Watchtower BIBLIOTEKA ONLINE
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Tetun Dili
Á
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Í
  • í
  • Ó
  • ó
  • Ú
  • ú
  • Ã
  • ã
  • Ç
  • ç
  • Ñ
  • ñ
  • ʼ
  • BÍBLIA
  • LIVRU SIRA
  • REUNIAUN SIRA
  • g16 No. 5 p. 14-15
  • Aristóteles

La iha video neʼebé bele loke.

Deskulpa, la bele loke vídeo.

  • Aristóteles
  • Matan-moris bá!—2016
  • Subtítulu
  • Informasaun seluk neʼebé hanesan
  • Nia matenek iha dalan oioin
  • Aristóteles fó influénsia ba doutrina katólika
  • Lista
    Matan-moris bá!—2016
  • Bíblia nia informasaun tuan ona ka lae?
    Livru Haklaken fó sai Maromak Jeová nia Ukun (Públiku)—2018
Matan-moris bá!—2016
g16 No. 5 p. 14-15

ISTÓRIA HUSI TEMPU ULUK | ARISTÓTELES

Aristóteles

Aristóteles

TINAN 2.300 liubá, Aristóteles kontribui ninia ideia barak iha parte siénsia no mós filozofia. Ohin loron ema barak interese nafatin ba nia. Tan neʼe, sira tradús no estuda buat neʼebé nia halo, ninia ideia no ninia livru sira. Matenek-naʼin ida kona-ba istória hakerek katak “Aristóteles nia ideia kona-ba natureza domina ema europeu nia hanoin ba tinan 2.000 nia laran”. Aristóteles nia ideia mós fó influénsia ba Katólika, Protestante no Izlaun nia doutrina.

Nia matenek iha dalan oioin

Aristóteles hakerek kona-ba arte, astronomia, biolojia, forsa magnétika, metafízika, movimentu, lójika, psikolojia, polítika, lei, morál, ksolok, língua, poezia, no abilidade atu koʼalia ho matenek. Nia mós fó sai ninia ideia katak ema iha klamar neʼebé nunka mate. Maibé nia famozu tebes iha parte biolojia no lójika.

Iha tempu gregu antigu nian, matenek-naʼin sira observa, hanoin didiʼak no depois foti desizaun hodi esplika kona-ba universu. Sira-nia prosesu neʼe komesa hodi hili tópiku ruma neʼebé sira hanoin mak loos no depois sira hanoin kleʼan kona-ba tópiku neʼe no sira fiar katak sira sei hetan konkluzaun neʼebé loos.

Mane matenek sira-neʼe hetan duni konkluzaun balu neʼebé loos—ida mak kona-ba universu nia lalaʼok, katak iha lei ida neʼebé regula buat hotu-hotu iha universu. Maibé iha tempu neʼebá ekipamentu mak limitadu no sira uza deʼit sira-nia matan atu observa. Situasaun neʼe halo sira barak liu inklui mós Aristóteles halo konkluzaun neʼebé sala. Porezemplu, sira fiar katak planeta no fitun sira book an haleʼu mundu. Livru ida (The Closing of the Western Mind) dehan katak iha tempu neʼebá sira fiar katak ida-neʼe mak loos tanba ema nia hanoin no esperiénsia mós apoia duni katak mundu mak sentru ba universu.

Tanba ideia sala neʼe habelar ona ba ema seluk, ikusmai neʼe hamosu problema oioin.

Aristóteles fó influénsia ba doutrina katólika

Husi tinan 500 toʼo 1500, ema iha rai-Europa simu Aristóteles nia hanorin balu nuʼudar hanorin neʼebé loos. Mestre teolojia sira ba Igreja Katólika Roma nian, inklui mós Tomás de Aquino (± tinan 1224-1274), adota Aristóteles nia hanorin iha sira-nia teolojia. Tan neʼe, iha tempu neʼebá, sira-nia doutrina hanorin katak mundu mak sentru ba universu. Protestante nia lider sira hanesan Calvin no Luther mós adota ideia neʼe no dehan katak hanorin neʼe bazeia ba Bíblia.—Haree kaixa “Sira komprende sala Bíblia”.

Ema iha rai-Europa simu Aristóteles nia hanorin balu nuʼudar hanorin neʼebé loos

Autór ida naran Charles Freeman hatete katak ikusmai laiha diferénsia entre Aristóteles nia hanorin balu no Katólika nia doutrina. Neʼe tanba Aquino adota Aristóteles nia hanorin, neʼe hanesan nia troka ninia fiar hodi tuir fali Aristóteles nian (Aristotelizmu). Laʼós Aquino deʼit maibé inklui mós igreja tomak. Tinan atus ba atus liutiha iha mane ida naran Galileu neʼebé matenek kona-ba matemátika no astronomia. Nia ho brani fó sai evidénsia sira neʼebé hatudu katak tuir loloos mundu mak haleʼu loro-matan, maibé ikusmai igreja obriga nia atu nega realidade neʼe.a Aristóteles rekoñese katak koñesimentu kona-ba siénsia sempre avansa. Maibé igreja sira la hanoin hanesan neʼe!

a Bele hetan informasaun liután husi livru Sedarlah! 22 Abríl 2003 ho títulu “Bentrokan Galileo dengan Gereja”.

INFORMASAUN KONA-BA ARISTÓTELES

  • Aristóteles gosta tebes atu buka-hatene kona-ba koñesimentu oioin no “hafolin tebes universu neʼebé haleʼu nia.”—Aristotle—A Very Short Introduction.

  • Nia fiar katak iha buat ida neʼebé kontrola movimentu hotu iha universu maibé buat neʼe la hela iha universu.

  • Aristóteles mak ema primeiru neʼebé hahú estudu kona-ba biolojia no mós lójika.

  • Aristóteles hanorin labarik-mane ida neʼebé ikusmai sai nuʼudar liurai Alexandre Boot.

Dezeñu neʼebé hatudu katak mundu mak sentru ba universu

Iha tempu uluk, ema barak fiar katak mundu mak sentru ba universu

Sira komprende sala Bíblia

Uluk iha mestre teolojia balu neʼebé kaer metin ba Aristóteles nia hanorin katak mundu mak sentru ba universu. Neʼe tanba sira komprende sala Bíblia nia liafuan balu hanesan iha Salmo (Mazmur) 104:5 neʼebé hatete: “[Maromak] harii metin ona rai iha ninia hun leten; rai neʼe sei la muda ba nafatin.” Ema neʼebé hakerek eskritura neʼe la koʼalia kona-ba mundu nia pozisaun iha universu. Maibé, nia uza liafuan poezia hodi hatudu katak mundu neʼe sei iha ba nafatin tuir Maromak nia hakarak.—Eclesiastes (Pengkhotbah) 1:4.

Maibé, Bíblia sempre loos bainhira koʼalia kona-ba siénsia. Porezemplu, eskritura iha Jó (Ayub) 26:7, neʼebé hakerek tinan 3.500 liubá, hatete katak “mundu la tara ba buat ida”. No mós Jó (Ayub) 38:33 temi kona-ba lei neʼebé kontrola fulan no fitun sira.

    Livru sira iha lian Tetun Dili (1993-2025)
    Log Out
    Log In
    • Tetun Dili
    • Fahe
    • Organiza tuir Ita-nia hakarak
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisaun atu Uza
    • Informasaun Privadu
    • Setting kona-ba privasidade
    • JW.ORG
    • Log In
    Fahe