uluk foti husi templu iha Maromak nia uma iha Jeruzalein, no liurai ho ninia ema-boot sira, ninia feen sira no feen-kiʼik sira hemu husi kopu sira-neʼe. 4 Sira hemu tua-uvas, no sira fó hahiʼi ba maromak sira neʼebé halo husi osan-mean, osan-mutin, riti, besi, ai no fatuk.
5 Iha tempu neʼe duni, ema nia liman-fuan mosu no komesa hakerek iha didin neʼebé besik ahi-oan fatin iha liurai nia palásiu, no liurai bele haree liman neʼe nia kotuk bainhira liman neʼe hakerek daudaun. 6 Ho ida-neʼe, liurai nia oin sai kamutis.* Nia sai taʼuk no ninia kidan no ain-tuur sira komesa nakdedar.+
7 Liurai hakilar ho lian makaʼas hodi bolu siʼikdór sira, ema Kaldeia* sira, no matenek-naʼin sira neʼebé estuda fitun.*+ Liurai koʼalia ba ema matenek sira iha Babilónia, hodi dehan: “Mane neʼebé lee letra sira-neʼe no esplika ninia signifika mai haʼu, haʼu sei tau hena kór-violeta ba nia, tara korrente osan-mean ida iha ninia kakorok,+ no nia sei tuur iha pozisaun terseiru atu ukun.”+
8 Tuirmai, liurai nia ema matenek hotu tama mai, maibé sira labele lee letra sira-neʼe no labele esplika ninia signifika ba liurai.+ 9 Nuneʼe Liurai Belsazar sai taʼuk tebes no ninia oin sai kamutis, no ema-boot sira sai bilán.+
10 Liurai-feto* tama ba fatin festa nian tanba nia rona liafuan husi liurai no ema-boot sira. Liurai-feto hatete: “Oh liurai, haʼu harohan katak Ita-Boot moris ba nafatin. Keta husik Ita-nia hanoin halo Ita sai taʼuk, no keta husik Ita-nia oin sai kamutis. 11 Iha mane ida* iha Ita-nia ukun neʼebé iha espíritu husi maromak sira neʼebé santu. Iha Ita-nia aman nia tempu, mane neʼe iha koñesimentu no iha kbiit atu komprende kleʼan no iha matenek hanesan matenek husi maromak sira.+ Ita-nia aman Liurai Nabukodonozór hili nia nuʼudar xefe ba amlulik neʼebé halo masonik, siʼikdór, ema Kaldeia,* no matenek-naʼin sira neʼebé estuda fitun.+ Oh liurai, Ita-nia aman halo nuneʼe. 12 Tanba Daniel, neʼebé liurai hanaran Beltesazar,+ nia iha neon neʼebé matenek tebes, iha koñesimentu, no iha kbiit atu komprende kleʼan hodi bele esplika mehi no ai-sasiʼik sira, no nia mós bele rezolve problema neʼebé susar.+ Entaun bolu Daniel mai, no nia sei esplika letra sira-neʼe nia signifika ba Ita.”
13 Nuneʼe ema lori Daniel mai iha liurai nia oin. Liurai husu ba Daniel: “Ó mak Daniel neʼebé dadur* hamutuk ho ema sira husi rai-Judá,+ neʼebé haʼu-nia aman liurai lori sai husi rai-Judá ka?+ 14 Haʼu rona ona kona-ba ó, katak ó iha espíritu husi maromak sira,+ iha koñesimentu, iha kbiit atu komprende kleʼan no ó matenek liu.+ 15 Haʼu bolu ona ema matenek no siʼikdór sira mai iha haʼu-nia oin atu lee letra sira-neʼe no esplika ninia signifika ba haʼu, maibé sira labele esplika.+ 16 Maibé haʼu rona ona kona-ba ó, katak ó bele esplika segredu sira+ no rezolve problema neʼebé susar. Agora, se ó bele lee letra sira-neʼe no esplika ninia signifika mai haʼu, haʼu sei tau hena kór-violeta ba ó, tara korrente osan-mean ida iha ó-nia kakorok, no ó sei tuur iha pozisaun terseiru atu ukun.”+
17 Daniel hatán ba liurai: “Ita-Boot bele rai deʼit Ita-nia prezente no fó prezente sira-neʼe ba ema seluk. Maibé, haʼu sei lee letra sira-neʼe ba liurai no esplika ninia signifika. 18 Kona-ba Ita, oh liurai, Maromak neʼebé Aas Liu Hotu fó ona ukun ba Ita-nia aman Nabukodonozór no mós fó naran-boot, respeitu no kmanek.+ 19 Tanba Maromak fó naran-boot ba nia, entaun povu hotu, nasaun no ema neʼebé koʼalia língua oioin nakdedar ho taʼuk iha ninia oin.+ Ema naran deʼit neʼebé nia hakarak oho ka husik moris, nia halo nuneʼe, no ema naran deʼit neʼebé nia hakarak foti aas ka hamoe, nia halo nuneʼe.+ 20 Maibé kuandu nia sai loko an no ulun-toos toʼo nia hatudu hahalok foti an,*+ Maromak hatún nia husi ninia kadunan ba ninia ukun, no Maromak hasai tiha ninia dignidade husi nia. 21 Ema duni sai nia husi ema nia leet, no ninia laran sai hanesan animál nian, no nia hela hamutuk ho kuda-burru fuik sira. Nia han duʼut hanesan karau, no ninia isin sai bokon ho mahobeen husi lalehan, toʼo nia hatene katak Maromak neʼebé Aas Liu Hotu mak Ukun-Naʼin ba ema nia nasaun sira no katak Maromak entrega ukun neʼe ba ema neʼebé nia hakarak.+
22 “Kona-ba Ita-Boot, Belsazar, neʼebé mak ninia oan-mane,* Ita la haraik an maski Ita hatene buat hotu neʼe. 23 Maibé Ita sai foti an hasoru Naʼi iha lalehan,+ no Ita haruka ema lori mai kopu sira husi ninia uma.+ Tuirmai Ita no Ita-nia ema-boot sira, Ita-nia feen sira no feen-kiʼik sira hemu tua-uvas hodi uza kopu sira-neʼe no fó hahiʼi ba maromak sira neʼebé halo husi osan-mean, osan-mutin, riti, besi, ai no fatuk, maromak sira neʼebé labele haree no rona buat ida, no mós la hatene buat ida.+ Ita-Boot la fó glória ba Maromak neʼebé fó iis moris nian+ no neʼebé iha kbiit atu kontrola Ita-nia moris tomak. 24 Tan neʼe, nia hamosu liman ida no hakerek letra sira-neʼe.+ 25 Letra neʼebé hakerek ona mak tuirmai neʼe: MENE, MENE, TEKEL no PARSIN.
26 “Liafuan sira-neʼe nia signifika mak tuirmai neʼe: MENE, Maromak sura ona loron sira ba Ita-nia ukun no neʼe toʼo ona rohan.+
27 “TEKEL, Maromak tetu ona Ita iha dasin no Ita kmaan liu.*
28 “PERES, Maromak fahe ona Ita-nia ukun no fó fali ba ema Média no ema Pérsia.”+
29 Depois neʼe, Belsazar haruka ema atu tau hena kór-violeta ba Daniel, no tara korrente osan-mean ida iha ninia kakorok. Sira mós fó avizu kona-ba Daniel katak nia sei tuur iha pozisaun terseiru atu ukun.+
30 Iha kalan neʼe kedas mak ema oho Belsazar, ema Kaldeia nia liurai.+ 31 No Dário,+ ema Média, mak simu fali ukun neʼe. Iha tempu neʼebá nia maizumenus tinan 62.
6 Dário hanoin katak diʼak atu hili ukun-naʼin* hamutuk naʼin-120 atu tau matan ba distritu sira iha ninia rai tomak.+ 2 No iha ukun-naʼin naʼin-tolu mak tau matan ba sira, no ukun-naʼin sira-neʼe ida mak Daniel.+ Ukun-naʼin distritu sira+ tenke fó relatóriu ba ukun-naʼin sira-neʼe, atu nuneʼe liurai labele lakon osan. 3 Daniel hatudu sai katak nia matenek liu fali ema-boot no ukun-naʼin sira seluk, tanba nia iha neon neʼebé matenek tebes.+ Nuneʼe liurai hanoin atu hasaʼe Daniel nia pozisaun aas liu ema hotu iha ninia rai tomak.
4 Iha tempu neʼebá, ema-boot no ukun-naʼin sira buka razaun atu duun Daniel kona-ba ninia serbisu ba liurai, maibé sira labele hetan razaun atu duun nia no labele hetan sala ida, tanba nia laran-metin no ema la hetan buat aat ida ka sala ida iha nia. 5 Tuirmai mane sira-neʼe dehan: “Ita sei la hetan razaun ida atu bele duun Daniel kona-ba ninia serbisu. Tan neʼe ita tenke buka dalan atu duun nia hodi uza ninia Maromak nia lei.”+
6 Entaun, ema-boot sira hamutuk ho ukun-naʼin sira tama nuʼudar grupu hodi hasoru liurai, no sira dehan ba liurai: “Oh Liurai Dário, ami harohan katak Ita-Boot moris ba nafatin. 7 Ukun-naʼin sira husi liurai nia ukun, ema-boot sira, ukun-naʼin ba distritu, liurai nia konsellu-naʼin sira no governadór sira hotu koʼalia hamutuk ona atu halo lei ida hodi bandu katak ba loron 30, ema naran deʼit neʼebé harohan ba maromak ruma ka ema ruma, no la harohan ba Ita deʼit, oh liurai, ema neʼe tenke soe tiha ba leaun nia kuak.+ 8 Agora, oh liurai, ami husu atu Ita halo lei ida no asina ida-neʼe,+ hodi nuneʼe lei neʼe labele troka, tanba lei husi ema Média no Pérsia labele troka.”+
9 Entaun Liurai Dário asina lei neʼebé bandu kona-ba neʼe.
10 Maibé bainhira Daniel hatene katak liurai asina ona lei neʼe, nia bá kedas ninia uma. Uma neʼe iha kuartu iha leten ho janela neʼebé nakloke neʼebé hateke ba Jeruzalein.+ No loron ida dala tolu, nia hakneʼak no halo orasaun no fó hahiʼi iha ninia Maromak nia oin, hanesan nia halo beibeik ona antes neʼe. 11 Iha tempu neʼebá, mane sira-neʼe tama hamutuk no haree Daniel harohan daudaun hodi husu laran-sadiʼa iha ninia Maromak nia oin.
12 Entaun, sira hakbesik ba liurai no fó-hanoin nia kona-ba lei neʼebé liurai hasai ona, hodi dehan: “Ita asina ona lei ida neʼebé dehan katak ba loron 30, ema naran deʼit neʼebé harohan ba maromak ruma ka ba ema ruma, no la harohan ba Ita deʼit, oh liurai, ema neʼe tenke soe tiha ba leaun nia kuak, loos ka lae?” Liurai hatán: “Loos, lei neʼe metin ona hodi tuir lei husi ema Média no Pérsia, neʼebé labele troka.”+ 13 Sira hatete kedas ba liurai: “Daniel, neʼebé mai husi rai-Judá nuʼudar dadur* hamutuk ho ema sira seluk,+ nia la hatudu respeitu ba Ita, oh liurai, no mós la respeitu lei neʼebé Ita asina ona, maibé nia halo orasaun dala tolu iha loron ida ba ninia Maromak.”+ 14 Bainhira liurai rona ida-neʼe, nia sai neon-susar tebes. Nia koko hanoin kona-ba dalan atu salva Daniel, no toʼo loro-matan tun nia hakaʼas an buka dalan oioin atu salva Daniel. 15 Ikusmai, mane sira-neʼe tama nuʼudar grupu hodi hasoru liurai, no sira dehan ba liurai: “Oh liurai, Ita-Boot hatene katak tuir lei ema Média no Pérsia nian, bainhira liurai hasai ona lei ida ka bandu buat ruma, neʼe labele troka.”+
16 Tan neʼe, liurai haruka ema lori Daniel no soe nia ba leaun nia kuak.+ Liurai hatete ba Daniel: “Ó-nia Maromak neʼebé ó kontinua serbí sei salva ó.” 17 Tuirmai sira lori fatuk ida mai no tau iha kuak neʼe nia ibun, no liurai tau selus ba fatuk neʼe ho ninia kadeli selus* no mós ema-boot sira-nia kadeli selus, hodi nuneʼe labele troka buat ida kona-ba Daniel nia kazu.
18 Tuirmai liurai laʼo ba ninia palásiu. Nia halo jejún durante kalan neʼe no lakohi rona múzika ruma, no nia toba la dukur. 19 Ikusmai, bainhira rai naroman uitoan ona, liurai hamriik no bá lalais leaun nia kuak. 20 Bainhira nia hakbesik ba kuak neʼe, nia bolu Daniel ho lian triste. Liurai husu Daniel: “Oh Daniel, Maromak moris nia atan, ó-nia Maromak neʼebé ó kontinua serbí salva ona ó husi leaun sira ka lae?” 21 Daniel hatán kedas ba liurai: “Oh liurai, haʼu harohan katak Ita-Boot moris ba nafatin. 22 Haʼu-nia Maromak haruka ninia anju hodi taka leaun sira-nia ibun,+ no sira la hakanek haʼu,+ tanba nia haree katak haʼu la halo sala iha ninia oin, no mós haʼu la halo sala hasoru Ita, oh liurai.”
23 Liurai kontente tebes, no nia haruka ema atu hasai Daniel husi kuak neʼe. Bainhira sira hasai tiha Daniel husi kuak neʼe, sira haree katak nia la iha kanek ida, tanba nia tau fiar ba ninia Maromak.+
24 Tuirmai liurai haruka atu lori mai mane sira neʼebé duun* Daniel, no soe sira ba leaun nia kuak, hamutuk ho sira-nia oan sira no sira-nia feen. Antes sira tun toʼo kuak neʼe nia okos, leaun sira ataka sira no harahun sira-nia ruin hotu.+
25 Tuirmai Liurai Dário hakerek ba povu hotu, nasaun no ema neʼebé koʼalia língua oioin neʼebé hela iha rai hotu:+ “Dame hela ho imi! 26 Haʼu fó sai mandamentu ida katak iha rai hotu neʼebé haʼu ukun, povu tenke nakdedar no taʼuk iha Daniel nia Maromak nia oin.+ Tanba nia mak Maromak neʼebé moris no nia iha ba nafatin. Ninia ukun sei nunka lakon, no nia ukun ba nafatin.+ 27 Nia proteje, salva+ no hatudu sinál ho milagre sira iha lalehan no rai,+ tanba nia salva Daniel husi leaun nia ain-kukun.”
28 Kona-ba Daniel, nia moris diʼak durante Dário+ nia ukun no durante Ciro, ema Pérsia, nia ukun.+
7 Iha tinan primeiru husi Liurai Belsazar+ nia ukun iha rai-Babilónia, Daniel hetan mehi ida no haree vizaun sira iha nia neon nuʼudar nia toba hela iha kama leten.+ Tuirmai nia hakerek mehi neʼe.+ Nia hakerek ida-neʼe ho kompletu. 2 Daniel dehan:
“Bainhira haʼu haree daudaun ba haʼu-nia vizaun sira durante kalan, haʼu haree anin husi lalehan nia sorin haat* huu makaʼas loos iha tasi leten neʼebé luan.+ 3 No animál haat neʼebé boot tebes+ sai husi tasi, sira ida-idak la hanesan.
4 “Ida primeiru hanesan leaun ida,+ no nia iha liras hanesan manu-makikit nian.+ Haʼu kontinua hateke toʼo ninia liras fokit sai tiha, no buat ruma hiʼit saʼe nia husi rai toʼo nia hamriik loos ho ninia ain rua hanesan ema, no nia simu fali ema nia fuan.
5 “No haʼu haree animál ida tan, ida segundu, hanesan ursu ida.+ Nia hiʼit saʼe ninia ain sorin ida, no iha knosen-ruin tolu entre ninia nehan sira. No lian ida dehan ba nia: ‘Hamriik bá, han naʼan barak.’+
6 “Depois neʼe, haʼu kontinua hateke, no haree animál ida tan, hanesan leopardu,+ maibé iha liras haat iha ninia kotuk hanesan manu nia liras. No animál neʼe iha ulun haat,+ no nia simu podér atu ukun.
7 “Depois neʼe, haʼu kontinua haree vizaun sira durante kalan neʼe, no haʼu haree animál númeru haat, neʼebé hamosu taʼuk, siʼak loos no forte tebes, no nia iha nehan boot husi besi. Nia tolan no harahun ninia vítima, no sama buat neʼebé restu ho ninia ain.+ Animál neʼe la hanesan ho animál fuik sira seluk neʼebé mosu antes nia, no nia iha dikur sanulu. 8 Bainhira haʼu hateke no hanoin hela kona-ba dikur sira-neʼe, haree bá! dikur ida seluk, dikur kiʼik ida,+ mosu iha sira-nia leet, no dikur tolu neʼebé iha nanis ona fokit sai tiha iha dikur kiʼik neʼe nia oin. No haʼu haree iha dikur neʼe iha matan hanesan ema nian, no iha ibun neʼebé koʼalia ho foti an.*+
9 “Haʼu kontinua hateke toʼo kadunan sira tau tiha iha fatin no Naʼi husi Horiuluk Kedas+ tuur iha ninia kadunan.+ Ninia roupa mutin hanesan jelu-rahun,+ no ninia fuuk hanesan bibi-malae fulun neʼebé moos. Ninia kadunan mak ahi lakan, no kadunan neʼe nia roda sira lakan ho ahi.+ 10 Iha ahi neʼebé suli hanesan mota sai husi ninia oin.+ Anju millaun ida serbí nia, no anju millaun atus ida hamriik iha ninia oin.+ Juís*+ tuur iha ninia fatin, no livru sira loke tiha.
11 “Iha tempu neʼebá, haʼu kontinua hateke tanba lian husi dikur neʼebé koʼalia liafuan foti an.*+ Haʼu hateke toʼo sira oho animál neʼe no harahun ninia isin no entrega nia atu sunu iha ahi. 12 Maibé kona-ba animál sira seluk,+ sira-nia kbiit atu ukun hasai tiha, no sira-nia moris hanaruk tan ba tempu ida.
13 “Haʼu kontinua haree vizaun sira durante kalan neʼe, no haʼu haree iha ida neʼebé hanesan oan-mane husi ema,+ nia mai ho kalohan sira iha lalehan. No nia simu lisensa hodi bá hasoru Naʼi husi Horiuluk Kedas,+ no sira lori nia besik Ninia oin. 14 No nia simu kbiit nuʼudar liurai,+ simu dignidade,+ no simu ukun* ida, atu nuneʼe povu, nasaun no ema neʼebé koʼalia língua oioin, sira hotu tenke serbí nia.+ Ninia ukun mak rohan-laek no ba nafatin, no ninia ukun sei nunka lakon.+
15 “Kona-ba haʼu, Daniel, haʼu-nia neon susar tebes tanba vizaun sira neʼebé haʼu haree halo haʼu taʼuk.+ 16 Haʼu hakbesik ba anju ida neʼebé hamriik iha neʼebá atu husu nia hodi esplika neʼe ba haʼu. Entaun nia hatán no esplika buat sira-neʼe nia signifika ba haʼu.
17 “‘Animál sira-neʼe neʼebé boot tebes hamutuk haat,+ sira mak liurai naʼin-haat neʼebé sei mosu iha rai.+ 18 Maibé ema santu sira neʼebé serbí Ida neʼebé Aas Liu,+ sei simu ukun,+ no ukun neʼe sei sai sira-nian+ ba nafatin, sin, tinan ba tinan ba nafatin.’
19 “Depois neʼe, haʼu hakarak hatene liután kona-ba animál númeru haat, neʼebé la hanesan animál sira seluk hotu. Animál neʼe hamosu taʼuk, no ninia nehan husi besi, ninia ain-kukun husi riti. Nia tolan no harahun ninia vítima, no sama buat neʼebé restu ho ninia ain.+ 20 No haʼu hakarak hatene kona-ba dikur sanulu+ iha ninia ulun, no mós dikur kiʼik ida seluk neʼebé mosu, neʼebé dikur tolu monu iha ninia oin,+ no iha dikur neʼe iha matan no iha ibun neʼebé koʼalia ho foti an,* no dikur neʼe boot liu fali sira seluk.
21 “Haʼu kontinua hateke nuʼudar dikur neʼe halo funu ho ema santu sira, no nia atu manán sira,+ 22 toʼo Naʼi husi Horiuluk Kedas+ mai no nia tesi-lia hodi apoia ema santu sira neʼebé serbí Ida neʼebé Aas Liu,+ no toʼo tempu neʼebé hili tiha ona ba ema santu sira atu simu ukun nuʼudar sira-nian.+
23 “Nia esplika tuirmai neʼe: ‘Kona-ba animál númeru haat, neʼe mak ukun númeru haat neʼebé sei mosu iha rai. Ukun neʼe sei la hanesan ho ukun sira seluk hotu, no neʼe sei tolan mundu tomak no sei sama no harahun tiha rai.+ 24 Kona-ba dikur sanulu, neʼe katak liurai naʼin-sanulu sei mosu husi ukun neʼe. No sei iha liurai ida tan neʼebé mosu depois sira, no nia sei la hanesan liurai sira seluk, no nia sei hamoe liurai naʼin-tolu.+ 25 Nia sei koʼalia liafuan hodi kontra Maromak neʼebé Aas Liu Hotu,+ no nia sei kontinua haterus ema santu sira neʼebé serbí Ida neʼebé Aas Liu. Nia sei planu atu troka tempu no ukun-fuan, no ema santu sira sei entrega tiha ba ninia liman ba tempu ida, tempu rua no tempu sorin balu.*+ 26 Maibé Juís* tuur ona, no sira hasai tiha liurai neʼe nia kbiit atu ukun, atu nuneʼe bele halakon no harahun nia ho kompletu.+
27 “‘Ukun no kbiit nuʼudar liurai no dignidade husi ukun sira hotu iha lalehan okos entrega tiha ba ema santu sira neʼebé serbí Ida neʼebé Aas Liu.+ Sira-nia ukun mak rohan-laek,+ no governu hotu sei serbí no halo tuir sira.’
28 “Neʼe mak buat neʼebé haʼu haree no rona. Kona-ba haʼu, Daniel, haʼu-nia hanoin halo haʼu sai bilán, toʼo haʼu-nia oin sai kamutis.* Maibé haʼu rai metin buat sira-neʼe iha haʼu-nia laran.”
8 Iha tinan terseiru husi Liurai Belsazar nia ukun,+ vizaun ida mosu ba haʼu, Daniel. Vizaun neʼe la hanesan ida neʼebé uluk haʼu haree.+ 2 Haʼu sei iha palásiu* Susan,*+ neʼebé iha provínsia Elam.+ Haʼu haree vizaun neʼe besik Mota* Ulai. 3 Bainhira haʼu foti matan, haʼu haree bibi-malae aman ida+ hamriik besik mota ninin, no nia iha dikur rua.+ Dikur rua neʼe naruk, maibé dikur ida naruk liu fali ida seluk, no ida neʼebé naruk liu mosu ikus.+ 4 Haʼu haree bibi-malae aman neʼe halai ba parte oeste, parte norte, no parte súl, hodi ataka. La iha animál fuik ida mak bele hamriik iha ninia oin, no la iha ema ida mak bele salva buat ida husi ninia kbiit.*+ Nia halo tuir deʼit ninia hakarak no foti an tebes.
5 Bainhira haʼu kontinua hateke, haʼu haree bibi-timur aman ida+ mai husi parte oeste* halai liu mundu tomak no ninia ain la kona rai. No bibi-timur neʼe iha dikur boot ida entre ninia matan sira.+ 6 Bibi-timur neʼe halai hasoru bibi-malae aman neʼebé iha dikur rua, neʼebé uluk hamriik besik mota ninin. Bibi-timur neʼe halai bá ho hirus makaʼas.
7 Haʼu haree nia hakbesik daudaun ba bibi-malae aman neʼe, no nia odi loos bibi-malae neʼe. Nia tuku monu bibi-malae neʼe no halo tohar bibi neʼe nia dikur rua, no bibi-malae neʼe la iha kbiit hodi kontra nia. Nia soe bibi-malae neʼe ba rai no sama bibi-malae neʼe, no la iha ema ida mak bele salva bibi neʼe husi ninia kbiit.*
8 Tuirmai, bibi-timur aman neʼe foti an tebes, maibé bainhira nia foin sai forte, ninia dikur boot neʼe tohar tiha. Depois neʼe, dikur boot haat mosu fali iha dikur neʼe nia fatin hodi see ba lalehan nia sorin haat.*+
9 Husi dikur sira-neʼe ida, mosu tan dikur ida seluk, dikur ida neʼebé kiʼik, no dikur neʼe sai naruk loos hodi see ba parte súl no ba parte leste* no ba Rai neʼebé Furak.+ 10 Dikur neʼe sai naruk tebetebes toʼo kona tropa lalehan nian,* no dikur neʼe halo tropa balu no fitun balu monu ba rai, no nia sama tiha sira. 11 Dikur neʼe foti an hodi kontra hasoru Ulun-Naʼin ba tropa sira, no dikur neʼe foti sai tiha sakrifísiu neʼebé hasaʼe beibeik iha Ulun-Naʼin neʼe nia oin, no dikur neʼe estraga tiha Ulun-Naʼin neʼe nia fatin sagradu neʼebé harii metin ona.+ 12 No tropa sira hamutuk ho sakrifísiu neʼe* entrega tiha ba nia, tanba hahalok sala. Dikur neʼe kontinua soe lia-loos ba rai, no dikur neʼe hetan susesu ho buat neʼebé nia halo.
13 Tuirmai, haʼu rona anju ida koʼalia, no anju ida seluk husu kona-ba vizaun neʼe ba anju neʼebé koʼalia daudaun: “Vizaun kona-ba sakrifísiu neʼebé hasaʼe beibeik, kona-ba hahalok sala neʼebé lori susar,+ no kona-ba dikur neʼebé sama tiha fatin santu no tropa sira, vizaun neʼe sei kontinua toʼo bainhira?” 14 Nuneʼe nia dehan ba haʼu: “Toʼo loron* 2.300 liu tiha. No fatin santu sei hadiʼa duni hodi sai diʼak fali tuir ninia kondisaun.”
15 Bainhira haʼu, Daniel, hateke daudaun ba vizaun neʼe no buka atu komprende, derrepente deʼit ida neʼebé haree hanesan mane ida hamriik iha haʼu-nia oin. 16 Tuirmai haʼu rona mane ida nia lian iha Mota Ulai+ nia klaran, no nia koʼalia ho lian makaʼas, dehan: “Gabriel,+ halo ema neʼe komprende buat neʼebé nia haree.”+ 17 Nuneʼe, nia hakbesik ba haʼu iha fatin neʼebé haʼu hamriik bá, maibé kuandu nia mai, haʼu sai taʼuk tebetebes toʼo haʼu hakneʼak ho oin ba rai. Nia dehan ba haʼu: “Oh oan-mane husi ema, komprende bá katak vizaun neʼe kona-ba tempu nia rohan.”+ 18 Maibé bainhira nia koʼalia hela ba haʼu, haʼu toba-dukur* tiha ho oin ba rai. Entaun nia kona haʼu no halo haʼu hamriik iha fatin neʼebé uluk haʼu hamriik bá.+ 19 Tuirmai nia dehan: “Agora haʼu atu halo ó hatene buat neʼebé sei mosu iha parte ikus husi tempu hirus nian, tanba vizaun neʼe kona-ba tempu nia rohan neʼebé deside ona.+
20 “Bibi-malae aman neʼebé iha dikur rua neʼebé ó haree mak reprezenta liurai sira husi Média no Pérsia.+ 21 Bibi-timur aman neʼebé iha fulun barak reprezenta liurai husi Grésia.+ Dikur boot neʼebé iha entre ninia matan reprezenta liurai primeiru.+ 22 Kona-ba dikur neʼebé tohar tiha, hodi dikur haat mosu fali,+ neʼe reprezenta ukun haat neʼebé sei mosu husi ninia nasaun, maibé sira la iha kbiit hanesan liurai neʼe.
23 “Iha tempu ikus husi sira-nia ukun, bainhira ema kontradór sira-nia hahalok sai barak liu ona, liurai siʼak-teen ida sei mosu no nia komprende buat neʼebé susar atu komprende.* 24 Ninia forsa sei sai boot tebes, maibé laʼós ho ninia kbiit rasik. Nia sei halakon buat barak toʼo halo ema hakfodak, no nia sei hetan susesu ho buat neʼebé nia halo. Nia sei halakon asuwaʼin sira, no mós ema santu sira.+ 25 No ho laran-makerek, nia sei uza lia-bosok hodi hetan susesu, no iha ninia laran, nia sei foti aas ninia an. No durante tempu hakmatek nian,* nia sei lori ema barak ba mate. Nia mós sei hamriik hodi kontra Ulun-Naʼin ba ulun-naʼin sira hotu, maibé nia sei rahun, laʼós ho ema nia liman.
26 “Buat neʼebé fó sai ona iha vizaun neʼe kona-ba sakrifísiu neʼebé hasaʼe loroloron iha kalan no dadeer mak loos, maibé ó tenke rai vizaun neʼe nuʼudar segredu, tanba neʼe kona-ba loron sira iha futuru.”*+
27 Kona-ba haʼu, Daniel, haʼu sai kole no haʼu moras ba loron balu.+ Tuirmai haʼu hadeer no halo serbisu ba liurai.+ Maibé haʼu sai bilán tanba buat neʼebé haʼu haree ona, no la iha ema ida mak bele komprende kona-ba neʼe.+
9 Iha tinan primeiru husi Assuero nia oan-mane Dário+ nia ukun, Assuero mak ema Média nia jerasaun, neʼebé simu ona kbiit nuʼudar liurai atu ukun ema Kaldeia;+ 2 iha tinan primeiru husi Dário nia ukun, haʼu, Daniel, komprende husi livru sira* katak tuir Jeová nia liafuan ba profeta Jeremias kona-ba tinan sira neʼebé Jeruzalein sai rahun+ mak hamutuk tinan 70.+ 3 Entaun, haʼu fila oin hodi buka Jeová, Maromak neʼebé loos, atu harohan ba nia iha orasaun, no haʼu mós halo jejún+ no hatais hena karón,* no tau ahi-kadesan ba haʼu-nia an. 4 Haʼu halo orasaun ba haʼu-nia Maromak Jeová no fó sai ami-nia sala ba nia, hodi dehan:
“Oh Jeová, Ita mak Maromak neʼebé loos, Maromak neʼebé boot no kmanek tebes,* neʼebé kumpre Ita-nia aliansa no hatudu domin neʼebé laran-metin+ ba ema neʼebé hadomi Ita no halo tuir Ita-nia mandamentu sira.+ 5 Ami halo ona sala no halo buat neʼebé la loos, ami hatudu hahalok aat no hahalok kontra.+ Ami laʼo sees ona husi Ita-nia mandamentu no desizaun sira. 6 Ami la rona ba Ita-nia atan profeta sira,+ neʼebé koʼalia hodi Ita-nia naran ba ami-nia liurai sira, ami-nia ulun-naʼin sira, ami-nia beiʼala sira no ba povu hotu. 7 Oh Jeová, Ita-Boot deʼit mak iha hahalok loos, maibé moe mak taka ami-nia oin hanesan agora daudaun, moe taka ema sira husi Judá, ema sira neʼebé hela iha Jeruzalein, no ema Izraél hotu, sira neʼebé besik no dook, iha rai hotu neʼebé Ita halo sira namkari tanba sira la hatudu laran-metin ba Ita.+
8 “Oh Jeová, moe mak taka ami-nia oin, ami-nia liurai sira, ami-nia ulun-naʼin sira, no ami-nia beiʼala sira-nia oin, tanba ami halo ona sala hasoru Ita. 9 Jeová, ami-nia Maromak, mak prontu atu fó perdua+ no hatudu laran-sadiʼa, maibé ami kontra ona Ita.+ 10 Oh Jeová, ami-nia Maromak, ami kontra ona Ita-nia liafuan tanba ami la halo tuir Ita-nia lei sira neʼebé Ita fó ba ami liuhusi Ita-nia atan profeta sira.+ 11 Ema Izraél hotu la halo tuir Ita-nia Ukun-Fuan no fila kotuk ona hodi la halo tuir Ita-nia liafuan, tan neʼe mak Ita fakar sai malisan ba ami hodi tuir buat neʼebé Ita jura ona, neʼebé hakerek iha livru Ukun-Fuan husi Maromak loos nia atan Moisés,+ tanba ami halo ona sala hasoru Ita. 12 Ita kumpre ona Ita-nia liafuan sira neʼebé Ita koʼalia ona kontra ami+ no kontra ukun-naʼin sira neʼebé ukun ami,* hodi lori terus boot ba ami. Iha mundu tomak seidauk akontese buat ida hanesan buat neʼebé Ita halo ona iha Jeruzalein.+ 13 Hanesan hakerek ona iha livru Moisés nia Ukun-Fuan, terus hotu neʼe kona ona ami,+ maibé ami la harohan ba Ita, oh Jeová, ami-nia Maromak, atu husu Ita-nia laran-sadiʼa,* tanba ami la husik ami-nia sala+ no la hanoin kleʼan kona-ba Ita-nia lia-loos.*
14 “Nuneʼe, Jeová, ami-nia Maromak, Ita kontinua matan-moris no lori susar ba ami, tanba Ita, oh Jeová, Ita hatudu hahalok loos iha buat hotu neʼebé Ita halo ona. Maski nuneʼe, ami la halo tuir Ita-nia liafuan.+
15 “Agora, oh Jeová, ami-nia Maromak, Ida neʼebé lori Ita-nia povu sai husi rai-Ejitu ho liman neʼebé forte+ no halo Ita-nia naran sai boot toʼo ohin loron,+ ami halo ona sala no hatudu hahalok aat. 16 Oh Jeová, Ita-Boot nia hahalok hotu mak loos,+ favór ida, hatún Ita-nia hirus no laran-nakali ba Ita-nia sidade Jeruzalein, Ita-nia foho santu. Povu hotu neʼebé haleʼu ami hamoe Jeruzalein no mós hamoe Ita-nia povu tanba sala neʼebé ami ho ami-nia beiʼala sira mak halo.+ 17 Agora, oh ami-nia Maromak, rona ba Ita-nia atan nia orasaun no harohan, no tanba Ita-nia naran rasik, oh Jeová, hatudu laran-diʼak ba Ita-nia fatin sagradu+ neʼebé sai fuik ona.+ 18 Oh haʼu-nia Maromak, see tilun no rona bá! Favór ida, loke Ita-nia matan no haree ami-nia susar no haree sidade neʼebé lori Ita-nia naran sai fuik ona. Ami harohan ba Ita laʼós tanba ami-nia hahalok loos maibé tanba Ita-nia laran-sadiʼa neʼebé boot.+ 19 Oh Jeová, rona bá. Oh Jeová, fó perdua bá.+ Oh Jeová, haree bá no ajuda ami! Keta demora, tanba Ita-Boot nia naran, oh haʼu-nia Maromak, tanba Ita-nia sidade no Ita-nia povu lori Ita-nia naran.”+
20 Bainhira haʼu sei koʼalia hela no halo orasaun hodi fó sai haʼu-nia sala no haʼu-nia maluk Izraél nia sala no husu laran-diʼak ba Jeová, haʼu-nia Maromak, kona-ba haʼu-nia Maromak nia foho santu,+ 21 sin, bainhira haʼu koʼalia hela iha orasaun, Gabriel+ neʼebé uluk haʼu haree iha vizaun+ toʼo mai haʼu. Nia mai maizumenus iha tempu hasaʼe sakrifísiu nian iha kalan bainhira haʼu sente fraku tebes. 22 Nia esplika atu halo haʼu komprende, hodi dehan:
“Oh Daniel, agora haʼu mai atu fó ba ó kbiit atu komprende kleʼan no matenek. 23 Bainhira ó komesa harohan, haʼu simu lia-menon ida, no haʼu mai atu fó-hatene ba ó, tanba ó mak ema neʼebé folin-boot tebes.*+ Entaun, hanoin kona-ba liafuan neʼe no komprende vizaun neʼe.
24 “Maromak deside ona semana 70* ba ó-nia nasaun no ó-nia sidade santu,+ atu halakon hahalok kontra, atu hapara sala,+ atu hamoos sala,+ atu lori mai hahalok loos neʼebé rohan-laek,+ atu hametin vizaun no profesia,*+ no atu halo santu Fatin Santu Liu Hotu.* 25 Ó tenke hatene no komprende katak husi tempu neʼebé fó sai liafuan atu hadiʼa no harii fali Jeruzalein+ toʼo Mesias,*+ Ulun-Naʼin,+ mai, sei iha semana 7, no mós semana 62.+ Ema sei hadiʼa no harii fali sidade neʼe, hamutuk ho fatin públiku ida no bee-dalan neʼebé haleʼu sidade, maibé ema sei halo ida-neʼe durante tempu susar.
26 No liutiha semana 62, ema sei oho Mesias,+ nia sei la husik hela buat ida.+
“No tropa sira neʼebé tuir ulun-naʼin ida neʼebé atu mai mak sei harahun sidade no fatin santu.+ Neʼe sei lakon hanesan bainhira bee-saʼe. No sei iha funu toʼo rohan; no Maromak deside ona katak neʼe sei rahun duni.+
27 “Nia* sei halo aliansa neʼe vale ba ema barak ba semana ida tan; no iha semana neʼe nia klaran, nia sei hapara sakrifísiu no prezente sira neʼebé ema hasaʼe.+
“No ida neʼebé lori susar sei mai hodi tuur iha liras husi buat neʼebé foʼer.+ No buat neʼebé Maromak deside ona sei fakar sai mós ba sidade neʼebé sai fuik ona,* toʼo halakon buat hotu.”
10 Iha tinan terseiru husi Liurai Ciro+ nia ukun ba rai-Pérsia, Daniel, neʼebé mós hanaran Beltesazar,+ simu mensajen ida. Mensajen neʼe mak loos, no neʼe kona-ba funu boot. Nia komprende mensajen neʼe no simu kbiit atu komprende buat neʼebé nia haree ona.
2 Iha tempu neʼebá, haʼu, Daniel, triste tebes+ ba semana tolu tomak. 3 Haʼu la han ai-han diʼak, no haʼu la han naʼan no la hemu tua-uvas, no haʼu la kose mina ba haʼu-nia isin ba semana tolu tomak. 4 Iha loron 24 husi fulan-primeiru, nuʼudar haʼu hamriik besik mota boot nia ninin, katak Mota Tigris,*+ 5 haʼu foti matan no haree mane ida neʼebé hatais hena-liñu,+ no sintu neʼebé iha ninia knotak halo ho osan-mean husi Ufaz. 6 Ninia isin-lolon nabilan hanesan fatuk-krizólitu,+ ninia oin hanesan rai-lakan, ninia matan hanesan ahi-oan neʼebé lakan makaʼas, ninia liman no ain haree hanesan riti neʼebé halo nabilan ona,+ no ninia lian hanesan ema barak nia lian. 7 Haʼu, Daniel, haʼu deʼit mak haree vizaun neʼe. Mane sira neʼebé hamutuk ho haʼu la haree vizaun neʼe.+ Maibé sira sai taʼuk tebes, no sira halai hodi subar an.
8 Depois neʼe, hela haʼu mesak deʼit, no bainhira haʼu haree vizaun kmanek neʼe, haʼu lakon haʼu-nia forsa no haʼu-nia oin sai kamutis tebes no haʼu lakon haʼu-nia kbiit hotu.+ 9 Tuirmai haʼu rona ninia lian. Maibé kuandu haʼu rona nia koʼalia daudaun, haʼu toba-dukur* tiha ho oin ba rai.+ 10 Depois neʼe, iha liman ida kona haʼu,+ no fanu haʼu hodi haʼu bele hakneʼak. 11 Tuirmai nia dehan ba haʼu:
“Oh Daniel, ó mak mane neʼebé folin-boot tebes,*+ see tilun didiʼak ba liafuan sira neʼebé haʼu atu fó sai ba ó. Agora hamriik bá, tanba Maromak haruka ona haʼu mai hasoru ó.”
Bainhira nia koʼalia tiha neʼe ba haʼu, haʼu hamriik no nakdedar.
12 Tuirmai nia dehan ba haʼu: “Oh Daniel, keta taʼuk.+ Maromak rona ona ó-nia liafuan husi loron primeiru neʼebé ó buka kbiit atu komprende no haraik an iha ó-nia Maromak nia oin, no haʼu mai iha neʼe tanba ó-nia liafuan.+ 13 Maibé ulun-naʼin+ rai-Pérsia* nian hamriik hodi kontra haʼu ba loron 21. Maibé Miguel,*+ ulun-naʼin boot ida, mai hodi ajuda haʼu. Durante tempu neʼe, haʼu kontinua hamriik iha neʼebá iha liurai Pérsia sira-nia sorin. 14 Haʼu mai iha neʼe atu halo ó komprende kona-ba buat neʼebé sei kona ó-nia povu iha loron sira-neʼe nia rohan,+ tanba vizaun neʼe mak kona-ba tempu neʼebé atu mai.”+
15 Bainhira nia koʼalia tiha liafuan sira-neʼe ba haʼu, haʼu hateke ba rai no labele koʼalia buat ida. 16 Tuirmai, ida neʼebé haree hanesan mane ida, nia kona haʼu-nia ibun,+ no haʼu loke haʼu-nia ibun hodi koʼalia ba ida neʼebé hamriik iha haʼu-nia oin, hodi dehan: “Haʼu-nia naʼi, haʼu nakdedar tanba vizaun neʼe, no haʼu la iha forsa.+ 17 Entaun oinsá mak Ita-Boot nia atan neʼe bele koʼalia ho Ita?+ Tanba agora haʼu la iha forsa, no haʼu labele dada iis.”+
18 Ida neʼebé haree hanesan mane ida, nia kona fali haʼu no fó forsa ba haʼu.+ 19 Tuirmai nia dehan: “Keta taʼuk,+ oh mane neʼebé folin-boot tebes.*+ Dame hela ho ó.+ Sai forte bá, sin, sai forte bá.” Nuʼudar nia koʼalia ho haʼu, haʼu hetan forsa fali no haʼu dehan: “Oh haʼu-nia naʼi, koʼalia bá, tanba Ita fó ona forsa ba haʼu.”
20 Depois neʼe, nia dehan: “Ó hatene tanbasá mak haʼu mai hasoru ó? Agora haʼu sei fila fali hodi funu hasoru ulun-naʼin rai-Pérsia nian.+ Bainhira haʼu bá tiha, ulun-naʼin ba rai-Grésia sei mai. 21 Maibé, haʼu sei konta ba ó buat sira neʼebé hakerek ona iha livru lia-loos nian. Miguel,+ imi-nia ulun-naʼin,+ nia deʼit mak fó apoiu makaʼas ba haʼu kona-ba buat sira-neʼe.
11 “Kona-ba haʼu, iha tinan primeiru husi Dário,+ ema Média, nia ukun, haʼu hamriik hodi hametin no proteje nia.* 2 Buat neʼebé haʼu konta ba ó agora mak lia-loos:
“Liurai naʼin-tolu tan sei ukun* rai-Pérsia, no liurai númeru haat sei halibur rikusoin barak liu fali sira seluk hotu. Bainhira nia sai forte ona tanba ninia rikusoin, nia sei halo ema hotu hamriik hodi kontra hasoru rai-Grésia.+
3 “No liurai kbiit boot ida sei hamriik no ukun ho kbiit boot*+ no nia halo tuir deʼit ninia hakarak. 4 Maibé kuandu nia hamriik, ninia ukun sei rahun no haketak tiha ba lalehan nia sorin haat.*+ Maibé ukun neʼe sei la entrega ba ninia bei-oan* no kbiit la boot hanesan ninia ukun, tanba ninia ukun sei fokit sai tiha hodi entrega fali ba ema seluk.
5 “No liurai súl sei sai forte, liurai neʼe mak uluk nuʼudar ninia* ulun-naʼin ida. Maibé iha ema ida* neʼebé sei manán nia no sei ukun ho kbiit boot liu fali ninia kbiit atu ukun.
6 “Liutiha tinan balu, sira sei halo aliansa, no liurai súl nia oan-feto sei mai hasoru liurai norte atu halo aliansa.* Maibé oan-feto neʼe nia liman sei la forte nafatin. No liurai neʼe sei monu, no ninia liman mós sei la forte tan. Ema sei entrega oan-feto neʼe ba ema seluk, no entrega mós sira hotu neʼebé lori nia bá neʼebá, ninia aman no mós ida neʼebé halo nia sai forte iha tempu neʼebá. 7 No oan-feto neʼe nia família ida mak sei troka ninia* pozisaun, no nia sei mai hodi kontra tropa sira no kontra liurai norte nia uma aas neʼebé seguru, nia sei kontra sira no manán. 8 Nia mós sei lori sira-nia maromak sira ba rai-Ejitu hamutuk ho sira-nia estátua sira husi besi, sira-nia sasán folin-boot husi osan-mutin no osan-mean, no mós lori ema dadur sira. Ba tinan balu nia sei hamriik dook husi liurai norte. 9 Maski nuneʼe, liurai norte sei mai hodi kontra hasoru liurai súl nia ukun, maibé sei fila fali ba ninia rai rasik.
10 “Kona-ba ninia* oan-mane sira, sira sei prepara ba funu no halibur tropa barak neʼebé boot tebes. Nia sei mai no ataka rai neʼe hanesan bee neʼebé boot. Maibé nia sei fila fali, no nia sei kontinua halo funu toʼo ninia uma aas neʼebé seguru.
11 “No liurai súl sei sai hirus no sei bá hodi halo funu hasoru liurai norte. Nia sei halibur ema-lubun boot ida, maibé ema-lubun neʼe sei entrega tiha ba liurai neʼe nia liman.* 12 No liurai neʼe sei lori tiha ema-lubun neʼe. Ninia laran sei sai foti an, no nia sei oho ema rihun ba rihun. Maibé nia sei la uza didiʼak ninia pozisaun neʼebé forte.
13 “Liurai norte sei fila fali no halibur ema-lubun boot liu fali ida primeiru. No iha tempu neʼe nia rohan, liutiha tinan balu, nia sei mai duni ho tropa boot no ho armas barak. 14 Iha tempu neʼebá, ema barak sei hamriik hodi kontra hasoru liurai súl.
“No sira neʼebé sempre halo violénsia* iha ó-nia povu nia leet sei tuir hodi koko atu kumpre vizaun ida, maibé sira sei sidi.
15 “No liurai norte sei mai no ateru rai hodi halo aas atu bele ataka no manán sidade neʼebé iha moru aas. No liurai súl nia tropa sei la hamriik, no ninia tropa neʼebé forte liu mós sei la hamriik. Sira sei la iha kbiit atu hamriik. 16 No ida neʼebé mai kontra liurai súl sei halo tuir deʼit ninia hakarak, no la iha ema ida mak sei hamriik iha ninia oin. Nia* sei hamriik iha Rai neʼebé Furak,+ no ninia liman iha kbiit atu halakon buat barak. 17 Nia sei fila oin* no mai ho forsa hotu husi ninia ukun, no sei halo aliansa ho liurai neʼe, no nia sei hetan susesu. Nia sei hetan kbiit atu halakon oan-feto ida. No oan-feto neʼe sei la hamriik, no oan-feto neʼe sei la hatudu laran-metin nafatin ba nia. 18 Nia sei fila oin ba rai sira besik tasi no sei manán rai barak. No komandante ida sei hapara ema neʼe nia hahalok foti an, atu nuneʼe komandante neʼe la hetan tan moe. Komandante neʼe sei halo moe fali nia. 19 Tuirmai nia fila oin fali ba uma aas sira neʼebé seguru iha ninia rai rasik, no nia sei sidi no monu, no ema sei la hetan tan nia.
20 “No iha ema ida neʼebé sei troka ninia pozisaun, neʼebé sei haruka kobradór impostu* hodi laʼo liu ukun neʼebé kmanek, maibé liu loron balu deʼit nia sei lakon, maski laʼós ho hirus ka funu.
21 “No iha ema ida neʼebé sei troka ninia pozisaun, ida neʼebé ema hakribi,* no sira sei la fó glória husi ukun neʼe ba nia. No nia sei mai durante tempu dame nian* no hadau ukun neʼe liuhusi lia-bosok.* 22 No tropa neʼebé hanesan bee boot sei lakon tanba nia, no sira sei rahun. Nuneʼe mós ho Ulun-Naʼin+ ba aliansa.+ 23 No tanba sira halo aliansa ho nia, nia sei kontinua lohi no sai boot no sai forte tanba nasaun kiʼik ida. 24 Durante tempu dame nian,* nia sei mai iha provínsia ida nia fatin neʼebé riku liu no halo buat neʼebé ninia beiʼala sira nunka halo. Nia sei fahe ba sira sasán, rikusoin no buat neʼebé nia hadau husi funu. No nia sei halo planu aat ba fatin sira neʼebé seguru, maibé ida-neʼe ba tempu badak deʼit.
25 “Ho ninia forsa tomak no ho laran tomak, nia sei kontra liurai súl ho tropa barak, no liurai súl sei prepara an ba funu neʼe ho tropa neʼebé barak tebes no forte. No nia sei la hamriik, tanba sira sei halo planu aat ba nia. 26 No sira neʼebé han ninia hahán diʼak sei halo nia monu.
“Kona-ba ninia tropa, sira sei lakon, no tropa barak sei mate.
27 “Kona-ba liurai naʼin-rua neʼe, sira-nia laran hakarak halo buat neʼebé aat, no sira sei tuur hamutuk iha meza ida hodi koʼalia bosok ba malu. Maibé sira sei la hetan susesu, tanba sira-nia rohan sei toʼo mai iha tempu neʼebé Maromak deside ona.+
28 “No nia sei fila fali ba ninia rai hodi lori sasán barak, no ninia laran sei kontra hasoru aliansa santu. Nia sei hetan susesu no fila fali ba ninia rai.
29 “Iha tempu neʼebé hili tiha ona, nia sei fila fali no mai kontra liurai súl. Maibé tempu neʼe la hanesan ho tempu ida uluk, 30 tanba ró sira husi Kitim+ sei mai hodi kontra nia, no nia sei hetan moe.
“Nia sei fila fali no hatudu sai ninia hirus hasoru aliansa santu+ no nia hetan susesu. Nia sei fila fali no buka sira neʼebé husik tiha aliansa santu. 31 Nia sei haruka tropa sira, no sira sei hamriik. No sira sei hafoʼer uma aas neʼebé seguru, neʼe katak fatin sagradu,+ no sira sei hapara sakrifísiu neʼebé hasaʼe beibeik.+
“No sira sei tau buat foʼer neʼebé hamosu susar.+
32 “Kona-ba sira neʼebé hatudu hahalok aat hodi kontra aliansa neʼe, nia sei lori sira atu fila kotuk ba Maromak* liuhusi ninia liafuan midar.* Maibé ema neʼebé hatene sira-nia Maromak sei manán no hetan susesu. 33 Kona-ba sira neʼebé iha kbiit atu komprende kleʼan+ iha povu nia leet, sira sei halo ema barak komprende. Ema sei halo sira sidi ba loron balu tanba surik no ahi, halo sira sai dadur no hadau sira-nia sasán. 34 Maibé bainhira ema halo sira sidi, sira sei simu ajuda uitoan, no ema barak sei apoia sira ho liafuan midar.* 35 Ema balu neʼebé iha kbiit atu komprende kleʼan sei sidi, atu nuneʼe ema sei hetan koko* no sai moos no mutin+ toʼo tempu nia rohan, tanba tempu neʼebé Maromak deside ona seidauk toʼo mai.
36 “Liurai sei halo tuir deʼit ninia hakarak, no nia sei foti an no fó glória ba ninia an rasik aas liu fali maromak hotu. No nia sei koʼalia ho foti an hodi kontra Maromak neʼebé aas liu maromak sira seluk.+ No nia sei hetan susesu toʼo tempu hirus nian remata, tanba buat neʼebé deside ona tenke akontese. 37 Nia sei la hafolin ninia beiʼala sira-nia Maromak. Nia mós sei la hafolin feto sira-nia hakarak no la hafolin maromak sira seluk hotu, maibé nia sei fó glória ba ninia an liu fali ema hotu. 38 Nia sei fó fali glória ba maromak neʼebé tau matan ba uma aas sira neʼebé seguru. Nia sei fó glória ba maromak neʼebé ninia beiʼala sira la hatene hodi fó osan-mean, osan-mutin, fatuk-murak oioin, no sasán folin-boot sira. 39 Nia sei hetan susesu hodi kontra hasoru uma aas sira neʼebé seguru tebes, ho ajuda husi* maromak falsu.* Nia sei fó glória boot ba sira neʼebé apoia nia* no sei halo sira ukun iha ema barak nia leet. No nia sei fahe rai ba sira se sira selu folin ba nia.
40 “Iha tempu nia rohan, liurai súl sei dudu malu ho nia,* no liurai norte sei mai hanesan anin-fuik hodi kontra liurai súl ho kuda-karreta, ho tropa neʼebé saʼe kuda, no ho ró barak. No nia* sei tama ba rai sira no ataka hanesan bee neʼebé boot. 41 Nia mós sei tama ba Rai neʼebé Furak,+ no nia sei manán rai barak. Maibé Edom, Moab, no mós grupu importante husi ema Ammon sei la monu ba ninia liman. 42 Nia sei kontinua lolo liman hodi kontra rai sira, no rai-Ejitu mós sei la sees husi ninia liman. 43 No nia sei ukun rikusoin neʼebé subar hela, osan-mean, osan-mutin no buat folin-boot hotu husi rai-Ejitu. No ema Líbia ho ema Etiópia sei laʼo tuir nia.
44 “Maibé lia-menon husi parte leste* no parte norte sei halo nia hirus, no nia sei sai ho laran-nakali makaʼas atu halakon no harahun ema barak. 45 Nia sei harii ninia tenda liurai nian entre tasi boot no foho santu neʼebé Furak.+ Depois neʼe, nia sei toʼo ninia rohan, no sei la iha ajuda-naʼin ida ba nia.
12 “Durante tempu neʼe, Miguel*+ sei hamriik, nia mak ulun-naʼin boot+ neʼebé hamriik daudaun* hodi apoia ó-nia nasaun. No sei mosu tempu susar neʼebé ema seidauk hasoru husi tempu neʼebé harii nasaun sira toʼo tempu neʼe. Durante tempu neʼe, ema husi ó-nia nasaun sei hetan salvasaun,+ katak sira hotu neʼebé naran hakerek ona iha Maromak nia livru.*+ 2 No ema barak neʼebé mate ona sei moris fali,* balu hetan moris rohan-laek no balu seluk hetan moe ba nafatin.
3 “Sira neʼebé iha kbiit atu komprende didiʼak sei nabilan hanesan lalehan, no sira neʼebé ajuda ema barak atu sai ema laran-loos sei nabilan hanesan fitun sira, tinan ba tinan ba nafatin.
4 “Kona-ba ó, Daniel, rai liafuan sira-neʼe nuʼudar segredu, no tau selus* hodi taka tiha livru neʼe toʼo tempu nia rohan.+ Ema barak sei buka-hatene didiʼak* livru neʼe, no koñesimentu neʼebé loos sei sai barak.”+
5 Tuirmai, haʼu, Daniel, hateke no haree anju naʼin-rua tan hamriik iha neʼebá, ida iha mota nia ninin sorin neʼe no ida tan iha mota nia ninin sorin seluk.+ 6 Depois neʼe, anju ida koʼalia ba mane neʼebé hatais hena-liñu,+ neʼebé iha bee leten iha mota neʼe, hodi dehan: “Toʼo bainhira mak buat kmanek sira-neʼe sei remata?” 7 Tuirmai, haʼu haree mane neʼebé hatais hena-liñu, neʼebé iha bee leten iha mota neʼe, foti ninia liman-loos no liman-karuk ba lalehan, no haʼu rona nia jura hodi Ida neʼebé moris ba nafatin,+ hodi dehan: “Sei iha tempu ida, tempu rua, no tempu sorin balu* neʼebé deside tiha ona. Bainhira sira remata ona atu harahun povu santu sira-nia kbiit,+ buat sira-neʼe hotu sei remata.”
8 Kona-ba haʼu, haʼu rona, maibé la komprende.+ Nuneʼe haʼu dehan: “Oh haʼu-nia naʼi, saida mak rezultadu husi buat sira-neʼe?”
9 Tuirmai nia dehan: “Laʼo bá, Daniel, tanba liafuan sira-neʼe tenke rai nuʼudar segredu no taka tiha ho selus toʼo tempu nia rohan.+ 10 Ema barak sei hamoos sira-nia an, halo mutin sira-nia an no sai moos.+ Ema aat sei hatudu hahalok aat, no la iha ema aat ida mak sei komprende. Maibé sira neʼebé matenek* mak sei komprende.+
11 “Husi tempu neʼebé ema hapara tiha sakrifísiu neʼebé hasaʼe beibeik+ no tau buat foʼer neʼebé hamosu susar,+ sei iha loron 1.290.
12 “Ksolok ba ema neʼebé hein nafatin* toʼo loron 1.335!
13 “Maibé kona-ba ó, tahan bá toʼo rohan. Ó sei deskansa, maibé ó sei hamriik atu simu ó-nia parte* iha tempu sira-neʼe nia rohan.”+
Ka “templu”.
Neʼe katak Babilónia.
Orj., “labarik”.
Ka karik “han ai-han diʼak”.
Naran neʼe katak “Maromak mak haʼu-nia juís”.
Naran neʼe katak “Jeová hatudu ona laran-sadiʼa”.
Karik naran neʼe katak “Sé mak hanesan Maromak?”
Naran neʼe katak “Jeová fó ona ajuda”.
Neʼe katak naran Babilónia nian.
Ka “bokur”.
Orj., “ninia espíritu”. Haree “Ruah” iha Glosáriu.
Neʼe katak grupu ida neʼebé iha matenek atu siʼik futuru no estuda astrolojia.
Orj., “haʼu-nia espíritu”.
Testu orijinál husi Dan 2:4b toʼo 7:28 hakerek iha lian Aramaiku.
Ka karik “foʼer-fatin; fatin tee nian”.
Haree “Ezíliu” iha Glosáriu.
Ka “estuda astrolojia”.
Neʼe katak husi ain-fukun toʼo ain okos.
Ka “rai-mean neʼebé tunu maran ona”.
Orj., “rai-mean neʼebé badaen uza”.
Ka “ema nia oan sira”, neʼe katak povu baibain.
Ka “reinu; governu”.
Orj., “kóvado 60”. Haree Ap. B14.
Orj., “kóvado 6”.
Orj., “halibur sátrapa sira”.
Ka “koʼalia aat kona-ba”.
Ka “ninia hanoin troka”.
Ka “ahi la iha kbiit atu han”.
Ka “prontu atu fó sira-nia isin”.
Ka karik “foʼer-fatin; fatin tee nian”.
Neʼe katak grupu ida neʼebé iha matenek atu siʼik futuru no estuda astrolojia.
Ka “estuda astrolojia”.
Ka “anju”.
Ka “anju”.
Ka “anju”.
Ka “avó-mane”.
Ka “liurai nia oin troka”.
Neʼe katak grupu ida neʼebé iha matenek atu siʼik futuru no estuda astrolojia.
Ka “estuda astrolojia”.
Karik neʼe mak liurai nia inan.
Ka “mane neʼebé matenek”.
Neʼe katak grupu ida neʼebé iha matenek atu siʼik futuru no estuda astrolojia.
Haree “Ezíliu” iha Glosáriu.
Haree nota iha Núm 14:44.
Ka “ninia bei-oan”.
Ka “menus liu”.
Orj., “sátrapa”.
Haree “Ezíliu” iha Glosáriu.
Haree “Kadeli selus” iha Glosáriu.
Ka “koʼalia aat kona-ba”.
Orj., “anin haat husi lalehan”.
Ka “gaba an”.
Orj., “Tribunál”.
Ka “gaba an”.
Ka “reinu; governu”.
Ka “gaba an”.
Neʼe katak tempu tolu ho balu.
Orj., “Tribunál”.
Ka “haʼu-nia oin troka”.
Ka “uma aas neʼebé seguru”.
Ka “Susa”.
Ka “bee-dalan”.
Orj., “liman”.
Ka “husi fatin neʼebé loro-matan monu”.
Orj., “liman”.
Orj., “ba anin haat husi lalehan”.
Ka “lorosaʼe”.
Karik neʼe bele refere mós ba lalehan espirituál.
Ka “sakrifísiu neʼebé hasaʼe beibeik”.
Orj., “kalan no loron”.
Ka “dezmaia”.
Ka “liurai neʼebé matenek halo planu aat”.
Ka karik “No la ho avizu”.
Ka “iha futuru neʼebé sei kleur”.
Neʼe katak livru sagradu sira.
Haree “Hena karón” iha Glosáriu.
Ka “no merese atu ema hamtaʼuk”.
Orj., “ami-nia juís sira neʼebé tesi-lia ba ami”.
Ka “halo mamar Ita-nia oin”.
Ka “Ita-nia laran-metin”.
Ka “ema neʼebé Maromak hadomi tebes”.
Iha neʼe, semana ida katak tinan hitu.
Orj., “profeta”.
Orj., “atu kose mina ba Fatin Santu neʼebé Santu Liu Hotu”. Karik neʼe refere ba Maromak nia hela-fatin iha lalehan.
Ka “Ida neʼebé Hili Ona”. Haree “Mesias” iha Glosáriu.
Karik neʼe refere ba Mesias.
Orj., “ida neʼebé rahun ona”.
Orj., “Hídekel”.
Ka “dezmaia”.
Ka “mane neʼebé Maromak hadomi tebes”.
Ka “ulun-naʼin ba área tomak neʼebé Pérsia ukun”.
Naran neʼe katak “Sé mak hanesan Maromak?”
Ka “mane neʼebé Maromak hadomi tebes”.
Ka “no haʼu sai hanesan uma aas neʼebé seguru ba nia”.
Ka “hamriik”.
Ka “ukun ba rai neʼebé luan”.
Orj., “ba anin haat husi lalehan”.
Ka “ninia jerasaun”.
Karik neʼe refere ba liurai kbiit boot neʼebé temi ona iha ver. 3.
Karik neʼe refere ba liurai norte.
Ka “kaben”.
Karik neʼe refere ba liurai súl.
Karik neʼe refere ba liurai norte.
Karik neʼe refere ba liurai súl.
Ka “No naʼok-teen nia oan-mane sira”.
Karik neʼe refere ba liurai norte.
Ka “Nia sei halo desizaun neʼebé metin”.
Ka “ema neʼebé rejistu ema atu sai tropa”.
Ka “neʼebé halo hahalok aat”.
Ka karik “mai la ho avizu”.
Ka “laran-makerek”.
Ka karik “La ho avizu”.
Ka “nia sei halo sira sai apóstata”.
Ka “laran-makerek”.
Ka “laran-makerek”.
Ka “koko tanba sira”.
Ka “hamutuk ho”.
Ka “maromak husi rai seluk”.
Ka karik “ba ema neʼebé nia simu”.
Ka “liurai súl nia dikur sei kaʼit malu ho nia”.
Karik neʼe refere ba liurai norte.
Ka “lorosaʼe”.
Naran neʼe katak “Sé mak hanesan Maromak?”
Ka “neʼebé sei hamriik”.
Orj., “iha livru ida”.
Orj., “ema barak neʼebé toba iha rai-rahun laran sei hadeer”.
Haree Glosáriu.
Orj., “halai bá-mai iha”.
Neʼe katak tempu tolu ho balu.
Ka “sira neʼebé iha kbiit atu komprende kleʼan”.
Ka “hein namanas”.
Ka “kolen”.