Barac hatudu fiar no manán tropa neʼebé kbiit boot
IMAJINA toʼok tropa boot neʼebé laran aat tebes hamriik iha Ita-nia oin no prontu atu ataka Ita. Sira iha armas neʼebé foun liu no sira prontu ona atu uza armas sira-neʼe. Maibé Ita no Ita-nia maluk sira la iha buat ruma atu uza hodi defende an.
Durante juís sira-nia tempu, Barac, Débora, no ema Izraél naʼin-10.000 mak hasoru situasaun hanesan neʼe. Tropa inimigu mak ema Kanaan no xefe ba tropa sira-neʼe mak Sísera. Sira-nia armas inklui kuda-karreta funu nian ho roda neʼebé iha surik. Fatin ba akontesimentu neʼe mak iha Foho Tabor no Mota Kison. Buat neʼebé akontese iha neʼebá hatudu katak Barac iha fiar neʼebé metin. Haree toʼok saida mak akontese antes funu neʼe.
Izraél halerik ba Jeová
Livru Juís konta kona-ba susar oioin neʼebé ema Izraél hasoru kuandu sira para atu adora Jeová. Kuandu sira hasoru susar, sira husu Jeová atu ajuda sira, no tuirmai Maromak hili ema ida atu salva no halo sira livre. Maibé bainhira susar neʼe rezolve ona, sira komesa fali atu halo buat neʼebé aat. Situasaun neʼe mós akontese iha Barac nia tempu, “bainhira Ehud [juís neʼebé salva ema Izraél husi ema Moab] mate ona, ema Izraél halo fali buat neʼebé aat tuir Jeová nia haree”. No “sira hili maromak foun sira”. Rezultadu mak saida? “Jeová faʼan sira ba Jabin, liurai Kanaan, neʼebé ukun iha Hazor. No xefe ba ninia tropa mak Sísera . . . Ema Izraél halerik ba Jeová tanba Jabin iha kuda-karreta funu nian 900 ho roda neʼebé iha surik, no nia hanehan makaʼas ema Izraél ba tinan 20.”—Juís 4:1-3; 5:8.
Kona-ba moris iha rai-Izraél, Bíblia hatete: “[Iha tempu neʼebá] dalan boot sira mamuk deʼit, ema neʼebé laʼo-rai, sira laʼo liuhusi dalan sira seluk. Ema la hela tan iha Izraél nia knua sira.” (Juís 5:6, 7) Ema Izraél taʼuk tebes ba ema neʼebé sei ataka sira. Matenek-naʼin ida hatete: “Ema Izraél sempre sente taʼuk, sira hotu sai taʼuk tebes toʼo labele halo buat ida.” Entaun hanesan buat neʼebé ema Izraél sempre halo kuandu sira hasoru susar, sira halerik ba Jeová atu husu ajuda.
Jeová hili ema ida nuʼudar ukun-naʼin
Ema Izraél presiza hetan salvasaun husi ema Kanaan neʼebé hanehan sira. Entaun, Maromak uza profeta feto Débora atu hatoʼo ninia tesi-lia no matadalan ba ema Izraél. Jeová fó ba Débora priviléjiu atu sai hanesan inan ba nasaun Izraél.—Juís 4:4; 5:7.
Débora husu Barac atu mai hasoru nia no nia hatete ba Barac: “Jeová, Izraél nia Maromak, fó ona mandamentu neʼe: ‘Laʼo ba Foho Tabor, no lori mós mane naʼin-10.000 husi Naftali no Zebulão hamutuk ho ó. Haʼu sei lori ba ó Sísera, xefe ba Jabin nia tropa, hamutuk ho ninia kuda-karreta funu nian no ninia tropa sira toʼo Mota Kison, no haʼu sei entrega nia ba ó-nia liman.’” (Juís 4:6, 7) Hodi hatete ‘Jeová fó ona mandamentu’, Débora hatudu ho klaru katak laʼós nia mak ida neʼebé dirije Barac, maibé nia halaʼo deʼit knaar neʼebé nia hetan husi Maromak atu fó matadalan. Saida mak Barac halo?
Barac hatete: “Se Ita bá hamutuk ho haʼu, haʼu sei bá, maibé se Ita la bá hamutuk ho haʼu, haʼu sei la bá.” (Juís 4:8) Tanbasá Barac lakohi bá se Débora la bá ho nia? Ninia hahalok hatudu katak nia taʼuk-teen ka lae? Nia ladún tau fiar ba Jeová nia promesa sira ka lae? Lae. Barac nia liafuan laʼós katak nia lakohi simu knaar neʼe ka lakohi halo tuir Jeová. Maibé, ninia liafuan hatudu katak nia presiza ajuda atu kumpre Maromak nia mandamentu. Se Débora bá hamutuk ho Barac no ninia tropa sira, sira bele iha konfiansa katak Maromak sei ajuda sira no sira sei fiar an. Tan neʼe, Barac nia hahalok la hatudu katak nia fraku, maibé hatudu katak nia iha fiar neʼebé metin.
Moisés, Gideão, no Jeremias mós iha sentimentu neʼebé hanesan ho Barac nian. Mane sira-neʼe mós la fiar an katak sira bele kumpre knaar neʼebé Maromak fó ba sira. Maibé neʼe la dehan katak sira-nia fiar mak fraku. (Éxodo 3:11–4:17; 33:12-17; Juís 6:11-22, 36-40; Jeremias 1:4-10) Ita mós bele aprende husi Débora nia hahalok. Nia la koko atu kontrola Barac. Nia nafatin serbí Maromak ho haraik an. Débora hatete ba Barac: “Haʼu sei bá duni hamutuk ho ó.” (Juís 4:9) Débora prontu atu husik ninia uma, fatin neʼebé seguru liu, atu bá hamutuk ho Barac hodi halo funu. Débora hatudu fiar no aten-brani.
Sira laʼo tuir Barac ho fiar
Tropa Izraél halibur hamutuk iha Foho Tabor. Neʼe mak fatin neʼebé diʼak ba sira atu halibur hamutuk tanba suku Naftali no Zebulão mak hela besik fatin neʼe. Entaun, hanesan ho Maromak nia mandamentu, mane naʼin-10.000 no Débora laʼo tuir Barac hodi saʼe foho neʼe.
Ema neʼebé laʼo tuir Barac presiza iha duni fiar. Jeová promete katak Barac sei manán hasoru ema Kanaan, maibé ema Izraél iha armas saida? Juís 5:8 hatete: “La iha eskudu ka diman ida iha ema Izraél naʼin-40.000 nia leet.” Neʼe katak ema Izraél iha armas uitoan deʼit. No maski sira iha diman ka eskudu, neʼe la vale se kompara ho kuda-karreta funu nian ho roda neʼebé iha surik. Bainhira rona katak Barac saʼe ona ba Foho Tabor, Sísera halibur kedas kuda-karreta hotu no ninia tropa bá Mota Kison. (Juís 4:12, 13) Buat neʼebé Sísera la hatene mak nia sei funu hasoru Maromak neʼebé Kbiit Boot Liu Hotu.
Barac manán Sísera nia tropa
Bainhira sira atu funu, Débora hatete ba Barac: “Hamriik bá, tanba iha loron neʼe Jeová sei entrega Sísera ba ó-nia liman. Jeová mak laʼo iha ó-nia oin, loos ka lae?” Barac no ninia tropa sira tenke tun husi Foho Tabor no bá Mota Kison, maibé iha neʼebá mak Sísera bele uza ninia kuda-karreta funu nian. Ita sei sente oinsá se Ita inklui iha Barac nia tropa? Ita sei prontu atu halo tuir ka lae? Ita sei haree neʼe nuʼudar Maromak nia matadalan ka lae? Barac no ninia tropa naʼin-10.000 halo tuir Maromak nia matadalan. No “tuirmai, Jeová halo Sísera no ninia kuda-karreta funu nian hotu no ninia tropa sira hotu sai runguranga iha Barac nia oin”.—Juís 4:14, 15.
Ho Jeová nia apoia, Barac manán Sísera nia tropa sira. Bíblia la esplika buat hotu neʼebé akontese iha funu neʼe. Maibé, knananuk manán nian neʼebé Barac no Débora kanta fó sai katak “bee suli tun husi kalohan sira”. Karik, tanba udan boot no tahu barak, neʼe halo Sísera nia kuda-karreta funu nian labele halai, no neʼe halo fasil ba Barac atu manán sira. Ema Kanaan labele ona uza sira-nia armas neʼebé diʼak liu. Kona-ba Sísera nia tropa sira-nia mate-isin, knananuk hatete: “Mota Kison lori lakon inimigu sira.”—Juís 5:4, 21.
Ita bele fiar istória neʼe akontese duni ka lae? Baibain bee uitoan deʼit mak suli iha Mota Kison. Maibé se iha udan boot ba tempu naruk, mota sei sai perigu. Durante Funu Mundiál Primeiru, udan boot tun ba minutu 15 no neʼe halo susar ba soldadu neʼebé saʼe kuda atu halo funu iha fatin neʼe. Kona-ba funu entre ema Fransa no ema Turkia nia tropa iha Foho Tabor iha loron 16 Abríl tinan 1799, istória ida hatete katak “ema barak mout bainhira sira koko halai no hakur Mota Kison nia parte neʼebé suli makaʼas”.
Matenek-naʼin ida kona-ba ema Judeu nia istória naran Flávio Josefo hatete katak nuʼudar Sísera no Barac nia tropa hakbesik ba malu, “anin boot, udan boot no jelu-fatuk tun makaʼas husi lalehan, no anin huu udan-been ba ema Kanaan sira-nia oin, no neʼe halo sira labele haree buat ida, tan neʼe sira labele uza sira-nia rama-oan no tali-baku”.
Juís 5:20 hatete: “Husi lalehan mak fitun sira halo funu, husi lalehan mak sira halo funu hasoru Sísera.” Oinsá mak fitun sira halo funu hasoru Sísera? Ema balu hanoin katak Maromak mak fó ajuda durante funu neʼe. Ema seluk hanoin katak anju mak ajuda sira, ka buat ruma iha lalehan mak halo taʼuk Sísera no ninia tropa. Bíblia la esplika kona-ba oinsá fitun sira halo funu, maibé ita hatene katak Maromak mak ajuda ema Izraél. No ema Izraél aproveita didiʼak situasaun neʼe. Juís 4:16 hatete: “Barac duni tuir kuda-karreta funu nian . . . nuneʼe, Sísera nia tropa hotu mate ho surik, la iha ida mak moris.” Saida mak akontese ba Sísera?
Sísera monu “ba feto ida nia liman”
Bíblia hatete: “Maibé Sísera [husik hela funu no] halai toʼo Heber nia feen Jael nia tenda, tanba iha dame entre Liurai Jabin husi Hazor ho umakain Heber; Heber mak ema Keneu.” Tuirmai, Jael konvida Sísera tama ba ninia tenda laran, fó susubeen ba nia, no taka nia ho manta, atu nuneʼe nia bele toba-dukur. Ikusmai, Jael “foti pregu tenda nian no martelu” neʼebé nia toman ona atu uza beibeik no tuirmai “ho nonook Jael hakbesik ba nia no baku pregu neʼe ba ninia reen-toos sorin no borus toʼo rai, no nia mate”.—Juís 4:17-21.
Tuirmai, bainhira Barac toʼo iha Jael nia hela-fatin, Jael hatete ba nia: “Mai no haʼu sei hatudu ba Ita mane neʼebé Ita buka.” Istória neʼe hatutan tan: “Entaun nia tama ba tenda laran ho Jael no haree Sísera latan hela ho pregu tenda nian borus iha ninia reen-toos sorin no nia mate ona.” Ita bele fiar katak esperiénsia neʼe hametin duni Barac nia fiar! Antes neʼe, profeta feto Débora fó-hatene ona ba nia: “Funu neʼebé ó atu halo sei la lori glória ba ó, tanba Jeová sei entrega Sísera ba feto ida nia liman.”—Juís 4:9, 22.
Buat neʼebé Jael halo hatudu katak nia mak traidór ka lae? Lae. Barac no Débora nia knananuk manán nian ajuda ita komprende Jeová hanoin kona-ba buat neʼebé Jael halo. Sira kanta: “[Jael] mak hetan bensaun barak liu fali feto sira seluk neʼebé hela iha tenda.” Knananuk neʼe ajuda ita iha hanoin neʼebé loos kona-ba Sísera nia mate. Knananuk neʼe mós esplika kona-ba Sísera nia inan neʼebé laran-taridu nuʼudar nia hein ninia oan atu fila husi funu. Nia husu: “Tanbasá mak ninia kuda-karreta demora atu fila fali?” Feto matenek sira husi ninia palásiu koko atu halo nia kalma hodi dehan katak karik Sísera fahe hela ba funu-naʼin ida-idak buat neʼebé sira hadau husi ema Izraél hanesan feto sira no roupa neʼebé soru ona ho kór oioin.—Juís 5:24, 28-30.
Lisaun ba ita
Istória kona-ba Barac hanorin ita lisaun importante oioin. Ema neʼebé la adora Jeová sei hasoru problema barak. Ema neʼebé arrepende an, fila fali ba Maromak no tau fiar ba nia mak bele iha moris neʼebé kontente. Ita mós presiza halo tuir ninia matadalan sira. Maski ita hanoin katak Maromak nia matadalan mak la lójiku, maibé ita bele fiar katak ninia matadalan mak sempre diʼak ba ita. (Isaias 48:17, 18) Barac hatudu fiar no halo tuir Jeová nia matadalan, tan neʼe mak Barac bele “manán tropa sira husi rai seluk”.—Ebreu 11:32-34.
Débora no Barac nia knananuk remata ho liafuan: “Husik Ita-nia inimigu hotu lakon mohu, oh Jeová, maibé halo sira neʼebé hadomi Ita sai hanesan bainhira loro-matan saʼe no fó naroman boot.” (Juís 5:31) Liafuan sira-neʼe sei sai loos duni bainhira Maromak halakon Satanás nia mundu aat neʼe!
[Dezeñu iha pájina 29]
Jeová uza Débora atu bolu Barac
[Dezeñu iha pájina 31]
Mota Kison neʼebé nakonu ho bee
[Credit Line]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Dezeñu iha pájina 31]
Foho Tabor