PLANETA MUNDU BELE DURA KA LAE?
ANIN
ITA presiza anin laʼós deʼit atu dada iis. Anin mós proteje ita-nia planeta husi loro-matan nia radiasaun neʼebé lori perigu. Se anin la iha, temperatura iha mundu sei tun makaʼas toʼo sai jelu.
Saida mak akontese ba anin?
Anin neʼebé kona poluisaun fó ameasa boot ba kriatura moris hotu iha mundu. Tuir Organizasaun Saúde Mundiál nia haree, ema uitoan deʼit iha mundu mak konsume anin neʼebé moos.
Anin neʼebé kona poluisaun bele hamosu moras respirasaun, kankru pulmaun, no moras-fuan. Tinan-tinan, maizumenus ema naʼin-7.000.000 mak mate tanba poluisaun.
Ita-nia planeta—Kria atu rekupera an
Ita-nia planeta iha kapasidade atu kontinua fornese anin neʼebé moos ba kriatura moris hotu iha mundu. Maibé neʼe bele akontese só deʼit ema la hamosu poluisaun barak. Haree toʼok ezemplu balu tuirmai.
Ema barak hatene katak floresta iha kapasidade atu dada dióksidu-karbonu husi anin. Maibé ema uitoan deʼit mak hatene katak ai-hun sira neʼebé moris iha tasi-ibun hanesan mangrove bele halo prosesu neʼe diʼak liu. Ai-horis sira-neʼe bele xupa dióksidu-karbonu husi anin diʼak liu dala lima se kompara ho ai-horis sira neʼebé iha floresta tropikál.
Foin lalais, peskizadór sira fó sai katak duʼut-tasi ka alga balu neʼebé ninia tahan boot bele dada no halakon dióksidu-karbonu husi anin. Duʼut-tasi hanesan ne’e iha fatin atu rai anin, neʼe ajuda sira namlele ba fatin dook. Kuandu dook tiha husi tasi-ibun, fatin atu rai anin neʼe nakfera no duʼut-tasi neʼebé xupa tiha ona dióksidu-karbonu sei mout ba tasi-kidun. Neʼe mak dalan seguru atu hakoi dióksidu-karbonu.
Ita-nia atmosfera iha kapasidade atu rekupera husi poluisaun, ita haree neʼe durante tempu serka sanitária COVID-19. Iha tinan 2020, bainhira fábrika sira para atividade no ema ladún uza transporte, neʼe halo anin sai moos lalais. Tuir relatóriu ida, porsentu 80 liu husi nasaun sira neʼebé hetan peskiza hatete katak anin iha sira-nia nasaun sai moos liu durante tempu neʼebá.—2020 World Air Quality Report.
Saida mak ema halo daudaun
Ita bele ajuda hamenus poluisaun hodi bá eskola ka serbisu-fatin ho bisikleta
Governu sira kontinua haruka fábrika barak atu hamenus poluisaun. Sientista sira mós buka dalan oioin, porezemplu sira kria prosesu atu uza mikróbiu hodi troka matéria foʼer husi anin sai fali matéria neʼebé moos. Sira anima ema atu laʼo deʼit ka saʼe bisikleta duké uza karreta ka motór, no atu halo uma iha dalan neʼebé la uza demais enerjia husi rekursu naturais.
Governu balu fahe ekipamentu teʼin nian neʼebé ladún kria poluisaun, maibé ema barak mak seidauk hetan
Maibé neʼe deʼit la toʼo, hodi tuir relatóriu ida iha tinan 2022 husi organizasaun internasionál oioin inklui Organizasaun Saúde Mundiál no Banku Mundiál.
Relatóriu neʼe fó sai katak durante tinan 2020 maizumenus porsentu 30 husi populasaun iha mundu tomak mak teʼin hahán hodi uza matéria neʼebé kria poluisaun. Iha rai barak, ema maioria la iha kbiit atu sosa ekipamentu modernu ka asesu ba kombustivel neʼebé ladún kria poluisaun.
Esperansa husi Bíblia
“Jeová mak Maromak loos, no Kriadór ba lalehan . . . Nia mak nahe rai no kria buat hotu iha rai, Nia mak fó iis ba ema iha rai.”—Isaias 42:5.
Maromak mak kria anin no siklu naturál atu anin bele moos nafatin. Nia mós iha kbiit boot no hadomi ema. Tan neʼe, ita bele fiar katak Nia sei halo buat ruma atu rezolve problema kona-ba poluisaun, loos ka lae? Haree informasaun “Maromak promete katak planeta mundu sei dura”.